Visiedocument: Aanpak om te komen tot een Mededeling over de bedrijfsvoering voor de gemeente Rotterdam

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Visiedocument: Aanpak om te komen tot een Mededeling over de bedrijfsvoering voor de gemeente Rotterdam"

Transcriptie

1 Visiedocument: Aanpak om te komen tot een Mededeling over de bedrijfsvoering Rotterdam, 2004

2 Inhoudsopgave 1 INLEIDING ACHTERGROND DOELSTELLING EN UITGANGSPUNTEN OPBOUW VISIEDOCUMENT DE VISIE NADER UITGEWERKT INZICHT IN DE REALISATIE VAN DOELSTELLINGEN BEHEERSING TEN BEHOEVE VAN BELEIDSPROGRAMMA S BEHEERSING TEN BEHOEVE VAN DOELSTELLINGEN DIENSTEN DE AANPAK OM TE KOMEN TOT EEN MOB INHOUDELIJKE AANPAK ORGANISATORISCHE AANPAK... 14

3 1 Inleiding Aanleiding 1.1 Achtergrond In de begroting 2004 is door het College van de gemeente Rotterdam de volgende passage opgenomen met betrekking tot een Mededeling over de bedrijfsvoering (MOB): In 2004 zal door ons College ook verder worden gewerkt aan de realisatie van dienstgewijze bedrijfsvoeringsmedelingen. Alle takken van dienst moeten in 2006 een bedrijfsvoeringsmededeling kunnen afleggen. Zo'n mededeling betreft een verklaring over de beheersing van de operationele en bedrijfsmatige risico's binnen de gemeentelijke organisaties. In 2004 zal een definitief plan van aanpak zijn opgesteld. Er wordt ernaar gestreefd om al in 2004 een aantal diensten, in de vorm van een pilot, een mededeling omtrent de bedrijfsvoering te laten afgeven. In dit visiedocument dient het voorgaande als uitgangspunt voor het bepalen van een visie en aanpak met betrekking tot dit onderwerp. Doelstelling 1.2 Doelstelling en uitgangspunten De doelstelling van dit visiedocument luidt als volgt: Het beschrijven en uitwerken van een mogelijke aanpak waarmee de gemeente Rotterdam kan komen tot een MOB, die bijdraagt aan continue verbetering van de bedrijfsvoering en die het College van B&W in staat stelt verantwoording af te leggen over de realisatie van de beleidsprogramma s. Uitgangspunten De volgende punten zijn gehanteerd als uitgangspunt voor de te hanteren aanpak: 1. Het format en de inhoudelijke diepgang van het MOB dient aan te sluiten op het besturingsmodel van de gemeente. 2. De aanpak om te komen tot een MOB moet leiden tot een structurele verbetering van de bedrijfsvoering. De aanpak dient niet uit te monden in een papieren tijger. 3. Het College legt verantwoording af over datgene waarin de Gemeenteraad geïnteresseerd is, namelijk de realisatie van de beleidsprioriteiten en de mate van beheersing van risico s die deze realisatie belemmeren. 4. In de aanpak staat de realisatie van beleidsprioriteiten en het afleggen van verantwoording hierover centraal. Hiertoe dient een koppeling gemaakt worden tussen beleidsprogramma s enerzijds en interne beheersing anderzijds. 5. De diensten leggen op hun beurt verantwoording af over datgene waarin het College geïnteresseerd is, namelijk de realisatie van doelstellingen 2

4 op dienstenniveau en de mate van beheersing van risico s die deze realisatie belemmeren. 6. De aanpak gaat uit van een systematische risicobenadering en sluit aan op de PRM-gedachte 1 en het INK-model, zoals dat binnen de gemeente reeds ontwikkeld is. Door waar mogelijk gebruik te maken van bestaande concepten en producten, die in kader van PRM en kwaliteitsdenken zijn uitgewerkt, is het mogelijk om efficiencyvoordelen te behalen en om aan te haken op trajecten waarmee de gemeentelijke organisatie bekend is. 7. De aanpak wordt geïntegreerd in de bestaande planning & controlcyclus, waardoor gebruik kan worden gemaakt van natuurlijke planning- en verantwoordingsmomenten. Hoofdstukindeling 1.3 Opbouw visiedocument Het visiedocument is als volgt opgebouwd. In hoofdstuk 2 geven wij onze visie op het MOB-vraagstuk weer. Hierbij wordt ingegaan op het specifieke karakter van gemeenten en de gevolgen die dit heeft voor een mogelijke aanpak. Hoofdstuk 3 geeft vervolgens een beschrijving van de aanpak om te komen tot een MOB. Hierbij worden de verschillende fasen beschreven die het College en de diensten moeten doorlopen, inclusief een mogelijke verdeling van taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden. 1 Product risicomanagement 3

5 2 De visie nader uitgewerkt 2.1 Inzicht in de realisatie van doelstellingen Beheersing van risico s Centraal in onze visie staat het feit dat het gemeentelijke apparaat in control moet zijn. Dit betekent dat waarborgen aanwezig dienen te zijn dat de beleidsdoelstellingen van de organisatie met een redelijke mate van zekerheid worden gerealiseerd. Deze waarborgen impliceren een goed werkend management control systeem, dat mogelijke risico s voor het realiseren van de doelstellingen beheerst. In onderstaand figuur hebben wij onze visie schematisch weergegeven. Figuur 2.1.1: Visie op het MOB Raad Beleidsprogramma s College Beleidsprioriteiten Risico s & risicobeheersing door College Relevante paragrafen uit ICS-Diensten mo R dam b Diensten (hoofd-) producten Relevant? Dienst A Dienstdoelstellingen/ producten Bedrijfsprocessen Risico s & risicobeheersing door Dienst A mob Dienst A Dienst B Dienstdoelstellingen/ producten Bedrijfsprocessen Risico s & risicobeheersing door Dienst B mob Dienst B Twee soorten doelstellingen Maar over welke doelstellingen gaat het hierbij? Binnen gemeenten kunnen twee domeinen onderscheiden worden met ieder verschillende doelstellingen: 1. Het domein Beleidsprogramma s. Dit domein heeft betrekking op het realiseren van de beleidsprogramma s en beleidsprioriteiten zoals deze zijn vastgesteld in het collegeprogramma. 2. Het domein Doelstellingen Diensten Dit domein heeft betrekking op het realiseren van de doelstellingen ten aanzien van de reguliere taken en verantwoordelijkheden van de gemeente (het verstrekken van uitkeringen, faciliteren onderwijs, schoonhouden van de stad, etc.). 4

6 In onderstaand figuur is de overlap en het verschil tussen de domeinen schematisch weergegeven. Figuur 2.1.2: Samenhang tussen beleidsprogramma s en going concern 1. inzicht hebben in de belangrijkste risico s voor het realiseren van de beleidsprogramma s. 2. inzicht hebben in de kernoorzaken voor het optreden van de belangrijkste risico s. 3. de belangrijkste risico s in voldoende mate beheersen, waardoor een redelijke mate van zekerheid bestaat over de realisatie van de beleidsprogramma s. Beleidsprogramma s Doelstellingen Diensten Bedrijfsprocessen diensten Overlap tussen beide domeinen Louter domein beleidsprogramma s Louter domein diensten Onderstaand gaan wij nader in op de gevolgen van het verschil en de overlap op de aanpak om te komen tot een MOB voor de gemeente Rotterdam. Eigenstandige verantwoording College van B&W 2.2 Beheersing ten behoeve van beleidsprogramma s Eén van de uitgangspunten in onze visie is dat het College verantwoording aflegt aan de Gemeenteraad over de kwaliteit van de interne beheersing omtrent beleidsprogramma s (verder te noemen MOB-Rotterdam). Er is sprake van een adequate interne beheersing op het moment dat het College en de diensten samen: Om verantwoording af te kunnen leggen over bovenstaande criteria is informatie nodig vanuit het College en vanuit de diensten. Beide niveaus leveren immers een bijdrage aan de realisatie van beleidsprogramma s. Inzicht in de interne beheersing op deze niveaus is derhalve relevant om tot een MOB-Rotterdam te komen. Op Collegeniveau geeft dit doorgaans geen problemen aangezien de activiteiten en de daarmee samenhangende beheersmaatregelen van het College veelal direct gekoppeld zijn aan het realiseren van beleidsprogramma s. Het afleggen van verantwoording 5

7 Koppeling tussen interne beheersing diensten en beleidsprogramma s hierover in een MOB-Rotterdam is dan ook vanzelfsprekend en zeer goed mogelijk. Voor de diensten geldt dat naast het bijdragen aan het realiseren van beleidsprogramma's ook het uitvoeren van gemeentelijke taken tot de primaire focus behoort. De koppeling tussen de interne beheersing van diensten en beleidsprogramma's verdient daarom extra aandacht. Toch is deze koppeling uitermate relevant om tot een gedegen MOB- Rotterdam te komen. De bedrijfsprocessen van de diensten en de daaruit voortkomende producten dragen immers voor een belangrijk deel bij aan de realisatie van de beleidsprogramma s (zie overlap figuur 2.1.2). Het realiseren beleidsprogramma s van een goede interne beheersing binnen diensten is dan ook voor een belangrijk deel gelijk aan een goede interne beheersing van beleidsprogramma s. In onze visie vormen de producten van de diensten de koppeling tussen interne beheersing op dienstenniveau en de beleidsprogramma s. Door de dienst verantwoording af te laten leggen over de risico(beheersing) rondom een product, dat zichtbaar bijdraagt aan een beleidsprogramma, ontstaat op Collegeniveau het benodigde inzicht ter onderbouwing van het MOB- Rotterdam. Deze visie sluit aan op de bestaande inrichting van de bedrijfsvoering en gehanteerde managementinstrumenten. Zo zijn de producten per dienst al bepaald en vastgelegd in managementcontracten en stelt de PRM-gedachte de producten van de diensten centraal. Voorts kan relatief eenvoudig bepaald worden of een product wel of niet direct in verband staat met een beleidsprogramma en dus een strategische relevantie heeft. Eigenstandig verantwoording Diensten 2.3 Beheersing ten behoeve van doelstellingen Diensten Naast de verantwoording die diensten afleggen ten behoeve van het MOB- Rotterdam, dienen de diensten in onze visie ten behoeve van de eigen doelstellingen ook verantwoording af te leggen over de interne beheersing rondom producten die niet gerelateerd zijn aan de beleidsprogramma s. Het MOB van een dienst (verder te noemen MOB-dienst) heeft dus betrekking op het gehele productassortiment van een dienst. Achterliggende gedachte is om de bedrijfsvoering van de diensten structureel te verbeteren en niet louter om verantwoording af te leggen. Door diensten alleen verantwoording af te laten leggen over producten die voor het MOB- Rotterdam relevant zijn, kunnen andere relevante risico s ten onrechte buiten beschouwing blijven. Daarnaast gaat de verantwoordelijkheid van de gemeente nadrukkelijk verder dan de producten die een zichtbare relatie hebben met de beleidsprogramma s. Bovendien zijn beleidsprogramma s raads- en deels collegegebonden, terwijl interne beheersing altijd vereist is. De voorgestelde aanpak dient er derhalve toe te leiden dat diensten ongeacht de inhoud van beleidsprogramma s te allen tijde verantwoording kunnen afleggen over de kwaliteit van de interne beheersing. In het volgende onderdeel gaan wij nader in op de aanpak waarmee bovenstaande visie geoperationaliseerd kan worden. 6

8 7

9 3 De aanpak om te komen tot een MOB Zes fasen 3.1 Inhoudelijke aanpak In dit onderdeel gaan wij nader in op de fasen die doorlopen moeten worden om te komen tot een MOB-Rotterdam en MOB-Dienst(-en). De aanpak onderscheidt zes verschillende fasen: 1. Ontwikkelen gemeenschappelijke risicotaal. 2. Uitvoeren Operationele Risico Analyse (ORA) en implementeren resultaten. 3. Herleiden beleidsprioriteiten naar hoofdproducten. 4. Uitvoeren Strategische Risico Analyse (SRA) en implementeren resultaten. 5. Opstellen MOB-Dienst. 6. Opstellen MOB-Rotterdam Fase 1. Ontwikkelen gemeenschappelijke risicotaal Resultaat fase 1 Fase 1 resulteert in een op maat gemaakt risico-overzicht of -model, waarin zowel risicocategorieën als risicodefinities zijn opgenomen. Deze fase is de start van het gehele proces. Het te ontwikkelen overzicht is echter een levend document dat, indien nodig, voortdurend verfijnd zal worden. Het expertcentrum van de afdeling IOM/DMC kan dit proces coördineren. Een gemeenschappelijke risicotaal is een belangrijke basisvereiste in de aanpak. Zonder een dergelijke taal veranderen discussies over risico s al snel in een Babylonische spraakverwarring en is er een reële kans dat belangrijke risico s buiten beschouwing blijven. Ook wordt het uitermate lastig om de organisatiebrede communicatie betreffende risico s op deze wijze te bevorderen. Verder maakt een gemeenschappelijke risicotaal het mogelijk resultaten onderling te vergelijken en best practices tussen diensten uit te wisselen. Het is echter niet nodig om een geheel nieuw risico-overzicht op te stellen, aangezien een aantal diensten van de gemeente Rotterdam al een dergelijk overzicht heeft ontwikkeld. In figuur zijn de hoofdcategorieën uit het risico-overzicht weergegeven. 8

10 Figuur : Risico-overzicht Maatschappelijke risico`s - Risico 1 - Risico 2 - Risico n Externe risico`s - Risico 1 - Risico 2 - Risico n Politiek bestuurlijke en legislatieve risico`s Leiderschap - Risico 1 - Risico 2 - Risico n Medewerkers Processen - Risico 1 - Risico 2 - Risico n - Risico 1 - Risico 2 - Risico n Strategie & Beleid - Risico 1 - Risico 2 - Risico n Middelen - Risico 1 - Risico 2 - Risico n Deze hoofdcategorieën zijn gebaseerd op de organisatiegebieden van het INK-model (aangevuld met externe risico s). Hiermee levert het risicomanagementproces een bijdrage aan het kwaliteitsdenken binnen de gemeente Rotterdam. Risicomanagement richt zich namelijk op continue verbetering van de bedrijfsvoering door risico s binnen de verschillende organisatiegebieden te identificeren en te beoordelen en vervolgens maatregelen te implementeren om deze risico s beter te beheersen. Door middel van een oorzaken/gevolgenanalyse (vast onderdeel van de methodiek; zie ook volgende pagina) kunnen tevens de gevolgen voor de resultaatgebieden zichtbaar worden gemaakt. Iedere risicocategorie is uitgewerkt in specifieke risico s, waarvoor in samenwerking met de medewerkers van de diensten passende risicodefinities worden opgesteld. Het risico-overzicht vormt de basis voor het uitvoeren van de risicoanalyses op bestuur- en dienstenniveau Fase 2. Uitvoeren ORA & implementeren resultaten Resultaat fase 2 Risicoidentificatie Fase 2 resulteert in: - een overzicht met per dienst, per hoofdproduct de belangrijkste risico s, - een overzicht met de concrete en tijdgebonden verbeteracties die de dienst beoogt te nemen ter beheersing van de belangrijkste risico s, - afstemming resultaten met de gemeenteraad en opname in begroting en managementcontracten. In fase 2 voert iedere dienst een operationele risicoanalyse uit, de zogenaamde ORA. Per product worden aan de hand van het risicomodel de belangrijkste (strategische) risico s in kaart gebracht en vervolgens beoordeeld op impact en waarschijnlijkheid. Doel van de beoordeling is tot een prioritering van risico s te komen. Het resultaat is een risicokaart (zie figuur ). 9

11 Figuur : Risicokaart Met betrekking tot de belangrijkste risico s wordt vervolgens een analyse uitgevoerd naar de oorzaken en gevolgen van het optreden van de risico s, de zogenaamde sourcing. Figuur : Voorbeeld risicosourcing OORZAKEN CONSEQUENTIES KPI KSF Ad hoc planning Gebrek aan procedures Geen (geautomatiseerd) planningssysteem Gebrekkige administratie Geen formele procedures Inzet personeel & materieel Gebrek aan informatie Planning & werkvoorbereiding Gebrek aan inzicht in capaciteitsbehoefte (manuren) Lagere motivatie medewerker Lagere medewerkertevredenheid Waardering door medewerkers Geen nacalculatie Procesefficiency v9 Arbeidsvoorwaarden Ontbreken trainingsprogramma Beperkt opleidingsbudget Onduidelijk functieprofiel Opleidingsniveau medewerkers Hogere exploitatiekosten Stijging exploitatiekosten per KVE Minder gunstige verhouding raming vs aanbesteding vs werkelijke kosten Efficiency in exploitatie Binnen geplande kosten opleveren nieuwe weken 10

12 Implementatie en monitoring Met name deze analyse heeft een hoge toegevoegde waarde, omdat de kern van het risico in kaart wordt gebracht. Zo ontstaan duidelijke aanknopingspunten, die van belang zijn om te komen tot een betere beheersing. De Dienst bepaalt welke concrete maatregelen zij zal nemen om risico s of delen van risico s te beheersen. De resultaten van de ORA, inclusief aandacht voor productoverkoepelende risico s en concrete verbeteracties, worden vastgelegd in het managementcontract dat afgesloten wordt met het College. In het begrotingsjaar worden de aangekondigde beheersmaatregelen door de dienst geïmplementeerd, waarbij in de managementrapportages tussentijds verantwoording wordt afgelegd over de voortgang. Hierdoor is het bestuur in staat is om het proces van verbetering van de bedrijfsvoering te monitoren en waar nodig bij te sturen Fase 3. Herleiden beleidsprioriteiten naar hoofdproducten Resultaat fase 3 Fase 3 resulteert in een overzicht waarin de koppeling tussen beleidsprioriteiten en hoofdproducten zichtbaar is gemaakt. De Bestuursdienst stelt in samenwerking met de directies van de diensten vast welke hoofdproducten een causaal verband vertonen met de beleidsprioriteiten. De uitkomsten van deze analyse worden vastgelegd in een overzicht, waarin per beleidsprioriteit de gerelateerde producten zijn aangegeven, inclusief de dienst die verantwoordelijk is voor het betreffende product Fase 4. Uitvoeren SRA & implementeren resultaten Resultaat fase 4 Fase 4 resulteert in: - een overzicht van alle beleidsprioriteiten ingedeeld naar haalbaarheid, - een overzicht met per kritische beleidsprioriteit de belangrijkste risico s, - een overzicht met beheersmaatregelen die het College gaat nemen ter beheersing van de belangrijkste risico s, - implementatie van de beheersmaatregelen en het afleggen van tussentijdse verantwoording ter monitoring. De beleidsprogramma s van de gemeente Rotterdam vormen het uitgangspunt voor het MOB-Rotterdam. Het College heeft de beleidsprogramma s vertaald naar (zoveel mogelijk concrete en meetbare) beleidsprioriteiten, die vervolgens zijn vastgesteld door de Raad. Het MOB- Rotterdam dient inzicht te bieden in de beheersing van risico s die de realisatie van beleidsprioriteiten kunnen belemmeren. Voor het identificeren van de belangrijkste risico s voert een afvaardiging van het College in combinatie met een aantal dienstdirecteuren een Strategische Risicoanalyse (SRA) uit. De methodiek die hierbij wordt toegepast, is vrijwel geheel overeenkomstig de ORA, met het verschil dat eerst een haalbaarheidsanalyse wordt uitgevoerd. Haalbaarheidsanalyse Deze analyse deelt de beleidsprioriteiten in naar twee categorieën, namelijk: - beleidsprioriteiten met een hoge haalbaarheid, 11

13 - beleidsprioriteiten met een lage haalbaarheid (lage haalbaarheid omdat nog extra maatregelen noodzakelijk zijn). Belangrijke input voor deze haalbaarheidsanalyse vormen (de relevante delen van) de ORA s van de diensten. De realisatie van beleidsprioriteiten is immers (deels) afhankelijk van de mate van beheersing op sommige relevante producten van de verschillende diensten. Beleidsprioriteiten met een hoge haalbaarheid vereisen in principe geen aanvullende maatregelen. Hiervoor geldt dat de huidige opzet van de bedrijfsvoering volstaat om mogelijke risico s te beheersen. Beleidsprioriteiten met een lage haalbaarheid vereisen echter wel aanvullende maatregelen. Dit zijn de beleidsprioriteiten die kritisch zijn voor het realiseren van de beleidsprogramma s. Risico-identificatie Implementatie en monitoring Van de beleidsprioriteiten met een lage haalbaarheid worden vervolgens de risico s geïdentificeerd, geprioriteerd en geanalyseerd conform de methodiek zoals beschreven bij de ORA. Daarbij geeft het College aan de hand van de analyse aan welke maatregelen zij zelf gaat nemen (dus naast de maatregelen die diensten al hebben genomen) om de risico s beheersbaar en de beleidsprioriteiten haalbaar te maken. De tweede uitkomst van de SRA is dus een vastlegging per beleidsprioriteit van de belangrijkste risico s en de maatregelen die het College gaat nemen ter beheersing. Hierbij wordt tevens aandacht besteed aan beleidsprioriteitoverkoepelende risico s. De resultaten van de SRA worden vastgelegd in de begroting, waardoor voor de Gemeenteraad volledig inzichtelijk is wat de kritische beleidsprioriteiten zijn, welke (strategische) risico s geïdentificeerd zijn en welke stappen het College op welk moment gaat ondernemen ter beheersing. In het begrotingsjaar worden de beheersmaatregelen geïmplementeerd, waarbij het College in de bestuursrapportages tussentijdse verantwoording aflegt over de voortgang. Hierdoor is de Gemeenteraad in staat om het proces te monitoren Fase 3. Opstellen MOB-Dienst Na afsluiting van het begrotingsjaar rapporteert iedere dienst in haar jaarverantwoording over datgene wat destijds in het managementcontract is vastgelegd. (NB: Na één keer de cyclus te hebben doorlopen kunnen de resultaten van de volgende risico analyse gebruikt worden om de verbetering in de mate van beheersing te valideren). Format MOB-Dienst Het MOB-Dienst ziet er op hoofdlijnen als volgt uit: 1. Een verklaring van de Algemeen Directeur van de dienst dat de risico s per product, die eerder als beheerst zijn aangemerkt, ook daadwerkelijk worden beheerst. 2. Een verklaring van de Algemeen Directeur van de dienst dat de maatregelen, die ter beheersing van de onderbeheerste producten zijn geformuleerd, daadwerkelijk zijn genomen. 3. Een inhoudelijke beschrijving van de maatregelen die de directie heeft genomen. 12

14 Daarnaast wordt in het MOB-Dienst, indien van toepassing, gerapporteerd over twee mogelijke uitzonderingsgevallen. Het kan voorkomen dat risico s binnen een dienst productoverkoepelend zijn en gelden voor meerdere producten. Hierover rapporteert het management als volgt. 4. Een inhoudelijke beschrijving van de maatregelen die de directie van de dienst heeft genomen om het productoverkoepelende risico af te dekken, evenals de gevolgen ervan voor de mate van beheersing. Het tweede uitzonderingsgeval betreft gevallen waarin beheerst geachte risico s in de praktijk onderbeheerst bleken te zijn. Hierover rapporteert het management in het MOB-Dienst het volgende: 5. Een inhoudelijke beschrijving van de maatregelen die de directie van de dienst heeft genomen om de risico s van het onderbeheerste product af te dekken, evenals de gevolgen ervan voor de mate van beheersing Fase 6. Opstellen MOB-Rotterdam Na afsluiting van het begrotingsjaar rapporteert het College in de bedrijfsvoeringparagraaf van de jaarrekening over datgene dat destijds in de begroting is vastgesteld. Deze paragraaf vormt de MOB. Format MOB-Rotterdam Op hoofdlijnen legt het College in het jaarverslag verantwoording af over: 1. Een verklaring van het College dat de beleidsprioriteiten, die in de begroting als beheerst zijn aangemerkt, ook daadwerkelijk worden beheerst. 2. Een verklaring van het College dat de maatregelen, die ter beheersing van de onderbeheerste beleidsprioriteiten zijn geformuleerd, daadwerkelijk zijn genomen. 3. Een inhoudelijke beschrijving van de maatregelen die de gemeente (het College en de diensten) heeft genomen en de gevolgen ervan voor de realisatie van de beleidsprioriteiten. Voor de beschrijving wordt enerzijds gesteund op de vastleggingen van de verbeteracties die het College zelf heeft genomen. Anderzijds steunt het College voor de onderbouwing op de relevante onderdelen uit het MOB van de diensten. De Bestuursdienst kan een ondersteunende rol spelen bij het verzamelen en verwerken van de juiste informatie vanuit de diensten. Daarnaast wordt ook op Collegeniveau, indien van toepassing, gerapporteerd over twee mogelijke uitzonderingsgevallen. Het kan voorkomen dat risico s beleidsprioriteitoverkoepelend zijn en gelden voor meerdere beleids-prioriteiten. Hierover rapporteert het College als volgt in haar statement. 4. Een inhoudelijke beschrijving van de maatregelen die het College heeft genomen om het beleidsprioriteitoverkoepelende risico s af te dekken, evenals de gevolgen ervan voor de realisatie van de beleidsprioriteit. 13

15 Het tweede uitzonderingsgeval betreft de gevallen waarin beheerst geachte beleidsprioriteiten in de praktijk onderbeheerst bleken te zijn en vice versa. Hierover rapporteert het College in het MOB-Rotterdam het volgende: 5. Een inhoudelijke beschrijving van de maatregelen die het College heeft genomen om de risico s van de onderbeheerste beleidsprioriteit af te dekken, evenals de gevolgen ervan voor de realisatie van de beleidsprioriteit. 3.2 Organisatorische aanpak Deze paragraaf beschrijft een mogelijke toewijzing van taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden aan betrokkenen in het kader van het MOB-Rotterdam. Het College heeft het overzicht over de MOB-Rotterdam, kent de beleidsprioriteiten en kritieke risico s, keurt het MOB-beleid en de strategieën goed en stelt vast of de risico s al dan niet effectief beheerst worden. Daarnaast is zij politiek eindverantwoordelijk voor het risicomanagementbeleid. De Directeur DMC is ambtelijk eindverantwoordelijk voor risicomanagement en is binnen het ambtelijk apparaat het aanspreekpunt met betrekking tot het instrumentarium om te komen tot de MOB. De Diensten beheersen risico s en rapporteren over de resultaten. Zij beoordelen hun producten en risico s en verschaffen input met betrekking tot gemeentebrede risicoprioriteiten en -strategieën. Daarnaast formuleren zij dienstenstrategieën, die consistent zijn met de gemeentebrede strategieën. Tevens kennen zij risicomanagementtaken en -verantwoordelijkheden toe binnen hun organisatie en rapporteren de mate van in control zijn. Het succes van MOB-Rotterdam wordt uiteindelijk bepaald door de mate waarin de diensten deelnemen aan het proces met een geïntegreerde benadering en verantwoordelijk worden gesteld voor de resultaten. Voor (systeem)audits over de wijze van totstandkoming van de MOB zal het auditplatform vanaf 2006 hiermee in zijn programmering van de audits rekening houden. 14

Zelf doen. Cyclisch verbeteren

Zelf doen. Cyclisch verbeteren Greep op risico s Iedere organisatie loopt risico s. Het is de kunst die te onderkennen en te beheersen. En dat is precies het doel van de mededeling over de bedrijfsvoering kortweg: MOB. 1 Waarom? Risico

Nadere informatie

Plan van aanpak Mededeling over de Bedrijfsvoering (MOB) gemeentelijke diensten Rotterdam

Plan van aanpak Mededeling over de Bedrijfsvoering (MOB) gemeentelijke diensten Rotterdam Plan van aanpak Mededeling over de Bedrijfsvoering (MOB) Drs. M.P. Slegt RO (Bureau Rotterdam Interim Management) In opdracht van: mevr. M.J.A. Meeuwsen RA RC (Bestuursdienst) Rotterdam, 14 maart 2007

Nadere informatie

Planning & control cyclus

Planning & control cyclus Bijlage 2 behorende bij de kaderbrief 2015 Planning & control cyclus Spoorboek 1 2 Inleiding Dit spoorboek Planning & Control-cyclus dient als handvat en achtergrondinformatie voor de organisatie bij de

Nadere informatie

Nota Risicomanagement en weerstandsvermogen BghU 2018

Nota Risicomanagement en weerstandsvermogen BghU 2018 Nota Risicomanagement en weerstandsvermogen BghU 2018 *** Onbekende risico s zijn een bedreiging, bekende risico s een management issue *** Samenvatting en besluit Risicomanagement is een groeiproces waarbij

Nadere informatie

Aan de raad van de gemeente Lingewaard

Aan de raad van de gemeente Lingewaard 6 Aan de raad van de gemeente Lingewaard *14RDS00194* 14RDS00194 Onderwerp Nota Risicomanagement & Weerstandsvermogen 2014-2017 1 Samenvatting In deze nieuwe Nota Risicomanagement & Weerstandsvermogen

Nadere informatie

Kwaliteitszorg met behulp van het INK-model.

Kwaliteitszorg met behulp van het INK-model. Kwaliteitszorg met behulp van het INK-model. 1. Wat is het INK-model? Het INK-model is afgeleid van de European Foundation for Quality Management (EFQM). Het EFQM stelt zich ten doel Europese bedrijven

Nadere informatie

Een OVER-gemeentelijke samenwerking tussen Oostzaan en Wormerland

Een OVER-gemeentelijke samenwerking tussen Oostzaan en Wormerland OVER OOSTZAAN Een OVER-gemeentelijke samenwerking tussen Oostzaan en Wormerland WORMERLAND. GESCAND OP 13 SEP. 2013 Gemeente Oostzaan Datum : Aan: Raadsleden gemeente Oostzaan Uw BSN : - Uw brief van :

Nadere informatie

Functieprofiel: Manager Functiecode: 0202

Functieprofiel: Manager Functiecode: 0202 Functieprofiel: Manager Functiecode: 0202 Doel Zorgdragen voor de vorming van beleid voor de eigen functionele discipline, alsmede zorgdragen voor de organisatorische en personele aansturing van een of

Nadere informatie

Betreft: resultaten tijdelijke werkgroep versterken rol raad binnen P&C cyclus. Van: De tijdelijke werkgroep versterken rol raad binnen P&C cyclus

Betreft: resultaten tijdelijke werkgroep versterken rol raad binnen P&C cyclus. Van: De tijdelijke werkgroep versterken rol raad binnen P&C cyclus Wijk bij Duurstede, 6 maart 2012 Betreft: resultaten tijdelijke werkgroep versterken rol raad binnen P&C cyclus Memo Van: De tijdelijke werkgroep versterken rol raad binnen P&C cyclus Aan: Leden van de

Nadere informatie

Doel. Context VSNU UFO/INDELINGSINSTRUMENT FUNCTIEFAMILIE MANAGEMENT & BESTUURSONDERSTEUNING DIRECTEUR BEDRIJFSVOERING VERSIE 3 APRIL 2017

Doel. Context VSNU UFO/INDELINGSINSTRUMENT FUNCTIEFAMILIE MANAGEMENT & BESTUURSONDERSTEUNING DIRECTEUR BEDRIJFSVOERING VERSIE 3 APRIL 2017 Directeur bedrijfsvoering Doel Zorgdragen voor de beleidsontwikkeling en, na vaststelling van het te voeren beleid door anderen, voor beleidsimplementatie en -evaluatie van (deel)processen in de bedrijfsvoering

Nadere informatie

Doel. Context VSNU UFO/INDELINGSINSTRUMENT FUNCTIEFAMILIE MANAGEMENT & BESTUURSONDERSTEUNING AFDELINGSHOOFD VERSIE 4 APRIL 2017

Doel. Context VSNU UFO/INDELINGSINSTRUMENT FUNCTIEFAMILIE MANAGEMENT & BESTUURSONDERSTEUNING AFDELINGSHOOFD VERSIE 4 APRIL 2017 Afdelingshoofd Doel Zorgdragen voor de vorming van beleid voor de eigen functionele discipline, alsmede zorgdragen voor de organisatorische en personele aansturing van één of meerdere werkprocessen, binnen

Nadere informatie

Inspiratiedag. Workshop 1: Risicogestuurde interne controle. 15 september 2016

Inspiratiedag. Workshop 1: Risicogestuurde interne controle. 15 september 2016 Inspiratiedag Workshop 1: Risicogestuurde interne controle 15 september 2016 Programma Inleiding Risicomanagement Interne beheersing Relatie met de externe accountant Van interne controle naar beheersing

Nadere informatie

Visie op besturen en toezicht houden bij Goed Wonen Gemert

Visie op besturen en toezicht houden bij Goed Wonen Gemert Visie op besturen en toezicht houden bij Goed Wonen Gemert Inleiding Goed Wonen Gemert staat als corporatie midden in de samenleving en opereert vanuit haar missie: Wij zijn een maatschappij gedreven organisatie.

Nadere informatie

NOTA WEERSTANDSVERMOGEN RECREATIESCHAP VOORNE-PUTTEN-ROZENBURG

NOTA WEERSTANDSVERMOGEN RECREATIESCHAP VOORNE-PUTTEN-ROZENBURG NOTA WEERSTANDSVERMOGEN RECREATIESCHAP VOORNE-PUTTEN-ROZENBURG Opgesteld door: G.Z-H In opdracht van: Recreatieschap Voorne-Putten-Rozenburg Postbus 341 3100 AH Schiedam Tel.: 010-2981010 Fax: 010-2981020

Nadere informatie

De begrotings- en jaarplancyclus

De begrotings- en jaarplancyclus De begrotings- en jaarplancyclus Cyclus planning en control (P&C) In de P&C-cyclus wordt op een systematische manier inhoud gegeven aan het proces van richting geven (het besturen, plannen) en het op koers

Nadere informatie

4.2 Inzichten in de behoeften en verwachtingen van de belanghebbenden. 4.3 Het toepassingsgebied van het milieumanagementsystee m vaststellen

4.2 Inzichten in de behoeften en verwachtingen van de belanghebbenden. 4.3 Het toepassingsgebied van het milieumanagementsystee m vaststellen 4 Context van de organisatie 4 Milieumanagementsysteemeisen 4.1 Inzicht in de organisatie en haar context 4.2 Inzichten in de behoeften en verwachtingen van de belanghebbenden 4.3 Het toepassingsgebied

Nadere informatie

ISO 9000:2000 en ISO 9001:2000. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V.

ISO 9000:2000 en ISO 9001:2000. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V. ISO 9000:2000 en ISO 9001:2000 Een introductie Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V. Organisatie SYSQA B.V. Pagina 2 van 11 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 1.1 ALGEMEEN... 3 1.2 VERSIEBEHEER...

Nadere informatie

Het belang van risicomanagement voor maatschappelijke organisaties Beheersing of buikpijn?

Het belang van risicomanagement voor maatschappelijke organisaties Beheersing of buikpijn? Het belang van risicomanagement voor maatschappelijke organisaties Beheersing of buikpijn? 7 september 2017 Erik Breijer 1 Waarom Risicomanagement? Wat is aanleiding om met risicomanagement te starten:

Nadere informatie

Energiemanagementplan Carbon Footprint

Energiemanagementplan Carbon Footprint Energiemanagementplan Carbon Footprint Rapportnummer : Energiemanagementplan (2011.001) Versie : 1.0 Datum vrijgave : 14 juli 2011 Klaver Infratechniek B.V. Pagina 1 van 10 Energiemanagementplan (2011.001)

Nadere informatie

DOORSTAAT UW RISICOMANAGEMENT DE APK?

DOORSTAAT UW RISICOMANAGEMENT DE APK? WHITEPAPER DOORSTAAT UW RISICOMANAGEMENT DE APK? DOOR M. HOOGERWERF, SENIOR BUSINESS CONS ULTANT Risicomanagement is tegenwoordig een belangrijk onderdeel van uw bedrijfsvoering. Dagelijks wordt er aandacht

Nadere informatie

Gezocht: Krachtige Stafmanager Financiën en Bedrijfsvoering. Voel jij je aangetrokken tot de dynamische ontwikkelingen binnen Primair Onderwijs?

Gezocht: Krachtige Stafmanager Financiën en Bedrijfsvoering. Voel jij je aangetrokken tot de dynamische ontwikkelingen binnen Primair Onderwijs? Gezocht: Krachtige Stafmanager Financiën en Bedrijfsvoering Voel jij je aangetrokken tot de dynamische ontwikkelingen binnen Primair Onderwijs? Ben jij de krachtige, financiële duizendpoot die behalve

Nadere informatie

Balanced Scorecard. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V.

Balanced Scorecard. Een introductie. Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V. Balanced Scorecard Een introductie Algemene informatie voor medewerkers van: SYSQA B.V. Organisatie SYSQA B.V. Pagina 2 van 9 Inhoudsopgave 1 INLEIDING... 3 1.1 ALGEMEEN... 3 1.2 VERSIEBEHEER... 3 2 DE

Nadere informatie

Financiële verordening VRU

Financiële verordening VRU Financiële verordening VRU Versie 2018-1 Vastgesteld door het algemeen bestuur d.d. 19 februari 2018. Het algemeen bestuur van de Veiligheidsregio Utrecht, gelet op: - artikel 212 van de Gemeentewet, -

Nadere informatie

Nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen

Nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen Nota Risicomanagement en Weerstandsvermogen September 2015 Inhoudsopgave 1. Inleiding... 3 2. Aanleiding... 4 3. Nadere toelichting... 5 4. Doelstellingen en wettelijke kaders... 6 4.1. Doelstellingen...

Nadere informatie

Opdrachtgever: Klaas de Veen. Externe betrokkenen: De uitkomsten van de tussentijdse controle 2018 zijn uitgebracht door Ernst & Young.

Opdrachtgever: Klaas de Veen. Externe betrokkenen: De uitkomsten van de tussentijdse controle 2018 zijn uitgebracht door Ernst & Young. Onderwerp: Uitkomsten tussentijdse controle 2018 Nummer: Bestuursstukken\2807 Agendapunt: 4 DB: Ja 29-01-2019 BPP: Nee Auditcommissie: 13-2-2019 VVSW: Nee AB: Nee Opsteller: Remco Hennipman, 0598-693794

Nadere informatie

Bijlage II - Het spoorboekje kwaliteit: De BIG-8 stap voor stap. Inleiding

Bijlage II - Het spoorboekje kwaliteit: De BIG-8 stap voor stap. Inleiding Bijlage II - Het spoorboekje kwaliteit: De BIG-8 stap voor stap Inleiding In het omgevingsrecht worden regels gesteld waar de overheden zich aan moeten houden bij het uitvoeren van vergunningverlening,

Nadere informatie

Nota risicomanagement. Gemeente Asten

Nota risicomanagement. Gemeente Asten Nota risicomanagement Gemeente Asten Inhoudsopgave: 1 INLEIDING... 3 2 UITGANGSPUNTEN... 4 2.1 BESLUIT BEGROTING EN VERANTWOORDING (BBV)...4 2.2 FINANCIËLE VERORDENING ARTIKEL 212...4 3 DOELSTELLING...

Nadere informatie

II. VOORSTELLEN VOOR HERZIENING

II. VOORSTELLEN VOOR HERZIENING II. VOORSTELLEN VOOR HERZIENING 2. VERSTEVIGING VAN RISICOMANAGEMENT Van belang is een goed samenspel tussen het bestuur, de raad van commissarissen en de auditcommissie, evenals goede communicatie met

Nadere informatie

Informatiebeveiligingsbeleid

Informatiebeveiligingsbeleid Stichting Werken in Gelderland Versiebeheer Eigenaar: Review: Bestuur juni 2019 Versie Status Aangepast Datum Door 0.1 Concept Versiebeheer 31-5-2018 Privacyzaken, Michel Rijnders 1.0 Vastgesteld Vastgesteld

Nadere informatie

BLAD GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING

BLAD GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING BLAD GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING Officiële uitgave van de gemeenschappelijke regeling Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant Nr. 155 21 februari 2018 Financiële verordening Veiligheidsregio Midden- en

Nadere informatie

Risicomanagementbeleid Gemeente Medemblik IO

Risicomanagementbeleid Gemeente Medemblik IO Risicomanagementbeleid 2015-2018 Gemeente Medemblik IO-14-18168 Inhoudsopgave Inleiding... 3 1. Wat is Risicomanagement?... 4 1.1 Risico...4 1.2 Risicomanagement...4 1.3 Risicoprofiel...4 2. Doelstellingen

Nadere informatie

Hoofdlijnen Corporate Governance Structuur

Hoofdlijnen Corporate Governance Structuur Hoofdlijnen Corporate Governance Structuur 1. Algemeen Deugdelijk ondernemingsbestuur is waar corporate governance over gaat. Binnen de bedrijfskunde wordt de term gebruikt voor het aanduiden van hoe een

Nadere informatie

Onderzoekscommissie Steenwijkerland

Onderzoekscommissie Steenwijkerland Onderzoekscommissie Steenwijkerland Adviesrapportage onderzoek verbouwing De Meenthe (2) 1 oktober 2012 Colofon Een onderzoek door de raad is een op waarheidsvinding gericht onderzoek naar een specifiek

Nadere informatie

Functieprofiel Beleidsadviseur Functieprofiel titel Functiecode 00

Functieprofiel Beleidsadviseur Functieprofiel titel Functiecode 00 1 Functieprofiel Beleidsadviseur Functieprofiel titel Functiecode 00 Doel Ontwikkelen, implementeren en evalueren van beleid en adviseren op één of meerdere aandachtsgebieden/beleidsterreinen ten behoeve

Nadere informatie

= Datum raadsvergadering: 15 december 2010 Agenda nr.: (in te vullen door griffie) Voorstel invulling aanbevelingen rapport Sturing grote projecten

= Datum raadsvergadering: 15 december 2010 Agenda nr.: (in te vullen door griffie) Voorstel invulling aanbevelingen rapport Sturing grote projecten Raadsvoorstel = Datum raadsvergadering: 15 december 2010 Agenda nr.: (in te vullen door griffie) Portefeuillehouder: Onderwerp: S. Adriaansen/J.A. Peeters Registratiecode: (in te vullen door griffie) Voorstel

Nadere informatie

1. FORMAT PLAN VAN AANPAK

1. FORMAT PLAN VAN AANPAK INHOUDSOPGAVE 1. FORMAT PLAN VAN AANPAK 1.1. Op weg naar een kwaliteitsmanagementsysteem 1.2. Besluit tot realisatie van een kwaliteitsmanagementsysteem (KMS) 1.3. Vaststellen van meerjarenbeleid en SMART

Nadere informatie

Risicomanagement en NARIS gemeente Amsterdam

Risicomanagement en NARIS gemeente Amsterdam Risicomanagement en NARIS gemeente Amsterdam Robert t Hart / Geert Haisma 26 september 2013 r.hart@risicomanagement.nl / haisma@risicomanagement.nl 1www.risicomanagement.nl Visie risicomanagement Gemeenten

Nadere informatie

Strategische visie monitoring en verantwoording sociaal domein

Strategische visie monitoring en verantwoording sociaal domein Strategische visie monitoring en verantwoording sociaal domein Gemeente Wassenaar februari 2016 Pagina 2/9 2 Pagina 3/9 1 Inleiding Kader en achtergrond Kenmerkend voor het transformatieproces in het sociaal

Nadere informatie

Artikel 1. Definities

Artikel 1. Definities Verordening 212 Het algemeen bestuur van de ISD Bollenstreek besluit, gelet op artikel 212 van de Gemeentewet, vast te stellen: Verordening op de uitgangspunten voor het financieel beleid, alsmede voor

Nadere informatie

van onderwijs en onderwijsondersteuning binnen Directeur onderwijsinstituut

van onderwijs en onderwijsondersteuning binnen Directeur onderwijsinstituut Opleidingsmanager Doel Ontwikkelen van programma( s) van wetenschappenlijk onderwijs en (laten) uitvoeren en organiseren van onderwijs en onderwijsondersteuning binnen de faculteit, uitgaande van een faculteitsplan

Nadere informatie

Rekenkamerbrief betreffende vertaling coalitieakkoord 2007-2011 Vertrouwen verbinden versnellen in programmabegroting 2008

Rekenkamerbrief betreffende vertaling coalitieakkoord 2007-2011 Vertrouwen verbinden versnellen in programmabegroting 2008 Provincie Overijssel Luttenbergstraat 2 8012 EE Zwolle Aan: Provinciale Staten van Overijssel In kopie aan: Commissaris van de Koningin, dhr. G. Jansen Gedeputeerde Staten van Gelderland Betreft: Rekenkamerbrief

Nadere informatie

Visie op risicomanagement bij waterschap Hunze en Aa s

Visie op risicomanagement bij waterschap Hunze en Aa s Visie op risicomanagement bij waterschap Hunze en Aa s Wettelijk kader In het Waterschapsbesluit (2009) is vastgelegd wat de voorschriften zijn voor de paragraaf weerstandsvermogen in de meerjarenraming,

Nadere informatie

Assetmanagement. Resultaten maturityscan. 14 januari 2015

Assetmanagement. Resultaten maturityscan. 14 januari 2015 Assetmanagement Resultaten maturityscan 14 januari 2015 De 7 bouwstenen van Assetmanagement 2 22.Afwijkingen en herstelacties 23. Preventieve acties 24. Verbetermanagement 5.Leiderschap en betrokkenheid

Nadere informatie

Energiemanagement Actieplan

Energiemanagement Actieplan 1 van 8 Energiemanagement Actieplan Datum 18 04 2013 Rapportnr Opgesteld door Gedistribueerd aan A. van de Wetering & H. Buuts 1x Directie 1x KAM Coördinator 1x Handboek CO₂ Prestatieladder 1 2 van 8 INHOUDSOPGAVE

Nadere informatie

Informatieprotocol. Gemeenschappelijke regelingen gemeente Heumen

Informatieprotocol. Gemeenschappelijke regelingen gemeente Heumen Informatieprotocol Gemeenschappelijke regelingen gemeente Heumen 22 januari 2019 1. Inleiding De directe aanleiding voor dit informatieprotocol is het amendement van de gemeenteraad van Heumen bij de besluitvorming

Nadere informatie

/ IJssels. Intern controleplan Samenwerking

/ IJssels. Intern controleplan Samenwerking Intern controleplan 2018 ^ Gemeente / IJssels gemeente Montfoort Vast te stellen door Managementteam UW Dagelijks Bestuur UW College van B&W IJsselstein College van B&W Montfoort Vastgesteld dd 28 maart

Nadere informatie

Beheersing beheerst. Over risicogestuurde interne controle in het sociale domein

Beheersing beheerst. Over risicogestuurde interne controle in het sociale domein Beheersing beheerst Over risicogestuurde interne controle in het sociale domein Beheersing beheerst Over risicogestuurde interne controle in het sociale domein Hoe draagt interne controle bij aan het efficiënt

Nadere informatie

Toezicht op Financiën. Wim Touw 17 april 2013

Toezicht op Financiën. Wim Touw 17 april 2013 Toezicht op Financiën Wim Touw 17 april 2013 Agenda OMGEVING FINANCIEEL MANAGEMENT SOFT CONTROLS DE ROL VAN DE ACCOUNTANT SPECIFIEKE VRAGEN 1 OMGEVING 2 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

Nadere informatie

Spinnenweb t.b.v. evaluatie stand van zaken implementatie Zo.Leer.Ik! concept

Spinnenweb t.b.v. evaluatie stand van zaken implementatie Zo.Leer.Ik! concept Spinnenweb t.b.v. evaluatie stand van zaken implementatie Zo.Leer.Ik! concept Dit document beschrijft het model dat binnen het netwerk ontwikkeld wordt om: Aan de ene kant te dienen als een leidraad om

Nadere informatie

Missie We zijn een maatschappelijke vastgoedonderneming, die met en voor bewoners samenwerkt aan krachtige wijken met toekomstwaarde.

Missie We zijn een maatschappelijke vastgoedonderneming, die met en voor bewoners samenwerkt aan krachtige wijken met toekomstwaarde. Governance handboek Besturingsmodel Havensteder Inleiding Het besturingsmodel van woningcorporatie Havensteder maakt de verbanden zichtbaar tussen missie, visie en strategie. En de daarvan afgeleide doelstellingen,

Nadere informatie

DNB BEOORDELINGSKADER VOOR DE AUDITFUNCTIE BIJ TRUSTKANTOREN INGEVOLGE DE RIB WTT 2014

DNB BEOORDELINGSKADER VOOR DE AUDITFUNCTIE BIJ TRUSTKANTOREN INGEVOLGE DE RIB WTT 2014 DNB BEOORDELINGSKADER VOOR DE AUDITFUNCTIE BIJ TRUSTKANTOREN INGEVOLGE DE RIB WTT 2014 In het kader van de integere bedrijfsvoering is een trustkantoor met ingang van 1 januari 2015 verplicht om zorg te

Nadere informatie

Samenwerking & Bedrijfsvoering

Samenwerking & Bedrijfsvoering Samenwerking & Bedrijfsvoering Plan van Aanpak Plan van aanpak: Themaonderzoek Samenwerking en Bedrijfsvoering Bestuurlijk opdrachtgever Ambtelijk opdrachtgever Naam projectleider T.C.C. den Braanker C.A.

Nadere informatie

Programma van eisen voor de Europese aanbesteding van Accountancydiensten.

Programma van eisen voor de Europese aanbesteding van Accountancydiensten. Programma van eisen voor de Europese aanbesteding van Accountancydiensten. Kenmerk: CTM 169773 Versie CONCEPT Datum 12-12-2017 1.1. Omvang van de opdracht De accountantsdiensten omvatten de volgende werkzaamheden:

Nadere informatie

BLAD GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING

BLAD GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING BLAD GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING Officiële uitgave van de gemeenschappelijke regeling Metropoolregio Eindhoven Nr. 626 6 november 2017 Financiële Verordening 2018 1. Algemene bepalingen Artikel 1. Begripsbepaling

Nadere informatie

4. Zelf ervaren te werken met het schooljaarplan 5. Vragen en mogelijkheden de producten in te kijken

4. Zelf ervaren te werken met het schooljaarplan 5. Vragen en mogelijkheden de producten in te kijken Kwaliteit in Beweging Stichting Op Kop Agenda 1. Introductie 2. Kwaliteit in Beweging 3. Invoering van de methodiek en ervaringen binnen Stichting Op Kop 4. Zelf ervaren te werken met het schooljaarplan

Nadere informatie

Planning & Control. Inleiding. Inhoudsopgave

Planning & Control. Inleiding. Inhoudsopgave Planning & Control Inleiding Planning & Control is de Engelse benaming voor coördinatie en afstemming. Het is gericht op interne plannings- en besturingsactiviteiten. Een heldere Planning & Control functie

Nadere informatie

Risico s in beeld. Wat nu? Door Ilona Hoving 1

Risico s in beeld. Wat nu? Door Ilona Hoving 1 Risico s in beeld. Wat nu? 29-9-2015 Door Ilona Hoving 1 Even voorstellen Ilona Hoving 29-9-2015 Door Ilona Hoving 2 Wat gaan we DOEN? Korte introductie op thema Aan de slag met risico s Hoe waardeer je

Nadere informatie

Integrale Handhaving. Opzet Quick Scan. Inhoudsopgave. 1. Achtergrond en aanleiding

Integrale Handhaving. Opzet Quick Scan. Inhoudsopgave. 1. Achtergrond en aanleiding Integrale Handhaving Opzet Quick Scan Rekenkamer Weert Oktober 2008 Inhoudsopgave 1. Achtergrond en aanleiding 2. Centrale vraagstelling 3. Deelvragen 4. Aanpak en resultaat 5. Organisatie en planning

Nadere informatie

Functieprofiel: Controller Functiecode: 0304

Functieprofiel: Controller Functiecode: 0304 Functieprofiel: Controller Functiecode: 0304 Doel Bijdragen aan de formulering van het strategische en tactische (financieel-)economische beleid van de instelling of onderdelen daarvan, alsmede vorm en

Nadere informatie

Afbeelding: TriamFloat Effectmetingsmodel

Afbeelding: TriamFloat Effectmetingsmodel Het meten van het effect van leren en ontwikkelen is een belangrijk thema bij onze klanten. Organisaties willen de toegevoegde waarde van leren weten en verwachten een professionele aanpak van de afdeling

Nadere informatie

NIEUWE RONDE, NIEUWE KANSEN. Middelen (en mensen) echt verbinden aan de strategie & de routekaart naar goed financieel management

NIEUWE RONDE, NIEUWE KANSEN. Middelen (en mensen) echt verbinden aan de strategie & de routekaart naar goed financieel management NIEUWE RONDE, NIEUWE KANSEN Middelen (en mensen) echt verbinden aan de strategie & de routekaart naar goed financieel management Henk Hendriks Van Beekveld & Terpstra Studiedagen LVC 3 Cuijk 20 januari

Nadere informatie

HR Performance Management

HR Performance Management HR Performance Management Door: Bernadette van de Laak Inleiding Bij Performance Management (PM) gaat het erom dat menselijk kapitaal binnen een organisatie dusdanig wordt georganiseerd, dat stijging van

Nadere informatie

Nota risicomanagement 2014

Nota risicomanagement 2014 Nota risicomanagement 2014 Opgesteld door: Afdeling concerncontrol D.d.: Februari 2014 2 Inhoud 1 Inleiding... 5 2 Wettelijk kader en doelstellingen... 6 2.1 BBV... 6 2.2 Doelstellingen... 6 3 Risicomanagement...

Nadere informatie

IN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM

IN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM IN ZES STAPPEN MVO IMPLEMENTEREN IN UW KWALITEITSSYSTEEM De tijd dat MVO was voorbehouden aan idealisten ligt achter ons. Inmiddels wordt erkend dat MVO geen hype is, maar van strategisch belang voor ieder

Nadere informatie

Provincievergelijking

Provincievergelijking Provincievergelijking De belangrijkste conclusies per provincie op een rij: Informatieveiligheid onder controle Mens en organisatie Basisinfrastructuur ICT De Conclusies De provincie stuurt voldoende op

Nadere informatie

3 Wat betekent dit voor de medezeggenschap en de bestuurder?

3 Wat betekent dit voor de medezeggenschap en de bestuurder? 3 Wat betekent dit voor de medezeggenschap en de bestuurder? DE overheid bestaat niet. In dit boek gaat het niet alleen om de verschillende rijks-, provinciale en gemeentelijke overheden maar ook om de

Nadere informatie

Uitbestedingsbeleid Stichting Pensioenfonds van de ABN AMRO Bank N.V.

Uitbestedingsbeleid Stichting Pensioenfonds van de ABN AMRO Bank N.V. Uitbestedingsbeleid Stichting Pensioenfonds van de ABN AMRO Bank N.V. [geldend vanaf 1 juni 2015, PB15-220] Artikel 1 Definities De definities welke in dit uitbestedingsbeleid worden gebruikt zijn nader

Nadere informatie

Afspraken tussen raad, college en organisatie bij (grote) ruimtelijke gemeentelijke projecten S.Reijmer, 2 maart 2016, TA

Afspraken tussen raad, college en organisatie bij (grote) ruimtelijke gemeentelijke projecten S.Reijmer, 2 maart 2016, TA Afspraken tussen raad, college en organisatie bij (grote) ruimtelijke gemeentelijke projecten S.Reijmer, 2 maart 2016, TA 1. Inleiding De raad heeft in de vergadering van februari 2014 het college de opdracht

Nadere informatie

MEMO AAN DE GEMEENTERAAD

MEMO AAN DE GEMEENTERAAD MEMO AAN DE GEMEENTERAAD Aan T.a.v. Datum Betreft Van Ons kenmerk CC De gemeenteraad - 23 maart 2012 Interim-controle 2011 Deloitte Het college 112623 Paraaf Datum Controller RP 22-3-2012 Directie Geachte

Nadere informatie

fysieke beveiliging onder controle Good Governance op het gebied van fysieke beveiliging Thimo Keizer

fysieke beveiliging onder controle Good Governance op het gebied van fysieke beveiliging   Thimo Keizer fysieke beveiliging onder controle Good Governance op het gebied van fysieke beveiliging www.fysiekebeveiliging.nl Thimo Keizer Good Governance op het gebied van fysieke beveiliging 2016 www.fysiekebeveiliging.nl

Nadere informatie

Evaluatie P&C Cyclus Projectdefinitie

Evaluatie P&C Cyclus Projectdefinitie Evaluatie P&C Cyclus 2014 Projectdefinitie februari 2015 INLEIDING Als onderdeel van het implementatietraject CGM is in 2013 in de 3 afzonderlijke raden van Cuijk, Grave en Mill en st Hubert besloten tot

Nadere informatie

Functieprofiel: Adviseur Functiecode: 0303

Functieprofiel: Adviseur Functiecode: 0303 Functieprofiel: Adviseur Functiecode: 0303 Doel (Mede)zorgdragen voor de vormgeving en door het geven van adviezen bijdragen aan de uitvoering van het beleid binnen de Hogeschool Utrecht kaders en de ter

Nadere informatie

Ons kenmerk C100/05.0016522. Aantal bijlagen 1

Ons kenmerk C100/05.0016522. Aantal bijlagen 1 Directie Bestuur & Organisatie Directie Algemeen Aan de Commissie AB Korte Nieuwstraat 6 65 PP Nijmegen Telefoon (024) 329 9 Telefax (024) 329 22 92 E-mail gemeente@nijmegen.nl Postadres Postbus 905 6500

Nadere informatie

Energiemanagement actieplan. Koninklijke Bammens

Energiemanagement actieplan. Koninklijke Bammens Maarssen, 16 februari 2015 Auteur(s): Niels Helmond Geaccordeerd door: Simon Kragtwijk Directievertegenwoordiger Milieu / Manager Productontwikkeling C O L O F O N Het format voor dit document is opgesteld

Nadere informatie

Taak- en functieomschrijving teamleider kinderopvang

Taak- en functieomschrijving teamleider kinderopvang Pagina 1 van 5 Taak- en functieomschrijving teamleider kinderopvang Doel Het vastleggen van taken, verantwoordelijkheden van een functionaris, met inbegrip van opleidingseisen en salarisindicatie. Van

Nadere informatie

Bantopa Terreinverkenning

Bantopa Terreinverkenning Bantopa Terreinverkenning Het verwerven en uitwerken van gezamenlijke inzichten Samenwerken als Kerncompetentie De complexiteit van producten, processen en services dwingen organisaties tot samenwerking

Nadere informatie

Adviespunt 4: Breng in kaart op welke onderdelen kennis en expertise tekort zou kunnen schieten en maak een plan hoe hiermee om te gaan.

Adviespunt 4: Breng in kaart op welke onderdelen kennis en expertise tekort zou kunnen schieten en maak een plan hoe hiermee om te gaan. Bijlage: Aanbevelingen uit second opinion rapportage Nederlands Adviesbureau voor Risicomanagement (NAR) op proces en systematiek risicomanagement CvE/Atalanta Adviespunt 1 : Benoem een bestuurlijk verantwoordelijk

Nadere informatie

Implementatieplan Risicomanagement

Implementatieplan Risicomanagement Implementatieplan Risicomanagement Versie definitief: 17 juni 2015 Inhoudsopgave 1.1 Wat willen we bereiken?... 3 1.2 Hoe gaan we dat aanpakken?... 3 1.3 Wie neemt deel?... 3 1.4 Inventarisatie belangrijkste

Nadere informatie

Afdeling : Planning & Control Organisatie : Thuisvester Functie : Medewerker Planning & Control Datum : augustus 2014

Afdeling : Planning & Control Organisatie : Thuisvester Functie : Medewerker Planning & Control Datum : augustus 2014 FUNCTIEDOCUMENT CONTEXT De afdeling Planning & Control richt zich op de effectieve en efficiënte uitvoering van planning & controlcyclus governance, financiering & treasury en risicomanagement. De medewerker

Nadere informatie

Energiemanagementprogramma HEVO B.V.

Energiemanagementprogramma HEVO B.V. Energiemanagementprogramma HEVO B.V. Opdrachtgever HEVO B.V. Project CO2 prestatieladder Datum 7 december 2010 Referentie 1000110-0154.3.0 Auteur mevrouw ir. C.D. Koolen Niets uit deze uitgave mag zonder

Nadere informatie

Risicomanagement en weerstandsvermogen. 1. Inleiding

Risicomanagement en weerstandsvermogen. 1. Inleiding Risicomanagement en weerstandsvermogen 1. Inleiding Met deze nota wordt het beleid op gebied van risicomanagement en de spelregels voor de uitvoering vastgelegd, in het bijzonder waar het financiële risico

Nadere informatie

FUWASYS Algemene Karakteristieken

FUWASYS Algemene Karakteristieken Blz. 1 Hoofdgroep karakter I Het betreft op zichzelf staande routinematige werkzaamheden, waarbij het effect van de werkzaamheden zich uitstrekt tot een beperkte groep medewerkers. Er zijn gedetailleerde

Nadere informatie

WERKPLUS WAREGEM FUNCTIE- EN COMPETENTIEPROFIEL ADJUNCT - DIRECTEUR

WERKPLUS WAREGEM FUNCTIE- EN COMPETENTIEPROFIEL ADJUNCT - DIRECTEUR WERKPLUS WAREGEM FUNCTIE- EN COMPETENTIEPROFIEL ADJUNCT - DIRECTEUR 2/6 FUNCTIEBESCHRIJVING: Adjunct - Directeur Datum opmaak: 22-01-2012 Door: Nancy Cantens (Mentor consult) Datum bijwerking: Door: Reden

Nadere informatie

Uitbestedingsbeleid Stichting Pensioenfonds NIBC

Uitbestedingsbeleid Stichting Pensioenfonds NIBC Uitbestedingsbeleid Stichting Pensioenfonds NIBC Vastgesteld 11 november 2016 Artikel 1 Doel van het uitbestedingsbeleid 1.1 Het bestuur streeft de doelstellingen van het pensioenfonds na met betrekking

Nadere informatie

Energie management Actieplan

Energie management Actieplan Energie management Actieplan Conform niveau 3 op de CO 2 -prestatieladder 2.2 Auteur: Mariëlle de Gans - Hekman Datum: 30 september 2015 Versie: 1.0 Status: Concept Inhoudsopgave 1 Inleiding... 2 2 Doelstellingen...

Nadere informatie

EIGEN RISICO BEOORDELING (ERB) IORP II JASPER HOOGENSTRAATEN 27 SEPTEMBER 2018

EIGEN RISICO BEOORDELING (ERB) IORP II JASPER HOOGENSTRAATEN 27 SEPTEMBER 2018 EIGEN RISICO BEOORDELING (ERB) IORP II JASPER HOOGENSTRAATEN 27 SEPTEMBER 2018 Impact op uw fonds? 2 Inspanningen van toezichthouders nemen toe 3 Agenda Wat is de ERB en waarom eigenlijk? Vereisten in

Nadere informatie

FUNCTIEBESCHRIJVING EN -WAARDERING. Stichting Talent Adjunct-algemeen directeur

FUNCTIEBESCHRIJVING EN -WAARDERING. Stichting Talent Adjunct-algemeen directeur FUNCTIEBESCHRIJVING EN -WAARDERING Adjunct-algemeen directeur januari 2013 Opdrachtgever Nieuwstraat 23 A 1621 EA Hoorn Auteur P.P.J.G. Janssen Project 5POBA4560 1 FUNCTIE INFORMATIE Functienaam Adjunct-algemeen

Nadere informatie

Financiële verordening gemeente Achtkarspelen

Financiële verordening gemeente Achtkarspelen Financiële verordening gemeente Achtkarspelen De raad van de gemeente Achtkarspelen; gezien het voorstel van het college van burgemeester en wethouders van @; gelet op artikel 212 van de gemeentewet en

Nadere informatie

Introductie OHSAS 18001

Introductie OHSAS 18001 Introductie OHSAS 18001 OHSAS 18001 -in het kort OHSAS 18001 is een norm voor een managementsysteem die de veiligheid en gezondheid in en rondom de organisatie waarborgt. OHSAS staat voor Occupational

Nadere informatie

RiskCongres PublicValues Donderdag 6 april 2017 Venue New Babylon, Den Haag Thema: Risicomanagement in de publieke sector: De paarse krokodil? Het gaat om wat je niet ziet! www.riskcongrespublicvalues.nl

Nadere informatie

REGLEMENT RISK- EN AUDITCOMMISSIE N.V. NEDERLANDSE SPOORWEGEN

REGLEMENT RISK- EN AUDITCOMMISSIE N.V. NEDERLANDSE SPOORWEGEN REGLEMENT RISK- EN AUDITCOMMISSIE N.V. NEDERLANDSE SPOORWEGEN 24 november 2017 INHOUD HOOFDSTUK 1: Rol en status van het Reglement 1 HOOFDSTUK 2: Samenstelling RAC 1 HOOFDSTUK 3: Taken RAC 2 HOOFDSTUK

Nadere informatie

Voorstel van de Rekenkamer

Voorstel van de Rekenkamer Voorstel van de Rekenkamer Opgesteld door Rekenkamer Vergadering Commissie Stad en Ruimte Vergaderdatum 14 juni 2018 (onder voorbehoud) Jaargang en nummer 2018, nr. 43 Geheim Nee Rekenkameronderzoek: Zicht

Nadere informatie

Zienswijze ontwerp begroting 2018 Veiligheidsregio Brabant Zuidoost.

Zienswijze ontwerp begroting 2018 Veiligheidsregio Brabant Zuidoost. gemeente Eindhoven 17R7206 Raadsnummer Inboeknummer 17bst00423 B&W beslisdatum 04 april 2017 Dossiernummer 17.14.151 Raadsvoorstel Zienswijze ontwerp begroting 2018 Veiligheidsregio Brabant Zuidoost. Inleiding

Nadere informatie

3. Een norm voor valide examenproducten norm voor valide examenproducten cesuur exameninstrumentarium

3. Een norm voor valide examenproducten norm voor valide examenproducten cesuur exameninstrumentarium Dit document is een onderdeel uit het advies Drie routes naar een valide examenproduct van mei 2016. De uitwerking van het advies vindt plaats vanaf augustus 2016 door de hiervoor aangestelde kwartiermaker

Nadere informatie

Voortgangsrapportage

Voortgangsrapportage Rechtmatigheid Wat hebben we bereikt? Voortgangsrapportage Rechtmatigheid Stand van zaken per 1 juli Behoort bij brief met kenmerk - 50651 Voortgangsrapportage Rechtmatigheid, juli 1 FASE 1 WET EN REGELGEVING

Nadere informatie

2. Motivering In deze beleidsnota risicomanagement en weerstandsvermogen wordt de beleidsnota van 2009 geactualiseerd

2. Motivering In deze beleidsnota risicomanagement en weerstandsvermogen wordt de beleidsnota van 2009 geactualiseerd Raadsvoorstel Aan : Raad van Geertruidenberg Raadsvergadering : 28 januari 2016 Agendanummer : 08 Datum collegebesluit : 8 december 2015 Onderwerp : Beleidsnota risicomanagement en weerstandsvermogen 0.

Nadere informatie

Bijlage A, behorende bij artikel 2 lid 1 Besluit personeel veiligheidsregio s

Bijlage A, behorende bij artikel 2 lid 1 Besluit personeel veiligheidsregio s Bijlage A, behorende bij artikel 2 lid 1 Besluit personeel veiligheidsregio s Supplement cc. Functie strategisch manager Functie zoals genoemd in artikel 2 lid 1 sub cc Besluit personeel veiligheidsregio

Nadere informatie

Directiereglement Voorgesteld door de directie op: 14 juni 2011 Vastgesteld door de raad van toezicht op: 14 juni 2011

Directiereglement Voorgesteld door de directie op: 14 juni 2011 Vastgesteld door de raad van toezicht op: 14 juni 2011 Directiereglement Voorgesteld door de directie op: 14 juni 2011 Vastgesteld door de raad van toezicht op: 14 juni 2011 HOOFDSTUK I. ALGEMEEN Artikel 1. Begrippen en terminologie Dit Reglement is opgesteld

Nadere informatie

WAARDEN BEWUST ONDERNEMEN

WAARDEN BEWUST ONDERNEMEN WAARDEN BEWUST ONDERNEMEN EEN NIEUW SOORT ONDERNEMERSCHAP RESULTAAT KOERS VISIE PERSOONLIJK LEIDERSCHAP MEERWAARDE & RENDEMENT WAARDEN BEWUST WAARDEN BEWUST ONDERNEMEN ANNO 2013 Waarden Bewust Ondernemen

Nadere informatie

BESTURINGSFILOSOFIE SAMENWERKING BEEMSTER- PURMEREND. Besturingsfilosofie samenwerking Beemster-Purmerend

BESTURINGSFILOSOFIE SAMENWERKING BEEMSTER- PURMEREND. Besturingsfilosofie samenwerking Beemster-Purmerend BESTURINGSFILOSOFIE SAMENWERKING BEEMSTER- PURMEREND Besturingsfilosofie samenwerking Beemster-Purmerend 1. VOORAF In deze notitie wordt de hoofdlijn van de besturingsfilosofie van het samenwerkingsmodel

Nadere informatie