ACHTERGROND: Geneesmiddelen interacties in de oncologie. Basisbegrippen farmacokinetiek en farmacodynamiek. Geneesmiddelen interacties
|
|
- Vera de Lange
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Geneesmiddelen interacties in de oncologie Apr. Tine Van Nieuwenhuyse ACHTERGROND: Geneesmiddelen interacties AMOBARBITAL + PAZOPANIB? EVEROLIMUS + FENYTOÏNE? MYTHE? REALITEIT? POMPELMOES? LEFLUNOMIDE + SUNITINIB? 2 Inhoud Basisbegrippen farmacokinetiek en farmacodynamiek Geneesmiddelen interacties IS ER INVLOED VAN VOEDING? MAG PLETTEN BIJ SLIKPROBLEMEN? IS ER INVLOED VAN BMI? Conclusies & discussie? 3 4 Farmacokinetiek (PK) Definitie: Het proces van absorptie, distributie, metabolisatie en excretie wat het lichaam met het geneesmiddel doet Absorptie Complexe stap in de PK van orale antikankergeneesmiddelen Absorptie = mate waarin het geneesmiddel na toediening wordt opgenomen in de bloedbaan Biologische beschikbaarheid (F) = De fractie van de dosis die de bloedbaan bereikt Widmer et al, Leveque et al, Paci et al, Bannah et al 5 Jean et al Clin Cancer Res 2007, Given et al,thanki et al, Brahma et al, McConnel et al 6
2 Mag pletten bij slikproblemen? Absorptie (vervolg) capecitabine (xeloda) Fig adapted from Chaigneau L et al Ann Oncol 2008 Snellere meer uitgesproken absorptie Hogere Cmax bij geplette tabletten Geen significant verschil in AUC pazopanib (votrient) Fig adapted from Heat et al invest New Drugs 2012 Oplossen is cruciale stap bij absorptie van pazopanib Hogere Cmax bij geplette tabletten Significant verschil in AUC Meer nevenwerkingen, meer verstoorde leverfunctie Directe of indirecte invloed op effect Invloed van voeding: Vertraagde absorptie (Tmax) Verminderde absorptie (Cmax en/of AUC 0-t ) Toegenomen absorptie (Cmax en/of AUC 0-t ) Geen effect Bij alle orale antikankergeneesmiddelen specifieke instructies voor inname Gebaseerd op fase I (II) studies Vaak om optimale absorptie te hebben Soms ook om absorptie te verminderen Chaigneau L et al Ann Oncol 2008; Heat et al Invest New Drugs Yacoub et al EJOP 2012, Blower et al, Ruggiero et al Nature reviews, Power et al, Fujita et al 8 Absorptie Enkele voorbeelden: Geneesmiddel Soort interactie met voeding Inname instructies Capecitabine (Xeloda) Erlotinib (Tarceva) Imatinib (Glivec) Vertraagde absorptie en verminderde biobeschikbaarheid. Deze effecten zijn minder uitgesproken voor de actieve metabolieten Binnen 30 min na een maaltijd toename van absorptie Op een lege maag (1u voor en 2u na inname niets eten) Beperkte reductie van AUC en Cmax zonder klinische consequenties Bij een maaltijd om lokale GI irritatie te vermijden Distributie Maat voor schijnbare verdeling van geneesmiddel in het lichaam Parameter: distributievolume (Vd): relateert de hoeveelheid geneesmiddel en de plasmaconcentratie Beïnvloed door: Fysicochemische eigenschappen Vb. polariteit van geneesmiddelen Patiënt- ziekte- eigenschappen Vb. BMI, sarcopenie Lapatinib (Tyverb) Hoge (variabele) toename van absorptie Inname op een lege maag (1u voor en 1u na inname niets eten) Yacoub et al EJOP 2012, ESMO communication Distributie Rekening houden met BMI, sarcopenie? Metabolisatie & excretie Metabolisatie Afbraak of activatie van geneesmiddelen Farmacologische en toxicologische implicaties Vooral m.b.v. hepatische CYP enzymen (in mindere mate via UGT,) Snelheidsbepalend voor klaring van geneesmiddelen Mediator van geneesmiddelen-interacties Verklaring voor interindividuele variabiliteit in klaringswaarden (genetisch polymorfisme, leeftijd, geslacht,) Excretie Excretie uit lichaam, meestal biliair en/of renaal Andere: longen, borstvoeding,. Fig adapted from Huillard et al BJC 2013 Sarcopenie en BMI voorspellen sunitinib (sutent) geïnduceerde dosislimiterende toxiciteiten bij nierkankerpatiënten Huillard et al BJC Giacomini KM et al Nat Rev Drug Discov. 2010; Niemi et al Pharmacol Rev
3 Cytochroom p450 Farmacodynamiek (PD) definitie: De interactie van het geneesmiddel en de receptoren verantwoordelijk voor het effect in het lichaam wat het geneesmiddel met het lichaam doet WSadee. The Relevance of Missing Heritability in Pharmacogenomics via laatste raadpleging 19/05/2013 Evans WE et al. Science : Hanahan et al Cell Receptoren Target/site voor het effect van geneesmiddelen Sleutel/slot of induced-fit model Dynamische en flexibele interactie Agonisme (faciliteren van effect) Antagonisme (remmen van effect) Affiniteit: mate van binding aan de receptor Selectiviteit: specifieke affiniteit voor bepaalde receptoren (vs andere) AMOBARBITAL + PAZOPANIB? MYTHE? Geneesmiddelen interacties POMPELMOES? EVEROLIMUS + FENYTOÏNE? REALITEIT? LEFLUNOMIDE + SUNITINIB? Gevolg van interacties: Toename therapeutisch effect en/of nevenwerkingen Afname therapeutisch effect en/of nevenwerkingen Unieke respons die niet optreedt als GM alleen toegediend wordt Interacties tussen: GM - GM GM voeding Oncologische patiënten zijn risicopatiënten GM met nauw therapeutisch-toxisch venster Polymedicatie Patiënten met nierfalen en/of leverfalen Ouderen Co-morbiditeiten GM voedingssupplement/kruiden belang van een volledig thuistherapie overzicht (inclusief OTC (over the counter) medicatie, voedingssupplementen en kruiden) 17 18
4 Soorten interacties Interacties t.h.v. metabolisatie: Chemische interacties Fysische interacties Belangrijke metabole sites van interacties : Cytochroom P450 enzymes Pgp (= p-glycoproteine, =ABCB1) BCRP (= Breast cancer reactive protein) OATP (organic anion transporting polypeptide) Additief effect Synergistisch effect Antagonisme Inhibitie = remming Snel effect: te verwachten vanaf eerste dosis Inductie= stimulatie Traag effect: te verwachten na dagen/weken (proteïne synthese voor nodig) Vragen/ maatregelen bij klinisch relevante interacties: Is er een indicatie voor het GM? Is er een alternatief beschikbaar? Is TDM (therapeutic drug monitoring) mogelijk? Welke laboparameters moet men opvolgen (nierfunctie, leverfunctie, INR,)? Moet er een EKG genomen worden? Voorbeeld: omgaan met interacties Start adjuvant tamoxifen Interacties? Tamoxifen + paracetamol? Tamoxifen + selenium-zink? Tamoxifen + visolie, brandnetel (Phytalgic)? Tamoxifen + St-janskruid (Zibrine)? Patiënt klinisch opvolgen Beijnen JH et al Lancet Oncol 2004; Courtsey et al; Giacomini et al J PK Biopharm 1997; Blower et al Critical reviews in oncology/hematology 2006; Scripture et al Nature reviews Cancer 2006 Hutchinson Nature Review Clin Oncol 2009, herbal monography EMA Hypericum perforatum Voorbeeld: omgaan met interacties Voorbeeld optimaliseren medicatieschema Tamoxifen Metabolisatie via CYP2D6 en CYP3A4 tot actievere metabolieten (vooral endoxifen) St-Janskruid, Hypericum perforatum Hypericine, hyperforine werking Hyperforine is een inducer van CYP3A4, CYP2C9, CYP2C19 en P-gp Patiënt start met sutent 50 mg (4/2) Thuismedicatie Volgens medisch dossier: Omeprazole 20 mg 1x/d Aspirine 1x/d Bij stop St-janskruid, nog +/- 7d effect van de inductie! Fig adapted from Hutchinson Nature Review Clin Oncol 2009 leflunomide (Arava) 20 mg af en toe Hutchinson Nature Review Clin Oncol 2009, herbal monography EMA Hypericum perforatum
5 Voorbeeld optimaliseren medicatieschema STOPPEN van geneesmiddelen: Leflunomide (Arava): Indicatie bij deze patiënt onduidelijk Risico additieve toxiciteit met sunitinib (Sutent) Additief risico neutropenie, thrombocytopenie Additief risico levertoxiciteit Opm: leflunomide (Arava) heeft lange halfwaardetijd (14d), enterohepatische cyclus Eventueel: wash-out met colestyramine (Questran) 8g 3x/d voor 11d Bij deze patiënt geen wash-out Omeprazole, diclofenac: Geen indicatie meer Voorbeeld optimaliseren medicatieschema AANPASSEN dosering: Acetylsalicylzuur 100 mg asaflow 80mg 1x/d Voedingssupplementen: Geen evidentie voor effectiviteit Bij deze patiënt geen interacties met therapie STARTEN medicatie: Sunitinib (Sutent) 50 mg 1x/d Amlodipine (Amlor) 5mg 1x/d Bepanthol ZN Paracetamol (Dafalgan) ZN Hill et al Ann Pharmacother Voorbeeld optimaliseren medicatieschema Mogen kruiden? Integratie chemotherapie-supportieve medicatiethuismedicatie zelf medicatie Medicatieschema op maat van de patiënt Wat met voedingssupplementen? Aloe Vera Omega 3 curcuma soja maretak Q10 St-janskruid knoflook Groene thee quercetine Alternatieve therapieën Enkele begrippen: Fytotherapie Kruiden Homeopathie Voedingssupplementen Betaglucanen 29 30
6 Man 47j VG: 1974 Wilms tumor 2015 Papillair RCC September 2015 start sunitinib (Sutent) Qing Hao 1x/d Bromelaïne 2x/d Mandoor vasma 1x/d 200 mg Wietolie 4 dr voor slapen Qing Hao 1x/d = Artemisa annua Herba Artemisine (= afgeleide hiervan wordt gebruikt bij malaria) Geen bewezen effectiviteit bij kanker 1 studie bij mensen enkel in vitro studies Natuurlijke vorm is niet sterk genoeg Artesinate = synthetische afgeleide Nevenwerkingen!!! Bromelaïne Enzym uit ananas Interactie via CYP3A4 toename effect sunitinib mogelijk Risico toxiciteit Bron:.Das AK et al, Ann Med Health Sci Res 2015, Esu E et am Cochrane database syst rev 2014 Krishna S et al EBIOMedicine Mandoor vasma Swertia chirayita mg, Navasadar mg Sweta parpati mg, Zingiber officinale mg Picrorhiza kurroa mg, Ticoma undulata mg, Trifala mg, Cyperus rotundus mg Emblica officinalis mg, Mandoor vasma 9.09 mg Combinatie van verschillende kruiden verschillende interacties, zowel inhiberende, inducerende hypertensie als nevenwerking Wietolie THC (tetrahydocannabinol) en CNB (cannabidiol) Claims: Eetlust stimuleren Werkzaam tegen misselijkheid en braken Antikanker effect Geen overtuigend bewijs bij kanker Geen studies bij mens, enkel in vitro studies Wietolie is actieve bestanddelen in olie Nevenwerkingen! Geneesmiddeleninteracties! Oorsprong: in België (nog) niet legaal beschikbaar Bron:Abrams DI et al Clin Pharmacol Ther Cancer,orf, Cannabisbureau, Sarfaraz S et al Cancer Res
7 Conclusies: Veel nieuwe innovatieve behandelingen Nood aan interactiecontrole Multidisciplinaire samenwerking Goede organisatie van zorg nodig Veel (nieuwe) uitdagingen Vragen? Apotheek UZ Leuven 39
Trends en uitdagingenbijde medicamenteuze behandeling van kanker
Trends en uitdagingenbijde medicamenteuze behandeling van kanker Apr Tine Van Nieuwenhuyse UZ Leuven ACHTERGROND - Veelbelovende evolutie - Nieuwe uitdagingen: Verantwoor delijkheid bij de patiënt? Nieuwe
Nadere informatieFarmacologische issues bij orale antikanker behandelingen. Tine Van Nieuwenhuyse
Farmaclgische issues bij rale antikanker behandelingen Tine Van Nieuwenhuyse Fig adapted frm Fujita et al Drug metab Pharmackinet 2014 Farmackinetiek Farmacdynamiek Geneesmiddeleninteracties Rl van aptheker
Nadere informatieMedicijncombinatie kan kankerpatiënt schaden Kankerpatiënt slikt vaak riskante mix van medicijnen
Medicijncombinatie kan kankerpatiënt schaden Kankerpatiënt slikt vaak riskante mix van medicijnen Pas op met medicatie tijdens chemotherapie! Kankerpatiënten lopen risico dat medicijnen kanker behandeling
Nadere informatieGeneesmiddeleninteracties en ROTS
Geneesmiddeleninteracties en ROTS Dr.Stefanie De Waele Medische Oncologie ROTS Wat is ROTS Raadpleging voor patiënten op Orale anti-tumorale Therapie Sint-Lucas ROTS concept Patiënt Huisarts Apotheker
Nadere informatieCompliance en interactie door co-medicatie. Maja de Jonge Erasmus MC Kanker Instituut Rotterdam
Compliance en interactie door co-medicatie Maja de Jonge Erasmus MC Kanker Instituut Rotterdam De oudere: wat getallen 60% patiënten met kanker > 65 jaar 80% 1 co-morbiditeit 78% van medicatie op recept
Nadere informatieRol van de apotheker bij het afleveren van dure en speciale geneesmiddelen. Tine Hendrickx Dag van de Ziekenhuisapotheker Affligem, 22 februari 2011
Rol van de apotheker bij het afleveren van dure en speciale geneesmiddelen Tine Hendrickx Dag van de Ziekenhuisapotheker Affligem, 22 februari 2011 ROTS: Raadpleging voor patiënten op Orale anti-tumorale
Nadere informatieBegeleiding van patiënten in behandeling met perorale oncologische therapieën
Begeleiding van patiënten in behandeling met perorale oncologische therapieën Apr. Jana Bonte AZ Sint-Jan Brugge-Oostende AV 05/10/2017 INHOUD 1. Algemene achtergrond 2. Project Begeleiding Orale Antitumorale
Nadere informatieVoeding Prof.dr. Ron H.J. Mathijssen internist-oncoloog/ klinisch farmacoloog
Voeding Prof.dr. Ron H.J. Mathijssen internist-oncoloog/ klinisch farmacoloog Landelijke donateursdag - 1 november 2017 ReeHorst Ede Chemotherapie Doelgerichte therapie Immunotherapie 1 Basisprincipes
Nadere informatieFarmacologie en interacties van oncolytica
Farmacologie en interacties van oncolytica Een achtergrond, hoe te managen en een focus op TKIs Roelof van Leeuwen, ziekenhuisapotheker 10 e Nascholing Hematologie, 24 maart 2017 Wie ben ik? Roelof van
Nadere informatieFarmacokinetiek en dynamiek
Farmacokinetiek en dynamiek Het toepassen van informatie uit het farmacotherapeutisch kompas Douwe van der Meer Ziekenhuisapotheker 20-03-2018 Wie schrijf het Kompas? VWS ZI Verzekeraars Wat is de bron?
Nadere informatie8 e Post O.N.S. Meeting. Unraveling the mystery of the CYP450 pathway. Sophie Bunskoek, Verpleegkundig specialist, Medische oncologie, UMCG
8 e Post O.N.S. Meeting Unraveling the mystery of the CYP450 pathway Sophie Bunskoek, Verpleegkundig specialist, Medische oncologie, UMCG Wie heeft veel te maken met cytochroom P450 (CYP450) enzymen bij
Nadere informatieHet ROTS-project: lessons learned. Tine Hendrickx, apotheker AZ Sint-Lucas Gent Elewijt, 13 oktober 2014
Het ROTS-project: lessons learned Tine Hendrickx, apotheker AZ Sint-Lucas Gent Elewijt, 13 oktober 2014 ROTS: Raadpleging voor patiënten op Orale anti-tumorale Therapie Sint-Lucas ROTS concept Doel: geven
Nadere informatieFarmacologie en interacties van geneesmiddelen in de hemato-oncologie. Dr. Nicole Hunfeld, ziekenhuisapotheker 20 maart 2014
Farmacologie en interacties van geneesmiddelen in de hemato-oncologie Dr. Nicole Hunfeld, ziekenhuisapotheker 20 maart 2014 Inhoud workshop Deel 1 (30 minuten): 1. Wat is farmacokinetiek? Nadruk op ouderen
Nadere informatieOrale antitumorale therapieën door het oog van de apotheker
Orale antitumorale therapieën door het oog van de apotheker Apr. Jana Bonte AZ Sint-Jan Brugge-Oostende AV Oncologisch Congres - 27/01/2018 ACHTERGROND Evoluties Levensbedreigende chronische aandoening
Nadere informatieSamenvatting Samenvatting Bij patiënten die met antikanker geneesmiddelen worden behandeld wordt een grote interindividuele variabiliteit gezien in de antitumor werking en de bijwerkingen. Naast klinische
Nadere informatieIntegratieve oncologie
Integratieve oncologie Ines von Rosenstiel 8 maart 2018 Het kaf van het koren scheiden 2 Definitie 4 pijlers Patiënt-arts relatie is gebaseerd op partnership (arts als coach) Preventie en welzijn Aandacht
Nadere informatieBasale Farmacokinetiek op de Intensive care Armand R.J. Girbes & Noortje Swart
Basale Farmacokinetiek op de Intensive care Armand R.J. Girbes & Noortje Swart Intensive Care & Apotheek VU medisch centrum Netherlands Farmaco-terminologie Farmacologie de studie van geneesmiddelen observeerbare
Nadere informatieInteracties met Psychofarmaca. Drs. G. Nap, Ziekenhuisapotheker MHA Apotheek Parnassia Groep 14 november 2016
Interacties met Psychofarmaca Drs. G. Nap, Ziekenhuisapotheker MHA Apotheek Parnassia Groep 14 november 2016 Disclosure belangen spreker Gert Nap (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk
Nadere informatieCasus geriatrie. Symposium klinische farmacie 06 oktober Veerle Grootaert
Casus geriatrie Symposium klinische farmacie 06 oktober 2012 Veerle Grootaert VG: permanente VKF, TIA, syst. Hartfalen, Dementie (MMSE = 15/30) RVO op geriatrie: val met rugpijn ontregelde INR =7 hartslag
Nadere informatiePersonalized medicine bij niertransplantatie. Dirk Jan Moes, Ziekenhuisapotheker Laboratorium TDM & Toxicologie Leids Universitair Medisch Centrum
Personalized medicine bij niertransplantatie Dirk Jan Moes, Ziekenhuisapotheker Laboratorium TDM & Toxicologie Leids Universitair Medisch Centrum 1 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieWorkshop klinische farmacie
De hemato patiënt op orale antitumorale therapie Apr Karen Vermis Apr Liesbeth Decoutere Apr Tine Van Nieuwenhuyse Dag van de ziekenhuisapotheker 5 feb 2019 JOIN workshop pollev.com/thomasdr Gratis Anoniem
Nadere informatieSafety and Quality Management bij orale therapie
18 juni 2008 Jaarbeurs Utrecht Safety and Quality Management bij orale therapie Desi van den Boogaard Verpleegkundig Specialist Oncologie Jeroen Bosch Ziekenhuis Petje op Petje af Voorbeeld van een orale
Nadere informatieAchtereenvolgens zullen we bij de bespreking van de farmacokinetiek het distributievolume, de clearance van een medicament, de verdeling van een
1 2 Achtereenvolgens zullen we bij de bespreking van de farmacokinetiek het distributievolume, de clearance van een medicament, de verdeling van een medicament tussen plasma en weefsels en de effecten
Nadere informatieSAMENVATTING EN CONCLUSIES
SAMENVATTING EN CONCLUSIES De afgelopen 10 jaar hebben de taxanen paclitaxel (Taxol ) en docetaxel (Taxotere ) een belangrijke plaats verworven in de chemotherapeutische behandeling van kanker. Beide geneesmiddelen
Nadere informatieOptimalisatie van de eerste klinische studies in bi ondere patie ntengroepen: op weg naar gebruik van semifysiologische
Nederlandse samenvatting Optimalisatie van de eerste klinische studies in bi ondere patie ntengroepen: op weg naar gebruik van semifysiologische farmacokinetische modellen Algemene inleiding Klinisch onderzoek
Nadere informatieGeneesmiddel interacties met oncolytica Een achtergrond, hoe te managen en een focus op TKIs
Geneesmiddel interacties met oncolytica Een achtergrond, hoe te managen en een focus op TKIs Longkanker in perspectief, share the future 4 oktober 2017, Kasteel Oudaen, Utrecht Dr. Roelof W.F. van Leeuwen
Nadere informatieERLOTINIB (TARCEVA ) KANKERCENTRUM. Ono_thor_017
ERLOTINIB (TARCEVA ) KANKERCENTRUM Ono_thor_017 INHOUDSOPGAVE 01 Wat doet dit geneesmiddel? 3 02 Inname 3 03 Pletten / breken 3 04 Combinatie met andere geneesmiddelen 4 05 Bijzondere voorzorgsmaatregelen
Nadere informatieSamen zorgen voor patiënten met orale cytostatica niercelca. patiënten
Samen zorgen voor patiënten met orale cytostatica niercelca. patiënten Nele Clottens Ann Annaert 21/05/2015 2010 Universitair Ziekenhuis Gent Inhoud Antwoorden op: Welke patiënten? Team? Aanpak? Casussen
Nadere informatieTHERAPEUTIC DRUG MONITORING Nederlandse Vereniging van Ziekenhuisapothekers -- Commissie Analyse en Toxicologie
SELECTIEVE SEROTONINE HEROPNAME REMMERS Geldt voor Indicatiegebied Monstermateriaal Afnametijdstip Bewaarcondities Inzending Interpretatie doelgroepen: volwassenen depressie en angststoornissen grote buis
Nadere informatieGlivec - Imatinib. Product Informatie Fiche. T +32(0) F +32(0) Campus Sint-Jan Schiepse bos 6.
Glivec - Imatinib Product Informatie Fiche T +32(0)89 32 50 50 F +32(0)89 32 79 00 info@zol.be Campus Sint-Jan Schiepse bos 6 B 3600 Genk Campus Sint-Barbara Bessemerstraat 478 B 3620 Lanaken Medisch Centrum
Nadere informatie200906_oefen.pdf. Tentamen 25 juni 2009, vragen
200906_oefen.pdf Tentamen 25 juni 2009, vragen Universiteit Utrecht Farmacie Geneesmiddel en patient Naam: Collegekaartnummer: OPGAVEN TENTAMEN BLOK FA-201 GENEESMIDDEL EN PATIENT 25 juni 2009 9.00 12.00
Nadere informatieKlinische aan bed van. farmacie de patiënt? Het is niet altijd wat het lijkt. Symposium klinische farmacie Leuven, 8 oktober 2011
Klinische aan bed van farmacie de patiënt? Het is niet altijd wat het lijkt Symposium klinische farmacie Leuven, 8 oktober 2011 Apr. Veerle Grootaert Klinische farmacie: OF vanuit de apotheek aan bd bed
Nadere informatieDE CARDIORENALE INTERACTIE
SAMENVATTING 143 144 Samenvatting DE CARDIORENALE INTERACTIE Chronisch nierfalen is een wereldwijd gezondheidsprobleem en een voorname oorzaak van morbiditeit en mortaliteit. De ziekte ontwikkelt zich
Nadere informatieOncologische zorg bij ouderen
Oncologische zorg bij ouderen Balanceren tussen over- en onderbehandeling Johanneke Portielje, HagaZiekenhuis Kring ouderenzorg AMC & partners 12 juni 2013 mamma carcinoom
Nadere informatieParacetamol bij de patiënt met leverfunctiestoornissen. Mirjam Wikkerink, ANIOS IC
Paracetamol bij de patiënt met leverfunctiestoornissen Mirjam Wikkerink, ANIOS IC Paracetamol Voor het eerst beschreven in 1886 1970 veilige dosering van 4d 1000 mg door FDA vastgesteld (deze dosering
Nadere informatieGeneesmiddelen en de lever de kunst van het doseren
Geneesmiddelen en de lever de kunst van het doseren NECF 5 september 2013 Inhoud Modellen Invloed op farmacokinetiek ADME Meten = weten 2 Leverfunctie: the basics Eiwitproductie Opslag, synthese en afgifte
Nadere informatieHet dynamische geneesmiddel:
Het dynamische geneesmiddel: effecten van veroudering op geneesmiddelen. L. Mitrov-Winkelmolen Ziekenhuisapotheker Ikazia/Maasstad ziekenhuis Disclosures Potentiële belangenverstrengeling: geen Mw Jacobs
Nadere informatieRepaglinide + teriflunomide/leflunomide
Repaglinide + /leflunomide 5789a SPC Aubagio + Public Assessment Report Aubagio (sept 2013) + extra info fabrikant Genzyme (mbt regime) toename Cmax repaglinide 1,7x en AUC 2,4x. Regime: dag 1-4 70 mg
Nadere informatieBiotransformatie en toxiciteit van
Biotransformatie en toxiciteit van paracetamol 062 1 Biotransformatie en toxiciteit van paracetamol Inleiding Paracetamol is het farmacologisch actieve bestanddeel van een groot aantal vrij en op recept
Nadere informatieFarmacogenetica - workshop RCH -
Farmacogenetica - workshop RCH - Maureen ter Laak, ziekenhuisapotheker 8 en 16 november 2017 Disclosure belangen spreker Geen (potentiele) belangenverstrengeling: Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties
Nadere informatieFarmacogenetica bij targeted therapies
Farmacogenetica bij targeted therapies Henk-Jan Guchelaar Klinische Farmacie & Toxicologie Amersfoort 8 april 2010 Farmacogenetica Mahgoub, A., R. & Smith, R. L. Lancet 1977(2): 584 586 Polymorphic hydroxylation
Nadere informatieMETHADON ALS PIJNSTILLER IN DE PALLIATIEVE ZORG
METHADON ALS PIJNSTILLER IN DE PALLIATIEVE ZORG RUBEN VAN COEVORDEN HUISARTS HOSPICE ARTS JHI CONSULENT PALLIATIEVE ZORG WAT KOMT AAN BOD? Indicaties Beschikbare preparaten Farmacokinetiek Farmacodynamiek
Nadere informatieTherapeutic Drug Monitoring TKIs: Zinvol of Onzin. Nielka van Erp
Therapeutic Drug Monitoring TKIs: Zinvol of Onzin Nielka van Erp (Nielka.vanErp@radboudumc.nl) 1960 Ontwikkeling -nibjes Ontdekking van een minute chromosoom in Chronische meyloïde leukemie (CML) patiënten
Nadere informatiePersonalized medicine bij niertransplantatie. Dirk Jan Moes, Ziekenhuisapotheker Laboratorium TDM & Toxicologie Leids Universitair Medisch Centrum
Personalized medicine bij niertransplantatie Dirk Jan Moes, Ziekenhuisapotheker Laboratorium TDM & Toxicologie Leids Universitair Medisch Centrum 1 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieErvaring Aantal ouderen bestudeerd in Randomized Controlled Trials (RCTs) 196 patiënten, gemiddelde leeftijd 67 jaar.(4)
Fosinopril C09AA09, januari 2018 Indicatie Hypertensie en hartfalen. Standpunt Ephor In het rapport over de ACE-remmers van december 2017 wordt fosinopril door Ephor als behandeling van hypertensie niet
Nadere informatiePatient counseling op oncologie: Samen zorgen voor de patiënt
Patient counseling op oncologie: Samen zorgen voor de patiënt Nele Clottens 21/09/2017 2010 Universitair Ziekenhuis Gent Inhoud 1. Pilootproject 2. Organisatie: op dienst of in apotheek? 3. Data 4. Casussen
Nadere informatieWat mag je verwachten? Geneesmiddelengebruik gerelateerd aan comorbiditeiten. Farmacokinetiek en formuleringen. Micronutriënten.
22/1/213 Geneesmiddelengebruik bij de obese patiënt voor en na bariatrie Apr. Ina Gesquiere PhD student Promotor: Prof. Veerle Foulon Copromotors: Prof. Bart Van der Schueren en Prof. Patrick Augustijns
Nadere informatieOptimale farmaceutische zorg voor patienten met M.Parkinson. Wereld Parkinsondag 2015 Nieuwegein
Optimale farmaceutische zorg voor patienten met M.Parkinson Wereld Parkinsondag 2015 Nieuwegein Een praktijkvoorbeeld Patient gebruikt Sinemet 125 mg 4dd 1 Wordt opgenomen in ziekenhuis: Levodopa/carbidopa
Nadere informatieChecklist 1 e aflevering Xarelto
Checklist 1 e aflevering Xarelto 1. Juiste product 5. Bevorderen therapietrouw 2. Indicaties en dosering 6. Controleer interacties 3. Werkingsmechanisme 4. Leg belang therapietrouw uit 7. Geef patiëntenmateriaal
Nadere informatieMogelijkheden voor ondersteuning van zorgverleners bij het begeleiden van patiënten op orale oncolytica
Mogelijkheden voor ondersteuning van zorgverleners bij het begeleiden van patiënten op orale oncolytica Ervaringen uit de CONTACT-studie Apr. Lise-Marie Kinnaer Prof. Dr. Veerle Foulon Wie zijn wij? 2
Nadere informatieAlgemene kennis over farmacokinetiek (PK)
Algemene kennis over farmacokinetiek (PK) C max, klaring, Vd, halfwaardetijd, AUC, biologische beschikbaarheid, proteinebinding Watis ditjargon? Is dit belangrijk voor mij? 2-1 Algemene kennis over farmacokinetiek
Nadere informatieDoseren van geneesmiddelen bij morbide obese patiënten. Carli Wilmer MSc AIOS Ziekenhuisfarmacie UMCN / CWZ
Doseren van geneesmiddelen bij morbide obese patiënten Carli Wilmer MSc AIOS Ziekenhuisfarmacie UMCN / CWZ Doseren van geneesmiddelen bij morbide obese patiënten Casus- letter to the editor NEJM juni 2013
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/29755 holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/29755 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Moes, Dirk Jan Alie Roelof Title: Optimizing immunosuppression with mtor inhibitors
Nadere informatieFarmacogenetica is bloedstollend
Farmacogenetica is bloedstollend Dr. Arne Risselada Ziekenhuisapotheker, epidemioloog, klinisch farmacoloog Wilhelmina Ziekenhuis Assen Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling Voor
Nadere informatieWorkshop farmacokinetiek. Marieke Zeeman Internist-ouderengeneeskunde Klinisch farmacoloog i.o.
Workshop farmacokinetiek Marieke Zeeman Internist-ouderengeneeskunde Klinisch farmacoloog i.o. De wachtkamer Patiënt M Patiënt B Patiënt C Patiënt D Recapitulatie Oplaaddosis C 0 = F x D / Vd Klaring Cl
Nadere informatieOral therapy in hematology anno 2017: a multidisciplinary approach The eye of the pharmacist
Oral therapy in hematology anno 2017: a multidisciplinary approach The eye of the pharmacist Apr Kim Herman Apr Jana Bonte AZ Sint-Jan Brugge-Oostende AV ACHTERGROND Evoluties Levensbedreigende chronische
Nadere informatieSamenvatting. (Summary in Dutch)
10 (Summary in Dutch) Chapter 10 Kanker was de vierde doodsoorzaak in Indonesië in 2005 en naar verwachting wordt kanker de derde doodsoorzaak in 2030. Chemotherapie, één van de behandelingsmogelijkheden
Nadere informatieFlavoxaat G04BD02, december 2018
Flavoxaat G04BD02, december 2018 Indicatie Urine-incontinentie, pollakisurie, nycturie, loze aandrang. Standpunt Ephor In het rapport over de muscarine-antagonisten van november 2016 wordt flavoxaat door
Nadere informatieBIJSLUITER. Inhoud van deze bijsluiter:
BIJSLUITER Lees de hele bijsluiter aandachtig door, omdat er voor u belangrijke informatie in staat. Raadpleeg uw arts of apotheker als u aanvullende vragen heeft. Bewaar deze bijsluiter, misschien heeft
Nadere informatieEen ernstige metformine intoxicatie
1 Een ernstige metformine intoxicatie M. Olde Bekkink & A. Esselink AIOS Interne geneeskunde 12 april 2013 2 Casus 43 jarige patiënte RvO/ Metformine intoxicatie Voorgeschiedenis Diabetes mellitus type
Nadere informatieBasisbegrippen in de farmacokinetiek die iedere arts zou moeten kennen
FARMACOTHERAPIE Basisbegrippen in de farmacokinetiek die iedere arts zou moeten kennen Johannes H. Proost, Frits Moolenaar en Pieter A. de Graeff Farmacokinetiek speelt vaak een beslissende rol bij het
Nadere informatiePersonalized medicine bij niertransplantatie. Dirk Jan Moes, Ziekenhuisapotheker Laboratorium TDM & Toxicologie Leids Universitair Medisch Centrum
Personalized medicine bij niertransplantatie Dirk Jan Moes, Ziekenhuisapotheker Laboratorium TDM & Toxicologie Leids Universitair Medisch Centrum 1 Disclosure belangen spreker (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieHoofdstuk 1 Hoofdstuk 2 Hoofdstuk 3 Hoofdstuk 4 175
Samenvatting Chapter 11 174 Samenvatting In dit hoofdstuk worden de studies die in dit proefschrift worden beschreven samengevat en bediscussieerd. Dit proefschrift richt zich op kankercel specifieke middelen,
Nadere informatieChapter 12. Samenvatting in het nederlands
Samenvatting in het nederlands INLEIDING EN ACHTERGROND PIJN Weinig belevingen zijn zo angstaanjagend voor een individu als pijn. Pijn heeft sterke psychologische en emotionele componenten, zoals ook wordt
Nadere informatieRadiotherapie bij prostaatkanker: een stralende toekomst. Karin Haustermans
Radiotherapie bij prostaatkanker: een stralende toekomst Karin Haustermans Radiotherapie Maakt gebruik van ioniserende straling om kankercellen te doden Ongeveer de helft van alle kankerpatiënten krijgt
Nadere informatieCasusbespreking Toedieningstijdstippen. Symposium Klinische Farmacie Leuven Apr. Sofie Desmet 8 oktober 2011
Casusbespreking Toedieningstijdstippen Symposium Klinische Farmacie Leuven Apr. Sofie Desmet 8 oktober 2011 Medische voorgeschiedenis Patiënt: vrouw, 81 jaar - Chronische VKF - Arteriële hypertensie -
Nadere informatieDosering: geen dosisaanpassing op basis van leeftijd. Een startdosering van 5 mg wordt geadviseerd.
Fosinopril C09AA09, april 2019 Indicatie Behandeling van hypertensie en symptomatisch hartfalen.(1,2) Standpunt Ephor en samenvatting Fosinopril wordt door Ephor niet geadviseerd als behandeling van hypertensie
Nadere informatieBIJSLUITER 1. WAT IS DAFALGAN VOLWASSENEN 600 MG EN WAARVOOR WORDT HET GEBRUIKT?
BIJSLUITER Lees de hele bijsluiter aandachtig door, omdat er voor u belangrijke informatie in staat. Raadpleeg uw arts of apotheker als u aanvullende vragen heeft. Bewaar deze bijsluiter, misschien heeft
Nadere informatieSamenvatting Hoofdstuk 1 Farmacotherapie op maat
Samenvatting Hoofdstuk 1 Farmacotherapie op maat Patiënt komt bij arts en na diagnose schrijft hij of: Geen therapie voor. Niet medicamenteuze therapie voor. Farmacotherapie voor. Een combinatie van mogelijkheden
Nadere informatieIMPLEMENTATIE VAN EEN MULTIDISCIPLINAIR TEAM IN HET UZ GENT VOOR PATIENTEN ONDER ORALE ANTITUMORALE THERAPIE
UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT FARMACEUTISCHE WETENSCHAPPEN UZ GENT Academiejaar 2011-2012 IMPLEMENTATIE VAN EEN MULTIDISCIPLINAIR TEAM IN HET UZ GENT VOOR PATIENTEN ONDER ORALE ANTITUMORALE THERAPIE Apr.
Nadere informatieSAMENVATTING Technische mengsels van vetoplosbare polychloorbifenylen (PCBs) zijn gebruikt als vloeistof in transformatoren, condensatoren en als
109 SAMENVATTING Technische mengsels van vetoplosbare polychloorbifenylen (PCBs) zijn gebruikt als vloeistof in transformatoren, condensatoren en als brandvertragers, vanwege hun thermostabiliteit, chemische
Nadere informatieFARMACOKINETIEK EN ADME-PROCESSEN
TENTAMEN FARMACOKINETIEK EN ADME-PROCESSEN UITWERKINGEN Vakcode: 435084 Docent: dr. J.N.M. Commandeur Datum: 26 juni 2008 Tijd: 12-14 uur Zaal: KC.159 Zet op elk vel (incl. millimeterpapier) je naam en
Nadere informatieBehandeling op maat. Mammacarcinoom en targeted therapy 4 e mammacongres Harderwijk. Carolien P. Schröder, MD, PhD Internist oncoloog UMCG
Behandeling op maat Carolien P. Schröder, MD, PhD Internist oncoloog UMCG Mammacarcinoom en targeted therapy 4 e mammacongres Harderwijk C.P. Schröder internist oncoloog Mammacarcinoom en targeted therapy
Nadere informatieSUMMARY OF PRODUCT CHARACTERISTICS
SUMMARY OF PRODUCT CHARACTERISTICS 1 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL Dormiplant Mono 500 mg, filmomhulde tabletten 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING 1 filmomhulde tablet bevat 500 mg extract
Nadere informatieInhoud van de Investigator s Brochure (IB)
Inhoud van de Investigator s Brochure (IB) Bron: Richtsnoer voor good clinical practice (CPMP/ICH/135/95) 1. Algemene overwegingen De IB moet bevatten: 1.2 Titelpagina Deze moet de naam van de sponsor,
Nadere informatiedaghospitaal oncologie en algemeen inwendige ziekten informatiebrochure Orale antikankertherapie
daghospitaal oncologie en algemeen inwendige ziekten informatiebrochure Orale antikankertherapie Inhoudstafel 1. Inleiding 4 2. Aandachtspunten bij inname 4 3. Algemene aandachtspunten tijdens de behandeling
Nadere informatieGeneesmiddelinteracties met orale antitumorale therapie (OAT)
Delphine Lesage Apotheek UZGent CASUS 1: vraag patiënt aan apotheker Geneesmiddelinteracties met orale antitumorale therapie (OAT) Mag ik Zyban of Champix innemen in combinatie met Nolvadex? Ik zou graag
Nadere informatieFarmacotherapie bij 80+ers. Cholinesteraseremmers bij M. Alzheimer. Waar zijn we eigenlijk mee bezig?
Farmacotherapie bij 80+ers Cholinesteraseremmers bij M. Alzheimer Waar zijn we eigenlijk mee bezig? Cholinesteraseremmers bij M. Alzheimer Waar zij we eigenlijk mee bezig? David Jansen, AIOS klinische
Nadere informatieChemotherapie en Farmacologie; Kliniek, Kinetiek, Dynamiek?
Chemotherapie en Farmacologie; Kliniek, Kinetiek, Dynamiek? Dr Ferry ALM Eskens, Internist-oncoloog Erasmus Medisch Centrum, Rotterdam Epidemiologie van kanker Life-time risk 33% 5 jaars overleving 50%
Nadere informatieMethadon... als pijnstiller?
Methadon... als pijnstiller? Amon Heijne AIOS anesthesiologie Imago probleem Ook iets voor de OK? Inhoud Waar of niet waar? Historisch perspectief Wat gebeurt er in het lichaam met methadon? Waarom zouden
Nadere informatieCERITINIB (ZYKADIA ) KANKERCENTRUM. Onco_thor_022
CERITINIB (ZYKADIA ) KANKERCENTRUM Onco_thor_022 WAT VINDT U TERUG IN DEZE BROCHURE / INHOUD(SOPGAVE) 01 Wat doet dit geneesmiddel? 3 02 Inname 3 03 Pletten / breken 3 04 Combinatie met andere geneesmiddelen
Nadere informatieFarmacokinetiek op pediatrie
Symposium klinische farmacie 6 oktober 2012 Leuven Farmacokinetiek op pediatrie Kim Vanstraelen Ziekenhuisapotheker UZ Leuven KULeuven Kim.vanstraelen@uzleuven.be Historiek (1) Pediatrics does not deal
Nadere informatieBIJLAGE II WETENSCHAPPELIJKE CONCLUSIES EN REDENEN VOOR WEIGERING
BIJLAGE II WETENSCHAPPELIJKE CONCLUSIES EN REDENEN VOOR WEIGERING 3 WETENSCHAPPELIJKE CONCLUSIES SAMENVATTING VAN DE WETENSCHAPPELIJKE BEOORDELING VAN MYDERISON Tolperison is een centraal werkende spierontspanner
Nadere informatieAANPAK VAN BLOEDINGEN ONDER NIEUWE ANTICOAGULANTIA
AANPAK VAN BLOEDINGEN ONDER NIEUWE ANTICOAGULANTIA Dr. Anna Vantilborgh Hematologie - UZ Gent 13 september 2013 ALGEMENE PRINCIPES IN BEHANDELING VAN BLOEDINGEN AANPAK VAN BLOEDINGEN ONDER ORALE DIRECTE
Nadere informatieChecklist 1 e aflevering Eliquis
Checklist 1 e aflevering Eliquis 1. Juiste product 5. Bevorderen therapietrouw 2. Indicaties en dosering 6. Controleer interacties 3. Werkingsmechanisme 4. Leg belang therapietrouw uit 7. Geef patiëntenmateriaal
Nadere informatieInteracties geneesmiddel voedingsmiddel MYTHES EN WEETJES
Interacties geneesmiddel voedingsmiddel MYTHES EN WEETJES Najaarssymposium VVKVM 3 december 2011 Apr. Peter Declercq 3 december 2011 SPOEDGEVALLEN Acute opname na val van trap man, 60 jaar, 50 kg roker,
Nadere informatieDe Volgorde van behandelingen voor NET. W. Demey, medische oncologie AZ KLINA, St Jozef Malle. zondag 12 november 2017
De Volgorde van behandelingen voor NET W. Demey, medische oncologie AZ KLINA, St Jozef Malle zondag 12 november 2017 Inleiding Therapie wordt bepaald door: Ziekte (lokalisatie, uitgebreidheid, differentiatie)
Nadere informatieDatum Spreker Linda Schreur. (Poly)farmacie bij ouderen
Datum 28-02-2017 Spreker Linda Schreur (Poly)farmacie bij ouderen Een geriatrische patiënt Pt 82 jaar Voorgeschiedenis oa hartinfarct, boezemfibrilleren Woont zelfstandig alleen Langzaam geheugenproblemen
Nadere informatieOrganisatie van medische kransen door de klinisch apotheker. Klapperdag 4/12/2018 Apr. Julie Van Den Broucke
Organisatie van medische kransen door de klinisch apotheker Klapperdag 4/12/2018 Apr. Julie Van Den Broucke 2 HARM alarm op de spoedopname (beknopte versie) Medische Krans 07-11-2018 Apr. Lorenz Vanneste
Nadere informatieGeriatrische oncologische zorg: nieuwe ontwikkelingen voor oudere patiënten. Beter beslissen? Beter behandelen?
Geriatrische oncologische zorg: nieuwe ontwikkelingen voor oudere patiënten Beter beslissen? Beter behandelen? Prof. Dr. Kees Punt Medische Oncologie Academisch Medisch Centrum Universiteit van Amsterdam
Nadere informatie18/10/2014 PIJNMEDICATIE: EEN INTERACTIEVE DISCUSSIE. Apr. S. Haverhals Apr. I. Smits
18/10/2014 PIJNMEDICATIE: EEN INTERACTIEVE DISCUSSIE Apr. S. Haverhals Apr. I. Smits 1 TEST: Waar was u het liefst op dit moment? In uw bed Op uw consultatie Thuis in volle voorbereiding voor een barbecueweekend
Nadere informatieImpact van gebruik van alcohol en medicatie op de gevolgen van blootstelling aan chemicaliën
Impact van gebruik van alcohol en medicatie op de gevolgen van blootstelling aan chemicaliën Prof. Dr. Apr. C. Stove Contactgroep Gezondheid en Chemie (CGC) & Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde
Nadere informatieChapter 9. Nederlandse samenvatting Curriculum vitae List of publications
Chapter 9 Nederlandse samenvatting Curriculum vitae List of publications Nederlandse samenvatting Bij orgaan transplantatie patiënten is een goede onderdrukking van de immunologische reactie tegen het
Nadere informatiePolyfarmacie bij ouderen
Polyfarmacie bij ouderen J O R I S S C H A K E L I N T E R N I S T- K L I N I S C H G E R I AT E R S T. E L I S A B E T H H O S P I TA A L 2 6 F E B R U A R I 2 0 1 2 Inhoud presentatie Deel 1: Achtergrondinformatie
Nadere informatieButagran Equi 200 mg/g
Butagran Equi 200 mg/g Terug naar het overzicht Registratienummer: BE-V437035 Op diergeneeskundig voorschrift Voor welke dieren is dit product bedoeld Samenstelling Per gram: fenylbutazon 200 mg Wachttermijn
Nadere informatieTyverb - Xeloda. Product Informatie Fiche. T +32(0) F +32(0) Campus Sint-Jan Schiepse bos 6.
Tyverb - Xeloda Product Informatie Fiche T +32(0)89 32 50 50 F +32(0)89 32 79 00 info@zol.be Campus Sint-Jan Schiepse bos 6 B 3600 Genk Campus Sint-Barbara Bessemerstraat 478 B 3620 Lanaken Medisch Centrum
Nadere informatieAcute pijntherapie voor de geriatrische patiënt
Acute pijntherapie voor de geriatrische patiënt Jona Houthuys promotor: Dr. Gert Poortmans Pijn bij de geriatrische patiënt Prevalentie Evaluatie van pijn Complicaties van pijn vertraagd herstel verminderde
Nadere informatie1/02/2018. Casus. Casus: EMV. Check of Medication appropriateness (CoMA/COA) Check of Medication Appropriateness Klinische casus uit de praktijk
Check of Medication appropriateness (CoMA/COA) Klinisch symposium 27-01-2018 Klinisch Werkstation(KWS) EMV CDSS (interactiecontrole, allergiemodule, zwangerschap, borstvoeding, maximale dosis ) Check of
Nadere informatieOPDRACHT 1. Mevrouw Claes (75 jaar) neemt volgende medicatie:
OPDRACHT 1 Mevrouw Claes (75 jaar) neemt volgende medicatie: R/ Carvedilol 25 mg EG 1x per dag sinds 2007 R/Asaflow 80 mg 1x per dag sinds 2007 R/Steovit D 1000/880 1x per dag sinds 2011 R/Symbicort 160/4.5
Nadere informatieSAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN
1 SAMENVATTING VAN DE PRODUCTKENMERKEN 1. NAAM VAN HET GENEESMIDDEL VALDISPERT 125 mg, omhulde tabletten 2. KWALITATIEVE EN KWANTITATIEVE SAMENSTELLING Werkzame stof: Elke omhulde tablet bevat 125 mg extract
Nadere informatie