Gezinnen van jongeren met autisme spectrum kenmerken. Eva Kaptijn Kees Mos
|
|
- Raphaël Smit
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Gezinnen van jongeren met autisme spectrum kenmerken Eva Kaptijn Kees Mos
2 Doelen Aan het eind willen we dat jullie enthousiast zijn om met MDFT aan de slag te gaan voor jongeren met ASk een aantal MDFT-interventies weer hebben (her)ontdekt een aantal praktische tips meenemen t.a.v omgaan met ASk een leuke en leerzame 2 uur hebben gehad
3 Stelling: eens of oneens MDFT werkt niet voor gezinnen van jongeren met ASk
4 Stelling: eens of oneens MDFT is moeilijk voor jongeren met ASk omdat je niet met gevoelens kunt werken, en MDFT bij uitstek met gevoelens werkt
5 Stelling: eens of oneens Je kunt in MDFT met jongeren met ASk geen enactment gebruiken
6 Vooraf Blijf de jongere en zijn gezin zien als een unieke persoon en een uniek gezin; zet opzij je voorkennis, aannames, generalisaties alle autisten zijn. Kies voor dialogische benadering: hoe kan ik naar hem en hen luisteren alsof het de 1 e keer is dat ik luister naar een gezin met een jongere met Ask. Wees nieuwsgierig! Stop om alleen symptomen te zien, maar zoek naar capaciteiten en relationele krachten/kansen Pas de gewone MDFT-interventies toe Laat de diagnose ASS niet als een vlag werken die de hele lading dekt Wat je niet weet, kan je deren Werk samen met psycholoog/psychiater
7 Opzet We nemen de 4 domeinen door via een soort kernsessie toen en lichten steeds 1 of 2 interventies toe Houd steeds een eigen casus in gedachten en schrijf per domein op wat je meeneemt om toe te gaan passen op je eigen casus (zie opdrachtvel).
8 Kernsessie Adolescent domein - Stimuleer de jongere zijn eigen unieke verhaal en ervaringen te vertellen: wie is hij, hoe hij zich ziet, wat zijn jouw Ask, enz - Stel vast wat de jongere begrijpt en waar nog psychoeducatie van belang is - Maak plan hoe jongere met overprikkeling omgaat en hoe hij beste overzicht houdt - Verbeter sociale vaardigheden en eventueel vaardigheden om met angst om te gaan - Stel co-morbiditeit vast
9 Comorbiditeit Algemeen veel comorbide problematiek (70%) (sociale) angststoornissen ADHD Agressieregulatieproblematiek/ODD Stemmingsstoornissen Verstandelijke beperking Slaapstoornissen Epilepsie Dwang, tics Eetproblematiek Motorische problemen Syndromen/medische condities, etc Bron: Kenniscentrum KJP
10 Adolescent domein: Psycho educatie Gebruik hulpmiddelen, zoals filmpjes van andere jongeren zie ook vb vragen die je niet moet stellen! zie ook hand out met verwijzingen Tip: bespreek welke belemmeringen hij ervaart, maar sta ook stil bij zijn positieve/sterke punten
11 Adolescent domein: Trainen van vaardigheden Allerlei gedrag moet worden aangeleerd En vervolgens ingeslepen Denk aan: sociale vaardigheden zelfstandigheidsvaardigheden Tip: trainen, trainen en nog eens trainen
12 Oefening: casus Wouter Eva doet rollenspel met Kees
13 Tips 1 ding tegelijk houd je focus kleine stappen let op taalgebruik, niet teveel uitleggen je mag instructies geven bedenk of jongere de sova al uit andere situatie kent zorg dan voor de transfer blijf creatief zoeken naar alternatieven voor gedragingen die ze moeilijk vinden
14 Sociale vaardigheden - gevoelens leren uiten, zoals boosheid, blijdschap en verdriet - stimuleren van initiatieven in de buitenwereld - sociale vaardigheden leren om contacten te leggen en vast te houden. Denk aan: een praatje maken / het stellen van een vraag medeleven tonen voor jezelf opkomen kritiek ontvangen het leggen van een contact met een onbekende wat te doen als een onbekende je aanspreekt
15 Helpen met zelfstandig-/zelfredzaamheid het doen van boodschappen het gebruik maken van het openbaar vervoer het organiseren van een eigen verjaardag zelfzorg (haren wassen, tanden poetsen) schoolspullen in orde maken
16 Opdracht Schrijf op wat je meeneemt in je eigen casus
17 Kernsessie Ouderdomein Geef ouders erkenning voor hun situatie. Bespreek ook hoe ze omgaan met (vreemde) vragen vanuit de omgeving. Help ouders de normale ontwikkeling te zien en te stimuleren. Help ouders de sterke en minder sterke punten van kind te zien. Bied ouders psycho-educatie aan over ASS en welke invloed dit op het gezin kan hebben. Denk aan lotgenoten contacten. Stimuleer ouders balans te vinden in zorgen voor en loslaten Geef ouders tijdens het onderkenningsproces erkenning en ondersteuning. Het is van belang aan ouders de ruimte te bieden voor gevoelens van schaamte en schuld, verdriet, teleurstelling, enz
18 Kernsessie Ouderdomein Help ouders specifiek gedrag van ASS (stereotiepe gedragingen, rigiditeit, inflexibiliteit) stapsgewijs te beïnvloeden Help ouders om te gaan met gedrag dat niet direct met een ASS hoeft samen te hangen, maar bij leeftijd kan horen, of als secundaire gevolgen van ASk kunnen zijn ontstaan. Stimuleer emotieneutraal communiceren! Zet ouders stil bij samenwerken als team in goede structuur en duidelijke regels (wat, waar, wie, wanneer, hoe) samen te bepalen Bespreek mogelijkheden steun van omgeving te organiseren Houd in de begeleiding rekening met mogelijkheid dat in een gezin met een jongere met een ASk het niet uitgesloten is dat een van de ouders ook kenmerken van een ASk heeft
19 Oefening: Rouw en acceptatie Stel dat je een sessieplanning hebt met als doel dit te bespreken; maak met elkaar een rationale voor dit gesprek
20 Rouw en acceptatie Onvermogen is niet hetzelfde als onwil. Maar daar komen ouders soms pas later achter. Dit kan allerlei gevoelens van schuld en schaamte met zich meebrengen
21 Rouw en acceptatie 2 processen die tegelijk kunnen spelen bij ouder 1. Ouders willen de jongere zo goed mogelijke begeleiding geven, wat ook gaat over steeds balans vinden in (over)bezorgheid en (over)bescherming en loslaten/ruimte geven 2. Ouders gaan (of zijn gegaan) ook tegelijkertijd door een acceptatieproces. Dit proces dient door therapeut gestimuleerd worden, want aandacht gaat vaak vooral uit naar 1e proces Erkenning geven voor alle pogingen, misschien wel de strijd met professionals: m n kind is anders of m n kind is niet zo Wees bewust van gevoelens als schaamte, schuld, of ontkenning, boosheid en verdriet
22 Oefening: diagnose pas gesteld We hebben vorige keer gesproken over wat er uit eerder onderzoek kwam. Allereerst wil ik jullie complimenteren voor jullie vasthoudendheid. Je bent een beetje van kastje naar de muur gestuurd. Maar jullie hebben nooit opgegeven. Nu is er meer duidelijkheid en aan ene kant zijn jullie daar blij mee. Aan de andere kant kun je ook nog heen en weer geslingerd worden tussen je eigen gedachten en gevoelens: klopt het nu wel?, maar misschien ook wel: hoe komt het nu eigenlijk?, hebben we het wel goed gedaan?, enz. Ik kan me ook voorstellen dat je soms aan de toekomst denkt: hoe zal hij volwassen worden? enz. Vandaag zou ik daar wat meer bij stil willen staan. Ik denk het belangrijk is om niet alleen direct over te gaan op wat we kunnen doen voor jullie zoon, maar dat we juist ook tijd nemen hoe het met jullie is en wat er in jullie omgaat. Want hoe het met jullie gaat, is ook van invloed op hoe jullie met W. omgaan. Kunnen jullie daar wat over zeggen, wat er zoal de laatste tijd in jullie omgaat?
23 Oefening: diagnose al langer gesteld Vorige keer vertelden jullie hoe uiteindelijk bij Wouter ASk is vastgesteld. We hebben toen ook besproken dat we in dit programma ons daarop niet alleen richten. Dat vind ik juist mooi aan jullie, dat jullie hem niet als jullie kind met ASk zien, maar gewoon als Wouter. Toch zou ik vandaag nog ook willen kijken hoe dat voor jullie is. Ik weet van andere ouders dat je soms heen en weer geslingerd kan worden tussen hoop en vrees en dat je best door een proces moest of nog in zit. Evenals bij andere kinderen kun je ze soms achter het behang plakken, maar houd je toch veel van ze. Hoe ging het bij jullie? Was het moeilijk? Ging het vanzelf? Kwam je onbegrip tegen? Wie steunden je? Kunnen jullie vertellen hoe het eerst was. En vervolgens hoe het nu is? Hoe ga je om met je zorgen, ook met oog op toekomst, welke angst heb je misschien, maar ook welke hoop voor toekomst?
24 Ouderdomein: pedagogische tips Belangrijke pedagogische tips: structuur/weekschema/duidelijke regels voorbereiding visuele ondersteuning kleine stapjes vier successen in de ontwikkeling veiligheidsplan
25 Voorbeeld Wouter Lees scene 2 Vragen: wat gaat er mis? wat doe je als MDFT-therapeut
26 Bespreking voorbeeld Wouter gebruik het als psycho-educatie link het vervolgens naar wat, waar, wanneer, wie en hoe laat ouder komende week bedenken waar deze punten nog meer bruikbaar zijn
27 Wat, waar, wie,wanneer en hoe
28
29 Opdracht Schrijf op wat je meeneemt in je eigen casus
30 Gezinsdomein Ondersteunen van gezinsleden de goede oplossingen en balans te vinden in het aanpassen van gezinsregels en klimaat, het maken van weekschema, maar ook de ruimte voor ieder om jezelf verder te ontwikkelen Belangrijke gezinsactiviteiten of rituelen vinden om onderlinge relaties te behouden en versterken Help hen emotieneutraal met elkaar communiceren De sterke kanten van jongere met ASk herkennen en benoemen In geval van agressie: zorg voor een duidelijk veiligheidsplan
31 Emotie-neutraal communiceren
32 Enactment Enactment kan! Noem voorbeelden
33 Oefening: empoweren van onderlinge relatie Situatie is dat jongere straf van aantal maanden detentie heeft. In deze sessie wil therapeut de relatie tussen ouders en zoon versterken, als basis voor als hij weer naar buiten gaat.mdfttherapeut heeft moeder gevraagd foto s mee te nemen. De diagnose PDD-nos is enkele weken na deze sessie gesteld (dus wist therapeut nog niet). Vraag: hoe zou je, met het gebruik van foto s, aan dit sessiedoel kunnen werken nu je weet dat hij ASk heeft?
34 Nabespreken Ga in op what is in front of you Gebruik het ook als psycho educatie Meer gedetailleerde vragen: wat kun je je nog meer herinneren, als je moet kiezen tussen welk gevoel het oproept is het dan blij, opgewonden, vervelend. Wat het meest?.
35 Noem 15 positieve punten van jongeren met ASS
36 Sterke punten Stiptheid Afspraak is afspraak Heeft vaak veel kennis van bep zaken, goed focussen en wil graag alles daarvan weten Onverstoorbaar doorwerken Eerlijkheid Groot analytisch denkvermogen Een goed oog voor detail Goed geheugen Kan prima zelfstandig werken, graag zelfs Is beleefd: dit is aangeleerd gedrag en zal dus altijd toegepast worden Is zichzelf, kan ook niet anders Begrijpt schema s goed, denkt vaak in beelden Snel veranderingen opmerken Humor: ze hebben over het algemeen een groot gevoel voor humor Goed omgaan met computers: computers zijn dingen die ze snel begrijpen zonder de moeilijkheden van persoonlijke communicatie
37 Gezinsdomein Leer gezinsleden positieve punten over elkaar te laten opschrijven en vertellen Bereid het voor met andere gezinsleden, zodat de jongere met ASk ook echt positieve feedback krijgt Laat jongere met ASk ook echt positieve punten over anderen opschrijven en zeggen
38 Opdracht Schrijf op wat je meeneemt in je eigen casus
39 Extrafamiliaire domein: School Investeer, indien nodig, in vinden van passende opleiding of werkkring Stimuleer blijvende nauwe samenwerking tussen school en ouders Ondersteun schoolpersoneel in het benaderen en begeleiden van kinderen met ASk (psycho-educatie) Ondersteun jongere, ouders en onderwijzend personeel in het regelen van voorwaarden waaronder kind beter tot leren komt Voorbeeld interventie op school
40 Samenvattend Gebruik de reguliere MDFT-doelen en interventies, zoals organiseren van steun, betrekken van alle netwerken, enactment, ouders samenwerken als team, actief werken met veiligheidsplan, betrekken van school, enz. Gebruik meer specifieke interventies: psycho educatie, processen van rouw en acceptatie, concretiseren van huisregels, dag-/weekstructuur, trainen van vaardigheden, (emotie-neutraal) communiceren,
41 Dank!!
Omgaan met weerstanden Gedreven mensen bevlogen scholen. 28 april 2017 Lieve Peeters
Omgaan met weerstanden Gedreven mensen bevlogen scholen 28 april 2017 Lieve Peeters Omgaan met weerstand Wie in huis de trekker is van veranderingen, weet dat je dan kunt rekenen op een hoeveelheid weerstand
Nadere informatieWANNEER VERTEL JE HET AAN JE KINDEREN? Als de beslissing om te gaan scheiden eenmaal genomen is, dan kun je dit het beste zo snel mogelijk aan de
OVER EN UIT OVER EN UIT Welkom bij de e-training Over en uit. In deze training leer je beter om te gaan met je scheiding. Je leert hoe je het beste het nieuws van de scheiding aan je kind kan vertellen,
Nadere informatieStoppen met zelfbeschadiging?
Stoppen met zelfbeschadiging? Hoe weet ik of ik eraan toe ben te stoppen? Besluiten om te stoppen met zelfbeschadiging is een persoonlijke beslissing. Niemand kan dit voor je beslissen. Stoppen omdat je
Nadere informatieJanuari. Ik accepteer en waardeer mijn ( hoog) gevoeligheid.
Januari Ik accepteer en waardeer mijn ( hoog) gevoeligheid. (Hoog) gevoelig zijn krijgt in deze tijd steeds meer ruimte en bekendheid, dat is fijn. Een generatie geleden was het niet wenselijk om gevoelig
Nadere informatieIndividuele coaching en groepsbijeenkomsten. Volwassenen met AD(H)D
Individuele coaching en groepsbijeenkomsten Volwassenen met AD(H)D Behandeling en coaching Psycho-educatie cliënt en partner Staken alcohol en/of drugs Medicatie Coaching individueel Coaching in de groep
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatieIn je kracht. Werkboek voor deelnemers
In je kracht Werkboek voor deelnemers Uitleg Mijn toekomst! Benodigdheden: Werkblad Mijn toekomst! (je kunt het Werkblad meegeven om thuis na te lezen, maar dit is niet noodzakelijk) Voor iedere deelnemers
Nadere informatieGESPREKKEN VOEREN NEDERLANDS AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG:
AAN HET EINDE VAN DEZE UITLEG: - Kun je een verzorgde brief schrijven. - Kun je op een juiste manier werkwoorden vervoegen. - Schrijf je op een juiste manier in meervoud. - Gebruik je hoofdletters op een
Nadere informatieWij hebben autisme. De impact van ASS op de gezinsleden en enkele overlevingstips. Anneke E. Eenhoorn
Wij hebben autisme De impact van ASS op de gezinsleden en enkele overlevingstips. Anneke E. Eenhoorn Wat betekent een kind dat anders is voor het gezin Verstoring van het gewone gezinsleven Ouders moeten
Nadere informatieZelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen?
Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Familie of naaste zijn van iemand die zichzelf beschadigt kan erg moeilijk zijn. Iemand van wie je houdt doet zichzelf pijn en het lijkt alsof je niks kunt
Nadere informatieAutisme NetwerkCafé Krimpen. Willeke van den Hoek
Autisme NetwerkCafé Krimpen Willeke van den Hoek Breng hem maar een weekje bij m Waarin verschilt opvoeden van een kind met autisme met gewoon opvoeden? duurt langer 8% geen verschil 2% 0% veel intensiever
Nadere informatieWerkboek een nieuwe geest in 28 dagen Doe het zelf mindset transformatie voor de moedige mens _ en wereldverbeteraar.
Module 2. Afleren. Dag 11. NEE zeggen tegen je beperkende overtuigingen. Met onderstaande oefening ga je NEE leren zeggen tegen overtuigingen die je beperken. Dit klinkt kinderlijk simpel maar herinner
Nadere informatiemensen met hersenletsel
Tips van en voor mensen met hersenletsel Leven met hersenletsel op de lange termijn Introductie Dit boekje is gemaakt met de tips van mensen met hersenletsel die deelnamen aan een onderzoek naar de zorg
Nadere informatieIntramurale toepassing MDFT: de praktijk. Kees Mos 28 april 2011
Intramurale toepassing MDFT: de praktijk Kees Mos 28 april 2011 Intramurale toepasing Hoe gaat het in de praktijk? De Praktijk Drie onderdelen: 1. De kort en langverblijfversie en de aanmeldingsprocedure
Nadere informatieOpdracht 1.1: Observeer je verhaal in je hoofd
Opdracht 1.1: Observeer je verhaal in je hoofd Het is belangrijk om te weten waar je nu staat, zodat je weet van waar je straks vertrekt. Als jij weet wat voor verhaal hebt, welk verhaal jij jezelf verteld
Nadere informatieTijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling
8 tips voor een goed gesprek met je leerling Edith Geurts voor Tijdschrift Kindermishandeling Het kan zijn dat je als leerkracht vermoedt dat een kind thuis in de knel zit. Bijvoorbeeld doordat je signalen
Nadere informatie5 waardevolle vragen voor je kind.
5 waardevolle vragen voor je kind. Schipperswijk 10 9665PM Oude Pekela 0610318833 info@moniquecoachtkids.nl www.moniquecoachtkids.nl Hallo mijn naam is Monique Postema. Al jaren werk ik met kinderen en
Nadere informatieCursusgids 2016 Den Helder & Schagen
MEE & de Wering Cursusgids 2016 Den Helder & Schagen 1 Weerbaarheid & sociale vaardigheden Voor kinderen van 9 12 jaar (basisschool) Het hoofddoel van de cursus Ho, tot hier en niet verder! is het bevorderen
Nadere informatieAutisme en depressie. Congres Nijcare 14 juni 2018 Katelijne Robbertz & Cees Kan
Autisme en depressie Congres Nijcare 14 juni 2018 Katelijne Robbertz & Cees Kan Hoe herken je autisme bij een depressieve patiënt? 3 Wat gaat hier mis? DSM5 criteria Autismespectrumstoornis A. Beperkingen
Nadere informatieOuder zijn en blijven na een moeilijke echtscheiding
Ouder zijn en blijven na een moeilijke echtscheiding Voorwoord Erger je je ook wel eens blauw als je net je kind bent gaan halen bij je ex-partner? Voel je je ook machteloos als hij of zij beslissingen
Nadere informatieAutisme en een verstandelijke beperking 20 september 2016
Autisme en een verstandelijke beperking 20 september 2016 Cecile Blansjaar: orthopedagoog/autisme specialist Gedragskundige Stichting de Waerden Mede oprichter De Sociale Bron Wat is Autisme? In Nederland
Nadere informatieInleiding psycho-educatie ASS bij volwassenen
Inleiding psycho-educatie ASS bij volwassenen Dit is de inleiding van de psycho-educatie modules. Aan de hand van deze modules geven we meer informatie over hoe autismespectrumstoornissen (ASS) zich uiten
Nadere informatieIn tien weken vaardig in Verbindende Communicatie Hoe? Zo!
In tien weken vaardig in Verbindende Communicatie Hoe? Zo! Geef tien weken bijzondere aandacht aan Verbindende Communicatie met behulp van onderstaande oefeningen. Bespreek je ervaringen in een buddygroepje.
Nadere informatieWie vertel je wanneer wat over neurofibromatose?
Wie vertel je wanneer wat over neurofibromatose? Wie vertel je wanneer wat over neurofibromatose? Op NF1-symposium: een stroomschema kan behulpzaam zijn Is het wijs om op school, op je werk of aan vrienden
Nadere informatieTherapeutische relatie en herstellen breuken. Workshop van de training Geïntegreerde Richtlijnbehandeling Persoonlijkheidsstoornissen
Therapeutische relatie en herstellen breuken Workshop van de training Geïntegreerde Richtlijnbehandeling Persoonlijkheidsstoornissen Inhoud Workshop Deze workshop gaat over de verschillende klinische processen
Nadere informatieAUTISME EN MONDZORG. Informatie en tips voor mondzorgverleners
AUTISME EN MONDZORG Informatie en tips voor mondzorgverleners AUTISME: EEN SOMS ONZICHTBARE HANDICAP Autisme komt bij ongeveer 1% van de Nederlandse bevolking voor. Dat betekent dat iedere mondzorgverlener
Nadere informatiePraten met kinderen over de wereld: Tien Tips voor Ouders
Praten met kinderen over de wereld: Tien Tips voor Ouders 1. Kies een goed moment! Neem elke dag de tijd voor een gesprek met je kind. Zoek naar een moment dat het beste past bij jullie gezin. Voor de
Nadere informatieWorksheet EFT bij Negatieve Overtuigingen
Worksheet EFT bij Negatieve Overtuigingen Inleiding Wat zijn overtuigingen eigenlijk? De meest eenvoudige omschrijving die voor mij werkt is: een overtuiging is een gedachte die vaak gedacht is en daardoor
Nadere informatieVUB 13/05/2015 Symposium HSP LINDA T'KINDT. www.gevoeligopvoeden.be. linda@gevoeligopvoeden.be LINDA T'KINDT. www.gevoeligopvoeden.
Hoogsensitieve kinderen en uitdagingen voor ouders http//: http//:www.hspvlaanderen.be linda@hspvlaanderen.be VUB 13/05/2015 Symposium HSP Wie ben ik? Linda T Kindt Mede auteur van het boek Mijn kind is
Nadere informatieOmgaan met weerstanden Binnen gedeeld leiderschap. 4 mei 2018 Lieve Peeters
Omgaan met weerstanden Binnen gedeeld leiderschap 4 mei 2018 Lieve Peeters Omgaan met weerstand Bij veranderingen, maar ook binnen gedeeld leiderschap, kan je rekenen op een hoeveelheid weerstand In deze
Nadere informatieWerkboek. je meest Gelukkige, Liefdevolle en Ware Zelf
Werkboek Vind de weg naar voor je groei je meest Gelukkige, Liefdevolle en Ware Zelf Inleiding Hoe werkt dit werkboek? Waar vind ik mijn filmpje? Omdat de titels van mijn filmpjes op Youtube nog wel eens
Nadere informatieWeet wat je kan Samenvatting op kaarten
Samenvatting op kaarten 16 kaarten met samenvattingen van de inhoud van de module, psychoeducatie over een Lichte verstandelijke Beperking (LVB) voor cliënten en hun naasten. De kaarten 1 14 volgen de
Nadere informatieMEE. Ondersteuning bij leven met een beperking. Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking. Voor verwijzers
MEE Ondersteuning bij leven met een beperking Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Voor verwijzers Omgaan met mensen met een licht verstandelijke beperking Veel mensen met een licht
Nadere informatieINHOUD. 3 Inleiding 4 Kiezen voor het leven DRIE GOUDEN TIPS OM VOLUIT TE LEVEN
INHOUD 3 Inleiding 4 Kiezen voor het leven DRIE GOUDEN TIPS OM VOLUIT TE LEVEN 7 Verdriet uit je hart en verdriet om je zorgen 11 De belangrijkste relatie is die met jezelf 14 In dankbaarheid ligt geluk
Nadere informatieLesvoorbereiding Leef! Sociaal-emotionele vaardigheden klas 3-4
Lesvoorbereiding Leef! Sociaal-emotionele vaardigheden klas 3-4 Hoofdstuk Vaardigheid: Leerdoel: 1 Geluk Weten wat geluk is en dit kunnen omschrijven De leerling kan: zijn definitie van geluk geven; feiten
Nadere informatieNieuwe inzichten in de behandeling. Annelies Spek Hoofd Autisme Expertisecentrum
Nieuwe inzichten in de behandeling Annelies Spek Hoofd Autisme Expertisecentrum Wat wil je behandelen? Niet het autisme zelf! Omgaan met autisme Bijkomende problemen Somberheid Trauma s Angsten Hoe doe
Nadere informatieDoor Machteld Muller & Linda Stoutjesdijk www.phorosadvies.nl 06-10508273/06-12987505
Door Machteld Muller & Linda Stoutjesdijk www.phorosadvies.nl 06-10508273/06-12987505 Lichamelijk: pijn, fysieke beperkingen, afweging behandeling vs bijwerkingen Angst en onzekerheid: verloop ziekte,
Nadere informatie10/03/19. Inhoud. Bouwstenen in de zorg voor personen met dementie. Bouwstenen in de zorg voor personen met dementie
Leentje Vanderniepen Expertisecentrum Dementie Meander Kerkstraat 115 9200 Dendermonde 052/ 26 28 23 meander@dementie.be Inhoud Communicatietool voor mantelzorgers 1. 1.1 Risico s bij mantelzorg 1.2 Vaardigheden
Nadere informatieOplossingsgerichte gesprekken. Met kinderen
Oplossingsgerichte gesprekken Met kinderen VANDAAG Geeft meer richting in je gesprekken met kinderen. Leer je loslaten dat jij de oplossing moet hebben. Vanaf NU: Ga je anders handelen. Ben je gericht
Nadere informatieVoor jongeren die vastlopen in hun ontwikkeling, thuis en op school.
Voor jongeren die vastlopen in hun ontwikkeling, thuis en op school. Waarom RIOzorg? Je beslist mee over jouw behandeling. Je bent snel aan de beurt. Wij denken met je mee. Wij bieden wetenschappelijk
Nadere informatieDIPJE OF DEPRESSIE ONZEKER OF ANGSTSTOORNIS. Maaike Nauta Leonieke Vet. Klinische Psychologie RuG. Accare UC Groningen
DIPJE OF DEPRESSIE ONZEKER OF ANGSTSTOORNIS Maaike Nauta Leonieke Vet Klinische Psychologie RuG Accare UC Groningen Dit lukt me nooit Anderen vinden het niks Ik zie er niet uit Ze vinden me saai Maar wanneer
Nadere informatieOPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID
OPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID Beleid is alleen nodig als je iets gaat veranderen. INLEIDING Het beleid van een organisatie bepaalt hoe je moet werken en wat de bestuurders belangrijk vinden. Dat beleid
Nadere informatieWORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell
WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT 2011 Ann Weiser Cornell 1 Deel één Welkom bij deze e-cursus waarin we je zullen laten zien hoe jij groter kunt worden en je problemen kleiner! Zijn er op dit moment
Nadere informatieAutismespectrumstoornis. SPV REGIOBIJEENKOMST MIDDEN NEDERLAND Mandy Bekkers
Autismespectrumstoornis SPV REGIOBIJEENKOMST MIDDEN NEDERLAND 19-10-2016 Mandy Bekkers (mandybekkers@hotmail.com) Waarschuwing vooraf! 2 Geschiedenis Autos (Grieks: zelf) 1937-1940: Term autisme 1943 &
Nadere informatie3 Hartentips Waardevol en makkelijk toepasbaar voor meer
3 Hartentips Waardevol en makkelijk toepasbaar voor meer verbinding met je hart contact met jezelf zelfwaardering Hee! Wat goed dat je begonnen bent aan het lezen van mijn ebook. Dat betekent dat de wil
Nadere informatieVerantwoordelijkheid ontwikkelen. Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress
Verantwoordelijkheid ontwikkelen Informatiekit om uw medewerkers te helpen bij het voorkomen van werkstress 1 Inhoud Inleiding 3 A Verantwoordelijkheid nemen voor jezelf 4 - Goede afspraken maken - Stel
Nadere informatieDienst Ambulante Begeleiding. Communicatie bij personen met een verstandelijke beperking.
Dienst Ambulante Begeleiding Communicatie bij personen met een verstandelijke beperking. Voorstelling DAB ambulante en mobiele dienst voor gezinnen met kind, jongere of volwassene met een verstandelijke
Nadere informatieAdviesgesprekken met Spreken tegen ouders
Adviesgesprekken met Spreken tegen ouders Eerst de relatie, dan de communicatie In de communicatie tussen personen Inhoudsaspect Feiten Gebeurtenissen Resultaten Adviezen Relatieaspect Wat speelt tussen
Nadere informatie! Laat u inspireren en ga de uitdaging aan! ! Stel uzelf de vraag wat het kan opleveren en waar mogelijkheden liggen!
Inleiding Vrijwilligerscentrale Haarlem e.o. ziet al een aantal jaren de aanloop van kwetsbare burgers toenemen. Uit onderzoek van Movisie blijkt dat kwetsbare burgers onvoldoende op het netvlies te staan
Nadere informatieAutisme en lessen sociale competentie
Autisme en lessen sociale competentie Geeft u lessen sociale competentie én heeft u een of meer kinderen met een stoornis in het autisme spectrum in de klas, dan kunt u hier lezen waar deze leerlingen
Nadere informatie") Ljt-3^ f)c% Voorbeeldles SO/Midden/Bovenbouw/Blok 1 We horen bij elkaar Les 2 a+b: Opstekers!
MIDDEN / BOVENBOUW / BLOK 1 WE HOREN BIJ ELKAAR LES 2A ") Ljt-3^ f)c% Voorbeeldles SO/Midden/Bovenbouw/Blok 1 We horen bij elkaar Les 2 a+b: Opstekers! Opstekers! Doel blok 1: Leskern: Woordenschat: Materiaal:
Nadere informatie3 HELPENDE TIPS OM BIJ JEZELF TE BLIJVEN ALS ER ANGST OF DWANG IN JE GEZIN VOORKOMT
3 HELPENDE TIPS OM BIJ JEZELF TE BLIJVEN ALS ER ANGST OF DWANG IN JE GEZIN VOORKOMT Thea van Bodegraven-Boonstra Maart 2016 Voorwoord Wat kun je verwachten in dit e-book? Als er iemand in jouw gezin last
Nadere informatieMDFT en Vechtscheiding MDFT Academie. Casus Freek
MDFT en Vechtscheiding MDFT Academie Casus Freek 27-11-2014 Casus Freek Gezinssamenstelling: Vader Moeder, Freek (17 jr), zusje (9 jr). Ouders zijn al gescheiden vanaf de leeftijd 6 jaar van Freek. Moeder
Nadere informatieMijn kind heeft een LVB
Mijn kind heeft een LVB Wat betekent een licht verstandelijke beperking nu precies? Informatie voor ouders van kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking in de leeftijd van 6 tot 23 jaar
Nadere informatieAgressief gedrag. Samenvatting Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Agressief gedrag samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken.
Agressief gedrag Samenvatting Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Agressief gedrag samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken. Wat is agressief gedrag? Dementie kan ervoor zorgen
Nadere informatieAchterdochtig gedrag. Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Achterdochtig gedrag samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken.
Achterdochtig gedrag Hieronder hebben we de inhoud van de aflevering Achterdochtig gedrag samengevat. Gemakkelijk om er nog eens bij te pakken. Wat is achterdochtig gedrag? Dementie kan ervoor zorgen dat
Nadere informatieHET KOMPAS DOEL BENODIGDHEDEN: WERKINSTRUCTIE: OPDRACHT IN DE KLAS:
HET KOMPAS DOEL Instrument geven om te benoemen en herkennen wat belangrijk is voor de kinderen (hun waarden), zodat ze kunnen leren kiezen. BENODIGDHEDEN: plaatje van een kompas groot kompas voor in de
Nadere informatieProfessionele Communicatie vlgs Thomas Gordon
Professionele Communicatie vlgs Thomas Gordon VASMO Dag Klaar voor Morgen Juliette van de Mheen 16 mei 2017 Wat gaan we doen?! Eerste kennismaking met een Deze workshop biedt een methode om uw persoonlijke
Nadere informatieDe Vreedzame School. Blok 4 We hebben hart voor elkaar. Wij starten met de lessen uit:
De Vreedzame School Blok 4 We hebben hart voor elkaar Wij starten met de lessen uit: Algemeen Dit blok gaat over gevoelens. Om kunnen gaan met gevoelens is van groot belang voor een positief klimaat in
Nadere informatiePendelbemiddeling, wat is het
Pendelbemiddeling, wat is het Pendelbemiddeling kan worden ingezet als het niet lukt de buren na 1 intake gesprek bij elkaar te brengen voor een gezamenlijk gesprek en de bemiddelaars van oordeel zijn
Nadere informatieWat zijn wensen van cliënt ten aanzien van gebruik. Hulpvraag cliënt Hulpvraag systeem Noodzaak tot interventies
Interventieschema lvb bij de cirkel van gedragsverandering van Prochaska en DiClemente STAP 1 STAP 2 STAP 3 STAP 4 Signaleren gebruik Welke fase van gedragsverandering? Wat zijn risico s van gebruik Wat
Nadere informatieIk-Wijzer Ik ben wie ik ben
Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,
Nadere informatieJouw Omgeving - Nieuwe gesprekken
Jouw Omgeving - Nieuwe gesprekken Jouw Omgeving - Nieuwe gesprekken Jouw Omgeving - Nieuwe gesprekken Jouw Omgeving - Nieuwe gesprekken Jouw Omgeving - Nieuwe gesprekken creatieve en flexibele inzet
Nadere informatieVoorbereid zijn op de puberteit: omgaan met pubers, seksualiteit, SoVa & rouw verdiepingscursus (4 dagen)
Pubers met ASS Deze 4 daagse cursus wordt aangeboden op de volgende data: Cursuscode Locatie Regulier of gericht op CASS & verstandelijke beperking data CAPU-R-0914 Doetinchem Regulier 29-09-2014 10-11-2014
Nadere informatieIn 5 stappen naar meer vrijheid én verbinding in je relatie
In 5 stappen naar meer vrijheid én verbinding in je relatie Hallo! Je houdt van je partner. Jullie zijn al geruime tijd samen en hebben misschien samen kinderen. Jullie leiden een druk bestaan en tijd
Nadere informatie25-9-2014. Door Machteld Muller & Linda Stoutjesdijk www.phorosadvies.nl 06-10508273/06-12987505
Door Machteld Muller & Linda Stoutjesdijk www.phorosadvies.nl 06-10508273/06-12987505 Lichamelijk: pijn, fysieke beperkingen, afweging behandeling vs bijwerkingen Angst en onzekerheid: verloop ziekte,
Nadere informatieZELFVERTROUWEN EN ZELFBEELD BIJ KINDEREN Rehobothschool Geldermalsen. Karolijn Ilsink-Erwich
ZELFVERTROUWEN EN ZELFBEELD BIJ KINDEREN Rehobothschool Geldermalsen Karolijn Ilsink-Erwich 1 Wat wil ik u vertellen Wat is zelfvertrouwen? Wat is het belang van zelfvertrouwen? Hoe kan je het zelfvertrouwen
Nadere informatieReflecteren met kinderen; leren door vragen Yvonne Kleefkens en José van Loo
Reflecteren met kinderen; leren door vragen Yvonne Kleefkens en José van Loo Jonge kinderen denken graag na over de wereld. Dat uit zich al heel vroeg in bijvoorbeeld de vragen die ze stellen: waarom,
Nadere informatieMotivatie problemen bij ASS
Motivatie problemen bij ASS Praten met pubers die anders zijn Esther Leuning 25 oktober 2018 www.karakter.com 2 Praten met pubers die anders zijn Esther Leuning GZ-psycholoog, cognitief gedragstherapeut
Nadere informatiePraktische tips. Voor in je winkel
Praktische tips Voor in je winkel Bespreek richtlijnen Weten je medewerkers wel écht wat er van hen wordt verwacht? Heeft het team bijvoorbeeld hetzelfde idee als jij over wanneer en hoe een klant wordt
Nadere informatieStudiedag. Relatie en autisme Over de invloed van autisme op liefdesrelaties
Studiedag Relatie en autisme Over de invloed van autisme op liefdesrelaties Relaties en autisme HouvASS /Therapeutisch Gerda Bastiaan, MaNP Centrum Flevoland GGZ Diagnose en dan? Volwassenzorg; steeds
Nadere informatieCommuniceren is teamwork
Communiceren is teamwork Je werkt vaak zelfstandig, maar blijft altijd onderdeel van je team. Samen met je collega s zorg je zo goed mogelijk voor jullie cliënten. Samenwerken vereist veel communicatie.
Nadere informatieDit boek kan je helpen Dit boek kan je helpen als bij jou
INLEIDING Is het een uitdaging voor jou om je klaar te maken voor school? Vind je het moeilijk om aandachtig te zijn op school? Vind je het moeilijk om stil te zitten of om op één plaats te blijven? Worstel
Nadere informatieActiviteit 01: Je gedachten en gevoelens 7. Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11. Activiteit 03: Acting out 16
Inhoud Activiteit 01: Je gedachten en gevoelens 7 Activiteit 02: De scheiding van je ouders overleven 11 Activiteit 03: Acting out 16 Activiteit 04: Schuld 22 Activiteit 05: Angst 26 Activiteit 06: Verdriet
Nadere informatieWorksheet EFT bij herinnering
Worksheet EFT bij herinnering Inleiding: Ik heb een uitdaging wanneer het gaat over EFT en herinneringen en dat bij elkaar brengen in één oefening/worksheet. Daarom alvast deze aantekening: Dat gaat me
Nadere informatieJeugdtrainer: de spil van een vereniging. Over welke kwaliteiten dient de. jeugdtrainer dan te beschikken? Zaterdag 14 januari 2017
Zaterdag 14 januari 2017 Presentatie vv Reuver Jeugdtrainer: de spil van een vereniging. Over welke kwaliteiten dient de jeugdtrainer dan te beschikken? Zonder relatie Geen prestatie Winnen Plezier Tips
Nadere informatieLastig gedrag van kinderen. Hoe ga je daar mee om?
Lastig gedrag van kinderen. Hoe ga je daar mee om? Introductie Merel van der Woude Truus van den Hoogen Wanneer is gedrag lastig? Lastig gedrag valt op, omdat het als storend wordt ervaren. Subjectief.
Nadere informatieKEN JE HEERSGEEST. Het werkmateriaal Ken je heersgeest is een onderdeel van de website Krachtenspel.nl.
KEN JE HEERSGEEST Het werkmateriaal Ken je heersgeest is een onderdeel van de website Krachtenspel.nl. Werkmateriaal Sociaal Emotionele Educatie (SEE) Alle informatie is te vinden op de website Mieke Vollenhoven
Nadere informatieVoor plezier en ontspanning bij het opvoeden. 20 eenvoudige tips
20 eenvoudige tips Voor plezier en ontspanning bij het opvoeden Wat leuk dat je mijn lijst met 6 leuke opvoedtips hebt aangevraagd! Ik help je graag om meer plezier in het opvoeden te krijgen zodat je
Nadere informatieVermoeidheid bij MPD
Vermoeidheid bij MPD Landelijke contactmiddag MPD Stichting, 10-10-2009 -van Wijlen Psycho-oncologisch therapeut Centrum Amarant Toon Hermans Huis Amersfoort Welke verschijnselen? Gevoelens van totale
Nadere informatieGeheugenkliniek: Behandeling
Als zorgverlener willen we graag helpen; tegemoet komen en adviezen aanreiken. We wensen de patiënt en zijn omgeving dan ook met dit document te informeren over de mogelijke behandelingen die plaatsvinden
Nadere informatieWorkshop Overtuigend en Ontspannen Presenteren. Voor technische professionals. Donderdag 20 juni 2013
Workshop Overtuigend en Ontspannen Presenteren Voor technische professionals Donderdag 20 juni 2013 Programma We behandelen achtereenvolgens de volgende thema's: 0. Kwaliteiten en presenteren 1. Omgaan
Nadere informatieEffectief communiceren met mijn medewerkers. Weten wat je wil en weten hoe je die boodschap overbrengt
Effectief communiceren met mijn medewerkers Weten wat je wil en weten hoe je die boodschap overbrengt Welkom Afspraken en verwachtingen: - Telefoon uit - We respecteren elkaar - We klappen niet uit de
Nadere informatieAUTISME EN CONFLICTHANTERING ANNEKE E. EENHOORN
AUTISME EN CONFLICTHANTERING ANNEKE E. EENHOORN EEN VOORBEELD Mira, 14 jaar. Derde klas van de middelbare school. Vanaf baby snel boos. Nu zo vlug kwaad dat ouders het niet meer weten. DRIE MOGELIJKE
Nadere informatievoorwoord VOORBEELDPAGINA S Bestelnr De ander en ik
voorwoord Dit werkboek gaat over de omgang met andere mensen. We bespreken hoe jij met anderen kunt omgaan. Bijvoorbeeld hoe je problemen oplost, omgaat met pesten, gevoelens en vriendschappen en hoe je
Nadere informatie2.4 Als begrijpen extra aandacht vraagt 10
7 2 Contact Samenvatting In contact met patiënten uit specifieke doelgroepen moet de assistent zich realiseren dat hun groepskenmerken maar een deel van hun persoon zijn. Ook een open houding en interesse
Nadere informatiemensen met een Licht Verstandelijke Beperking
Herkennen van mensen met een Licht Verstandelijke Beperking 23 juni 2015 GGD jeugdartsen Limburg Marijke van Duijnhoven en Hanneke van Gaal I have no actual or potential conflict of interest in relation
Nadere informatieFeedback. Wat is feedback?
Feedback Wat is feedback? Letterlijk vertaald is feedback terugvoeding. Het is het proces waarin informatie teruggevoerd wordt in een informatieverwerkend systeem, in dit geval de mens. Als het om mensen
Nadere informatieCreatief en flexibel toepassen van Triplep. Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus
Creatief en flexibel toepassen van Triplep Maarten Vos Doe, laat zien, lach, oefen en geef applaus Programma Overzicht Kennismaking Persoonlijke werving van ouders Een goede relatie opbouwen met de ouders
Nadere informatieModule Outreachend Werken programma dag 3. Kenniscentrum Maatschappij en Recht Hogeschool van Amsterdam
Module Outreachend Werken programma dag 3 Kenniscentrum Maatschappij en Recht Hogeschool van Amsterdam Programma 1. Introductie, omgaan met gastsprekers, literatuurtoets 2. Ervaringsdeskundigen vertellen
Nadere informatieConcrete tips. Concrete tips. Concrete tips. Concrete tips. Concrete tips
1 Ouderavond Geluk onder Druk Voorstellen Inhoud Kelly Roelofs Kelly.roelofs@stichting-be-aware.nl 2 Onderdelen Kennis Hoe pakken we dit aan Stemkastjes 2 Stemkastjesvraag Wie maakt zich zorgen om zijn/haar
Nadere informatieTIPS VOOR MOEILIJKE TIJDEN
TIPS VOOR MOEILIJKE TIJDEN Deze folder legt uit hoe ouders gedragsproblemen van hun kinderen kunnen veranderen. TIPS VOOR MOEILIJKE TIJDEN Deze folder is bedoeld om ouders te helpen gedragsproblemen van
Nadere informatietalentstimuleren.nl CREATIEF DENKEN Ik kom met originele oplossingen en bedenk vernieuwende ideeën
Ik kom met originele oplossingen en bedenk vernieuwende ideeën Ik let op (onopvallende) details en voeg details toe aan eerdere ideeën Ik zie meerdere denkrichtingen en verander flexibel van denkrichting
Nadere informatieOmgaan met kinderen die niet goed kunnen communiceren. Congres Passende Kinderopvang 24 mei 2018 Utrecht
Omgaan met kinderen die niet goed kunnen communiceren Congres Passende Kinderopvang 24 mei 2018 Utrecht Kom maar in de kring Het verhaal van de Boeroe Kort voorstellen Kitty ter Doest Logopedist / Consulent
Nadere informatieTips voor een goed verkoopsgesprek
Tips voor een goed verkoopsgesprek Begroet al je klanten Iedere klant die je winkel binnenkomt moet begroet worden. 100%. En dat betekent dat wanneer je in gesprek bent met die ene klant, toch even de
Nadere informatieTest denkprofiel jongeren
Test denkprofiel jongeren Wat is jouw denkprofiel? Mensen denken op verschillende manieren. Jongeren ook. Volgens de theorie van Sternberg kun je voorkeur hebben voor analytisch, praktisch of creatief
Nadere informatieOpgroeien met ziekte en zorg. Training voor professionals
Opgroeien met ziekte en zorg Training voor professionals Wat is jouw kracht? Aanleiding 2BeCool wil jonge mantelzorgers in beeld brengen en passende ondersteuning bieden. Jonge mantelzorgers vallen nauwelijks
Nadere informatieLuisteren naar de Heilige Geest
Luisteren naar de Heilige Geest Johannes 14:16-17 En Ik zal de Vader bidden en Hij zal u een andere Trooster geven om tot in eeuwigheid bij u te zijn, de Geest der waarheid, die de wereld niet kan ontvangen,
Nadere informatie