ISA Hoeksche Waard. Klaas-Jan van Heeringen, Deltares Edwin van Velzen, Hollandse Delta

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "ISA Hoeksche Waard. Klaas-Jan van Heeringen, Deltares Edwin van Velzen, Hollandse Delta"

Transcriptie

1 1 ISA Hoeksche Waard Klaas-Jan van Heeringen, Deltares Edwin van Velzen, Hollandse Delta

2 2 Presentatie Kennismiddag Aanleiding en doel EvV 2. Omvang project + partners EvV 3. Meetnetwerk en analyses KJvH 4. Integrale sturing KJvH 5. Resultaten/conclusies EvV 6. Vervolg/aanbevelingen EvV 7. Vragen

3 Waterschap Hollandse Delta 3

4 4 Beleid Nationaal bestuursakkoord water 2007: door samenwerken en innovatie optimaliseren van de waterketen Kaderrichtlijn Water, innovatieprogramma voor emissiereductie uit de afvalwaterketen, subsidie

5 Waterkwaliteit 5

6 6

7 7 Afvalwaterketenplannen Basisriolerinsplan GRP, GAP, OAS Bergbezinkbassins Afkoppelen Nieuwe gemalen Fouten herstellen Maatregel Meten! genomen?

8 8 Doelstelling Project ISA Inzicht (meten is weten) Sturen (optimaliseren zonder investeren in beton en ijzer) Waterkwaliteit

9 9 Deelnemers 5 gemeenten >15 personen Deltares >10 personen TU Delft >2 personen WSHD >10 personen Leveranciers >10 personen

10 10 Praktijkexperiment SamenWERKEN en kennis vergroten Meetapparatuur en informatiesystemen Analyseren, modelleren, knelpunten Integrale sturing Conclusies trekken September 2009 oktober miljoen, 60% subsidie

11 Samenwerken 11

12 Workshops meetplannen 12

13 - Controleren 118 bestaande locaties - Inrichten 39 nieuwe niveausensoren 13

14 3 zuurstof- en troebelheidsmeters 14

15 Neerslagmeter Strijen 15

16 16 Upgrade telemetrie AquaView++ Real-time metingen (modem, electriciteit) Offline (GPRS, batterij) RTIEM - communicatie

17 17 Centraal Informatiesysteem ControlNEXT ISA sturingsysteem (FEWS) archivering webapplicatie inwinnen valideren bewerken regelen actie Radarbeelden 5x gemeenten AquaView Citect 5x RWZI ondersta<ons

18 18

19 19 Technische uitdagingen Veel telemetriesystemen Trends + real-time (trage) verbindingen (over het internet) Hoogfrequent (30-60 sec) Koppeling sturingsmodule TUD Veiligheidsmechanismen (beheer) vereist goede samenwerking met ICT

20 20 ControlNEXT + WIS ControlNEXT Actueel overzicht Sturing 10 dagen WIS Historische database Analyse Onbeperkte duur

21 21

22 22

23 23 Analyses Per gemeente Analyse metingen Verbeteren rioleringsmodellen Actualisatie basisrioleringsplan Conclusies 12/23 BBB niet (volledig) benut Heel veel te lage overstortdrempels rioolvreemd water factor 2 tot 6 aanwezige berging beter te benutten

24 24 Drie pilots: Klaaswaal beter benutten van berging / vullingsgraad Strijen benutten berging in riolering optimale inzet zuivering Piershil optimaliseren inzet onder DWA kostenbesparing?

25 25 Sturingsconcept instroom gemaal niveau meting inslagpeil uitslagpeil instroom gemaal niveau meting pompkelder pomp inslagpeil uitslagpeil pomp pompkelder

26 26 Composer Optimalisatie vullingsgraden Prioritering Inzet lage prioriteit hoge prioriteit

27 Klaaswaal 27

28 28 Voorbeeldsituatie Klaaswaal HWA

29 29 Strijen Ook optimalisatie vullingsgraad Aanvulling: interactie RWZI Benutten reservecapaciteit Sturing capaciteit

30 30

31 31 Piershil Optimalisatie aanvoer naar zuivering Reductie energieverliezen? Reductie kosten (beluchting)?

32 32 Terugkijkend live op 1 april 2011 veiligheidsmechanismen heel veel ICT real-time communicatie installatie

33 33 Resultaten project 1. Meer inzicht in werkelijk functioneren 2. Quick wins gerealiseerd 3. Sturingswinst in praktijk aangetoond 4. Waterkwaliteit verbeterd? 5. Geld bespaard? stappenplan

34 34 1 Meer inzicht in werkelijk functioneren Riolering kan beter benut worden 12/23 BBB niet volledig benut te lage overstortdrempels rioolvreemd water factor 2 tot 6 aanwezige berging beter benutten Emissiereductie kg CZV ipv

35 Neerslag in juni 35

36 36 1 Meer inzicht in werkelijk functioneren Zuiveringscapaciteit kan beter benut worden te lage pompcapaciteit naar rwzi overcapaciteit van rwzi benutten

37 37 2 Quick wins gerealiseerd pompinstellingen verbeterd drempels opgehoogd doorspoeling riool verbeterd rwzi Strijen van 552 m3/h naar 900 m3/h rekenmodellen verbeterd hoofdposten verbeterd

38 38 3 Sturingswinst in praktijk aangetoond Emissiereductie in Klaaswaal 15% 500 kg CZV / jaar Emissiereductie in Strijen >10% 500 kg CZV / jaar Klaar voor gebruik in 20 gemeenten en de rest van Nederland

39 39 4 Waterkwaliteit verbeterd? Vervuiling in stedelijk gebied Effect overstort moeilijk meetbaar Invloed door baggeren en doorspoelen Continumeters bij overstort, wacht op goede gebeurtenissen Ecologie na 2015

40 40 5 Geld bespaard? Vergelijk met emissiereductie basisinspanning per kg CZV per jaar

41 41

42 42 5 Geld bespaard? Vergelijk met emissiereductie basisinspanning per kg CZV per jaar traditioneel 470 investering sturing 110 quick wins 10 Rioolvreemd water transport en zuiveren

43 Rioolvreemd water 43

44 44 5 Geld bespaard? Vergelijk met emissiereductie basisinspanning per kg CZV per jaar traditioneel 470 investering sturing 110 quick wins 10 Rioolvreemd water transport en zuiveren per jaar te besparen

45 stappenplan onderzoek afvalwaterketen 1. Organiseren samenwerking 2. Inventariseren gegevens 3. Actualiseren modellen en systemen 4. Opstellen meetplan 5. Realiseren info- en meetsysteem 6. Uitvoeren metingen 7. Analyseren afvalwaterketen 8. Uitvoeren maatregelen 9. Overdragen aan beheersorganisatie 10. Afsluiten project

46 Hoe verder? 46

47 47 Hoe verder? Centraal informatiesysteem en meetapparatuur operationeel houden Wijzigingen verwerken en analyses uitvoeren Quick wins en investeringen monitoren Waterkwaliteit monitoren

48 Procesvoering afvalwaterketen 48

49 Animatie project ISA 49

50 Vragen? 50

Delft-FEWS en Real Time Control

Delft-FEWS en Real Time Control Delft-FEWS en Real Time Control Delft-FEWS gebruikersdag 16 juni 2011 Klaas-Jan van Heeringen Delft-FEWS of RTC Klassieke Delft-FEWS toepassingen: hoogwatervoorspelling historische databases Klassieke

Nadere informatie

RTC STURING IN DE RIOLERING

RTC STURING IN DE RIOLERING RTC STURING IN DE RIOLERING DR IR ELGARD VAN LEEUWEN 1 VOORAF Beknopte inleiding over RTC in afvalwatersystemen met het oog op twee perspectieven: 1. Voor de opdrachtnemer: Essentie sturing afvalwatersystemen,

Nadere informatie

ALGEMENE VERGADERING. 16 december 2010 Waterketen / BWK

ALGEMENE VERGADERING. 16 december 2010 Waterketen / BWK V E R G A D E R D A T U M S E C T O R / A F D E L I N G 16 december 2010 Waterketen / BWK S T U K D A T U M N A A M S T E L L E R 2 december 2010 A.C. de Ridder ALGEMENE VERGADERING AGENDAPUNT 8 Voorstel

Nadere informatie

Afvalwaterbeleidsplan BMWE/NZV

Afvalwaterbeleidsplan BMWE/NZV Afvalwaterbeleidsplan BMWE/NZV Afvalwaterteam BMWE/NZV, 27 november 2013 Inhoud Aanleiding Ketenbenadering Maatregelen Kosten en Baten Specificatie Bedum Organisatie Aanleiding BMWE samenwerking Vier nieuwe

Nadere informatie

Bouwlokalen INFRA. Het riool in Veghel. Veghel in cijfers en beeld (1) Veghel in cijfers en beeld (2) Veghel in cijfers en beeld (3)

Bouwlokalen INFRA. Het riool in Veghel. Veghel in cijfers en beeld (1) Veghel in cijfers en beeld (2) Veghel in cijfers en beeld (3) Bouwlokalen INFRA Innovatie onder het maaiveld / renovatie van rioolstelsels Het riool in Veghel Jos Bongers Beleidsmedewerker water- en riolering Gemeente Veghel 21 juni 2006 Veghel in cijfers en beeld

Nadere informatie

Doelmatig investeren afvalwaterketen regio Amstel, Gooi en Vecht

Doelmatig investeren afvalwaterketen regio Amstel, Gooi en Vecht Doelmatig investeren afvalwaterketen regio Amstel, Gooi en Vecht - Resultaten workshop 19 september 2013 - WELLDRA Doelmatig investeren afvalwaterketen regio Amstel, Gooi en Vecht - Resultaten workshop

Nadere informatie

Innovatie in afvalwaterketens en watersystemen

Innovatie in afvalwaterketens en watersystemen 100 miljoen besparen op investeringen 15% minder overstorten door integrale sturing Innovatie in afvalwaterketens en watersystemen De afgelopen jaren hebben de waterschappen Hollandse Delta en De Dommel

Nadere informatie

Analyse, nowcasting, forecasting & control

Analyse, nowcasting, forecasting & control Analyse, nowcasting, forecasting & control Een (toekomst)visie op het gebruik van metingen en modellen in het (stedelijk) waterbeheer Fons Nelen Nelen & Schuurmans Inhoud Gebruik van modellen en metingen

Nadere informatie

Afvalwaterplan DAL/W 2 In vogelvlucht. Gemeente Delfzijl Gemeente Appingedam Gemeente Loppersum Waterschap Noorderzijlvest Waterschap Hunze en Aa s

Afvalwaterplan DAL/W 2 In vogelvlucht. Gemeente Delfzijl Gemeente Appingedam Gemeente Loppersum Waterschap Noorderzijlvest Waterschap Hunze en Aa s In vogelvlucht Gemeente Delfzijl Gemeente Appingedam Gemeente Loppersum Waterschap Noorderzijlvest Waterschap Hunze en Aa s watersysteem De afvalwaterketen Wij beschouwen de afvalwaterketen als één geheel,

Nadere informatie

Doorwerking resultaten uit Kallisto project. Ger Renkens gemeente Eindhoven

Doorwerking resultaten uit Kallisto project. Ger Renkens gemeente Eindhoven Doorwerking resultaten uit Kallisto project Ger Renkens gemeente Eindhoven Doelstelling is het formuleren van een gezamenlijk (11 partijen) maatregelenpakket om de doelen van de Kader Richtlijn Water te

Nadere informatie

Functionele eisen 1. Geen (onaanvaardbaar) gezondheidsrisico. Bescherm volksgezondheid. Beperk overlast en hinder Voorkom schade.

Functionele eisen 1. Geen (onaanvaardbaar) gezondheidsrisico. Bescherm volksgezondheid. Beperk overlast en hinder Voorkom schade. Doelen Functionele eisen 1. Geen (onaanvaardbaar) gezondheidsrisico. 2. Geen (onaanvaardbare) economische schade of maatschappelijke hinder door wateroverlast. Bescherm volksgezondheid Beperk overlast

Nadere informatie

Toepassen van data-analyse in de afvalwaterketen

Toepassen van data-analyse in de afvalwaterketen Toepassen van data-analyse in de afvalwaterketen Dr. ir. Wouter Klein Wolterink 11 oktober 2018 2 Het idee Inzicht Data Optimalisatie Beheer 3 De praktijk Inzicht Data Valide data Informatie Optimalisatie

Nadere informatie

Water in Eindhoven. Studiedag Lokaal waterbeleid water in balans. 28 september Water in Eindhoven - Studiedag Lokaal waterbeleid, Antwerpen

Water in Eindhoven. Studiedag Lokaal waterbeleid water in balans. 28 september Water in Eindhoven - Studiedag Lokaal waterbeleid, Antwerpen Water in Eindhoven Studiedag Lokaal waterbeleid water in balans 28 september 2010 Aanleiding voor de stedelijke wateropgaven Maatregelen Effecten van maatregelen Omgaan met nieuwe extremen 1835 1921 2004

Nadere informatie

Themabijeenkomst Innovatie 8 november 2012

Themabijeenkomst Innovatie 8 november 2012 Themabijeenkomst Innovatie 8 november 2012 BEOORDELINGSGRONDSLAG VOOR AFVALWATERSYSTEMEN Hans Korving Witteveen+Bos Waar gaan we het over hebben? Motivatie Context Aanpak Zelf aan de slag Uitwerking grondslag

Nadere informatie

Wat zijn de obstakels?

Wat zijn de obstakels? 05 Historie RTC in de Kinderschoenen? Elgard van Leeuwen Deltares We staan in een traditie Opmerkelijk Sturing altijd impliciet gebleven Trage evolutie in doelfunctie, IWB de eeuwige belofte? De kracht

Nadere informatie

REDUCTIE HYDRAULISCHE BELASTING RWZI

REDUCTIE HYDRAULISCHE BELASTING RWZI REDUCTIE HYDRAULISCHE BELASTING RWZI Hans Korving Witteveen+Bos WAARSCHUWING Deze presentatie kan verrassende resultaten bevatten Waar gaan we het over hebben? Wat is de achtergrond? Historie en toekomst

Nadere informatie

RTC STURING IN DE RIOLERING

RTC STURING IN DE RIOLERING RTC STURING IN DE RIOLERING DR IR ELGARD VAN LEEUWEN 1 VOORAF Beknopte inleiding over RTC in afvalwatersystemen met het oog op twee perspectieven: 1. Voor de opdrachtnemer: Essentie sturing afvalwatersystemen,

Nadere informatie

BOAS-overeenkomst Glanerbrug. Definitief

BOAS-overeenkomst Glanerbrug. Definitief BOAS-overeenkomst Glanerbrug Definitief 30 september 2015 Inhoudsopgave 1 Inleiding... 3 2 Situatiebeschrijving... 3 3 Werkwijze en aanbevelingen... 4 4 Afspraken... 4 5 Financiën... 5 6 Besparingen...

Nadere informatie

Financiële consequenties BAW: Alleen de goede dingen doen

Financiële consequenties BAW: Alleen de goede dingen doen Financiële consequenties BAW: Alleen de goede dingen doen Rob Hermans Senior projectmanager Presentatie 29 september 2011 Opbouw presentatie Wat zijn de financiële afspraken? Waardoor stijgt de rioolheffing?

Nadere informatie

Financiële consequenties BAW: Alleen de goede dingen doen

Financiële consequenties BAW: Alleen de goede dingen doen Financiële consequenties BAW: Alleen de goede dingen doen Rob Hermans Senior projectmanager Presentatie 29 september 2011 Opbouw presentatie Wat zijn de financiële afspraken? Waardoor stijgt de rioolheffing?

Nadere informatie

Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen

Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen 2 Samenwerkingsovereenkomst Rotterdamse afvalwaterketen Bestuurlijke overeenkomst voor Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen 3 Samenwerkingsovereenkomst

Nadere informatie

Bosbo 3.0. Sturing in de boezem van Rijnland. PAOTM cursus

Bosbo 3.0. Sturing in de boezem van Rijnland. PAOTM cursus Bosbo 3.0 Sturing in de boezem van Rijnland PAOTM cursus 05-06-20181 Peilbeheer Spaarndam 32 m 3 /s Halfweg 33 m 3 /s Boezem: 4 grote boezem gemalen Polders: 202 polders met 353 polder gemalen Katwijk

Nadere informatie

Toolkit Afkoppelen. De zin en onzin van afkoppelen. Rémy Schilperoort Jeroen Langeveld

Toolkit Afkoppelen. De zin en onzin van afkoppelen. Rémy Schilperoort Jeroen Langeveld Toolkit Afkoppelen De zin en onzin van afkoppelen Rémy Schilperoort Jeroen Langeveld Toolkit Afkoppelen bestaat! per eind mei 2019 doel: discussie over afkoppelen ondersteunen Wat is Toolkit Afkoppelen?

Nadere informatie

SYMPOSIUM SLIM MALEN. Integrale sturing Rijnland. René van der Zwan

SYMPOSIUM SLIM MALEN. Integrale sturing Rijnland. René van der Zwan SYMPOSIUM SLIM MALEN Integrale sturing Rijnland René van der Zwan 14-03-2019 Korte introductie 23 30 59 René van der Zwan Beheergebied Omvang: 1.088 km 2 1.300.000 inwoners 543.000 huishoudens 29 gemeentes

Nadere informatie

Datum 14 januari 2011 Opgemaakt door afdeling Planvorming. Huidige samenwerking in de Veluwse afvalwaterketen

Datum 14 januari 2011 Opgemaakt door afdeling Planvorming. Huidige samenwerking in de Veluwse afvalwaterketen Datum 14 januari 2011 Opgemaakt door afdeling Planvorming Huidige samenwerking in de Veluwse afvalwaterketen Blad 2 van 6 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Huidige situatie; wat is er al bereikt?... 4

Nadere informatie

1 Samenwerkingsovereenkomst Rotterdamse afvalwaterketen. Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen

1 Samenwerkingsovereenkomst Rotterdamse afvalwaterketen. Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen 1 Samenwerkingsovereenkomst Rotterdamse afvalwaterketen Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen 2 Samenwerkingsovereenkomst Rotterdamse afvalwaterketen Bestuurlijke overeenkomst voor Samenwerking

Nadere informatie

Bijlage 1. Lijst met afkortingen en begrippen

Bijlage 1. Lijst met afkortingen en begrippen Bijlage 1. Lijst met afkortingen en begrippen VERKLARENDE WOORDENLIJST Afkortingen AMvB... Algemene Maatregel van Bestuur BARIM... Besluit algemene regels voor inrichtingen milieubeheer BBB... Bergbezinkbassin

Nadere informatie

0-meting rioolbeheer Beschrijving methodiek 10 juni 2013, Jeroen Niezen en Dries Jansma

0-meting rioolbeheer Beschrijving methodiek 10 juni 2013, Jeroen Niezen en Dries Jansma 0-meting rioolbeheer Beschrijving methodiek 10 juni 2013, Jeroen Niezen en Dries Jansma Informatie over deze aanpak? Jeroen Niezen, 06-30717435, j.niezen@groningergemeenten.nl Hans de Vries, 06-52051319,

Nadere informatie

Eigen -/ Keteninitiatief CO2 footprint Innovatie Kennis Centrum

Eigen -/ Keteninitiatief CO2 footprint Innovatie Kennis Centrum Eigen -/ Keteninitiatief CO2 footprint Innovatie Kennis Centrum Versie: 0.0 Datum: 21-4-2015 Auteur: Vrijgave: M.J.A. Rijpert T. Crum 1 IKN (Innovatie Kenniscentrum Nederland) Copier is de initiatiefnemer

Nadere informatie

Hoogheemraadschap van Delfland

Hoogheemraadschap van Delfland Hoogheemraadschap van Delfland Optimalisatie Afvalwatersysteem (OAS) De Groote Lucht Beleidsveld: Aard voorstel: Samenwerking Afvalwaterketen Besluitvormend Vergaderdatum: Agendapunt: Kenmerk VV: Aantal

Nadere informatie

Platform Water Vallei en Eem de ins en outs van de uitvoeringsorganisatie. Marije Stronks 9 maart 2017

Platform Water Vallei en Eem de ins en outs van de uitvoeringsorganisatie. Marije Stronks 9 maart 2017 Platform Water Vallei en Eem de ins en outs van de uitvoeringsorganisatie Marije Stronks 9 maart 2017 Organisatie Meetnet en validatie Programmaplan Het Platform 16 gemeenten en waterschap Vallei en Veluwe

Nadere informatie

RAPPORTAGE EMISSIEBEHEER RIOLERING 2012

RAPPORTAGE EMISSIEBEHEER RIOLERING 2012 RAPPORTAGE EMISSIEBEHEER RIOLERING 2012 Archimedesweg 1 CORSA nummer: 14.48265 postadres: versie: Definitief postbus 156 auteur: Irene van der Stap 2300 AD Leiden oplage: Digitaal telefoon (071) 3 063

Nadere informatie

Water- en Rioleringsplan

Water- en Rioleringsplan Water- en Rioleringsplan 2017-2021 Inleiding Hemelwater Oppervlaktewater overstort Afvalwater Grondwater Drinkwater Beleidskader Wet Milieubeheer afname- en zorgplicht voor afvalwater verplichting WRP

Nadere informatie

Anders omgaan met VGS. Rémy Schilperoort

Anders omgaan met VGS. Rémy Schilperoort Anders omgaan met VGS Rémy Schilperoort Wat is Verbeterd Gescheiden Stelsel? 14-12-2016 2 Wat is Verbeterd Gescheiden Stelsel? standaard: 4 mm berging + 0,3 mm/h poc 14-12-2016 3 Varianten 14-12-2016 4

Nadere informatie

Module C2305 Voorbeelden van meetprojecten. Inhoud

Module C2305 Voorbeelden van meetprojecten. Inhoud Module C2305 Voorbeelden van meetprojecten Inhoud 1 Inleiding 3 1.1 Verantwoording 3 1.2 Wat is veranderd? 3 1.3 Opstellers en begeleidingscommissie 4 1.4 Leeswijzer 4 2 Voorbeeldmeetproject Systeemfunctioneren

Nadere informatie

1 Samenwerkingsovereenkomst Rotterdamse afvalwaterketen. Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen

1 Samenwerkingsovereenkomst Rotterdamse afvalwaterketen. Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen 1 Samenwerkingsovereenkomst Rotterdamse afvalwaterketen Samenwerking in de Rotterdamse afvalwaterketen 2 Samenwerkingsovereenkomst Rotterdamse afvalwaterketen Bestuurlijke overeenkomst voor Samenwerking

Nadere informatie

TOETSING VERBREED GRP

TOETSING VERBREED GRP Dit document beschrijft de toetsing van het verbreed GRP op hoofdlijnen. De toetsing is op volledigheid en niet op inhoud. Het is een hulpmiddel bij het maken van afspraken over het proces van het opstellen

Nadere informatie

Gemeente Leidschendam-Voorburg 1

Gemeente Leidschendam-Voorburg 1 9.30-10.30 Monitoring: een vingeroefening met KPI s Ewald Oude Luttikhuis (Jeannette Gerkens, Marcel Tirion, Jorg Willems) Netwerkdag Delft, 6 oktober 2016 Gemeente Leidschendam-Voorburg 1 Monitoringsplan

Nadere informatie

Linked data in de afvalwaterketen Het grote plaatje Wat is GeoDyn? GeoDyn voor gemeenten Analyses GWSW

Linked data in de afvalwaterketen Het grote plaatje Wat is GeoDyn? GeoDyn voor gemeenten Analyses GWSW Linked data in de afvalwaterketen Het grote plaatje Wat is GeoDyn? GeoDyn voor gemeenten Analyses GWSW Eric Oosterom Mark Lamers Timo Nierop Marinus Vonhof Het grote plaatje Eric Oosterom Stichting RIONED

Nadere informatie

Atelier toekomst Waterketen

Atelier toekomst Waterketen Atelier toekomst Waterketen Pitsch Samenwerking Afvalwaterketen Flevoland (SAF) Arie van der Sluis 22 februari 2016 Inleiding Basis voor samenwerking (Regionale Bestuursovereenkomst Afvalwaterketen Flevoland:ROAF

Nadere informatie

Mededeling aan het AB

Mededeling aan het AB BRO Algemeen Fout! Ongeldige bes tandsnaam. Mededeling aan het AB Van Dagelijks Bestuur Corsanr. coenene/2017.05745 Onderwerp Voldoen aan afnameverplichting. Agendapuntnr. 3.1 AB-vergadering 5-4-2017 Samenvatting

Nadere informatie

Module C2300 Meten (hydraulisch functioneren) Inhoud

Module C2300 Meten (hydraulisch functioneren) Inhoud Module C2300 Meten (hydraulisch functioneren) Inhoud 1 Inleiding 3 1.1 Verantwoording 3 1.2 Wat is veranderd? 3 1.3 Opstellers en begeleidingscommissie 4 1.4 Leeswijzer 4 2 Wat is meten? 5 3 Waarom meten?

Nadere informatie

Samenwerken in de Waterketen

Samenwerken in de Waterketen Samenwerken in de Waterketen Presentatie voor de Raadscommissie van Menterwolde op 13 november 2008 H.Hoogeveen en H.Küpers (RioNoord) 1 Inhoud: Waterketen-ontwikkelingen Voorstel RioNoord Voordelen van

Nadere informatie

Datum 15 mei 2012 Doorkiesnummer Afzender Hedzer Gietema/ Andrea Swenne

Datum 15 mei 2012 Doorkiesnummer Afzender Hedzer Gietema/ Andrea Swenne Memo Aan AB 30 mei 2012 Datum 15 mei 2012 Doorkiesnummer 055 527 2115 Afzender Hedzer Gietema/ Andrea Swenne docbase nummer : 251132 Afdeling Planvorming Aanleiding Tijdens het AB van 18 april 2012 zijn

Nadere informatie

BESTUURLIJKE SAMENVATTING AFSTEMMEN INVESTERINGEN

BESTUURLIJKE SAMENVATTING AFSTEMMEN INVESTERINGEN BESTUURLIJKE SAMENVATTING AFSTEMMEN INVESTERINGEN Aanpak De opdracht Afstemmen investeringen is voortvarend opgepakt door de werkgroep, bestaande uit vertegenwoordigers van de Gelderse waterschappen en

Nadere informatie

Samenwerken, de praktijk

Samenwerken, de praktijk Samenwerking gemeente Raalte en Waterschap Groot Salland, de praktijk John de Kruijff, Gemeente Raalte Fred Beukema, Waterschap Groot Salland Samenwerken, de praktijk Gemeente Raalte introductie historie

Nadere informatie

Eerst meten, dan beslissen. Een praktijk case. Ing. R.F.W. de Wit. Ja!

Eerst meten, dan beslissen. Een praktijk case. Ing. R.F.W. de Wit. Ja! Eerst meten, dan beslissen Een praktijk case Ing. R.F.W. de Wit Ja! Waterschapsbedrijf Limburg is de gemeenschappelijke uitvoeringsorganisatie van het Waterschap Peel en Maasvallei in Noord-Limburg en

Nadere informatie

Basisopleiding Riolering Module 1

Basisopleiding Riolering Module 1 Basisopleiding Riolering Module 1 Cursusboek Nieuwegein, 2013 w w w. w a t e r o p l e i d i n g e n. n l Stichting Wateropleidingen, augustus 2013 Groningenhaven 7 3433 PE Nieuwegein Versie 1.1 Niets

Nadere informatie

BergBezinkBassin Zie toelichting in begrippenlijst bij bergbezinkbassin.

BergBezinkBassin Zie toelichting in begrippenlijst bij bergbezinkbassin. Bijlage 1 Afkortingen en begrippen Afkortingen AWZI Zie RWZI BBB (v)brp CZV DWA DOB GRP HWA / RWA IBA KRW MOR NBW (-Actueel) OAS RIONED BergBezinkBassin Zie toelichting in begrippenlijst bij bergbezinkbassin.

Nadere informatie

Sturing in de boezem van Rijnland. PAOTM cursus 1

Sturing in de boezem van Rijnland. PAOTM cursus 1 Sturing in de boezem van Rijnland PAOTM cursus 1 Inhoud: Rijnland in cijfers De boezem van Rijnland De historie van sturing bij Rijnland Hoe en waarop wordt er gestuurd PAOTM cursus 2 Rijnland in cijfers

Nadere informatie

Sturing in de boezem van Rijnland

Sturing in de boezem van Rijnland Sturing in de boezem van Rijnland Jan Willem van Kempen PAOTM cursus 1 Inhoud: Rijnland in cijfers De boezem van Rijnland De historie van sturing bij Rijnland Hoe en waarop wordt er gestuurd PAOTM cursus

Nadere informatie

Module 1. Optimaliseren in de afvalwaterketen Den Helder. Gemeente Den Helder en Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier april

Module 1. Optimaliseren in de afvalwaterketen Den Helder. Gemeente Den Helder en Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier april Optimaliseren in de afvalwaterketen Den Helder Auteur Gemeente Den Helder en Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Registratienummer 14.344 Versie 1.0 Status Definitief Gemeente Den Helder / HHNK

Nadere informatie

Voorstellen. Waterschap Hollandse Delta. John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie

Voorstellen. Waterschap Hollandse Delta. John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie Voorstellen Waterschap Hollandse Delta John Ebbelaar Hoofd afdeling Plannen en Regie Waterschap Hollandse Delta Dynamiek in de Delta [2] Inhoud De taken van het waterschap De dynamiek in de tijd Een dynamische

Nadere informatie

Bijlage 1: Afkortingen en begrippen

Bijlage 1: Afkortingen en begrippen Bijlage 1: Afkortingen en begrippen Afkortingen AWZI Zie RWZI BBB (v)brp CZV DWA DOB GRP HWA IBA KRW NBW NW4 BergBezinkBassin Zie toelichting in begrippenlijst bij bergbezinkbassin. (verbreed) BasisRioleringsPlan

Nadere informatie

Evaluatie, monitoring en meetnet. 1. Inleiding. 2. Evaluatiesysteem. 3. Monitoringsplan

Evaluatie, monitoring en meetnet. 1. Inleiding. 2. Evaluatiesysteem. 3. Monitoringsplan Evaluatie, monitoring en meetnet 1. Inleiding Voor het waterplan van gemeente Woudrichem zijn een aantal maatregelen vastgelegd om het watersysteem op orde te brengen en te houden. Het is van belang om

Nadere informatie

De klimaatneutrale waterketen

De klimaatneutrale waterketen De klimaatneutrale waterketen Jos Frijns Lelystad, 13 februari 2009 Klimaatverandering: adaptatie ja, maar ook mitigatie Belang van mitigatie voor watersector Gevolgen worden vooral zichtbaar in de waterketen,

Nadere informatie

Stedelijke wateropgave. (van traditionele rioolvervanging

Stedelijke wateropgave. (van traditionele rioolvervanging Stedelijke wateropgave (van traditionele rioolvervanging i naar duurzame leefomgeving) Landelijke bijeenkomst waterambassadeurs 21-09-2010 Inhoud: Wettelijk kader en doelen Stand van zaken invulling sted.

Nadere informatie

Gezamenlijk project monitoring overstorten Managementrapportage

Gezamenlijk project monitoring overstorten Managementrapportage Gezamenlijk project monitoring overstorten Managementrapportage Inhoud 1 Samenvatting... 3 2 Wat houdt het gezamenlijk project in?... 5 3 Hoe is het gezamenlijk project verlopen?... 8 4 Wat zijn de baten

Nadere informatie

Meten & Monitoren Afvalwaterketen

Meten & Monitoren Afvalwaterketen Meten & Monitoren Afvalwaterketen Samenwerking Regionaal Meetsysteem Afvalwaterketen Harry Post (Gemeente Wageningen) Jan Wisse (Waterschap Vallei & Eem) Opbouw Inhoud / scope (Jan Wisse) o Aanleiding

Nadere informatie

Business case. Samenwerking afvalwaterketen. Informatiebijeenkomst gemeenteraden 26 juni

Business case. Samenwerking afvalwaterketen. Informatiebijeenkomst gemeenteraden 26 juni Business case Samenwerking afvalwaterketen Informatiebijeenkomst gemeenteraden 26 juni 2013 1012209-022 Inhoud 1. Proces tot nu 2. Informatie uit het onderzoek 3. Conclusies, aanbevelingen 4. Vervolg Business

Nadere informatie

Slim Watermanagement Hoe doe je dat?

Slim Watermanagement Hoe doe je dat? 2018 Slim Watermanagement Hoe doe je dat? Klaas-Jan van Heeringen Marcela Laguzzi René van der Zwan Jeroen Tempelaars Wat is Slim Watermanagement? Is SWM een slimme truc van beleidmakers om geen maatregelen

Nadere informatie

Slim malen op de APX en Green wave. Arjen Kolkman 14 maart 2019

Slim malen op de APX en Green wave. Arjen Kolkman 14 maart 2019 Slim malen op de APX en Green wave Arjen Kolkman 14 maart 2019 2 pilots slim malen Sturen van moment van malen: op APX wave (vanaf dec 2016 1 gemaal, vanaf mei 2017 4 gemalen erbij op Green wave (2018

Nadere informatie

Prak%jkervaring met hydraulisch meetnet bij 200 riooloverstorten

Prak%jkervaring met hydraulisch meetnet bij 200 riooloverstorten Prak%jkervaring met hydraulisch meetnet bij 200 riooloverstorten Geert van Mill 1), Jeroen Langeveld 2), Michel Sikkes 1), en Arjen van Nieuwenhuijzen 3) 1) Waterschap De Dommel 2) TUDelG / RoyalHaskoningDHV

Nadere informatie

Inventarisatie voortgang en resultaat regionale uitwerking bestuursakkoord water, onderdeel (afval)waterketen

Inventarisatie voortgang en resultaat regionale uitwerking bestuursakkoord water, onderdeel (afval)waterketen Inventarisatie voortgang en resultaat regionale uitwerking bestuursakkoord water, onderdeel (afval)waterketen Maart 2013 Aandachtspunten en uitgangspunten: 1. Vragen hebben betrekking op het regionale

Nadere informatie

IBRAHYM: de digitale waterpartner in Limburg

IBRAHYM: de digitale waterpartner in Limburg IBRAHYM: de digitale waterpartner in Limburg Samenwerken in de waterketen 17 juni 2015 Nila Taminiau Senior hydroloog Waterschap Peel en Maasvallei IBRAHYM (concreet) Statisch: Afmetingen beek Locatie

Nadere informatie

Titel: Meten, monitoring en gegevensbeheer spaart kosten en milieu

Titel: Meten, monitoring en gegevensbeheer spaart kosten en milieu Titel: Meten, monitoring en gegevensbeheer spaart kosten en milieu Auteurs: Ivo Pothof, Deltares en verbonden aan leerstoel Urban Drainage TU Delft. Raymond de Wit, Waterschapsbedrijf Limburg Johannes

Nadere informatie

Gemeentelijk Riolerings Plan. Toelichting op GRP Kaag en Braassem periode 2014 t/m 2018

Gemeentelijk Riolerings Plan. Toelichting op GRP Kaag en Braassem periode 2014 t/m 2018 Gemeentelijk Riolerings Plan Toelichting op GRP Kaag en Braassem periode 2014 t/m 2018 Doel en inhoud Doel Inzicht verschaffen in de diverse elementen die hebben geleid tot het GRP 2014 t/m 2018 Inhoud

Nadere informatie

AGENDAPUNT 3.2. ONTWERP. Onderwerp: wijziging Richtlijnen Overname Afvalwater Nummer:

AGENDAPUNT 3.2. ONTWERP. Onderwerp: wijziging Richtlijnen Overname Afvalwater Nummer: VOORSTEL AAN HET ALGEMEEN BESTUUR AGENDAPUNT 3.2. Onderwerp: wijziging Richtlijnen Overname Afvalwater Nummer: 875410 In D&H: 11-11-2014 Steller: Ir. N. Admiraal In Cie: BMZ Telefoonnummer: (030) 634 5779

Nadere informatie

Thema boostergemalen van innovatie naar de Praktijk ervaringen uit het werkgebied van hhnk

Thema boostergemalen van innovatie naar de Praktijk ervaringen uit het werkgebied van hhnk Thema boostergemalen van innovatie naar de Praktijk ervaringen uit het werkgebied van hhnk 18 maart 2015 CapWat community of practice Door Johan Jonker hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier Agenda

Nadere informatie

Beschikken over actuele gegevens van elkaars deel van de (afval)waterketen

Beschikken over actuele gegevens van elkaars deel van de (afval)waterketen Beschikken over actuele gegevens van elkaars deel van de (afval)waterketen Wijnand Turkensteen Waterschap Rijn en IJssel Rutger Traag Gemeente Duiven Waar gaan we het over hebben? Inleiding Ons probleem

Nadere informatie

Module C2310 Meetplan. Inhoud. 1 Inleiding Verantwoording Wat is veranderd? Opstellers en begeleidingscommissie 4 1.

Module C2310 Meetplan. Inhoud. 1 Inleiding Verantwoording Wat is veranderd? Opstellers en begeleidingscommissie 4 1. Module C2310 Meetplan Inhoud 1 Inleiding 3 1.1 Verantwoording 3 1.2 Wat is veranderd? 3 1.3 Opstellers en begeleidingscommissie 4 1.4 Leeswijzer 4 2 Functie van een meetplan 5 2.1 Doel van het meetplan

Nadere informatie

Ondergrondse opslag. Kansen en dilemma s

Ondergrondse opslag. Kansen en dilemma s Ondergrondse opslag Kansen en dilemma s Nut en noodzaak? 2 Historisch perspectief Aanname alles is optimaal geregeld, water volgt functie; Nu voldoende water door externe aanvoer; Weinig urgentie voor

Nadere informatie

The Road to Working Capital Excellence. Werken aan structurele verbeteringen door het tussen de oren krijgen van werkkapitaal

The Road to Working Capital Excellence. Werken aan structurele verbeteringen door het tussen de oren krijgen van werkkapitaal The Road to Working Capital Excellence Werken aan structurele verbeteringen door het tussen de oren krijgen van werkkapitaal The road to Working Capital Excellence Vraag Aanpak Toepassing Resultaat Quick

Nadere informatie

Ontwikkeling duurzame Afvalwaterketen in De Glind

Ontwikkeling duurzame Afvalwaterketen in De Glind Ontwikkeling duurzame Afvalwaterketen in De Glind Introductie; visie voor de afvalwaterketen van Barneveld en Ede, watervisie Barneveld, gemeentelijke rioleringsplannen " Introductie; jaarplan 2016 AWT

Nadere informatie

Basisopleiding Riolering Module 2

Basisopleiding Riolering Module 2 Basisopleiding Riolering Module 2 Cursusboek Nieuwegein, 2012 w w w. w a t e r o p l e i d i n g e n. n l Stichting Wateropleidingen, november 2012 Groningenhaven 7 3433 PE Nieuwegein Versie 5.1 Niets

Nadere informatie

Riool in beweging. Van normgericht naar kwaliteitsgericht rioolbeheer. Definitief Ben Berendsen

Riool in beweging. Van normgericht naar kwaliteitsgericht rioolbeheer. Definitief Ben Berendsen Riool in beweging Van normgericht naar kwaliteitsgericht rioolbeheer Definitief Ben Berendsen September 2014 Hoofdstukken blz 1 Amendement raad 3 2 Van normgericht naar kwaliteitsgericht rioolbeheer 4

Nadere informatie

DATUM BEHANDELING IN D&H 12 febľ"uaľï 2013. COMMISSIE 0 MBH (6 maart 2013)

DATUM BEHANDELING IN D&H 12 febľuaľï 2013. COMMISSIE 0 MBH (6 maart 2013) DATUM VERGADERING 21 maart 2013 BIJLAGE(N) 1 AGENDAPUNTNUMMER j į) DATUM BEHANDELING IN D&H 12 febľ"uaľï 2013 COMMISSIE 0 MBH (6 maart 2013) AAN DE VERENIGDE VERGADERING AANVRAAG PROJECTINVESTERINGSKREDIET

Nadere informatie

Water in Tiel. 1 Naast regionale wateren die in beheer zijn bij de waterschappen, zijn er rijkswateren (de hoofdwateren

Water in Tiel. 1 Naast regionale wateren die in beheer zijn bij de waterschappen, zijn er rijkswateren (de hoofdwateren Water in Tiel Waterbeleid Tiel en Waterschap Rivierenland Water en Nederland zijn onafscheidelijk. Eigenlijk geldt hetzelfde voor water en Tiel, met de ligging langs de Waal, het Amsterdam Rijnkanaal en

Nadere informatie

Leggers actueel, betrouwbaar en compleet. Waterkeringen op orde Waterkeringen zijn getoetst Conform procesafspraken met PZH en inspectie V&W

Leggers actueel, betrouwbaar en compleet. Waterkeringen op orde Waterkeringen zijn getoetst Conform procesafspraken met PZH en inspectie V&W Prestatie-indicatoren en nulmeting Bijlage 1 Programma 1: Waterveiligheid Basisgegevens waterveiligheid op orde maken Leggers actueel, betrouwbaar en compleet 1. Mate waarin leggers actueel, betrouwbaar

Nadere informatie

Waterschap en bluswatervoorziening. Presentatie door Niels Robbemont, beleidsadviseur calamiteitenzorg

Waterschap en bluswatervoorziening. Presentatie door Niels Robbemont, beleidsadviseur calamiteitenzorg 1 Presentatie door Niels Robbemont, beleidsadviseur calamiteitenzorg 2 waterschap Hollandse Delta is, naast Rijkswaterstaat en de waterbedrijven, één van de mogelijke leveranciers van bluswater op de Zuid-Hollandse

Nadere informatie

Van Waterplan naar Watervisie

Van Waterplan naar Watervisie 22 oktober, Studiedag VVSG Van Waterplan naar Watervisie integraal waterbeleid in Nijmegen Jos van der Lint Waterservicepunt (WSP) www.waterbewust.nl Waalsprong 1996-2020 Dukenburg / Lindenholt 1965-1985

Nadere informatie

Correctie van neerslagradar op basis van grondstations voor toepassing in stedelijk gebied: het beste van twee werelden

Correctie van neerslagradar op basis van grondstations voor toepassing in stedelijk gebied: het beste van twee werelden Correctie van neerslagradar op basis van grondstations voor toepassing in stedelijk gebied: het beste van twee werelden A.C. de Niet 1), J. de Jonge 2), J.L. Korving 1), J. Langeveld 3), A.F. van Nieuwenhuijzen

Nadere informatie

WATERSCHAP RIVIERENLAND, TIEL Datum laatste revisie: BLAD 0 VERZAMELBLAD RIOLERINGSGEBIED

WATERSCHAP RIVIERENLAND, TIEL Datum laatste revisie: BLAD 0 VERZAMELBLAD RIOLERINGSGEBIED WATERSCHAP RIVIERENLAND, TIEL Datum laatste revisie: 23-03-10 BLAD 0 VERZAMELBLAD RIOLERINGSGEBIED MAXIMALE AFVOER VOLGENS AFVOERNORMEN gemeente Woudrichem code: Huidig (m³/u) woonkern/gebied Woudrichem

Nadere informatie

i-view 2.0: The Next Level in Telemetrie

i-view 2.0: The Next Level in Telemetrie i-view 2.0: The Next Level in Telemetrie i-view 2.0: The Next Level in Telemetrie Watermanagement is onontbeerlijk in een waterrijk land als Nederland. In het belang van veiligheid en milieubescherming

Nadere informatie

Gemeentelijk Riolerings Plan

Gemeentelijk Riolerings Plan Gemeentelijk Riolerings Plan 2018-2022 dorpspraat over aanpak van wateroverlast Laren, maart en april 2018 Programma deel 1: kaders en historie deel 2: wat gebeurt er? deel 3: welke oplossingen? deel 4:

Nadere informatie

PAO cursus 28 maart Robin Bos (HHNK) Richard Leijen (Den Helder)

PAO cursus 28 maart Robin Bos (HHNK) Richard Leijen (Den Helder) PAO cursus 28 maart Robin Bos (HHNK) Richard Leijen (Den Helder) 10 jaar Noordkop: Wat heeft het opgeleverd? Inhoud Historie Organisatie Projecten Wat heeft 10 jaar samenwerken opgeleverd? Ontwikkelingen

Nadere informatie

Kwaliteitsbeelden 2.0: samen werken aan stedelijk water. Presentatie PWVE 2 oktober 2014 Dorien Roubos

Kwaliteitsbeelden 2.0: samen werken aan stedelijk water. Presentatie PWVE 2 oktober 2014 Dorien Roubos Kwaliteitsbeelden 2.0: samen werken aan stedelijk water Presentatie PWVE 2 oktober 2014 Dorien Roubos Inhoud presentatie - Aanleiding methodiek kwaliteitsbeelden 2.0 - Aanpak, doel en reikwijdte - Conceptmethodiek:

Nadere informatie

Europese Kaderrichtlijn Water

Europese Kaderrichtlijn Water Europese Kaderrichtlijn Water Samenwerkingsverband tussen Waterschap Hollandse Delta en Gemeente Dordrecht www.dordrechtwerktaanwater.nl Inhoud presentatie 1. Toelichting Europese Kaderrichtlijn Water

Nadere informatie

DE WATERVRIENDELIJKE STADSTUIN. 2 mei 2016 PRESENTATIE TER INSPIRATIE C A P E. u i n a r cchitectuur

DE WATERVRIENDELIJKE STADSTUIN. 2 mei 2016 PRESENTATIE TER INSPIRATIE C A P E. u i n a r cchitectuur DE WATERVRIENDELIJKE STADSTUIN 2 mei 2016 PRESENTATIE TER INSPIRATIE C A P E ttuinar u i n a r cchitectuur h i t c t u r EVEN VOORSTELLEN... C A P E plein ttuinarchitectuur u i n a r c h i t c t u u r

Nadere informatie

Samenhang en samenvatting vgrp+, Waterplan, BRP

Samenhang en samenvatting vgrp+, Waterplan, BRP Samenhang en samenvatting vgrp+, Waterplan, BRP Uden gastvrij voor water Kenmerk: 11-10044-JV 14 september 2011 Ingenieursbureau Moons 1 Inhoudsopgave 1 SAMENHANG... 3 2 SAMENVATTING... 4 2.1 KOERSWIJZIGINGEN...

Nadere informatie

Bestuurssamenvatting Basis rioleringsplan 2016 gemeente Elburg

Bestuurssamenvatting Basis rioleringsplan 2016 gemeente Elburg Bestuurssamenvatting Basis rioleringsplan 2016 gemeente Elburg Arcadis projectnr. C01031.000213.0500/GF Figuur 1 vlakken kaart afvoeren oppervlak Doornspijk Inleiding De gemeente Elburg heeft in april

Nadere informatie

Grondwater in stedelijk gebied

Grondwater in stedelijk gebied Grondwater in stedelijk gebied Kruisbestuiving met de afdeling riolering 29 mei 2013 Jacqueline Flink Waterbalans Grondwateraanvulling uit neerslag??? Grondwateraanvulling GBKA (~ BGT) goede info over

Nadere informatie

Programma Water en klimaatveranderingen

Programma Water en klimaatveranderingen Programma Water en klimaatveranderingen Ger Renkens / Luuk Postmes 7 juni 2016 Doel Beschermen van de volksgezondheid en het milieu en het leveren van een bijdrage aan het in stand houden en verbeteren

Nadere informatie

Voortgang en resultaat aanpak afvalwaterketen

Voortgang en resultaat aanpak afvalwaterketen Voortgang en resultaat aanpak afvalwaterketen Stand van zaken voorjaar 2013 In het Bestuursakkoord Water (mei 2011) zijn afspraken gemaakt over onder andere het vergroten van de doelmatigheid in de waterketen.

Nadere informatie

De eerste resultaten. dr. ir. Vincent Wolfs prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven

De eerste resultaten. dr. ir. Vincent Wolfs prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven De eerste resultaten dr. ir. Vincent Wolfs prof. dr. ir. Patrick Willems KU Leuven Nood aan innovatieve oplossingen om klimaatverandering op te vangen 3 HYDROACTIV Intelligent groendak 1 NEERSLAGAFVOER

Nadere informatie

0-meting zuiveringsbeheer Beschrijving methodiek 17 juni 2014, Jeroen Niezen, Meinard Eekhof, Wiely Luttmer

0-meting zuiveringsbeheer Beschrijving methodiek 17 juni 2014, Jeroen Niezen, Meinard Eekhof, Wiely Luttmer 0-meting zuiveringsbeheer Beschrijving methodiek 17 juni 2014, Jeroen Niezen, Meinard Eekhof, Wiely Luttmer Informatie over deze aanpak? Jeroen Niezen, 06-30717435, j.niezen@groningergemeenten.nl Hans

Nadere informatie