Hogeschool van Arnhem en Nijmegen

Transcriptie

1 Hogeschool van Arnhem en Nijmegen Opleiding: Master of Control Systems Engineering Locatie: Arnhem Croho: Varianten: voltijd en deeltijd Visitatiedatum: 16 april 2008 Netherlands Quality Agency (NQA) Utrecht, juni 2008

2 2/51 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering

3 Inhoud Inhoud 3 Deel A: Onderwerpen Voorwoord Inleiding Werkwijze Oordeelsvorming Oordelen per facet en onderwerp 10 Deel B: Facetten 13 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 15 Onderwerp 2 Programma 18 Onderwerp 3 Inzet van personeel 28 Onderwerp 4 Voorzieningen 30 Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 32 Onderwerp 6 Resultaten 35 Deel C: Bijlagen 39 Bijlage 1: Onafhankelijkheidsverklaring panelleden 40 Bijlage 2: Deskundigheden panelleden 45 Bijlage 3: Bezoekprogramma 48 Bijlage 4: Overzichtslijst van door de opleiding ter inzage gelegd materiaal 49 Bijlage 5: Domeinspecifieke referentiekader en opleidingscompetenties 51 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering 3/51

4 4/51 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering

5 Deel A: Onderwerpen NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering 5/51

6 6/51 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering

7 1.1 Voorwoord Dit rapport is het verslag van het panel dat in opdracht van NQA de opleiding Master of Control Systems Engineering heeft onderzocht. Het beschrijft de werkwijze, de bevindingen en de conclusies. Het onderzoek heeft plaatsgevonden in het kader van de accreditatie van hogere beroepsopleidingen. Het onderzoek is begonnen in februari 2008, toen het zelfevaluatierapport bij NQA is aangeleverd. Als onderdeel van het onderzoek heeft het panel de opleiding gevisiteerd op 16 april Het panel bestond uit: prof.dr.ir. G. van Straten (voorzitter, domeinpanellid); dr.ir. R.J.P. van der Linden (domeinpanellid ); dhr. P.A. Spiele (studentpanellid ); drs. J.H. Boerke (NQA-auditor). Dit panel voldoet aan de eisen zoals gesteld in het document Protocol ter beoordeling van de werkwijze van visiterende en beoordelende instanties van de NVAO (oktober 2007). Het panel beschikt over relevante werkvelddeskundigheid en over vakdeskundigheid. Onder vakdeskundigheid wordt verstaan het vertrouwd zijn met de meest recente ontwikkelingen en vertrouwd met lesgeven en beoordeling en toetsing minstens op het niveau/oriëntatie van de te beoordelen opleiding. Daarnaast beschikt het panel over onderwijsdeskundigheid, studentgebonden deskundigheid en visitatiedeskundigheid (zie bijlage 2). Het rapport bestaat uit drie delen: Deel A: een hoofdrapport, het Onderwerprapport, waarin de oordelen van het panel over de basiskwaliteit van de opleiding op onderwerpniveau worden uitgesproken met daarbij de overwegingen waarop die oordelen zijn gebaseerd. Het gaat hier om oordelen in de gradatie positief/negatief. Tevens wordt hier het eindoordeel geformuleerd. Deel B: een Facetrapport waarin op facetniveau door het panel oordelen en argumenten ter onderbouwing van dat oordeel worden gegeven. De oordelen gaan uit van de vierpuntsschaal (onvoldoende, voldoende, goed en excellent) conform het voorschrift van de NVAO. Uitzondering hierop is facet 2.6, als gevolg van aanvullende instructies van de NVAO wordt hier het oordeel voldaan of niet voldaan gegeven. Dit Facetrapport vormt de basis van het Onderwerprapport. Deel C: hierin zijn alle relevante bijlagen opgenomen. 1.2 Inleiding De Hogeschool van Arnhem en Nijmegen heeft in totaal studenten (voltijd en deeltijd) en ongeveer medewerkers. Er worden drie aandachtsgebieden onderscheiden, namelijk de Bacheloropleidingen, de Masteropleidingen en onderzoek en de post-hboopleidingen, Dienstverlening en Onderzoek. Deze laatste dienst is onderverdeeld in interessegebieden, meestal aangegeven met Expertisecentra. NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering 7/51

8 De HAN heeft vijf faculteiten: de Faculteit Techniek, de Faculteit Gezondheidszorg, de Faculteit Gedrag en Maatschappij, de Faculteit Educatie en de Faculteit Economie en Management en ICA (Informatica Communicatie Academie). De Faculteiten hebben vergaande bevoegdheden en verantwoordelijkheden onder het mandaat van het College van Bestuur, waaraan zij verantwoording afleggen. Het Servicebedrijf zorgt voor de ondersteunende processen. Het CvB maakt afspraken met de faculteitsdirecties over de vertaling van het beleid in concrete afspraken. Elke faculteit heeft onderwijsinstituten, lectoraten en afdelingen voor contractactiviteiten, die elk weer uit één of meer onderdelen bestaan. De masters van de HAN worden georganiseerd in graduate schools. De master MSCS valt vooralsnog onder de Faculteit techniek. De docenten in de masterprogramma s zijn verbonden aan de opleidingen van de HAN, kenniskringen van lectoraten, aan andere hogescholen of universiteiten, aan bedrijfsleven en industrie en aan onderzoeksinstellingen en non-profit organisaties. De master richt zich op het opleiden van technisch specialisten, die hoogwaardige technieken beheersen en kunnen toepassen in een complexe omgeving. Daarnaast kunnen ze een zelfstandige rol spelen op het gebied van toepassingsgericht onderzoek of bij de ontwikkeling van innovatieve producten. De Master of Control Systems Engineering richt zich op de toepassing van meet- en regeltechniek op masterniveau. De opleiding is voortgekomen uit een eerdere post-hbo-opleiding op dit gebied. De MSCS heeft een bescheiden omvang. Ze had in het studiejaar voltijd- en 13 deeltijdstudenten. Het onderwijs wordt verzorgd door een kernteam van circa 14 personen met een gezamenlijke aanstellingsomvang van 0,9433 fte. 1.3 Werkwijze De beoordeling van de opleiding door het panel verliep volgens de werkwijze zoals die is neergelegd in het Beoordelingsprotocol van NQA. Deze werkwijze wordt hieronder beschreven. Het onderzoek vond plaats op basis van het domeinspecifieke referentiekader dat voor de opleiding geldt (zie facet 1.1). NQA onderscheidt drie fasen in het visiteren: de voorbereidingsfase, het eigenlijke bezoek door het panel en de rapportagefase. Hieronder volgt een korte toelichting per fase. De voorbereidingsfase Allereerst heeft een NQA-auditor het zelfevaluatierapport gecontroleerd op kwaliteit en compleetheid (de validatie) en daarmee op bruikbaarheid voor de visitatie. Vervolgens bereidden de panelleden zich in de periode april 2008 inhoudelijk voor op het bezoek d.d. 16 april Zij bestudeerden het zelfevaluatierapport (en bijlagen), formuleerden in een beoordelingsformat hun voorlopige oordelen op basis van argumenten en zij formuleerden vraagpunten. Zij gaven hun bevindingen door aan de NQA-auditor. Op basis van een overzicht van voorlopige oordelen inventariseerde de NQA-auditor tenslotte kernpunten en prioriteiten voor materialenonderzoek en gesprekken. Tijdens een voorbereidende vergadering is het bezoek door het panel voorbereid. 8/51 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering

9 De opleiding heeft in haar zelfevaluatierapport kenbaar gemaakt voor welk domeinspecifiek referentiekader zij kiest. De NQA-auditor heeft met de domeindeskundigen in het panel bekeken of sprake is van adequate domeinspecifieke doelstellingen, of dat nadere aanvulling dan wel nadere specificatie nodig is. In het facetrapport is aangegeven op welke landelijke beroeps- en opleidingsprofielen het domeinspecifieke kader (en het opleidingsprogramma) is gebaseerd. Het bezoek door het panel NQA heeft een bezoekprogramma ontwikkeld voor de (dag-)indeling van het bezoek door het panel dat is aangepast aan de specifieke situatie van de opleiding (bijlage 3). Er vonden gesprekken plaats met het opleidingsmanagement, docenten, studenten, afgestudeerden en met werkveldvertegenwoordigers. Aan het begin en tijdens het bezoek heeft het panel ter inzage gevraagd materiaal bestudeerd. Tussen de gesprekken door heeft het panel ruimte ingelast om de bevindingen uit te wisselen en te komen tot gezamenlijke en meer definitieve (tussen-)oordelen. De bevindingen zijn door de panelleden beargumenteerd. Aan het einde van het bezoek heeft de voorzitter een mondelinge terugkoppeling gegeven van enkele indrukken en ervaringen van het panel, zonder expliciete oordelen uit te spreken. De fase van rapporteren Door NQA is, op basis van de bevindingen van het panel, een tweeledige rapportage opgesteld, bestaande uit een facetrapport en een onderwerprapport, waarin de kwaliteit van de opleiding is beoordeeld. Met dit rapport kan de opleiding accreditatie aanvragen bij de NVAO. De opleiding heeft in mei 2008 een concept van het Facetrapport (deel B) voor een controle op feitelijke onjuistheden ontvangen. Naar aanleiding daarvan zijn enkele wijzigingen aangebracht. In het Onderwerprapport (deel A) wordt door NQA een oordeel op de onderwerpen en op de opleiding als geheel gegeven. Dit rapport is in juni 2008 voor een controle op feitelijke onjuistheden aan de opleiding voorgelegd. Het definitieve rapport is door het panel vastgesteld in juni Het visitatierapport is uiteindelijk in juni 2008 ter beschikking gesteld aan de opleiding, die het samen met de accreditatieaanvraag kan indienen bij de NVAO. 1.4 Oordeelsvorming In dit hoofdstuk wordt per onderwerp een oordeel uitgesproken op basis van weging van de facetten die van dat onderwerp deel uitmaken. Bij deze weging spelen de beslisregels zoals die door NQA in het Beoordelingsprotocol zijn geformuleerd en nader uitgewerkt in de notitie Handreiking voor oordeelsvorming een belangrijke rol. Tevens is bij de beoordeling rekening gehouden met accenten die de opleiding eventueel legt, het domeinspecifieke kader en een vergelijking met andere relevante opleidingen op een aantal aspecten. Het eindoordeel is voorzien van een aanvullende tekst als sprake is van: weging van de oordelen op facetniveau; benchmarking; generieke bevindingen die het facetniveau overschrijden; bepaalde accenten respectievelijk best practices. NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering 9/51

10 In de oordelen per onderwerp wordt steeds een herhaling gegeven van de oordelen op de facetten gevolgd door een weging die leidt tot het eindoordeel. De (uitgebreide) argumentatie is te vinden in het facetrapport. Daar waar een argumentatie/beoordeling voor de deeltijd afwijkt van de voltijd, is dit expliciet vermeld. Indien niet vermeld, gelden voor de deeltijdopleiding dezelfde argumentatie/oordelen als voor de voltijdopleiding, aangezien de deeltijdopleiding inhoudelijk voornamelijk is gebaseerd op dezelfde module-inhouden als de voltijdopleiding. Volgorde en onderwijsmethodieken kunnen daarbij verschillen. 1.5 Oordelen per facet en onderwerp Totaaloverzicht van oordelen op facet- en onderwerpniveau Onderwerp/Facet Voltijdopleiding Deeltijdopleiding Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed Goed 1.2 Niveau bachelor Goed Goed 1.3 Oriëntatie HBO master Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Onderwerp 2 Programma 2.1 Eisen HBO Goed Goed 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed Goed 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Goed Goed 2.4 Studielast Goed Goed 2.5 Instroom Goed Goed 2.6 Duur Voldaan Voldaan 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Voldoende Voldoende 2.8 Beoordeling en toetsing Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Onderwerp 3 Inzet van personeel 3.1 Eisen HBO Goed Goed 3.2 Kwantiteit personeel Goed Goed 3.3 Kwaliteit personeel Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Onderwerp 4 Voorzieningen 4.1 Materiële voorzieningen Voldoende Voldoende 4.2 Studiebegeleiding Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Onderwerp 5 Interne kwaliteitszorg 5.1 Evaluatie resultaten Goed Goed 5.2 Maatregelen tot verbetering Goed Goed 5.3 Betrekken van medewerkers, studenten, alumni en het beroepenveld Goed Goed Totaaloordeel Positief Positief Onderwerp 6 Resultaten 6.1 Gerealiseerd niveau Goed Goed 6.2 Onderwijsrendement Voldoende Voldoende Totaaloordeel Positief Positief 10/51 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering

11 Doelstellingen opleiding Alle drie de facetten van dit onderwerp zijn met een goed beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. Programma Behalve facet 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud dat met een voldoende is gehonoreerd, zijn de andere facetten met een goed beoordeeld. Aan facet 2.6 is voldaan. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. Inzet van personeel Alle drie de facetten van dit onderwerp zijn met een goed beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. Voorzieningen Facet 4.1 is met een voldoende, facet 4.2 met een goed beoordeeld. Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. Interne kwaliteitszorg Alle drie de facetten van dit onderwerp zijn met een goed beoordeeld Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. Resultaten Facet 6.1 is met een goed, facet 6.2 met een voldoende beoordeeld Het oordeel op het onderwerp is voor de opleidingen derhalve positief. Totaaloordeel Op grond van voorgaand schema en de inhoudelijke onderbouwing daarvan blijkt dat de opleidingen op de zes onderwerpen positief scoren. De conclusie is dat het totaaloordeel over de opleidingen positief is. NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering 11/51

12 12/51 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering

13 Deel B: Facetten NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering 13/51

14 14/51 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering

15 Onderwerp 1 Doelstelling van de opleiding Facet 1.1 Domeinspecifieke eisen Goed Criteria: - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij de eisen die door (buitenlandse) vakgenoten en de beroepspraktijk gesteld worden aan een opleiding in het betreffende domein (vakgebied/discipline en/of beroepspraktijk). Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding Master of Contol Systems Engineering (MSCS) richt zich op de toepassing van meet- en regeltechniek op masterniveau. Kenmerkend voor alle regeltechnische ontwerpen is dat er een aantal ontwerpstappen moet worden doorlopen. Deze ontwerpstappen zijn weer te geven in een zogenoemde ontwerpboog. De stappen erin zijn in de wereld van de regeltechniek algemeen erkend, zoals het panel kan bevestigen. Hoewel het om een model gaat dat een zekere reductie geeft van het werkelijke ontwerpproces, vindt het panel het idee van de ontwerpboog als rode draad voor het programma aantrekkelijk en bruikbaar. Daar de opleiding voor Nederland uniek is, bestaat er geen landelijk gevalideerd beroeps- en opleidingsprofiel voor deze masteropleiding. De opleiding heeft daarom zelf een aantal specifieke eindkwalificaties geformuleerd die zijn ontleend aan deze ontwerpboog. Deze eindkwalificaties, weergegeven als beroepscompetenties, zijn neergelegd in het document Competencies MSCS 2003 en zijn gevalideerd door de Adviescommissie (Notulen Adviescommissie 2003). Daarnaast wordt er een aantal generieke kwalificaties gehanteerd die zijn gebaseerd op algemene masterkwalificaties, in het bijzonder de Dublin descriptoren. In 2005 heeft de opleiding de oorspronkelijke eindkwalificaties herschreven (zie bijlage 5). Deze herschreven eindkwalificaties zijn blijkens notulen van de Adviescommissie afgestemd met de Adviescommissie. Ze zijn vastgelegd in de documenten Master of Control Systems Engineering: Doelstelling en beroepsprofiel en in de zogenoemde Marking Sheet ( versie 2008). Het panel is van oordeel dat er sprake is van een adequate set aan eindkwalificaties. De opleiding heeft een aantal instrumenten om de actualiteit van de eindkwalificaties te garanderen. Het betreft dan de input van de Adviescommissie, het afstudeerproject, het inzetten van het lectoraat Meet -en Regeltechniek, de inzet van docenten die nog (deels) in het werkveld werkzaam zijn. In een document Vergelijking opleidingen heeft de opleiding zich met een aantal Nederlandse en buitenlandse universiteiten en hogescholen vergeleken. Voor wat betreft Nederland zijn verwante opleidingen - zij het op Master of Science niveau - te vinden aan de drie Technische Universiteiten, de Wageningen Universiteit en de Rijksuniversiteit Groningen. Binnen deze universiteiten is het over het algemeen mogelijk een opleiding te volgen op het gebied van Meet- en Regeltechniek, maar deze worden gekenmerkt door wetenschappelijk onderzoek, terwijl de Master of Control NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering 15/51

16 Systems Engineering van de HAN zich expliciet richt op toepassing van bestaande theorie (Applied Science). Bij hogescholen zijn opleidingen te vinden die op deelgebieden dezelfde onderwerpen bestrijken. Het gaat dan echter alleen om post-hboopleidingen, zoals die van de Haagse Hogeschool en Saxion Hogescholen in Enschede. Onderwerpen met meer diepgaande theorie als multivariable control, optimal control en non lineair control zitten daar niet of in zeer beperkte mate in het programma. Een voorbeeld van een vergelijking met een buitenlandse opleiding is de Oklahoma State University Master of Science in Control Systems Engineering (Master of Science). De opleiding concludeert: Ons curriculum is vergelijkbaar met een profiel waarmee op deze universiteit de MSc titel kan worden behaald. Zowel qua onderwerpen als qua niveau. Er zijn [daar] meer keuzemogelijkheden voor supplemental topics en de mogelijkheid onderzoeksvaardigheden toe te voegen. (NB studenten hoeven niet alle items te volgen en mogen er langer over doen). De opleiding richt zich op een internationaal werkveld; een aanzienlijk deel van de studenten komt uit het buitenland en studenten zijn vaak werkzaam bij grote internationale bedrijven. Het programma wordt daarom in het Engels gegeven. Een aantal docenten is bovendien werkzaam bij internationale bedrijven zoals Diosynth, Omron, Akzo, IPCOS en KEMA. Dit internationale karakter is vooral terug te vinden in de generieke eindkwalificatie: In een internationale, multidisciplinaire en/of multiculturele projectomgeving kunnen werken. Facet 1.2 Niveau master Goed Criterium: - De eindkwalificaties van de opleiding sluiten aan bij algemene, internationaal geaccepteerde beschrijvingen van de kwalificaties van een master. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding ziet, conform de HAN-visie, de hbo-master als iemand die een zelfstandige rol speelt op het gebied van toepassingsgericht onderzoek of bij de ontwikkeling van innovatieve producten. Ook kan hij de technisch specialist zijn die hoogwaardige technieken beheerst en deze ook kan toepassen in een complexe omgeving. De opleiding hanteert de Dublin descriptoren voor de toetsing van het masterniveau. Zoals hierboven gezegd zijn de generieke kwalificaties die de opleiding nastreeft daarvan afgeleid. Om de relatie van de eindkwalificaties met de Dublin descriptoren duidelijk te maken, is in het zelfevaluatierapport een helder overzicht opgenomen waarin per descriptor wordt aangegeven met welke eindkwalificatie deze correspondeert. Zo komt de descriptor 'Toepassen van kennis en inzicht' terug in de kwalificatie: "Het kunnen analyseren van complexe dynamische processen" en "Het kunnen ontwerpen van een regeltechnisch systeem met gebruikmaking van de meest recente systeemtechnologie. De descriptor 'Oordeelsvorming' komt ondermeer terug in de kwalificatie "Systematisch kunnen inventariseren en beoordelen van bronnen". 16/51 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering

17 Naast het schema geeft de opleiding in het zelfevaluatierapport per descriptor een uitgebreide beschrijving hoe deze in het curriculum van de opleiding wordt gerealiseerd. De opleiding geeft in het zelfevaluatierapport aan dat het accent van de opleiding ligt op de tweede Dublin descriptor 'Toepassing van kennis en inzicht'. De opleiding geeft zelf aan dat ze voldoende bevestiging van derden (externe assessoren, Adviescommissie, alumni) krijgt dat afgestudeerden voldoen aan het masterniveau (zie ook 6.1). Facet 1.3 Oriëntatie HBO master Goed Criteria: - De eindkwalificaties zijn mede ontleend aan de door (of in samenspraak met) het relevante beroepenveld opgestelde beroepsprofielen en/of beroepscompetenties. - Een hbo-master heeft de kwalificaties voor het niveau van zelfstandig en/of leidinggevend beroepsbeoefenaar in een beroep of spectrum van beroepen, dan wel het niveau van het functioneren in een multidisciplinaire omgeving waarin een hbo-opleiding vereist is of dienstig is. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Hierboven is reeds aangegeven welke competenties de opleiding hanteert, hoe die tot stand gekomen zijn en hoe die gebaseerd zijn op de eisen vanuit het werkveld. Het panel is daarover en over de intensieve contacten met het werkveld bijzonder positief. Uitgangspunt van de opleiding is studenten af te leveren die op masterniveau de meeten regeltechniek begrijpen, deze toe kunnen passen op bestaande problemen en de nieuwste ontwikkelingen kunnen volgen. De afgestudeerde heeft kennis van geavanceerde meet- en regeltechnische mogelijkheden en kan deze toepassen in complexe praktische systemen in de procesindustrie of de mechatronica. Hij beheerst het traject van het analyseren van het proces tot het ontwerpen en implementeren van een regeling. Daarbij wordt uitgegaan van de eerder genoemde ontwerpboog. Studenten zijn meestal afgestudeerde HTS ers en vaak al werkzaam in de techniek of op een research-technische of een ontwikkelafdeling. De opleiding geeft aan dat de inhoud van het beroep een relatief hoog abstractieniveau vraagt. Ontwerpers dienen daarom minimaal van hbo-niveau te zijn. Gaat de toepassing verder dan "een PID-regelaar of is de omgeving complex, dan is meer kennis nodig dan op bachelorniveau aangereikt wordt. Het beroep van een Control Systems Engineer vraagt al gauw om het kunnen functioneren op masterniveau. De inventarisatie van beroepen, functies en organisaties waar de opleiding voor opleidt, zijn voornamelijk afkomstig uit de resultaten van de evaluatie met het werkveld die intussen bij de opleiding binnen zijn. De volgende beroepen en functies worden daarin onder andere genoemd: Docent Regeltechniek en Servotechniek, Engineer beheer van besturingssystemen, Instrument Engineer, Proces Control Engineer, Product Engineer Motion Packages, Servo Architect, Specialist Control & Instrumentation, Control Systems Engineer enzovoorts. NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering 17/51

18 De regeltechnicus is bij veel en diverse bedrijven terug te vinden. Het zijn echter met name de grotere bedrijven en/of de specialistische bedrijven die de rol van de Control Systems Engineer expliciet benoemen en ondersteunen. Het is dan ook niet verwonderlijk dat ondersteuning voor de opleiding Masters of Control Systems Engineering juist uit deze bedrijven komt (Diosynth, IPCOS, OMRON, Shell). Voorbeelden van bedrijven waar studenten werkzaam zijn: ASML, Corus, Akzo-Nobel, Dutch Space, Fuji, BASF, Moba, GasUnie, Nuon, NLR, Bosch Rexroth. De hbo-oriëntatie wordt geborgd door de contacten met andere hogescholen en universiteiten, het beroepenveld en via het alumnionderzoek waarin ondermeer stellingen zijn opgenomen over de beroepsgerichtheid en het niveau van de opleiding. Uit dat onderzoek blijkt ook dat 70% van de studenten werkzaam is gebleven) in de Engineering, waarvan weer 80% in de regeltechniek. Onderwerp 2 Programma Facet 2.1 Eisen HBO Goed Criteria: - Kennisontwikkeling door studenten vindt plaats via vakliteratuur, aan de beroepspraktijk ontleend studiemateriaal en via interactie met de beroepspraktijk en/of (toegepast) onderzoek. - Het programma heeft aantoonbare verbanden met actuele ontwikkelingen in het vakgebied/de discipline. - Het programma waarborgt de ontwikkeling van beroepsvaardigheden en heeft aantoonbare verbanden met de actuele beroepspraktijk. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Vak- en wetenschappelijke literatuur wordt ingezet als verplichte lesstof, als ondersteuning bij opdrachten en als achtergrondinformatie. Er is een verplichte literatuurlijst, met internationale Engelstalige boeken. Ook stimuleert de opleiding studenten om zelf internationale literatuur te zoeken, steeds meer ook via internet. Deze literatuur gebruiken zij in projecten en courses. Alle literatuur van de literatuurlijst is verplichte lesstof en wordt als zodanig ook getoetst. De docent van een course is medeverantwoordelijk voor het up-to-date houden van de literatuur en vult deze aan door middel van bijvoorbeeld recente artikelen of websites. De opleidingsmanager is eindverantwoordelijk voor de totale literatuurlijst en de relevantie ervan voor de te realiseren eindkwalificaties. Zowel programma als geheel als de te gebruiken literatuur worden besproken met de Adviescommissie. Het panel heeft de literatuurlijst en het lesmateriaal bestudeerd en heeft een positieve indruk gekregen. Er wordt gewerkt met de bekende handboeken. De gebruikte boeken en artikelen zijn van een goed (master)niveau, up to date en relevant. Goed is ook het gebruik van internationale Engelstalige literatuur. Het geheel ziet er prima uit. 18/51 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering

19 Een deel van het studiemateriaal is aan de beroepspraktijk ontleend. Dat geldt in de eerste plaats voor de cases en voorbeelden die in het onderwijs gebruikt worden. Enkele voorbeelden van actuele cases zijn: - Portaalkraan (Lab Mechatronica). - Sterrenwacht (minor project Mechatronica). - Destillatiekolom (Lab Optimal ControL). - Brandstofcelsystemen (minor project Procesindustrie). Andere voorbeelden van aan de praktijk ontleend materiaal zijn: - Datasheets. - Normen, standaarden uit de procesindustrie (zoals ISA S88 en S95). - Software die ook in het werkveld gebruikt wordt (Matlab/ Simulink, INCA en Labview). - Labs (simulatie beroepspraktijk). Interactie met de actuele beroepspraktijk is goed geregeld. Deze vindt plaats via excursies naar bedrijven, het inzetten van externe docenten, het geven van diverse gastcolleges. Daarnaast vinden programmaonderdelen plaats in de praktijk:het afstuderen gebeurt in een bedrijf en de zogenoemde minor projects en het Major Project worden uitgevoerd in het werkveld of hebben er een sterke relatie mee. Tenslotte geldt dat de meeste (deeltijd)studenten in de beroepspraktijk werken en daar het geleerde toepassen of gesignaleerde problemen in de opleiding inbrengen. Onderzoek speelt een belangrijke rol in de opleiding. Het is vooral toepassingsgericht, dit in tegenstelling tot een wo-master waar het onderzoek fundamenteel van karakter is Deze gerichtheid impliceert dat de studenten binnen de studie geconfronteerd moeten worden met de regelproblemen zoals het bedrijfsleven die ervaart. Onderzoek naar welke regeltheorie toepasbaar is bij een gegeven proces en dit vervolgens werkelijk implementeren en daarmee ervaren wat de resultaten van het eigen onderzoek zijn, is de kern van het onderzoek bij de Masteropleiding Control Systems Engineering. Het pas ingestelde lectoraat Meet - en regeltechniek moet hierbij een belangrijk rol gaan spelen. Er is een nauwe verbinding met de opleiding. De lector maakt deel uit van de Program Board (= curriculumcommissie) en is ook docent in de opleiding. Met name buitenlandse studenten zullen de mogelijkheid krijgen binnen een opdracht van het lectoraat af te studeren. Voor studenten is er een extra mogelijkheid om een zogenaamde scientific minor te volgen. Deze bereidt voor op een eventuele overstap naar een wo-master. De opleiding heeft meerdere instrumenten om het curriculum actueel te houden. Zo worden genoemd: - input vanuit adviescommissie, afstudeerbegeleiders en studenten, - het bijhouden van actuele vakliteratuur, - het vergelijken met curricula van andere (buitenlandse) masteropleidingen, - participatie in het bestuur van KIVI Niria, - het lectoraat Meet- en Regeltechniek (onder andere professionalisering docenten). Voorgestelde wijzigingen worden in het AMER (Annual Monitoring en Evaluation Report) verantwoord. Een paar voorbeelden van aanpassingen zijn: - de courses System Identification, Optimal Control en Non-Linear Control zijn nieuw of voornamelijk nieuw ingevoerd; NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering 19/51

20 - de course wiskunde is uitgebreid omdat zwaardere wiskunde werd vereist bij nieuwe courses; - er zijn minor projects ingevoerd waar problemen volgens de hele ontwerpboog worden aangepakt. De beroepsvaardigheden komen overeen met de generieke eindkwalificaties, zoals genoemd bij onderwerp 1. De basis voor deze vaardigheden ligt in de vooropleiding. Binnen de masteropleiding worden deze vaardigheden met onderzoeksvaardigheden en internationale vaardigheden uitgebreid. Daarbij hoort patent- en literatuuronderzoek, Engelstalig rapporteren en presenteren en samenwerken met mensen uit andere culturen. In de labs, de minor projects en het Major Project komen de vaardigheden zoals (internationaal ) samenwerken, presenteren en communiceren aan bod. Uit evaluatiegegevens (Evaluaties docenten ) blijkt dat studenten tevreden zijn over de bruikbaarheid van de lessen in de praktijk. Facet 2.2 Relatie doelstellingen en inhoud programma Goed Criteria: - Het programma is een adequate concretisering van de eindkwalificaties, qua niveau, oriëntatie en domeinspecifieke eisen. - De eindkwalificaties van de doelstellingen zijn adequaat vertaald in leerdoelen van (onderdelen van) het programma. - De inhoud van het programma biedt studenten de mogelijkheden om de geformuleerde eindkwalificaties te bereiken op masterniveau. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het curriculum bestaat uit drie componenten in volgorde van belang voor de opleiding: theorie, toepassing en vaardigheden. Theorie vormt de grootste component, omdat, zoals de opleiding stelt, toepassing niet mogelijk is zonder een grondige kennis van de regeltheorie. Vanuit een theoretische basis wordt de stap gemaakt naar de toepassing van de regeltheorie, de specifieke problemen die daar spelen en innovatieve ontwikkelingen. Het programma is vormgegeven rondom de reeds meerdere keren genoemde ontwerpboog. Het curriculum beslaat 75 EC en is wat betreft het theoriedeel (inclusief de minor projects) verdeeld over twee jaar deeltijd. Voltijdstudenten volgen het eerste en tweede jaar van de deeltijdopleiding naast elkaar in hetzelfde jaar. Een studiejaar bestaat uit vier periodes van een kwart jaar. In elke periode staan gemiddeld 3 courses centraal. Die courses zijn gegroepeerd in modules. In de derde periode zijn er courses behorende bij de specialisatie Mechatronics of Process Industry. De vierde periode wordt grotendeels besteed aan een minor project in de gekozen specialisatie en gastcolleges. De opleiding start met de course Introduction Control Systems Engineering, die dient om een snelle oriëntatie in het Engels van het vakgebied mogelijk te maken en eventuele deficiënties weg te werken. In de minor projects wordt de verbinding gelegd tussen de theorie en de toepassing daarvan. Daarbij is coaching door docenten 20/51 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering

21 nadrukkelijk aanwezig. Het doel van het Major Project is dat studenten aantonen op masterniveau, dus zelfstandig in het werkveld te kunnen functioneren. De ontwikkeling in de ontwerpboog van analyseren en modelleren, via specificatie naar ontwerp en implementatie, is ook in de verdeling over het curriculum van de desbetreffende eindkwalificaties terug te zien. In de eerste modules wordt vooral aandacht besteed aan analyseren, in de latere modules aan ontwerp en implementatie. In de minor projects is er specifiek aandacht voor de generieke kwalificaties omdat hier de beste werkvorm ingezet kan worden om kwalificaties als bijvoorbeeld samenwerken te beoordelen. In een helder schema in het zelfevaluatierapport (ontleend aan de Marking Sheet) laat de opleiding per module zien welke specifieke of generieke eindkwalificatie er wordt gerealiseerd. Daarbij wordt duidelijk gemaakt of de module deels of essentieel bijdraagt aan de realisering van de kwalificatie. Daarnaast zijn er uitgebreide leerdoelen (learning outcomes) geformuleerd per course. Deze zijn opgenomen in de Course descriptions. In deze Course descriptions is ook duidelijk gemaakt welke specifieke en/of algemene competenties door middel van die leerdoelen worden gerealiseerd. Op deze wijze is inzichtelijk gemaakt dat de eindkwalificaties adequaat zijn vertaald in leerdoelen en met welke course-inhoud ze zijn verbonden. Uit evaluatiegegevens blijkt dat studenten en afgestudeerden tevreden zijn over niveau en inhoud van de modules. Facet 2.3 Samenhang in opleidingsprogramma Goed Criterium: - Studenten volgen een inhoudelijk samenhangend opleidingsprogramma. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: Het belangrijkste samenhang brengende principe in het curriculum is de ontwerpboog. Alle courses hebben daarin een bepaalde plek. De opleiding heeft dat gevisualiseerd door middel van kleuren. Het schema is opgenomen in het zelfevaluatierapport. Deze systematiek wordt aan alle studenten uitgelegd aan het begin van hun studie. Bovendien komt de ontwerpboog regelmatig terug gedurende de opleiding. Daarnaast is er sprake van een overgang van theorie naar toepassing. Omdat het om een masteropleiding gaat, is de theoretische component zwaar aanwezig. In de eerste periode wordt voornamelijk theorie (regeltheorie, wiskunde) behandeld. De toepassing van regeltheorie krijgt een plaats in de tweede en derde periode tot een hoofdaandeel in de vierde periode. Vaardigheden als samenwerken, multidisciplinariteit, het formuleren van onderzoeksvragen en bronnenonderzoek vinden hun toepassing in de laatste twee periodes. Tussen het eerste en tweede jaar is de samenhang zodanig, dat de voltijdstudenten de tweedejaarsvakken direct naast die van het eerste jaar kunnen volgen. Er is daarbij afstemming van vakken tot op weekniveau. Zo wordt bij Mathematics 1 (eerste periode NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering 21/51

22 van het eerste jaar van de parttime opleiding) in de eerste en tweede week wiskunde behandeld die bij System Identification (2e jaar van de parttime opleiding, 1e periode) in de derde en vierde week nodig is. Een andere vorm van verticale samenhang is de ontwikkeling van een meer brede theoretische basis in de eerste periode naar specialisatie in de latere periodes. In de derde periode resulteert dit in specifieke vakken als Servo Control en Vision of Process Control en Batch Control. Het minor project in de vierde periode staat geheel in het teken van de gekozen specificatie. Het verband tussen de verschillende courses (horizontaal) wordt duidelijk gemaakt in de Course descriptions. Daar staat namelijk onder de aanduiding 'Pre-requisits' aangegeven welke courses de student doorlopen moet hebben om een volgende course te kunnen volgen. Het aantal courses dat als instapeis dient, neemt toe naarmate de studie vordert. Voordat de student aan het Major Project kan beginnen, moet hij alle modules hebben afgerond. De minor projects en het Major project zijn voor de samenhang van belang, omdat daar integratie plaatsvindt van eerder opgedane kennis en vaardigheden. De relatie tussen theorie en praktijk is sterk doordat de meeste studenten werken en het geleerde meteen toe kunnen passen of vragen/problemen aan de orde kunnen stellen tijdens de 'lessen'. Daarnaast wordt in de course Instrumentation and Automation expliciete aandacht aan de link theorie-praktijk besteed. De samenhang in het curriculum wordt geborgd, doordat de opleidingsmanager er eindverantwoordelijk voor is. De samenhang wordt besproken in de Adviescommissie en tijdens docentenvergaderingen. Studenten met wie het panel sprak, noemden de structuur van het programma in het algemeen en die binnen de courses in het bijzonder als een van de sterke punten van de opleiding. Alumni zijn blijkens de Alumni-evaluaties 2007 tevreden over de samenhang in het curriculum. Facet 2.4 Studielast Goed Criterium: - Het programma is studeerbaar doordat factoren, die betrekking hebben op dat programma en die de studievoortgang belemmeren zoveel mogelijk worden weggenomen. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De deeltijdopleiding duurt ruim 2 jaar en vertegenwoordigt 75 EC. De opleiding kan ook in voltijd doorlopen worden en duurt dan gemiddeld 14 maanden. Heel goede studenten kunnen de opleiding zelfs binnen 12 maanden afronden. Deze mogelijkheid is vooral voor sommige buitenlandse studenten interessant, omdat zij een visum van een jaar hebben en vaak veel meer dan 40 uur per week aan hun studie (willen) besteden. De beslissing om die route te volgen, wordt genomen na de eerste periode, als de opleiding een beeld heeft van de student. De studiebelasting is dan extra hoog en er wordt van de 22/51 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering

23 student verwacht dat hij ook in de vakanties doorwerkt. Studenten die dat doen geven desgevraagd aan dat het zwaar is, maar dat ze het er graag voor over hebben. Voor het tweejarig curriculum geldt een gemiddelde studiebelasting van 20 uur per week. Als regel wordt gehanteerd dat het aantal contacturen van een course x 2.5 de totale studiebelasting is. Parttimestudenten hebben 8 uur per week les, voltijdstudenten 16 uur. Studielast en aantal contacturen zijn vermeld in de module- en coursebeschrijvingen. Mede gezien de kleinschaligheid van de opleiding wordt de studielast informeel geëvalueerd. Gezien de bijzondere positie van deeltijdstudenten en de culturele aanpassingsproblemen die buitenlandse studenten vaak hebben, wordt er in de eerste periode van de opleiding minder gelet op het uitgangspunt van zelfstandigheid. Er wordt veel en gestructureerd uitgelegd en er wordt met opdrachten gewerkt. In de loop van de studie neemt dat af en wordt er een groter beroep op zelfstandigheid gedaan. De studiebelasting is redelijk hoog maar volgens het zelfevaluatierapport naar de verwachting van studenten. Ook zijn ze tevreden over de verdeling over de jaren. Dit werd bevestigd in het gesprek met de studenten. Ze vinden de opleiding zwaar, maar wel te doen. Voor deeltijdstudenten heeft dat vooral ook te maken met de combinatie werk-studeren. Over het algemeen wordt door de studenten het eerste sterk theoretische jaar als zwaarder ervaren dan het tweede waarin er meer sprake is van praktijk en toepassing. Van echte struikelvakken is geen sprake, maar een aantal vakken wordt wel als zwaar ervaren. Bijvoorbeeld Engels voor de Nederlandse en Non-linear systems voor de buitenlandse studenten. Er is echter altijd gelegenheid voor extra uitleg of begeleiding. Na afloop van elk studiejaar wordt gekeken of de courses goed zijn verdeeld over het studiejaar of dat er iets moet worden gewijzigd. Facet 2.5 Instroom Goed Criterium: - Het programma sluit qua vorm en inhoud aan bij de kwalificaties van de instromende studenten: bacheloropleiding en eventueel (inhoudelijke) selectie. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding is toegankelijk voor studenten met een voltooide Bachelor in Engineering. Voor de buitenlandse studenten geldt tevens een GPA (Grade-point Average) 2.8. Daarnaast moeten zij een goede kennis van de Engelse taal hebben (TOEFL score 550/IELTS 6.0). Deze eis komt overeen met gemiddeld minimaal een 7 op hbo-niveau. Op basis van deze beoordeling wordt de student toegelaten. Indien mogelijk belt de opleiding ook zelf met de betreffende buitenlandse student. Als de opleiding twijfels heeft over de diploma s van studenten, schakelt ze het Nuffic in om de diploma s te valideren. De opleiding beoordeelt elke student die zich aanmeldt individueel. Daarbij gaat het om zaken als: tijdstip van behalen diploma, cijferlijsten, welke vakken in vooropleiding NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering 23/51

24 (Meet- en Regeltechniek, Wiskunde, Elektrotechniek, Automatisering en dergelijke) en of de student relevante bedrijfservaring heeft. Studenten met een technisch bachelordiploma dat technisch niet voldoende diepgang heeft, worden niet toegelaten Gezien de diversiteit van de instroom wordt om een goede aansluiting te bevorderen al snel in de opleiding de basiskennis wiskunde uitgebreid en wordt de module Introduction Control Systems Engineering aangeboden om het basisniveau voor de regeltechniek te behalen. Voor studenten die moeite hebben met Engels en wiskunde, worden extra cursussen en/of lessen aangeboden. Voor het bijspijkeren van het wiskundeniveau is er (ook) een doe-het-zelfcursus. Voor de eigen studenten is er al in de bacheloropleiding de mogelijkheid om een Minor op weg naar de master te volgen. Studenten kunnen, als zij daarvoor in aanmerking willen en denken te komen, een vrijstelling aanvragen. Dat is geformaliseerd doordat de vrijstelling in een zogenoemd 'exemption form' wordt vastgelegd. De opleiding geeft aan dat ze terughoudend is in het toekennen van vrijstellingen. Er is er nog geen gebruik gemaakt van een EVC-regeling met betrekking tot de toelating tot de Masteropleiding. Deze mogelijkheid is wel beschikbaar. Voorlichting wordt verstrekt door middel van een brochure, informatie op de website en persoonlijke gesprekken. Voor alle studenten is er een introductieperiode van een dag. Buitenlandse studenten krijgen bovendien een apart kennismakingsprogramma over de Nederlandse cultuur. Ook is er voor hen binnen de HAN één centraal aanspreekpunt voor niet-opleidingsgerichte zaken. De opleiding onderzoekt of er een speciaal instapprogramma moet worden ingevoerd,eventueel in samenwerking met andere technische masteropleidingen van de HAN en daarbuiten. De opleiding ervaart namelijk dat de theoretische kennis bij Nederlandse studenten in het huidige Bacheloronderwijs op het gebied van wiskunde en meet- en regeltechniek vaak niet op het niveau zit van een paar jaar geleden. Ten behoeve van buitenlandse studenten uit niet-eulanden heeft de HAN de Code of Conduct getekend. Wat betreft de aansluiting qua (werk)vorm: bij het theoretische onderwijs speelt de docent zoveel mogelijk in op de vraagbehoefte van de studenten. Deze vorm is met name nuttig voor de studenten die in het bedrijfsleven werkzaam zijn. Omdat veel studenten in deeltijd werken en studeren sluit dit bij hen goed aan. De vaak buitenlandse voltijdstudenten liften dan mee op deze interactieve vorm van lesgeven, wat juist hen stimuleert op een andere manier mee te werken in het college dan wellicht gewend zijn in het thuisland. Vaak krijgt de opleiding dit zo teruggekoppeld van de Nederlandse en buitenlandse studenten. Datzelfde is van toepassing voor de vorm van zelfstudie. Niet alleen de deeltijdstudenten maar zeker ook de buitenlandse studenten die het voltijdtraject volgen, zijn zeer gebaat bij goed lesmateriaal dat zelfstandig thuis bestudeerd kan worden. Studenten vinden dat de courses over het algemeen goed aansluiten bij hun kennis en ervaring (gemiddelde van 4.5 op een vijfpuntsschaal, zie Evaluaties docenten).dat oordeel werd bevestigd in het gesprek met de studenten. 24/51 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering

25 Facet 2.6 Duur Voldaan Criterium: - De opleiding voldoet aan formele eisen met betrekking tot de omvang van het curriculum: hbo-master: minimaal 60 studiepunten/european credit points. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding biedt aantoonbaar een masterprogramma van 75 EC aan. Deze EC zijn verdeeld over: - 16 courses waarvan 2 (theorie-)courses als specialisatie en 2 minor projects als specialisatie (43 EC); - 5 labs waarvan 2 labs als specialisatie (11 EC); - 1 Major Project (21 EC). Bij de verdeling van studiepunten over de courses is rekening gehouden met het belang van de course en de gemiddelde tijd die een student nodig heeft om de learning outcomes van de course te verwerven. Facet 2.7 Afstemming tussen vormgeving en inhoud Voldoende Criteria: - Het didactisch concept is in lijn met de doelstellingen. - De werkvormen sluiten aan bij het didactisch concept. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De opleiding hanteert waar het gaat om de gehanteerde didactiek de volgende doelstellingen: - Studenten bouwen tijdens de opleiding kennis op en kunnen deze toepassen (specifieke eindkwalificaties). - Studenten ontwikkelen algemene kennis en vaardigheden op masterniveau (generieke masterkwalificaties zoals internationale samenwerking, presenteren etc.). - De werkvormen die de opleiding gekozen heeft, sluiten aan op zowel de ontwikkeling van specifieke als generieke eindkwalificaties. - De opleiding heeft in de tijd een opbouw van meer docentgestuurd naar meer studentgestuurd onderwijs. De onderliggende visie is te vinden in het document Generiek of specifiek opleiden? (2006). Teneinde de specifieke en generieke masterkwalificaties te bereiken, is er in de tijd sprake van een opbouw van docent- naar studentgestuurd onderwijs. Dit gaat gepaard met een toenemende zelfstandigheid van de student en een veranderende rol van de docent die meer coachend en begeleidend is. In het eerste half jaar staat de (technische) kennisverwerving centraal, daarna ligt er meer nadruk op de toepassing van kennis en inzicht in de projecten. De opdrachten en projecten worden groepsgewijs uitgevoerd, maar individueel beoordeeld. Ook in de projecten is er sprake van een toenemende zelfstandigheid. Worden de minor projecten nog "strak" gecoacht, in het NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering 25/51

26 Major Project moet de studenten geheel zelfstandig kunnen opereren. Door activerende werkvormen te gebruiken, wil de opleiding aansluiten bij de eisen die aan afgestudeerden worden gesteld om zichzelf te blijven ontwikkelen en zo in te kunnen spelen op nieuwe situaties. Hoewel het panel, gezien de diversiteit en herkomst van de instroom begrip heeft voor de werkwijze van de opleiding, vindt ze toch dat de opleiding, omdat het hier gaat om een masteropleiding, de studenten wel erg stevig bij de hand houdt. De ontwikkeling naar zelfstandigheid komt zo wat laat op gang. Gezien de geringe omvang van de populatie zou er op dit punt meer gedifferentieerd - flexibeler naar de behoefte/mogelijkheden van de student - kunnen worden. Teneinde de uitgangspunten te realiseren, wordt er gebruik gemaakt van een variëteit aan werkvormen. De opleiding beschrijft ze helder met argumentatie in het zelfevaluatierapport. Het gaat dan om: hoorcolleges, werkcolleges, laboratoriumwerk, projectonderwijs, zelfstudie, het uitvoeren van onderzoek. Het panel heeft er waardering voor dat er voldoende voorzien wordt in activerende werkvormen. Betrekkelijk nieuw is het gebruik van de digitale leeromgeving. Op dat punt heeft de opleiding van de studenten kritische geluiden gehoord. Het is nodig dat materiaal gedownload kan worden om er zelfstandig mee te kunnen werken, bijvoorbeeld als er een aantal colleges gemist zijn in verband met werk in het buitenland. Dat is niet altijd goed mogelijk; materiaal zou beter beschikbaar moeten zijn. Bijkomend probleem is dat de softwareomgeving Nederlands is en ook de handleiding voor Scholar er niet in het Engels is. Gezien de opmerking van het panel over de zelfstandigheid en het nog niet voldoende functioneren van de digitale leeromgeving, komt het panel op dit facet tot het oordeel voldoende. Facet 2.8 Beoordeling en toetsing Goed Criterium: - Door de beoordelingen, toetsingen en examens wordt adequaat getoetst of de studenten de leerdoelen van (onderdelen van) het programma hebben gerealiseerd. Het oordeel wordt als volgt beargumenteerd: De docenten zijn, zo geven ze aan in het gesprek met het panel, in eerste instantie verantwoordelijk voor de inhoud van de toetsen. Daarbij wordt uitgegaan van de leerdoelen die horen bij het te toetsen onderdeel. De toetsvorm wordt vastgesteld in overleg tussen de opleidingscoördinator en de docent. Het reglement behorende bij de toetsmomenten is te vinden in de digitale leeromgeving (Regulations for Assessment and Awards 2007). De borging van de kwaliteit is neergelegd bij de Exam Board en het Major Project Committee. De Exam Board kijkt naar de inhoud van de toetsen en beoordeelt het niveau van de projectplannen voor de Major Projects. Een lid van de Exam Board zit ook in de Major Project Committee (beoordelingscommissie). De Exam Board monitort ook de procedures rondom de toetsing. 26/51 NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering

27 De kwaliteit van toetsen wordt daarnaast op andere manieren geborgd: - bij courses waarbij meerdere docenten betrokken zijn, is er overleg tussen de betreffende docenten over toetsing, criteria, beoordeling, weging van onderdelen, et cetera, zodat zij tot eenzelfde, objectieve beoordeling komen; - in geval van toetsing door een nieuwe docent monitort een ervaren docent of de opleidingsmanager de beoordeling; - het oordeel van studenten in de evaluaties over toetsing. De opleiding hanteert meerdere toetsvormen. De belangrijkste zijn: - Schriftelijke tentamens (written exams). - Mondelinge tentamens (oral exams). - Opdrachten (hometaken assignments of hometaken exams). - Verslagen en presentaties (reports and presentations). Per course zijn er één of meerdere toetsmomenten. In de Course descriptions staat hoe de course getoetst wordt en welke leerdoelen de student moet behalen (learning outcomes). Van deze leerdoelen worden de beoordelingscriteria afgeleid. De laboratoria worden getoetst door middel van een verslag dat gebaseerd is op de beantwoording van vragen uit de betreffende Handleidingen. Bij de minor projects worden de studenten getoetst door middel van een groepsverslag, presentatie en demonstratie. Belangrijkste criterium is volgens studenten dat de oplossing moet werken. Na de presentatie worden studenten individueel bevraagd over de projectresultaten om meeliften te voorkomen. Het resultaat is een groepsresultaat voor vier à vijf studenten. Individueel kan in uitzonderlijke gevallen van het groepsresultaat worden afgeweken op basis van observaties van de docent en/of bedrijfsbegeleider. Als dit het geval is wordt de student daar individueel over gehoord voordat de definitieve beoordeling wordt genomen. De beoordelingscriteria zijn helder beschreven in de zogenoemde Marking Sheet en volgens studenten ook in de Study-Guide. Dit geldt ook voor de beoordeling van het Major Project (zie 6.1). Studenten geven aan dat criteria niet altijd expliciet vermeld zijn, maar in die gevallen geeft de docent ze in de eerste bijeenkomst van een course. Via worden studenten op de hoogte gebracht van hun cijfer. Via de digitale leeromgeving is achteraf een schriftelijke uitwerking van toetsvragen beschikbaar. Dat geldt ook voor de feedback op opdrachten. Studenten kunnen gemaakte toetsen inzien en eventueel een gesprek met een docent aanvragen. In de gesprekken geven studenten en alumni aan dat er voldoende afwisseling is in toetsvormen, dat de toetsen representatief zijn voor de leerstof en dat ze tevreden zijn over de eerlijkheid van de beoordeling. Het panel heeft meerdere toetsen en beoordelingen bekeken. Op basis van die steekproef constateert zij dat de toetsen goed aansluiten op de leerdoelen en de aard van de vakken, de gehanteerde werkvormen en de inhoud van de leerstof. Er is voldoende variatie om de verschillende doelen van beoordeling: kennis, vaardigheden en toepassing te kunnen meten. Er zijn veel toetsen met open vragen, en veel goede opdrachten. Daarnaast wordt er veel gebruik gemaakt van take home tentamens. Daarbij en bij de open-boektentamens, wordt goed aangegeven wat wel en niet toegestaan is. Binnen de tentamens met open vragen die overheersen, is er een goede afwisseling van kennisvragen, toepassings-, berekenings- en op probleemoplossing NQA - visitatie Hogeschool van Arnhem en Nijmegen; opleiding Master of Control Systems Engineering 27/51