Ambitiedocument Havenbedrijf Harlingen

Transcriptie

1 Ambitiedocument Havenbedrijf Harlingen De haven van Harlingen: De ambitie van een zelfstandig Havenbedrijf December 2014 Concept na stuurgroep Ambitiedocument: dr. M.K. Bosch

2 Korte samenvatting De omgeving verandert, de haven Harlingen moet mee veranderen. Onze inhoudelijke ambities met de haven vereisen een adequaat instrumentarium. Een stevig en zelfstandig Havenbedrijf Harlingen is een onmisbaar onderdeel van dat instrumentarium. Wij willen met een verzelfstandigd Havenbedrijf een speler van betekenis in de markt zetten. Een speler die de Harlingse ambities op het gebied van economische ontwikkeling kan verwezenlijken. Dat vereist professionaliteit, focus en een zekere afstand van het politiek bestuur. Op basis van gesprekken met het veld ontstaat een beeld van welke havendelen en welke taken in een nieuw op te richten havenbedrijf opgenomen moeten worden. Op hoofdlijnen wil het havenbedrijf de zakelijke markt bedienen en worden alle zoute havens (met uitzondering van de jachthavens) ingebracht en de havens langs het Van Harinxmakanaal. De overige binnenstedelijke wateren blijven bij de gemeente, de gemeente kan het havenbedrijf inhuren om hier het beheer en exploitatie uit te voeren. Voor het nieuwe havenbedrijf wordt een rechtspersoon opgericht, de contouren voor de governance zijn omschreven op een manier dat voldoende slagvaardigheid en marktdrive ontstaat, die vanuit één hand de regie over de haven voert. Ook dat is een wens van de havenondernemers bleek in de marktconsultatie. De gemeente blijft verantwoordelijk voor de instrumenten van Ruimtelijke ordening. Verondersteld wordt dat de gronduitgifte vanuit Westergo CV/BV plaats blijft vinden. Het is wenselijk dat het nieuwe havenbedrijf regie kan voeren over de gronduitgifte om grip te houden op de ontwikkeling van de haven. Dit moet nog uitgewerkt worden. Samenvattend ontstaat door verzelfstandiging een havenorganisatie die vanuit één hand de regie op de havenontwikkeling vormgeeft, die vanuit een commercieel oogmerk werkt en zo beter aansluit bij de wensen en gevoelens van de havenondernemers en die met een slagvaardiger beslissingsstructuur sneller op de dynamiek van de markt in kan spelen. Er ontstaat ook een partner die namens de hele haven opereert en een stimulans voor meer samenwerking in de haven kan zijn. Verwacht wordt dat dit een positieve impuls aan de haveneconomie en de werkgelegenheid zal geven. Een doorkijkje laat zien hoe een vervolgtraject tot verzelfstandiging van de haven er uit kan zien. 2

3 Hoofdstuk 0. Inleiding De ambitie om de haven van Harlingen te verzelfstandigen is in 2014 door de Raad van Harlingen vastgelegd in het coalitieprogramma en een amendement om de havenverzelfstandiging slagvaardig ter hand te nemen. Ook eerder vastgestelde nota s 1 pleiten voor verzelfstandiging van de haven van Harlingen. Dit Ambitiedocument is een eerste antwoord op deze lang bestaande ambitie en schetst de contouren van het nieuwe Havenbedrijf Harlingen. Het is het kaderstellende document op basis waarvan de gemeenteraad van Harlingen het principebesluit kan nemen om de haven van Harlingen te gaan verzelfstandigen. Hoofdstuk 1. Waarom verzelfstandigen? In dit hoofdstuk worden argumenten gedeeld die pleiten voor een verzelfstandigd havenbedrijf in Harlingen. Deze argumenten komen voor een belangrijk deel voort uit de wensen die in een marktconsultatie zijn geuit door sleutelfiguren rond de haven. Daarnaast gelden algemene argumenten die ook andere havens hebben doen besluiten tot verzelfstandiging van hun havenorganisatie. Ook deze beweegredenen komen in dit hoofdstuk aan bod. Harlingen is een van de laatste havens die een havenverzelfstandigingsproces in werking zet Marktconsultatie Bij het onderzoek (eind 2014) naar de wens tot een verzelfstandigde haven voor Harlingen zijn de wensen van het haven gerelateerde bedrijfsleven in kaart gebracht. Op basis van een ronde tafel conferentie, een bijeenkomst voor bedrijven in de industriehaven en een havenbijeenkomst waarvoor alle bedrijven in Harlingen zijn uitgenodigd is het college tot de conclusie gekomen dat er een breed levende wens onder de Harlinger ondernemers is de havenorganisatie volgens de constructie van een verzelfstandigd havenbedrijf te gaan organiseren. Deze wens heeft het bedrijfsleven bevestigd in een ondersteunende brief van de HSBA aan het college waarin de havenondernemers het belang van verzelfstandiging onderstrepen. Deze marktverkenning leidt tot het volgende beeld: Ondernemers zien kansen voor de haven van Harlingen, vooral voor scheepsbouw, visserij, nieuwe energie en consolidatie van de huidige sectoren zand en zout. Om te kunnen ontwikkelen is een slagvaardige havenorganisatie nodig die vanuit één hand sturing geeft aan de haven. Een vaandeldrager voor de haven in de vorm van de directeur van het nieuwe havenbedrijf is het gezicht namens de hele haven. Hij geeft leiding aan de professionele organisatie die het beheer en de expoloitatie van de haven efficient en marktgericht organiseert en de verbindingen tussen de bestaande bedrijven 1 De volgende nota s zijn met name relevant: de Strategische visie Zeehaven Harlingen (2011) Exploitatieanalyse havens gemeente Harlingen (Ernst & Young, 2013) Quick Scan voor mogelijke ontwikkelingsrichtingen haven van Harlingen (Center for Operational Excellence, RUG, 2013) 3

4 tot stand brengt. Kansen worden gezien in meer verbinding en samen optrekken tussen zeehaven en de havens aan het Van Harinxmakanaal. Zo ontstaan business-to-business, synergie en een sterker economisch cluster in Harlingen en kansen om nieuwe bedrijven in Harlingen te vestigen. Naast de bedrijven in de industriehaven zet de gemeente economisch in op Recreatie en Toerisme, door ontwikkeling van de Willemshaven en consolidatie van de huidige chartervaart (waaronder de bruine vloot). De klanten uit de cruise zijn nog beperkt in beeld en dus niet geïnterviewd. Zij zullen zich in de toekomst aandienen. Acquisitie van nieuwe cruiseschepen die Harlingen gaan bezoeken kan goed vanuit een nieuw havenbedrijf plaats vinden. Het betreft grote zakelijke ondernemers die opgenomen moeten worden in de acquisitiestrategie van een nieuw havenbedrijf. De schippers van de bruine vloot hebben aangegeven nu geen belang te zien in een verzelfstandigde haven. Na een lange periode van onderhandelen zijn in hun ogen de zaken op orde, hebben zij geen behoefte aan nieuwe veranderingen. Samenvattend: sleutelfiguren vinden dat het nieuwe havenbedrijf zich richt op de zakelijke klanten in de industriële delen van de haven en op de cruise. Zij hechten sterk aan een eenduidige zakelijke aansturing vanuit één hand Uitvoeringsorganisatie voor havenvisie De wens tot een verzelfstandigd havenbedrijf Harlingen ontleent het college aan de politieke wens om de inhoudelijke visie te realiseren waar het gemeentebestuur voor staat en die zijn vastgelegd in de nota s Strategische visie Zeehaven Harlingen en Koersnotitie Specialisatie en profilering Waddenzeehavens. De Harlinger haven levert ongeveer een kwart van de werkgelegenheid voor onze stad en regio. Daarmee is er een groot belang deze motor voor de stedelijke economie sterk te maken. De ambities liggen vooral op het gebied van het behouden en creëren van werkgelegenheid en het garanderen van de continuïteit en het groeipotentieel voor het bedrijfsleven. Het college wil dit doen door een sterke en gezaghebbende partner in de vorm van een verzelfstandigd havenbedrijf te creëren voor de haven van Harlingen. Een havenbedrijf dat taken en bevoegdheden bijeenbrengt die logisch bij elkaar horen en dat voldoende kritische massa heeft om daadkrachtig te zijn. Alle zeehavens in Nederland hebben een proces tot verzelfstandiging ingezet en vele hebben inmiddels een verzelfstandigd havenbedrijf. Eerste vroege voorbeelden zijn IJmuiden en Lauwersoog. Rotterdam verzelfstandigde in 2004, Zeeland Seaports per 2010 en begin 2013 kozen drie zeehavens voor de NV-vorm (Den Helder, Amsterdam en Groningen). In meer of mindere mate concentreren alle verzelfstandigingen van zeehavens in Nederland zich rond drie argumenten, samenwerken, professionalisering en een betere financiële risicobeheersing. Dit 4

5 zijn ook de argumenten die in Harlingen relevant zijn. Hier onder worden ze uitgewerkt: 1.3. Havensamenwerking Samenwerking met het economisch veld De omgeving van zeehavens verandert snel en ingrijpend. De ontwikkelingen in de mondiale logistieke havenwereld zijn die van consolidatie en schaalvergroting waarbij steeds minder partijen het landschap van de logistieke zee-overslag beheersen. Havenbeheerders over de hele wereld reageren hierop door te zoeken naar meer samenwerking en afstemming tussen havens. Niet alleen de schaalvergroting van de reders en terminals dwingt zeehavens tot samenwerking, ook de toenemende goederenstroom van en naar noordwest Europa dwingt zeehavenbeheerders tot samenwerking en tot specialisatie (zoals Harlingen in Waddenzeehaven verband kiest voor focus op scheepsbouw, visserij en toerisme) Samenwerking met overheden Overheden in Den Haag en Brussel zijn in toenemende mate verantwoordelijk voor regelgeving en infrastructuur rond havens. De stakeholders van de havens wijzigen. Het is gewenst om de juridische vormgeving van havenbeheerders daarop aan te laten sluiten. Zo is het voor Harlingen ook opportuun om andere partners meer bij de haven te betrekken. Met de verzelfstandiging creëert Harlingen de organisatorische voorwaarden om intensiever en zakelijker samen te werken met andere havens, ondernemers en overheden Professionalisering en slagkracht Snelle slagvaardige marktorganisatie Gezien de toenemende complexiteit en omvang van de haveninvesteringen is het gewenst om de aansturing van havens vergaand te professionaliseren. Er is een toenemende noodzaak tot efficiency en productiviteit. De markt eist snelle antwoorden op vragen en problemen. risicomanagement. De focus van een havenbedrijf op markt en klant moet scherper. Daarnaast moet een zeehaven snelheid van handelen krijgen en slagkracht kunnen tonen. Kansen moeten soms snel worden benut want de omgeving van zeehavens is dynamisch. Dat past vaak niet bij de richtlijnen en procedures van overheden. In een verzelfstandigd havenbedrijf kan veel meer vaart gemaakt worden door kortere besluitvormingslijnen en een zakelijke attitude op basis van 5

6 Tegengaan van versnippering Een Havenbedrijf organiseert kritische massa door alle relevante havenonderdelen onder één leiding te brengen en in samenhang aan te sturen. Op dit moment wordt de haven vanuit diverse gemeentelijke organisatieonderdelen aangestuurd. Het beheer van de havengebieden en kades gebeurt nu vanuit het team Nautisch Beheer (havendienst), onderdeel van de afdeling Ruimtelijke Zaken. De havenontwikkeling gebeurt vanuit de afdeling Ruimtelijke Zaken (ruimtelijke ordening) en Bedrijfsvoering (vastgoed, financiën). Delen van de haven zijn in beheer gegeven bij private partijen, onder andere het beheer van de jachthaven in de Noorderhaven en een deel van de Zuiderhaven. De ontwikkeling van de Nieuwe Industriehaven is in handen van de CV/BV Westergo. Voor de klant is het nu niet duidelijk wie ze voor welke havenzaken moeten aanspreken. Een klantgerichte benadering pleit ervoor deze zaken onder één aansturing te plaatsen Scheiding rollen en verantwoordelijkheden Scheiding van politieke en uitvoerende taken Zeehavens in Nederland zijn traditioneel in handen van lokale of regionale overheden: gemeenten en havenschappen (WGR). Als gevolg daarvan bestonden besturen van havens uit politieke bestuurders van gemeenten en provincies. De uitvoering van beleid valt dan samen met de controle op de uitvoering en er ontstaat een spanningsveld. Scheiding van deze verantwoordelijkheden in een publieke en een private rol voorkomt dit pettenprobleem. De private rol komt bij het havenbedrijf, de publieke blijft bij de gemeente Harlingen Onafhankelijk toezicht Snelheid en slagvaardigheid in de havenontwikkeling zijn ondergebracht bij het havenbedrijf. Deze taak heeft professioneel toezicht nodig in de vorm van een onafhankelijke Raad van Commissarissen. De eis die aan toezichthouders wordt gesteld is dat zij vanuit inhoudelijke, aan de haven van Harlingen gerelateerde kennis en kunde deze taak kunnen uitoefenen Betere financiële risicobeheersing De haven gerelateerde activiteiten zijn nu volledig voor rekening en risico van de gemeente Harlingen. Ook voor de financiële risico s van toekomstige investeringen is de gemeente verantwoordelijk en aansprakelijk. Het gaat dan bijvoorbeeld om het risico van terugverdienen van investeringen en het risico van betaling van rente en aflossing op de aangetrokken leningen of de risico s van dubieuze debiteuren. Bij verzelfstandiging liggen al deze risico s bij de nieuwe entiteit. In geval van een verzelfstandiging wordt het risico voor de gemeente Harlingen in beginsel gemaximeerd tot het aandelenkapitaal. 2 2 Mocht het havenbedrijf in problemen komen, dan zal de aandeelhouder benaderd worden voor steun. In de praktijk zal een gemeente niet makkelijk zijn eigen havenbedrijf laten vallen, maar het is wel een keuze die gemaakt kan worden. 6

7 Het nieuwe havenbedrijf zal zelf kapitaal aantrekken. Zij kan dat op de vrije markt doen, maar als overheidsvennootschap ook bij de Bank Nederlandse Gemeenten BNG. In de eerste fase van zijn bestaan zullen dan gemeentegaranties door Harlingen afgegeven moeten worden, die het havenbedrijf naar verloop van tijd af zal bouwen. Met de vorming van een havenbedrijf creëert Harlingen een 100% dochter. Vanuit die notie is deze stap in beginsel budgetneutraal. De winsten uit in te brengen havengebieden vallen in een vennootschap toe aan de aandeelhouder, in dit geval de gemeente Harlingen. Wel kunnen verschillen optreden als gevolg van een ander financieel regime (de gemeente valt onder het BBV Besluit Begroting en Verantwoording een NV onder BW boek 2). Deze verschillen zullen niet doorslaggevend zijn. Wel doorslaggevend is dat Harlingen met een verzelfstandigd havenbedrijf een betere organisatorische context creëert die zich op een zakelijker manier verstaat met de ondernemers in de haven. Elders in het land blijkt dat ook tot betere (financiële) resultaten te leiden. 7

8 Hoofdstuk 2. Het havenareaal In dit hoofdstuk wordt het havengebied beschouwd dat bij het nieuwe havenbedrijf kan gaan horen. Uitgangspunten zijn in eerste instantie de marktverkenning die eind 2014 heeft plaatsgevonden en de wijze waarom de haven momenteel is georganiseerd. Het uitgangspunt van een havenbedrijf impliceert dat er een positieve business case voor het havenbedrijf moet zijn. Dit leidt tot financiële randvoorwaarden die bepaalde keuzes wel en andere niet mogelijk maken. Dit aspect is uitgewerkt in hoofdstuk 4. Aan het eind beschouwen wij of de keuzes van areaal tot een werkbare situatie leidt voor zowel het nieuwe havenbedrijf als de gemeente (checks and balances) Huidig havenareaal De havens van Harlingen omvatten een veelheid aan havendelen waarin functioneel onderscheid kan worden gemaakt. Op hoofdlijnen brengen we een heldere tweedeling aan, te weten Zout water, havens buiten de sluizen Zoet water, havens binnen de sluizen Zout water Industriehaven / Nieuwe Vissershaven De Industriehaven (40 ha) bestaat uit het terrein noordwaarts van de havenmond dat eindigt bij de vestigingen van de bedrijven Omrin en Vermillion. Op die plaats eindigde vroeger de industriële zeehaven, die in 2001 verder oostwaarts is uitgebreid (zie: Nieuwe Industriehaven). In de Industriehaven bevinden zich een aantal openbare kades in exploitatie bij de havendienst: Visserijsteiger Visserijkade Industriekade Wachtsteiger Daarnaast beheert de havendienst de ligplaatsen voor Visveiling Urk (kade en steigers) en houdt toezicht op het veilig gebruik van een aantal particuliere kades bij o.a. de zoutfabriek en de scheepswerven Nieuwe Industriehaven Onder regie van Ontwikkelingsmaatschappij Westergo CV/BV is de Nieuwe Industriehaven aangelegd. Momenteel is in dit gebied nog 24 ha uitgeefbaar 8

9 terrein beschikbaar, de enige uitgeefbare kavels in de zeehaven. Momenteel loopt een discussie over de toekomst van de ontwikkelingsmaatschappij. In de Nieuwe Industriehaven bevinden zich dus delen terrein die zijn verkocht aan bedrijven, en kavels die nog verkocht moeten worden. Ook is er een openbare kade (Korte Lijnbaankade) en zijn wegen en wateren in eigendom van Westergo. Deze openbare voorzieningen worden later aan de gemeente of het havenbedrijf overgedragen Nieuwe Voorhaven De veerboten van Doeksen meren af in de Nieuwe Voorhaven aan de Rijksafmeerinrichting. Deze voorziening omvat de veerterminal (kade) en een aangrenzende strook water, beide in eigendom en beheer bij Rijkswaterstaat. Aanpalend aan deze strook water heeft de gemeente Harlingen kade en gronden in eigendom tot aan de remmingwerken van de Tsjerk Hiddessluizen. Aan de noordzijde van de Nieuwe Voorhaven bevindt zich de Sportvissteiger. Deze is eigendom van de gemeente Harlingen. De ligplaatsen aan deze steiger zijn verhuurd aan het Steigercollectief van sportvissers en de Koninklijke Marechaussee Nieuwe Willemshaven en Dok De Nieuwe Willemshaven en het Dok zijn de oude zeehavens in Harlingen. Momenteel worden deze havens grotendeels gebruikt voor de bruine vloot. De gemeente Harlingen heeft een toeristisch georiënteerd ontwikkelingsplan voor het Willemshavengebied opgesteld. Voor de Nieuwe Willemshaven wordt gedacht om er een cruiseterminal (noordelijk deel) en een jachthaven (zuidelijk deel, inclusief de aangrenzende Vluchthaven) te vestigen. Momenteel loopt de voorbereiding voor het aanbesteden van de exploitatie van de jachthaven. Aan de zeezijde van de Nieuwe Willemshaven bevindt zich de Zuiderpiersteiger. Deze steiger is in eigendom bij de gemeente Harlingen en wordt hoofdzakelijk gebruikt voor de schelpdiervisserij en als overloop voor de kleinere beroepsvaart. De Nieuwe Willemshaven en het Dok worden ook regelmatig gebruikt als overloophavens als de capaciteit van de Industriehaven niet toereikend is voor de vraag. Vooral in het winterseizoen worden hier regelmatig grote zee- en binnenschepen afgemeerd Noorder- en Zuider- en Oude Buitenhaven Binnen het historisch centrum van Harlingen zijn drie oude zeehavens. In deze havens heeft een deel van de bruine vloot (ca. 30 historische zeilvaartuigen) zijn ligplaats. Deze havens hebben een sterke vervlechting met de openbare ruimte van de historische binnenstad. De Noorderhaven en een deel van de Zuiderhaven zijn verpacht aan een particuliere exploitant. Zoet water De havens op het zoute en het zoete water hebben vooralsnog weinig relatie met elkaar en er zijn geen samenwerkingsverbanden (zoals bijvoorbeeld een gezamenlijke bedrijvenvereniging of samenwerkingen tussen de twee bedrijvenverenigingen) geïnstitutionaliseerd. 9

10 Industrieterrein Hermes Aan het Van Harinxmakanaal bevindt zich de Hermeskade. De gemeente Harlingen is eigenaar van deze openbare kade en een strook water. Deze kade wordt vooral gebruikt door aangrenzende bedrijven, maar ook voor reparatiewerkzaamheden aan schepen. Deze kade wordt beheerd door de havendienst Industrieterrein Oostpoort De meest recente industriële uitleglocatie van Harlingen. Het gebied ligt aan het Van Harinxmakanaal en vormt samen met Hermes en de stadsgrachten de binnenhaven van Harlingen. Een deel van de bedrijven in de Oostpoort werkt samen met de haven gebonden ondernemers in de industriehavens. De kades in dit gebied zijn meest particulier eigendom. Het water van de insteekhavens is in eigendom bij de gemeente. De havendienst verzorgt hier het beheer van de ligplaatsen Inbreng in het nieuwe havenbedrijf In deze paragraaf wordt verwezen naar de havengebieden als globaal aangegeven in onderstaande figuur. Voor de keuze van terreinen wordt als uitgangspunt genomen dat het delen van de haven zijn met zakelijke klanten. Zo ontstaat een inhoudelijk en economische samenhangend gebied dat profijt heeft van een zakelijk opererend havenbedrijf. Van de in te brengen gemeentelijke terreinen, wordt de (economische) eigendom ingebracht van grond, er op gevestigde opstallen en bijhorende exploitaties. Voor onderbrenging van eigendom, beheer, onderhoud en exploitatie bij het Havenbedrijf denken we aan 3 categorieën terreinen: 1. Industriële havens: (oude en nieuwe) Industriehavens, Visserijhaven, Veerhaven en havens langs het Van Harinxmakanaal; 10

11 2. Toeristische havens voor zover niet verpacht: Willemshaven, Zuiderhaven; 3. Mogelijk nieuwe haventerreinen: gebiedsontwikkeling Willemshaven Industriële havens. De (oude en nieuwe) Industriehavens, de Visserijhaven en de Veerhaven zijn het primaire vestigingsgebied voor zeehaven gebonden bedrijven. Het is logisch om het nieuwe havenbedrijf verantwoordelijk te maken voor deze havendelen. In de Nieuwe Industriehaven is nog uitgeefbaar terrein beschikbaar, daarbuiten is nauwelijks ontwikkelingsruimte. De ondernemers uit de binnenhavens langs het Van Harinxmakanaal willen graag onder de invloedssfeer van het havenbedrijf vallen. In deze gebieden zijn interessante vestigingslocaties voor bedrijven die aanvullend zijn aan de economische clusters in de haven maar geen zeehaven-gebonden locatie behoeven. We stellen voor de regie over gemeentelijke kade en insteekhavens bij het havenbedrijf onder te brengen Toeristische havens De toeristische havens (Nieuwe Willemshaven en Dok, Noorder- en Zuiderhaven Noorder- en Zuider- en Oude Buitenhaven) zijn deels verpacht aan jachthavenexploitanten. Voor het zuidelijk deel van de Willemshaven wordt een exploitant gezocht. De jachthavenexploitatie is een nadrukkelijk andere markt dan de zeehavenexploitatie, het vraagt een andere markt- en klantbenadering gericht op de particuliere klant. Ook gegeven het feit dat deze exploitatie voor een belangrijk deel van de haven contractueel bij andere partijen is ondergebracht, ligt hier geen rol voor het nieuwe havenbedrijf. Voor de Nieuwe Willemshaven en het noordelijk deel van de Zuiderhaven de andere delen geldt een andere afweging. De cruise is juist wel een segment dat een zakelijke benadering nodig heeft. Bovendien kunnen deze havens als overloop gebruikt worden wanneer de industriële havens vol zijn. Daarmee is het verstandig deze delen in te brengen bij Havenbedrijf Harlingen Nieuwe havenontwikkelingen De gemeente Harlingen voert het project Nieuwe Willemshaven uit. Doel is om meer cruiseschepen naar Harlingen te trekken en het toeristisch product te versterken. Deze toeristische versterking gaat verder dan de acquisitie van havenklanten in het cruise-segment. Het gaat ook om de (droge) ontwikkeling op het land, achter de kade. Naar gelang de gebiedsontwikkeling in de Willemshaven vordert kunnen in de toekomst delen van het gebied overgedragen worden aan het Havenbedrijf. Denk bijvoorbeeld aan de cruiseterminal of beveiligd havengebied achter de kade onder ISPS regime. 11

12 Resterende wateren binnen de gemeente Harlingen Gegeven bovenstaande op economische motieven gedreven verdeling resteert de vraag wie de resterende wateren vanuit de gemeente Harlingen gaat beheren. De betreffende wateren zijn geen renderende havendelen, een nieuw op te richten havenbedrijf kan in die gebieden nauwelijks omzet genereren, en er staan wel substantiële onderhouds- en personele kosten (brug- en sluisbediening) tegenover. Een zakelijk opererend havenbedrijf leidt voor dit soort gebieden niet tot de gewenste keuzes. De gemeente Harlingen ontvangt extra inkomsten uit het gemeentefonds gegeven het grote waterareaal en het hoge aantal (Rijks)monumenten, waaronder waterwerken. Een oplossing uit efficiencyoverwegingen is dat de gemeente deze wateren in beheer houdt en de beheertaak bij het havenbedrijf inkoopt. Zo blijft de expertise gebundeld (nu: binnen de havendienst, straks binnen het havenbedrijf). De gemeente betaalt vanuit de bestaande eigen middelen het beheer van deze wateren en kan sturen op geld en kwaliteit in de rol van opdrachtgever. 12

13 Hoofdstuk 3. De haventaken In de externe consultatie is gebleken dat klanten van de haven behoefte hebben dat de havenorganisatie vanuit één punt geregeld is en meer slagvaardigheid en marktdenken vanuit de havenorganisatie tentoonspreidt. Tegelijkertijd blijft de haven een belangrijke infrastructurele voorziening en wil de gemeente (op afstand) invloed uit blijven oefenen op het nieuwe havenbedrijf. Dit geldt ook omdat er uitvoerende overheidstaken in het nieuwe havenbedrijf terecht komen. In dit hoofdstuk staat welke taken naar het havenbedrijf over kunnen en hoe de governance op hoofdlijnen geregeld moet worden Hoe zijn haventaken nu geregeld? Beheerstaken havens en vaarwegen Het beheer van havens en vaarwegen is verdeeld in een aantal domeinen: Ligplaatsbeheer: De havendienst beheert het efficiënt gebruik van ligplaatsen en kades. Nautisch beheer: Zorgdragen voor een veilig en vlot verloop van het scheepvaartverkeer. Dit houdt in het nemen van verkeersmaatregelen en toezicht op de scheepvaart. Deze taak is gebaseerd op de Scheepvaartverkeerswet. Hiervoor is de gemeente het bevoegd gezag in de havens en binnenvaarwegen, met uitzondering van het Van Harinxmakanaal (provinciaal beheer). Het nautisch beheer op de gemeentelijke vaarwegen wordt uitgevoerd door de havendienst. Vaarwegbeheer: Het in stand houden van vaarwegen door baggeren en onderhoud van oevers en kunstwerken. Deze taak wordt in Harlingen uitgevoerd door het team Openbare Werken, civiele techniek. Waterkwaliteitsbeheer: Dit is in Harlingen voor het zoute water in beheer bij Rijkswaterstaat en voor het zoete water bij Wetterskip Fryslân Havendienst Een aantal publieke taken zijn belegd bij de havendienst met de havenmeester als eindverantwoordelijke. Het gaat hierbij om het ligplaatsbeheer en het nautisch beheer (zie boven). Daarnaast is de havendienst belast met de uitvoering van de Havenbeveiligingswet (ISPS) en is de havenmeester benoemd als Duly Authorized Officer (DAO). In het kader van genoemde taken onderhoudt de havendienst nauwe contacten met de bedrijven in de haven. Rijkswaterstaat is verantwoordelijk voor het toezicht buiten de haven, op zee, en de havendienst ziet toe op de scheepvaart binnen de haven en op de gemeentelijke binnenvaarwegen Brug- en sluisbediening De gemeentelijke havendienst bedient het gehele jaar de gemeentelijke bruggen die toegang geven tot Noorder- en Zuiderhaven, de Sasbrug en de hoogwaterkering onder het Sas in eigendom van het Wetterskip Frylân. Ook de historische, veelal handbediende, bruggen en sluizen, de trambrug en de spoorbrug worden gedurende het seizoen april t/m oktober door de havendienst bediend. 13

14 Ruimtelijk-economische coördinatie Vanuit de afdeling Ruimtelijke zaken vindt momenteel de coördinatie van de economische ontwikkeling van de haven plaats, één medewerker coördineert het zoute deel van de haven, en een andere het zoete deel Acquisitie en gronduitgifte De acquisitie en gronduitgifte zijn belegd bij Westergo ontwikkelingsmaatschappij CV/BV. De directie van deze rechtspersoon wordt momenteel ingevuld door de gemeentesecretaris van de gemeente Harlingen, die zich daartoe laat bijstaan door medewerkers uit de ambtelijke dienst (algemeen directeur). De financieel directeur wordt geleverd door BNG Beheer van de infrastructuur Het beheer van de haven gebonden infrastructuur is belegd bij de afdeling ruimtelijke zaken, team openbare werken van de gemeente. Kadeonderhoud Baggerwerk Gladheidsbestrijding Onderhoud kunstwerken Onderhoud monumenten Ruimtelijke ordening en vergunningverlening Vanuit de afdeling Ruimtelijke Zaken wordt de publieke taak ten aanzien van de gemeentelijke haven vorm gegeven. De afdeling Ruimtelijke Zaken levert ook projectmanagement indien nodig (zoals nu in de Willemshaven). De Ruimtelijke Ordening en vergunningverlening zijn onvervreemdbare taken van de gemeente. Wel kan een (concept) bestemmingsplan door een andere partij dan de gemeente worden opgesteld, echter de gemeente blijft altijd bevoegd het bestemmingsplan vast te stellen zodat het rechtskracht verkrijgt. Ook het projectmanagement kan door een andere partij ter hand genomen worden Nieuwe organisatie Havenbedrijf Harlingen. Vaak vinden verzelfstandigingen via tussenstappen plaats. Er wordt dan eerst een intern verzelfstandigd havenbedrijf opgezet (alle haventaken in één gemeentelijke dienst) of er wordt een havenschap opgericht. Dergelijke tussenvormen blijken op termijn vrijwel altijd te evolueren naar een verzelfstandigd havenbedrijf in NVvorm. Het blijkt niet nodig de tussenstap te zetten. Het is mogelijk alle havenzaken administratief bijeen te brengen in een proefadministratie, hiermee een korte periode proef te draaien en het vervolgens in één keer over te brengen naar de nieuwe rechtspersoon in NV-vorm (voorbeeld Den Helder). Met deze methode wordt veel tijd, geld en energie bespaard en is in één keer het door de buitenwereld gewenste verzelfstandigd havenbedrijf een feit. 14

15 Rechtspersoon Uitgangspunten voor de verzelfstandiging zijn het vergroten van de slagkracht, de professionalisering en de verzakelijking, het oplossen van een mogelijke pettenproblematiek en de mogelijkheden voor samenwerking met derden te vergroten. Ook wil Harlingen de financiële aansprakelijkheid die nu voor de gemeente maximaal is beperken, en moeten de publieke belangen die rond de haven in het geding zijn goed geborgd worden. Uitgaande van deze criteria komen we uit op een havenbedrijf in de vorm van een vennootschap. Een nadere afweging is of het een besloten (BV) of een naamloze (NV) vennootschap wordt. Beide vormen zijn goed mogelijk en er zijn geen zwaarwegende redenen om voor de BV of de NV te kiezen. Op Lauwersoog na hebben alle reeds verzelfstandigde havens in Nederland de rechtsvorm van een naamloze vennootschap. Ook veel andere overheidsondernemingen hebben die vorm. Deze keuze hangt samen met een andere uitstraling van de naamloze venootschap in vergelijking tot de BV Sturingsinstrumenten van de gemeente De gemeente neemt de rol van aandeelhouder (uitgevoerd door het college van Burgemeester en Wethouders). De aandeelhouder bepaalt op hoofdlijnen de positie en de lange termijn koers van de haven. De haven is een instrument van overheidsbeleid dat de overheid inzet en controleert. Deze rol is straks meer op afstand. De uitvoering en dagelijkse bedrijfsvoering wordt bepaald door het bestuur (directie) en de Raad van Commissarissen. De lange termijn doelen en grote lijnen passen bij de rol van aandeelhouder van het havenbedrijf. De sturingsinstrumenten van de gemeente zijn in de verzelfstandigde vorm: Via de statuten: Formulering doelstelling van de NV Het voorschrijven van voorafgaande goedkeuring van aandeelhouder voor zwaarwegende directiebesluiten Via de aandeelhoudersvergadering: Benoeming en ontslag van Raad van Commissarissen en directie Beleid: meerjarenplan, visie, grote investeringen etc. Bepalen van het dividend(beleid) Goedkeuring van directiebesluiten die in de statuten zijn genoemd Door middel van een Havenovereenkomst met Havenbedrijf Harlingen: Havenmeestertaken Programma van eisen ten aanzien van beheer en onderhoud Niveau van veiligheid en dienstverlening Praktische (niet juridische) omgang met taken waarbij de gemeente een rol speelt (ontvlechting) Via wet- en regelgeving blijft de gemeente haar wettelijke taken behouden: 15

16 Ruimtelijke Ordening (vergunningverlening etc.) Milieuwetgeving (idem) Openbare Orde en Veiligheid Aandeelhouders van het Havenbedrijf Harlingen Uitgangspunt is dat de gemeente Harlingen enige aandeelhouder wordt van het Havenbedrijf. De fiscale wetgeving schrijft voor dat de gemeente gedurende tenminste drie jaar na oprichting 100% aandeelhouder moeten blijven. Als dat niet gebeurt, dan volgt een naheffing van overdrachtsbelasting. Na deze periode zijn andere aandeelhouders toegestaan. De gemeente kan grenzen stellen aan het type deelnemer en dat vastleggen in de statuten. Wij stellen voor om in de statuten vast te leggen dat er géén sprake kan zijn van privatisering van Havenbedrijf Harlingen Verhouding College en Raad inzake de haven Volgens de Gemeentewet komt het College van B&W de aandeelhoudersrol toe. B&W kan afspraken maken met de Raad over hoe zij dat doet. Een voorbeeld is dat bij de vaststelling van het meerjarig bedrijfsplan van Havenbedrijf Harlingen B&W het plan eerst voor wensen en bedenkingen aan de raad voorlegt. Ook kan afgesproken worden welke informatie de NV op welke tijdstippen aanlevert Raad van Commissarissen De Raad van Commissarissen staat tussen AVA en Directie en heeft de toezichthoudende taak op de Directie. De RvC moet omgaan met de combinatie van een bedrijfsvorm op basis van zelfstandigheid en publieke verantwoordelijkheid. De Commissarissen worden op deze kwaliteiten geselecteerd. Er zal een profiel van de leden van de RvC opgesteld worden, waarbij de samenstelling een afspiegeling dient te vormen van de verschillende wenselijke competenties. Gegeven de aard van het Havenbedrijf en de gewenste ontvlechting van de gemeente moeten commissarissen onafhankelijk zijn. Voor Havenbedrijf Harlingen is een RvC van drie personen passend Bestuur van de Vennootschap (directie) Het bestuur van de Vennootschap is bevoegd de vennootschap in en buiten rechte te vertegenwoordigen met inachtneming van de statuten. Het bestuur kan zowel één- als meerhoofdig zijn. Gelet op de omvang van Havenbedrijf Harlingen volstaat een eenhoofdig bestuur (de algemeen directeur) Dividend De inkomsten uit de haven- en kadegelden die de gemeente momenteel incasseert, vallen na verzelfstandiging toe aan Havenbedrijf Harlingen, die deze 16

17 inkomsten zal inzetten voor de haven. Uitgangspunt is dat het Havenbedrijf Harlingen winst kan maken. Uiteraard zijn hier van jaar tot jaar fluctuaties te verwachten, net zoals dat momenteel het geval is. Als aandeelhouder kan de gemeente de bestemming van de winst van de vennootschap bepalen. In beginsel kan ieder jaar de winst worden afgeroomd tot op het niveau van de vrij te laten reserves. Zo n afroming zal de slagkracht en soliditeit van de onderneming echter nadelig beïnvloeden. Daarom wordt voorgesteld een dividendbeleid te ontwikkelen waarbij de wegvallende inkomsten van de gemeente worden gecompenseerd met dividend. Als door een verbeterde bedrijfsvoering de winst in het havenbedrijf stijgt, dan kan deze extra winst in de haven worden geïnvesteerd Naamgeving Een nieuw havenbedrijf Harlingen heeft een goede herkenbare naam nodig. Gegeven de internationale context waarin het havenbedrijf opereert ligt een Engelse naam voor de hand. Afhankelijk van een zuiver stedelijke of een meer regionale profilering zijn er vier opties: 1. Harlingen Seaport 2. Port of Harlingen 3. Friesland Seaport 4. Port of Friesland Personele organisatie Havenbedrijf Harlingen De omvang van de personele consequenties van de vorming van een nieuw havenbedrijf is nog niet helemaal in beeld te brengen. Op hoofdlijnen zal het havenbedrijf de havenmeesterfunctie (inclusief beheer en onderhoud) en de haven ontwikkelingstaak van de gemeente overnemen. De formatie moet ook voorzien in een directeur en financiële control. Dekking voor deze aansturing van het havenbedrijf wordt gezocht in de huidige overhead kosten die de gemeente aan de haven toerekent. Deze overhead kosten vallen vrij bij overgang naar het nieuwe havenbedrijf, het havenbedrijf regelt zijn eigen overhead. De gemeente zal deze achterblijvende overhead wel af moeten bouwen. Nu al wordt zeer behoedzaam met het invullen van vacatures omgegaan. Desondanks moet rekening gehouden worden met (incidentele) frictiekosten omdat deze afbouw niet op deze korte termijn kan worden gerealiseerd. Commerciële functies als werving en acquisitie, accountmanagement etc. met betrekking tot de Nieuwe Industriehaven zijn nu bij Westergo CV/BV zijn belegd. 17

18 Uit de marktconsultatie bleek dat de havenondernemers een sterke voorkeur hebben dat alle havenfuncties vanuit één hand worden aangestuurd. De gemeente zal overleggen met BNG Gebiedsontwikkeling B.V. om te onderzoeken of ook de gronduitgifte en daarmee samenhangende ontwikkelings- en commerciële functies onder regie van het nieuwe havenbedrijf kunnen komen Arbeidsvoorwaarden Voor het personeel betekent de overgang naar het nieuwe havenbedrijf een nieuwe werkgever buiten de ambtelijke setting. Hun rechten worden gewaarborgd in het sociaal statuut. Een bij de overgang op te stellen sociaal plan regelt meer in detail de van toepassing zijnde uitvoeringsaspecten. Het nieuwe havenbedrijf Harlingen is een dermate klein bedrijf zodat daarvoor niet een eigen CAO wordt vastgesteld. Er is geen landelijke CAO voor havenbedrijven, en aanhaken bij de CAO Rotterdam leidt tot de onwenselijke situatie dat in Rotterdam wordt onderhandeld over arbeidsvoorwaarden in Harlingen. Dit kan worden opgelost door eigen arbeidsvoorwaarden op te stellen en de regelingen voor kleine bedrijven te hanteren. Voor pensioenen kan het Havenbedrijf Harlingen gebruik blijven maken van het ABP Borging gemeentelijke belangen Veiligheid beheergebied Havenautoriteit Veel gemeenten hebben geen havenmeesterfunctie voor het water binnen de gemeentegrenzen. In Harlingen is wel een havenautoriteit gevestigd. Voor klanten is de havenmeester hét logische aanspreekpunt voor havenzaken. Om geen onlogische constructies voor te stellen, en uit efficiency overwegingen wordt voorgesteld de havenmeestertaak vanuit het Havenbedrijf uit te voeren voor alle wateren van Harlingen. Nautisch beheer gaat over het toegankelijk maken en houden van de vaarwegen naar en binnen de havengebieden. Een vlotte en veilige afwikkeling van het scheepvaartverkeer is hierbij het uitgangspunt. Het onderhoud aan vaarwegen en kunstwerken hoort daarbij. De gemeentelijke verantwoordelijkheden op nautisch maritiem terrein gaan over naar het verzelfstandigd Havenbedrijf. De gemeente kan zijn verantwoordelijkheden nemen door een adequate mandatering en controle. De nautisch maritieme bevoegdheden van de gemeente Harlingen zullen in mandaat worden overgedragen aan de directie en de Havenmeester van Havenbedrijf Harlingen. Uiteindelijk is en blijft de burgemeester (eind)bevoegd inzake de veiligheid in de haven Ruimtelijke belangen Een mogelijke wijziging van rechtsvorm van de haven van Harlingen heeft geen invloed op de publiekrechtelijke taken van de gemeente. Die bevoegdheden zijn 18

19 onvervreemdbaar en kunnen niet worden verzelfstandigd. De gemeente blijft dus voluit verantwoordelijk voor het gehele publiekrechtelijke instrumentarium zoals bestemmingsplannen, (milieu)vergunning etc. Wel kan een havenbedrijf (net als andere externe partijen) vanuit zijn verantwoordelijkheid voor de haven voorstellen aan de gemeente doen om een bestemmingsplan op een bepaalde manier aan te passen. De gemeenteraad blijft altijd het orgaan dat een bestemmingsplan vaststelt. Het draagt erg bij aan de slagvaardigheid van het havenbedrijf als de gemeente voldoende speelruimte in het bestemmingsplan maakt om nieuwe havenontwikkelingen en bedrijfsvestigingen mogelijk te maken Economisch belang De haven van Harlingen is van grote betekenis voor de economie en werkgelegenheid op lokaal en regionaal niveau. De haven heeft een belangrijke rol in de stimulering van de economische bedrijvigheid in de regio. Borging gebeurt nu via beleid, grenzen en beperkingen aan uitgiftes door de gemeente Harlingen en via eisen rond beheer van de haventerreinen. Borging van het economisch havenbelang vindt plaats via een 4-jarig bedrijfsplan van Havenbedrijf Harlingen, dat door de AVA wordt vastgesteld. Ook zal dit aspect terugkomen in de statutaire doelstelling van de Vennootschap Bescherming grondposities gemeente Harlingen. In tegenstelling tot een gemeente kan een vennootschap failliet gaan. In dat geval treedt een curator aan om de boedel te regelen. Dan zou het kunnen gebeuren dat gronden, die in eigendom zijn van Havenbedrijf Harlingen, door de curator uit de boedel worden verkocht aan de hoogstbiedende partij die niet per se dezelfde belangen nastreeft als Havenbedrijf Harlingen of de gemeente. Om deze reden wordt voorgesteld de terreinen die nu in eigendom zijn de gemeente economisch in te brengen in het verzelfstandigde Havenbedrijf Harlingen. Het juridisch eigendom blijft bij de gemeente. De gemeente verstrekt een volmacht op basis waarvan het havenbedrijf de gronden kan verhuren, verkopen en in erfpacht uitgeven. In de volmacht wordt een clausule opgenomen dat de gemeente gerechtigd is de volmacht op te zeggen wanneer Havenbedrijf Harlingen failliet gaat of in surséance van betaling raakt. Op deze wijze is de gemeente er van verzekerd dat de grondposities binnen haar invloed blijven en niet door een faillissement in verkeerde handen komen. Voor de zittende huurders verandert er nauwelijks iets: ze krijgen een andere huisbaas, Havenbedrijf Harlingen. 19

20 3.4. Relaties van Havenbedrijf Harlingen Provincie Fryslân De provincie moet toestemming verlenen voor de oprichting van een vennootschap door een gemeente. De provincie zal onze voorstellen alleen afwijzen als sprake is van strijd met de wet of met het algemeen belang. Daarnaast is er een materieel belang voor de provincie. Fryslân ziet de verzelfstandiging als een goed instrument om de (economische) ontwikkeling van Harlingen en achterland mee te stimuleren en is positief over de verzelfstandiging HSBA Het havenbedrijfsleven in Harlingen is voorstander van een verzelfstandigde haven. Men heeft daarbij voor ogen dat een haven in een NV-vorm meer klantgerichtheid en meer snelheid van handelen zal tonen en een meer zakelijke gesprekspartner zal zijn dan de huidige overheidsvorm Westergo CV/BV De huidige ontwikkelingsmaatschappij Westergo CV/BV is verantwoordelijk voor de uitgifte van 25 ha bedrijventerrein in de nieuwe industriehaven. Door het bedrijfsleven en daarbuiten is aangegeven dat het wenselijk is alle havenactiviteiten te concentreren in één hand, binnen Havenbedrijf Harlingen. Daarmee zal gezocht moeten worden hoe de activiteiten van Westergo onder regie van het nieuwe havenbedrijf kunnen komen. 20

21 Hoofdstuk 4. Financiële aspecten verzelfstandiging Met de verzelfstandiging van de haven ontstaat een 100% dochter van de gemeente Harlingen. Dit uitgangspunt impliceert budgetneutraliteit omdat de winst in principe ter beschikking staat van de aandeelhouder en uitgekeerd kan worden in de vorm van dividend. Beslissingen over de mate waarin winsten geherinvesteerd kunnen worden in de haven raken de slagkracht van de nieuwe organisatie. Een bedrijf kan functioneren als zij winst maakt. De mate waarin winst gemaakt kan worden hangt sterk af van welke (winstgevende) onderdelen ingebracht worden. Het Ernst & Young rapport geactualiseerd naar de huidige stand van zaken biedt daarvoor de basis. Deze globale verkenning zal in de vervolgfase nader uitgewerkt moeten worden tot een business case Budgetneutraliteit Budgetneutraliteit als uitgangspunt Bij de financiële aspecten van de verzelfstandiging staat centraal het beoordelen van de haalbaarheid van het omvormingsproces vanuit financieel-economisch perspectief. Ook moeten de haven gerelateerde activiteiten financieel worden ontvlochten uit de gemeentelijke organisatie. Om de financiële effecten van de omvorming te kunnen beoordelen, worden eerst de huidige haven gerelateerde activiteiten en de daaraan verbonden financiële aspecten (kosten, opbrengsten, activa, passiva) geïnventariseerd. Vervolgens wordt nagegaan hoe het toekomstige Havenbedrijf Harlingen NV financieel zal presteren, en of dit presteren zelfstandige financiële haalbaarheid impliceert (Business case). Ook wordt nagegaan hoe dit presteren kan worden geoptimaliseerd. Dit financieel economische onderzoek zal plaats vinden in de vervolgfase, en is een noodzakelijke verfijning van de eerdere financiële verkenning door Ernst & Young Eerste globale financiële verkenning In het onderzoek van Ernst & Young (2013) zijn de havenfinanciën doorgelicht en uitgesplitst naar de diverse havenonderdelen. De gemeente heeft adviezen van Ernst & Young overgenomen en deze splitsing ook aangebracht in de financiële administratie. Ten behoeve van deze kaderstellende verkenning heeft de gemeente de meest recente cijfers geanalyseerd. Op grond van deze modulaire analyse ontstaat recent financieel inzicht op hoofdlijnen van de verschillende havenonderdelen. Ten opzichte van de gemeentebegroting worden een aantal onderdelen toegevoegd aan het nieuwe havenbedrijf (parkeeraccommodaties, havenreserves en erfpachtengronden industriehaven) en blijft een verliesgevend onderdeel achter bij de gemeente (jachthavens Noorder- en Zuiderhaven). Deze onderdelen hebben een positief effect op het financieel beeld. Verder is een doorkijkje gemaakt naar de nabije jaren voor de in te brengen havenonderdelen (zie Hoofdstuk 2, pagina 9): 21

22 Tekort Willemshaven Oostpoort en Hermes 3 Visserijhaven Zuiderhaven (dls.) Veerhaven Industriehaven X 1000 saldo saldo saldo Het huidige beeld is nog globaal maar geeft vertrouwen dat een positieve business case mogelijk is voor een haven bestaande uit deze onderdelen. Voor het functioneren van een havenbedrijf is een positief exploitatiebeeld noodzakelijk. Momenteel is nog geen sprake van een positieve business case van een nieuw te vormen havenbedrijf. In een vervolgfase zal het financieel beeld verder uitgewerkt moeten worden. Deze verkenning zal uit moeten wijzen of een positieve exploitatie haalbaar is. Als aanvullende oplossingsrichtingen kan gedacht worden om verlieslatende delen buiten de exploitatie te laten vallen, andere winstgevende delen in te brengen of financiële arrangementen te maken die het exploitatiesaldo positief beïnvloeden. Over de bijdrage van de Provincie Fryslân aan het baggerbezwaar wordt nog onderhandeld. Nadere detailleringen van de inbreng en de effecten van de overgang van het financieel regime, van gemeentelijk naar een vennootschap moeten nog worden verkend. Dit zal in de vervolgfase gebeuren Financieel model Het financieel model beschrijft de inventarisatie van de in te brengen activa, passiva, kosten en opbrengsten, de inbrengtransactie, de openingsbalans en de toekomstige balansen, resultatenrekeningen en kasstromen van Havenbedrijf Harlingen NV. De volgende uitgangspunten worden gehanteerd: 1. Inbreng van de deelgebieden als eerder omschreven; 2. Budgettaire neutraliteit ten opzichte van de gemeentebegroting: - het exploitatieresultaat van de haven wordt bepaald volgens de maatstaven zoals aangelegd in het rapport van Ernst & Young en naar de huidige stand van zaken geactualiseerd door de afdeling financiën; - alle haven gerelateerde activiteiten en daaraan verbonden financiële aspecten worden geïnventariseerd en overgedragen aan de nieuwe vennootschap onder het uitgangspunt van budgettaire neutraliteit. - Eventuele correctie vindt plaats via de aanspraak van de gemeente Harlingen op de winst van Havenbedrijf Harlingen NV. 3 De cijfers voor Oostpoort en Hermes zijn afkomstig van de analyse van Ernst & Young. 22

23 3. Havenbedrijf Harlingen verkrijgt een toereikende mate van financiële autonomie en eigen verantwoordelijkheid voor balans, resultaat en financierbaarheid; 4. Alle haven gerelateerde activiteiten en daaraan verbonden financiële risico s (resultaat, financiering) worden overgedragen aan Havenbedrijf Harlingen, zoals in de hoofdstukken 2 en 3 beschreven. 5. Alle op de havenactiviteiten betrekking hebbende activa en passiva worden ingebracht: - de economische eigendom van de gronden; - reserves en voorzieningen; - roerende goederen - etc. Uitgangpunten daarbij zijn - inbreng geschiedt tegen boekwaarde; - inbreng van alle activa en passiva ( de gehele onderneming ) is noodzakelijk vanwege vrijstelling van overdrachtsbelasting. 6. De gemeente Harlingen stelt garanties ter beschikking voor de initiële financiering op grond van de veronderstelling dat alle in te brengen activa zijn gefinancierd met vreemd vermogen. - dit vindt plaats in de vorm van een meerjarige lineaire achtergestelde kredietfaciliteit; - Havenbedrijf Harlingen NV wordt verantwoordelijk voor herfinanciering van deze faciliteit en eventuele nieuwe kredietfaciliteiten op basis van eigen kredietwaardigheid; 7. Alle op de havenactiviteiten betrekking hebbende rechten en verplichtingen worden ingebracht. Havenbedrijf Harlingen krijgt recht tot uitgifte in huur, koop of (onder)erfpacht en is gerechtigd tot de opbrengsten van de terreinen die nu in gemeentelijk eigendom zijn. 8. De havendelen die niet in Hoofdstuk 3 zijn omschreven blijven in eigendom van de gemeente Harlingen, het havenbedrijf kan op contractuele basis, in opdracht van de gemeente, onderhoud en beheer uitvoeren. Door deze constructie kunnen ook deze onrendabele delen van de haven efficiënt worden beheerd en blijft kennis en kunde in één hand. 23

24 Hoofdstuk 5. Vervolgtraject Het vervolgtraject van de havenverzelfstandiging ziet er op basis van ervaringen elders ongeveer uit als weer gegeven in onderstaande figuur. Het gele kader geeft de fase aan die momenteel juist achter de rug is: Zoals in de financiële paragraaf is aangegeven zal het financiële beeld worden verfijnd en gecompleteerd, en vertaald naar de financiële spelregels van een vennootschap. Als deze verfijning binnen de kaders van dit ambitiedocument blijft, kan het college van B&W de omvang van het havenbedrijf vaststellen. Met de beschrijving van het op te richten havenbedrijf in het hoofd kan de governance worden bepaald en vastgelegd in documenten. De gemeenteraad van Harlingen zal om een standpunt worden gevraagd. Bij een positief besluit kan de NV worden opgericht. In de laatste fase worden alle in te brengen zaken nauwkeurig beschreven. Ook dit leidt tot een voorstel aan de gemeenteraad over het inbrengen van de Onderneming Haven in de op dat moment al bestaande NV. Als al deze stappen doorlopen zijn kan het Havenbedrijf Harlingen de omschreven taken overnemen van de gemeente Harlingen. 24