Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009

Transcriptie

1 Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009 Nibud, februari 2009 In opdracht van de NVOG

2 Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009 Nibud, februari 2009 In opdracht van de NVOG Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009/ 2

3 Inhoud INLEIDING... 4 OVERZICHT KOOPKRACHTMUTATIES... 5 BELANGRIJKSTE WIJZIGINGEN VOOR 2009 VOOR 65-PLUSSERS... 8 ALGEMENE WIJZIGINGEN... 8 WERKNEMERSVERZEKERINGEN... 8 BELASTINGTARIEVEN EN HEFFINGSKORTINGEN... 8 TOESLAGEN... 8 AFTREKPOSTEN... 9 BEKNOPTE UITWERKING OVERIGE HUISHOUDEN SPECIFICATIE VAN DE ZORGVRAAG Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009/ 3

4 Inleiding Het Nibud heeft in opdracht van de NVOG de veranderingen in de koopkracht van ouderen met een wat ruimer aanvullend pensioen berekend. De zogenaamde koopkrachtplaatjes worden weergegeven als veranderingen in de inkomsten en uitgaven. De koopkrachtmutatie wordt weergegeven als een totaalbedrag per maand dat ook geïnterpreteerd kan worden als een percentage. De koopkrachtmutatie laat de verandering van de inkomsten en uitgaven zien van jaar op jaar van huishoudens waarbij behalve de gemiddelde verandering in het inkomen, het bruto-nettotraject en de inflatie niets veranderd. Daarom hebben we het hierbij over statische koopkrachtmutaties. De voorbeeldhuishoudens zijn zodanig gekozen dat deze herkenbaar zijn voor wat betreft samenstelling en inkomen. In dit document worden de koopkrachtontwikkelingen voor een aantal voorbeeldhuishoudens voor de jaren weergegeven. Eerst wordt op de volgende pagina een overzicht gegeven van de koopkrachtmutaties van alle voorbeeldhuishoudens. Vervolgens worden de belangrijkste veranderingen besproken. Ten slotte worden de veranderingen in de inkomsten en uitgaven van alle voorbeeldhuishoudens weergegeven. Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009/ 4

5 Overzicht koopkrachtmutaties De koopkrachtmutaties staan samengevat in tabel 1. Hieruit valt af te lezen dat een alleenstaande 65-plusser met een aanvullend pensioen van bruto per jaar er ten opzichte van 2008 in ,8 procent op achteruit gaat. Dit staat gelijk aan 20 euro per maand. Huishoudens met zorgkosten kunnen gecompenseerd worden voor deze kosten. Zij ontvangen volgend jaar dan automatisch een bedrag. Voor de huishoudens met zorgkosten staat de koopkrachtmutatie aangegeven voor het geval men geen compensatie ontvangt of men in aanmerking komt voor een laag of hoog bedrag. De compensatie is geregeld in de Wet Tegemoetkoming Chronisch Zieken en Gehandicapten (WTCG). Hierin staat ook de afbakening van de doelgroepen die hiervoor in aanmerking komen. Tabel 1. Koopkrachtmutaties , (februari 2009) huishouden koopkrachtmutatie (%) euro s per maand Compensatie Compensatie Geen Laag Hoog Geen Laag Hoog 1 Alleenstaande 65+, AOW ,8% Alleenstaande 65+, AOW ,6% Alleenstaande 65+ extra zorgkosten, AOW ,5% -4,2% -3,7% Alleenstaande 65+, AOW ,4% Alleenstaande 65+, AOW ,4% Alleenstaande 65+ extra zorgkosten, AOW ,6% -5,3% -4,9% Alleenstaande 65+, AOW ,5% Echtpaar 65+, AOW ,4% Echtpaar 65+, AOW ,5% Echtpaar 65+ extra zorgkosten, AOW ,3% -5,0% -4,6% Echtpaar 65+, AOW ,3% Echtpaar 65+, AOW ,2% Echtpaar 65+ extra zorgkosten, AOW ,4% -4,1% -3,8% Echtpaar 65+, AOW & AOW ,2% Echtpaar 65+, AOW & AOW ,2% Echtpaar 65+ extra zorgkosten, AOW & AOW ,2% -3,9% -3,5% Echtpaar 65+, AOW & AOW ,2% Echtpaar 65+, AOW & AOW ,1% Echtpaar 65+ extra zorgkosten, AOW & AOW ,0% -3,8% -3,5% Echtpaar 65+, AOW & AOW ,0% 1 Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009/ 5

6 De koopkrachtmutaties van alleenstaande ouderen met een aanvullend pensioen van dertig tot vijfenzeventig duizend euro per jaar varieert van -0,8 tot -0,4 procent. Afhankelijk van het inkomen is dit 15 tot 22 euro per maand. De negatieve koopkrachtveranderingen worden voornamelijk veroorzaakt doordat de pensioenen dit jaar niet geïndexeerd worden. Alleenstaande ouderen met een zorgvraag gaan er ten opzichte van het voorgaande jaar in 2009 meer op achteruit dan vergelijkbare huishoudens zonder zorgvraag. In het geval zij niet gecompenseerd worden voor de extra zorgkosten, gaan zij er ruim 4 tot 5 procent op achteruit (bij 40 en 60 duizend euro aanvullend pensioen respectievelijk.) De compensatie voor extra zorgkosten maakt deel uit van de nieuwe Wet Tegemoetkoming Chronisch Zieken en Gehandicapten (WTCG) die per 1 januari 2009 is ingevoerd. De wet vervangt de regeling waarmee de buitengewone uitgaven tot op heden mochten worden afgetrokken van het belastbaar inkomen. Volgens de WTCG mogen nu enkel nog specifieke zorgkosten worden afgetrokken. Naast het ouderdomsforfait, de huisapotheek en de premie voor de aanvullende ziektekostenverzekering, mag de eigen bijdrage voor Wmo/AWBZ zorg niet meer worden opgevoerd (zie toelichting in schema 1 hieronder). In plaats hiervan is er een korting op de eigen bijdrage ingevoerd en krijgen chronisch zieken een tegemoetkoming in de extra kosten. Deze tegemoetkoming krijgt men volgend jaar automatisch uitgekeerd en er wordt onderscheid gemaakt tussen een laag en een hoog bedrag. De toekenning hangt onder andere af van het ziektebeeld en het hulpmiddelengebruik. In bovenstaande tabel wordt voor de huishoudens met een zorgvraag een uitsplitsing gemaakt tussen geen compensatie en de lage en hoge compensatie, aangezien nog niet helemaal duidelijk is wie waar recht op heeft. Gezien de specificatie van de zorgvraag van de voorbeeldhuishoudens in dit rapport (zie laatste pagina), hebben zij waarschijnlijk wel recht op de compensatie. De koopkrachtmutatie van alleenstaande ouderen met een zorgvraag ziet er na verrekening van de compensatie iets minder negatief uit: -4,2 en -5,3 procent bij de lage compensatie en -3,7 en -4,9 procent bij de hoge compensatie. Voor oudere paren met een aanvullend pensioen van 40 tot 75 duizend euro ziet het koopkrachtbeeld er vergelijkbaar uit met dat van alleenstaanden. Ook zij gaan er 0, 1 tot 0,5 procent op achteruit en in geval van een zorgvraag ongeveer 4 tot bijna 5,5 procent. Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009/ 6

7 Toelichting schema 1 In onderstaand schema staat de aftrek van de buitengewone uitgaven (BU) zoals dat mogelijk is over het inkomen van 2008 uitgewerkt. Daarnaast staat de aftrek van de specifieke zorgkosten zoals die per 2009 nog mogelijk is via de Wet Tegemoetkoming Chronisch Zieken en Gehandicapten (WTCG). Het voorbeeld is uitgewerkt voor een alleenstaande 65-plusser met een aanvullend pensioen van (huishouden 3). Schema 1: Aftrek Buitengewone uitgaven (BU)/specifieke zorgkosten (huishouden 3: Alleenstaande, 65+, AOW ) BELASTBAAR INKOMEN voor BU buitengewone uitgaven: 2a - ouderdomsforfait b - premie aanvullende verzekering c - huisapotheek d - eigen bijdrage thuiszorg e - dieetkosten f - vervoerskosten g totaal buitengewone uitgaven drempel buitengewone uitgaven boven drempel BELASTBAAR INKOMEN na aftrek BU a Te betalen belastingen b Procentueel 6a (100 %) (117,5 %) Zoals valt af te lezen mocht in 2008 nog het ouderdomsforfait, de premie voor de aanvullende ziektekostenverzekering, de huisapotheek en de eigen bijdrage thuiszorg worden opgevoerd (2a-2d). In 2009 is dit niet meer mogelijk. Voor specifieke ziektekosten zoals dieetkosten en vervoerskosten (2e-2f) is dit nog wel mogelijk. Voor 2009 zijn deze bedragen geïndexeerd. Het gedeelte van de buitengewone uitgaven dat boven de drempel (3) uitkomt (4), w ordt van het belastbare inkomen (1) afgetrokken. Uit dit voorbeeld wordt duidelijk dat hierdoor het belastbare inkomen (5) in 2009 fors hoger is dan in Hierdoor moet er in 2009 bijna 18 procent (6b) meer belasting betaalt worden dan in Het inko men stijgt nauwelijks door de geringe pensioenindexatie. Dit verklaart voor een groot gedeelte de koopkrachtdaling van 4,1 tot 5 procent waar dit voorbeeldhuishouden mee geconfronteerd wordt (zie tabel 1). Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009/ 7

8 Belangrijkste wijzigingen voor 2009 voor 65- plussers Algemene wijzigingen De bruto lonen zullen naar verwachting dit jaar flink stijgen, gemiddeld met ruim 3%. In tegenstelling tot eerdere voorspellingen zullen dit jaar de prijzen minder stijgen. Het CPB verwacht nu (eind februari) een inflatie van 1,0%. Werknemersverzekeringen De WW-premie is afgeschaft. Dat is gunstig voor werkenden, omdat zij die moeten betalen. Daardoor stijgt het netto minimumloon. Vanwege alle koppelingen stijgen ook de netto uitkeringen en de AOW. De uitkeringen stijgen met 3,2%. Door de franchise in de WW-premie is het effect op de AOW echter gering. Voor 65-plussers wordt de extra toeslag boven op de AOW verhoogd tot ruim 400 euro per jaar. De aanvullende pensioenen zullen naar verwachting van het CPB in december bijna niet stijgen. Gemiddeld met 0,3%. Inmiddels is er meer bekend over de dekkingsgraad van verschillende pensioenfondsen en is de verwachting dat er niet geïndexeerd wordt. In de berekeningen is van het laatste uitgegaan. De inkomensafhankelijke premie voor de ziektekosten daalt van 7,2% naar 6,9%. Dat betekent voor 65-minners lagere belasting. Voor 65-plussers betekent dat lagere kosten (deze wordt ingehouden op de AOW). Voor aanvullend pensioen daalt de premie van 5,1% naar 4,8%. Belastingtarieven en heffingskortingen Het belastingtarief van de 1e schijf daalt met 0,1%; in de tweede schijf stijgt hij met 0,15%. En is daarmee nu ook 42%, net als de derde schijf. Voor 65-plussers komt het tarief in de 2 e schijf uit op 24,10%. De algemene heffingskorting is verlaagd van 2074 naar 2007 euro. Dit is voor iedereen nadelig. Voor 65-plussers is de heffingskorting bijgesteld van 970 naar 935 euro. De ouderenkorting die 65-plussers met een inkomen beneden de euro krijgen, wordt verhoogd van 486 naar 661 euro. Daarentegen wordt de heffingskorting voor alleenstaande 65-plussers verlaagd van 555 naar 410 euro. Toeslagen De zorgtoeslag voor alleenstaanden gaat omhoog. Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009/ 8

9 De toeslag op de AOW is extra verhoogd om de koopkracht van 65-plussers op peil te houden. Aftrekposten De aftrek voor buitengewone uitgaven wordt vervangen door een nieuw systeem. In dat nieuwe systeem krijgen bepaalde huishoudens met extra ziektekosten automatisch een tegemoetkoming. Er blijft voor een aantal posten wel aftrek mogelijk, maar duidelijk minder dan voorheen. Doordat de belastingaftrek verminderd wordt, stijgt het verzamelinkomen. Daardoor verminderen zorgtoeslag en vooral huurtoeslag. Voor ouderen wordt een gedeelte daarvan automatisch gecompenseerd, maar niet volledig. Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009/ 9

10 Beknopte uitwerking overige huishouden Uitwerking Huishouden 1. Alleenstaande, AOW-uitkering ,- INKOMEN Stijging netto inkomen + 7 UITGAVEN Stijging ziektekostenpremies + 1 Stijging overige uitgaven (inflatie) VERANDERING KOOPKRACHT - 20 = % Uitwerking Huishouden 2. Alleenstaande, AOW-uitkering INKOMEN Stijging netto inkomen + 13 UITGAVEN Stijging ziektekostenpremies + 1 Stijging overige uitgaven (inflatie) VERANDERING KOOPKRACHT - 18 = % Uitwerking Huishouden 3. Alleenstaande met extra zorgkosten, AOW-uitkering INKOMEN Stijging netto inkomen UITGAVEN Stijging ziektekostenpremies + 1 Daling eigen bijdrage Wmo/AWBZ - 44 Stijging overige uitgaven (inflatie) VERANDERING KOOPKRACHT = - 4,5 % VERANDERING KOOPKRACHT, LAGE COMPENSATIE ZORGKOSTEN = - 4,2 % VERANDERING KOOPKRACHT, HOGE COMPENSATIE ZORGKOSTEN = - 3,7 % Uitwerking Huishouden 4. Alleenstaande, AOW-uitkering INKOMEN Stijging netto inkomen + 22 UITGAVEN Stijging ziektekostenpremies + 1 Stijging overige uitgaven (inflatie) VERANDERING KOOPKRACHT - 13 = - 0,4 % Uitwerking Huishouden 5. Alleenstaande, AOW-uitkering INKOMEN Stijging netto inkomen + 24 UITGAVEN Stijging ziektekostenpremies + 1 Stijging overige uitgaven (inflatie) VERANDERING KOOPKRACHT - 16 = - 0,4 % Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009/ 10

11 Uitwerking Huishouden 6. Alleenstaande met extra zorgkosten, AOW-uitkering INKOMEN Stijging netto inkomen UITGAVEN Stijging ziektekostenpremies + 1 Stijging eigen bijdrage Wmo/AWBZ + 4 Stijging overige uitgaven (inflatie) VERANDERING KOOPKRACHT = - 5,6 % VERANDERING KOOPKRACHT, LAGE COMPENSATIE ZORGKOSTEN = - 5,3 % VERANDERING KOOPKRACHT, HOGE COMPENSATIE ZORGKOSTEN = - 4,9 % Uitwerking Huishouden 7. Alleenstaande, AOW-uitkering INKOMEN Stijging netto inkomen + 24 UITGAVEN Stijging ziektekostenpremies + 1 Stijging overige uitgaven(inflatie) VERANDERING KOOPKRACHT - 22 = - 0,5 % Uitwerking Huishouden 8. Paar, AOW-uitkering INKOMEN Stijging netto inkomen + 23 Stijging overige uitgaven (inflatie) VERANDERING KOOPKRACHT - 15 = - 0,4 % Uitwerking Huishouden 9. Paar, AOW-uitkering INKOMEN Stijging netto inkomen + 24 Stijging overige uitgaven (inflatie) VERANDERING KOOPKRACHT - 19 = - 0,5 % Uitwerking Huishouden 15. Paar met zorgvraag, AOW-uitkering INKOMEN Stijging netto inkomen Stijging eigen bijdrage Wmo/AWBZ - 1 Stijging overige uitgaven (inflatie) VERANDERING KOOPKRACHT = - 5,3 % VERANDERING KOOPKRACHT, LAGE COMPENSATIE ZORGKOSTEN = - 5,0 % VERANDERING KOOPKRACHT, HOGE COMPENSATIE ZORGKOSTEN = - 4,6 % Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009/ 11

12 Uitwerking Huishouden 16. Paar, AOW-uitkering INKOMEN Stijging netto inkomen + 31 Stijging overige uitgaven (inflatie) VERANDERING KOOPKRACHT - 16 = - 0,3 % Uitwerking Huishouden 17. Paar, AOW-uitkering INKOMEN Stijging netto inkomen + 42 Stijging overige uitgaven (inflatie) VERANDERING KOOPKRACHT - 11 = - 0,2 % Uitwerking Huishouden 18. Paar met zorgvraag, AOW-uitkering INKOMEN Stijging netto inkomen Stijging eigen bijdrage Wmo/AWBZ + 4 Stijging overige uitgaven (inflatie) VERANDERING KOOPKRACHT = - 4,4 % VERANDERING KOOPKRACHT, LAGE COMPENSATIE ZORGKOSTEN = - 4,1 % VERANDERING KOOPKRACHT, HOGE COMPENSATIE ZORGKOSTEN = - 3,8 % Uitwerking Huishouden 19. Paar, AOW-uitkering , AOW-uitkering INKOMEN Stijging netto inkomen + 31 Stijging overige uitgaven (inflatie) VERANDERING KOOPKRACHT - 7 = - 0,2 % Uitwerking Huishouden 20. Paar, AOW-uitkering , AOW-uitkering INKOMEN Stijging netto inkomen + 38 Stijging overige uitgaven (inflatie) VERANDERING KOOPKRACHT - 7 = - 0,2 % Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009/ 12

13 Uitwerking Huishouden 21. Paar met zorgvraag, AOW-uitkering , AOW-uitkering INKOMEN Stijging netto inkomen Stijging eigen bijdrage Wmo/AWBZ + 4 Stijging overige uitgaven (inflatie) VERANDERING KOOPKRACHT = - 4,2 % VERANDERING KOOPKRACHT, LAGE COMPENSATIE ZORGKOSTEN = - 3,9 % VERANDERING KOOPKRACHT, HOGE COMPENSATIE ZORGKOSTEN = - 3,5 % Uitwerking Huishouden 22. Paar, AOW-uitkering , AOW-uitkering INKOMEN Stijging netto inkomen + 42 Stijging overige uitgaven (inflatie) VERANDERING KOOPKRACHT - 8 = - 0,2 % Uitwerking Huishouden 23. Paar, AOW-uitkering , AOW-uitkering INKOMEN Stijging netto inkomen + 51 Stijging overige uitgaven (inflatie) VERANDERING KOOPKRACHT - 5 = - 0,1 % Uitwerking Huishouden 24. Paar met zorgvraag, AOW-uitkering , AOW-uitkering INKOMEN Stijging netto inkomen Stijging eigen bijdrage Wmo/AWBZ + 4 Stijging overige uitgaven (inflatie) VERANDERING KOOPKRACHT = - 4,0 % VERANDERING KOOPKRACHT, LAGE COMPENSATIE ZORGKOSTEN = - 3,8 % VERANDERING KOOPKRACHT, HOGE COMPENSATIE ZORGKOSTEN = - 3,5 % Uitwerking Huishouden 25. Paar, AOW-uitkering , AOW-uitkering INKOMEN Stijging netto inkomen + 65 Stijging overige uitgaven (inflatie) VERANDERING KOOPKRACHT + 1 = 0,0 % Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009/ 13

14 Specificatie van de zorgvraag De zorgvraag van de voorbeeldhuishoudens in dit rapport is als volgt gedefinieerd (het gaat hierbij om kosten die opgevoerd kunnen of konden worden als persoonsgebonden aftrek): 4 uur thuiszorg per week; Extra vervoerkosten; Dieetkosten in verband met een natriumbeperkt dieet (forfaitair bedrag). De eigen bijdrage voor Wmo/AWBZ-zorg is inkomensafhankelijk. Er is gerekend met de maximale eigen bijdragen en inkomensgrenzen volgens de landelijke richtlijn. Verder wordt uitgegaan van een gemiddeld tarief van 19,14 per uur. Dit gemiddelde is afkomstig uit het onderzoek Transparantie in de kostenstructuur van hulp bij huishouden van PriceWaterhouseCoopers (9 december 2008.) Koopkracht van 65-plussers met aanvullend pensioen in 2009/ 14