Verwerven van. Interculturele. competentie voor
|
|
- Merel de Boer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Verwerven van Interculturele competentie voor lerarenopleidingen
2
3 1Het begeleiden van allochtone studenten door mentoren in het basisonderwijs Verwerven van Interculturele competentie voor lerarenopleidingen
4
5 Inhoudsopgave Voorwoord...3 TRAINING 1 Het begeleiden van allochtone studenten door mentoren in het basisonderwijs TRAINING 2 Werven van Interculturele competentie voor lerarenopleidingen Inleiding...7 Mogelijke onderdelen van de module...11 Wat is er anders?...12 Negatieve etikettering + kritisch zelfonderzoek.. 13 Begeleidingstechnieken + gesprekstechnieken Overtuigingen + normen en waarden...15 Communicatiestoringen door cultuurverschillen...16 Transcultureel communiceren...17 Introductie in de school...18 Eigen vaardigheden...19 Rollenspelen...20 Interviews...21 Intervisie...22 Besluit: is er nou wat anders?...23 Inleiding Leeswijzer Hoofdstuk 1 Tips voor de implementatie Hoofdstuk 2 Thema 1 Omgaan met diversiteit Hoofdstuk 3 Thema 2 Interculturele communicatie Hoofdstuk 4 Thema 3 Omgaan met niet-westerse studenten Hoofdstuk 5 Thema 4 Stageproblematiek Hoofdstuk 6 Teksten 6.1 Communicatie met allochtone ouders Diverse benaderingen van intercultureel management Culturele diversiteit en interculturele communicatie Omgaan met allochtone leerlingen. Een culturele benadering De macht van het getal Het belang van ontmoeting Handleidingen voor onderhandelaars in historisch perspectief Bijlagen Oefeningen en opdrachten Inhoudsopgave Aanbevolen literatuur Websites...128
6 2 Voorwoord
7 Voorwoord Verwerven van Interculturele competenties zijn trainingsprogramma s speciaal ontwikkeld voor praktijkbegeleiders van stagescholen en docenten van de lerarenopleidingen. De training voor praktijkbegeleiders van stagescholen bereidt deze mentoren voor op het goed begeleiden van de allochtone studenten. In het trainingsboek voor docenten van lerarenopleidingen staan handreikingen voor het verwerven van interculturele competenties. Ondanks de lange voorgeschiedenis van diverse etnische minderheidsgroepen in Nederland is het noodzakelijk, dat docenten van de lerarenopleidingen meer interculturele competenties verwerven. Opleiders leiden nieuwe leraren op om les te geven in een omgeving die de laatste jaren drastisch is veranderd. Een omgeving waar leraren rekening moeten houden met culturele diversiteit. Een goede beginnende leraar is hierop voorbereid. Dit trainingsprogramma is dan ook ontwikkeld om hogescholen te stimuleren hun docenten verder te professionaliseren in omgaan met culturele diversiteit. Het programma De training is samengesteld door Autar Consultancy. Het materiaal bevat oefeningen gecombineerd met achtergrondinformatie, die docenten op weg helpen bij het verwerven van de interculturele competenties. De training voor praktijkbegeleiders is geschreven door docent Paul Mol van de Hogeschool IPABO in Amsterdam. Hij legt cases voor waaruit blijkt waarin de begeleiding van allochtone- en autochtone studenten van elkaar kan verschillen. mix van culturen in de samenleving is het van belang, dat interculturele competentie één van de nieuwe kerncompetenties van opleiders wordt. Dit is nodig om studenten op te leiden, stagescholen te begeleiden en inhoud te geven aan de school van de toekomst. Deze publicatie is ontstaan door een aantal werkgroepbijeenkomsten te organiseren, waaraan een aantal docenten van lerarenopleidingen heeft deelgenomen. SBO/Full Color bedankt alle docenten die een bijdrage hebben geleverd bij de totstandkoming van het trainingsprogramma Verwerven van Interculturele competenties. Zij hebben mede de inhoud bepaald. De gekozen invalshoek is leren vanuit ervaringen en toepassen van nieuwe theoretische inzichten. U zult merken dat in dit trainingsprogramma leren en leerprocessen centraal staan. Geen terrein is immers aan zoveel verschillende ontwikkelingen onderhevig als culturele diversiteit. Dit vraagt om een open en leergierige houding. Voor SBO/Full Color is dit trainingsprogramma een eerste stap om hogescholen op het spoor te zetten om houding en gedrag omtrent culturele diversiteit bij docenten en staf te wijzigen. Wij hopen dat u er veelvuldig gebruik van zult maken. Rubina Boasman 3 Voorwoord Het is niet alleen een taak van de docenten van de opleidingen en praktijkbegeleiders, maar voor iedereen binnen de samenleving om interculturele competenties te verwerven. Door de bonte Projectleider Full Color
8 4Het begeleiden van allochtone studenten door mentoren in het basisonderwijs Het begeleiden van allochtone studenten
9 5Het begeleiden van allochtone studenten door mentoren in het basisonderwijs door mentoren in het basisonderwijs TRAINING 1 Het begeleiden van allochtone studenten door mentoren in het basisonderwijs Module ontwikkeld door Paul Mol van de IPABO in Amsterdam, in opdracht van Full Color, project van SBO, Sectorbestuur Onderwijsarbeidsmarkt te Den Haag. Meedenkgroep: Mariëlle Everaars, Erica Stedenburg, Carola Eijsenring, Arie Visser, Jenneke Brugman en Majd Ben Ali
10 6Het begeleiden van allochtone studenten door mentoren in het basisonderwijs Het begeleiden van allochtone studenten
11 7Het begeleiden van allochtone studenten door mentoren in het basisonderwijs door mentoren in het basisonderwijs Inleiding Deze module kan één of twee dagdelen beslaan. De gebruiker stelt op grond van de aangedragen elementen zijn/ haar eigen programma samen. De module wordt gegeven aan leerkrachten die als neventaak studenten van de pabo s begeleiden. Meestal zal de module onderdeel zijn van een uitgebreide mentorentraining. Deze module is dan dus slechts één van de onderdelen. De module kan echter ook los worden uitgevoerd. De voorkeur van de makers gaat uit naar de module als onderdeel van. Daarmee wordt het uitgangspunt recht gedaan: het begeleiden van allochtone studenten is in essentie niet anders dan het begeleiden van studenten in het algemeen. Wél is het misschien moeilijker om allochtone studenten te begeleiden dan autochtone studenten. Op de vaardigheden waarover een mentor moet beschikken, wordt een extra beroep gedaan. Maar: er zijn dus graduele verschillen, geen essentiële verschillen.
12 8Het begeleiden van allochtone studenten door mentoren in het basisonderwijs Het begeleiden van allochtone studenten In een reguliere mentorentraining zitten meestal de volgende elementen. Zie voor meer achtergrond ook het boek 1. De definitie van begeleiden. De relatie tussen begeleiden en beoordelen. 2. Het stellen van leerdoelen. 3. De klik tussen mentor en student, het psychologisch contract. 4. Metacommuniceren: het samenwerken evalueren. 5. Gesprekstechnieken. 6. Reflecteren. 7. Competenties van de mentor. 8. Intervisie en collegiale consultatie. 9. De eigen doelen en behoeften van de mentor, valkuilen, lastige mechanismen in communicatie (etikettering, normerend gedrag, selectief waarnemen, projectie, rolconflicten, botsende overtuigingen, botsende persoonlijkheden, problemen met afstand en nabijheid, etcetera). 10. De comfortzone van de mentor: wat is nodig om het begeleidende werk met een gerust hart uit te kunnen voeren? 11. Adequaat zelfbeeld van de mentor. Leren begeleiden, door Wieke Bosch en Paul Mol, HBuitgevers, 2005, ISBN
13 9Het begeleiden van allochtone studenten door mentoren in het basisonderwijs door mentoren in het basisonderwijs Al deze gewone elementen zijn ook van belang bij een training in het begeleiden van allochtone studenten! Bij dit onderwerp is echter wel Mentoren maakten tijdens de pilot van deze module overigens de volgende opmerking. Moeten de pabo s zich niet veel meer inspannen om achterstanden van allochtone studenten weg te werken of bijvoorbeeld veel strenger selecteren aan de poort? Dat kan zo zijn, maar dat neemt niet weg dat mentoren ook een rol spelen in het opleiden, begeleiden en vasthouden van allochtoon talent. En daarop richt deze module zich! specificering en verdieping nodig en mogelijk. We proberen in het navolgende steeds de link met deze gewone elementen te leggen.
14 Het begeleiden van allochtone studenten 10 Het begeleiden van allochtone studenten door mentoren in het basisonderwijs
15 door mentoren in het Mogelijke onderdelen van de module basisonderwijs Wat is er anders? Negatieve etikettering + kritisch zelfonderzoek Begeleidingstechnieken + gesprekstechnieken Overtuigingen + normen en waarden Communicatiestoringen door cultuurverschillen Transcultureel communiceren Introductie in de school Eigen vaardigheden Rollenspelen Interviews Intervisie Besluit: is er nou wat anders? 11 Het begeleiden van allochtone studenten door mentoren in het basisonderwijs
16 Het begeleiden van allochtone studenten 12 Het begeleiden van allochtone studenten door mentoren in het basisonderwijs Wat is er anders? Tijdens de mentorentraining kan deze vraag open op tafel liggen. Ook discussie over: is er wel iets anders? En áls er iets anders is, is dat dan essentieel anders? Deelnemers met ervaring kunnen over hun praktijkvoorbeelden vertellen. Als je om kunt gaan met diversiteit, dán kun je toch als vanzelf ook wel omgaan met allochtonen? Of niet? De incidentenmethode: deelnemers vertellen over een lastige situatie met een allochtone student. Samen buigt u zich over de vraag: was deze situatie nou lastig vanwege het allochtoon zijn? Had dit met een autochtone student niet kunnen gebeuren?
17 door mentoren in het basisonderwijs Negatieve etikettering + kritisch zelfonderzoek 13 Open gesprek over het onderwerp: weet je zeker dat je niet discrimineert? Heb je negatieve beelden over allochtonen? Hoe diep zitten die, hoe corrigeerbaar zijn die? Probleem is misschien niet eens dat die negatieve beelden er zijn, maar dat mensen het van zichzelf niet weten of dat ze het niet aan zichzelf toe durven geven. Ook onbewuste negatieve beelden sturen de communicatie met de student! Laat deelnemers vertellen over situaties waarin ze discriminerende gedachten hadden, ook buiten de school. Associatieoefening: deelnemers noteren op een blaadje Marokkaan en schrijven nu in drie minuten alle woorden op die ze zomaar te binnen schieten. Alles opschrijven! Misschien hebben deelnemers ook minder negatieve etiketten op allochtonen geplakt. Ze denken feiten te weten over hun cultuur en achtergrond, maar wat weten ze over de Marokkaanse, Turkse en/of de Surinaamse cultuur? Misschien in groepjes weetjes laten verzamelen. Daarna plenair: weet je het wel zeker? Hoe kun je het bewijzen? Welke feiten + ervaringen liggen hieraan ten grondslag? Ben jij een politiek correct persoon? Verzet je je tegen alle negativiteit en probleembenoeming rondom allochtonen? Misschien heb je de neiging om te pamperen. Als je daardoor moeilijk kritiek kunt geven of knelpunten kunt signaleren, is dat dan ook niet een vorm van discriminatie? Gesprek Het begeleiden van allochtone studenten door mentoren in het basisonderwijs Misschien nog een keer, nu met Surinamer. Of ook met hoofddoekjes. Staan er negatieve etiketten tussen? Eén persoon verlaat het lokaal. De groep krijgt verzonnen en ook een paar negatieve feiten over deze persoon te horen. hierover. Negatieve etikettering staat een klik tussen mentor en student in de weg (element 3). Gebrek aan zelfkennis op dit terrein bij de mentor staat professionaliteit in de weg Nu voert een andere deelnemer een begeleidend gesprek met (element 11). Leg dit uit! deze persoon over een probleem in de klas. Wat is het gevolg van de zogenaamde feitenkennis vooraf?
18 Het begeleiden van allochtone 14 Het begeleiden van allochtone studenten door mentoren in het basisonderwijs studenten Begeleidingstechnieken + gesprekstechnieken Zie de eerder genoemde elementen 2, 3, 4, 5, 6, 11 en kwesties van de mentor! Althans, bij de professionele mentor. Vanuit van afstand en nabijheid van de reguliere mentorentraining. welke gezagsverhouding kan de student het best werken? Het devies is bij álle studenten: aansluiten op leerstijlen, Onder welke condities voelt de student zich veilig genoeg? situaties, verwachtingen, vermogen en leervragen van Wie voor dit soort vragen geen oog heeft, moet geen studenten. Niet jouw technieken opdringen, maar afwegen mentor worden! Denk bijvoorbeeld aan mensen die sterk de welke techniek effectief is bij déze student in déze situatie. overtuiging hebben: zoals ik het geleerd heb of zoals ik het In essentie is dat dus niet anders bij een allochtone student! doe, zo alleen is het goed. De student moet het vertrekpunt Maar het zou kunnen, dat sommige allochtone studenten zijn. En als dat voldoende lukt, dan wordt uitbreiding van vanuit hun achtergrond iets minder zijn voorbereid op het gedragsrepertoire van zowel mentor als student mogelijk. bepaalde technieken, zoals reflecteren, om hulp vragen, Op dit punt zien wij geen extra, aparte methodieken gevoelens expliciteren, zelf leervragen formuleren, zelf een voor deze module. Deze gedachten staan centraal in alle eigen leerweg zoeken, discussie met de mentor, et cetera. Wat mentorentrainingen. Hooguit is het goed om het bewustzijn voor een westers onderwijsmens zo langzamerhand gewoon van de deelnemers te versterken, dat allochtone studenten is, hoeft dat nog niet voor anderen te zijn. Hier gaat het wel eens wat verder af zouden kunnen staan van de leertrends dus ook over rolopvatting van de mentor en rolverwachting dan autochtone studenten. En dat ze in het relationele vlak van de student. Misschien zoekt de mentor een manier van andere normen en gewoonten kunnen hebben én dat je als omgang, die niet bij de student past, waar hij/zij niet op had professionele mentor uit moet kijken met alles wat je normaal gerekend of waar hij/zij aan moet wennen. Dit vraagt een vindt enorm inlevingsvermogen van de mentor en een flexibiliteit in techniekenkeuze. Toch geldt vooral hier: álle studenten zijn anders en vragen om een andere vorm van bejegening en begeleiding. De leerstijl en de verwachtingen van de student zijn bepalender voor de techniekenkeuze, dan de voorkeuren
19 door mentoren in het basisonderwijs 15 Overtuigingen + normen en waarden Als het contact tussen student en mentor moeizaam verloopt, is er vaak iets mis met het in de vorige paragraaf beschrevene. Er kan echter ook op vakinhoudelijk gebied sprake zijn van botsende overtuigingen en verschillende normen en waarden. Vaak hebben de partijen niet goed pedagogische uitgangspunten, arbeidsethos en attitude, beroepsbeeld, autonomie van mensen, et cetera. Uit botsende overtuigingen kan veel miscommunicatie en misverstand ontstaan. Met de deelnemers kan hier een gesprek over worden gevoerd. En wellicht een debat over het dilemma: wanneer staan overtuigingen en normen en waarden de integratie in de weg? Hoeveel aanpassing eisen we eigenlijk van de allochtone student op dit gebied? Ze willen toch in het Nederlandse onderwijssysteem werken? Hoe kun je integer omgaan met al te afwijkende overtuigingen? Overigens kunt u ook oefeningen doen om te laten zien, dat op overtuigingenniveau bij autochtonen-onder-elkaar ook Het begeleiden van allochtone studenten door mentoren in het basisonderwijs door, dat op dat niveau de oorzaak ligt in het ontbreken niet alles koek en ei is. Laat maar eens voor de vuist weg van de klik (element 3 van de inleiding). Vaak blijft het mensen in trefwoorden opschrijven wat goed onderwijs is bij een vaag gevoel van dit loopt niet lekker. Een goede of een goede student, een fijne klas, een zwakke leerling, mentor is in staat de botsing in de overtuigingen bloot een lastige ouder, et cetera. Vergelijk daarna de lijstjes. te leggen en op dat niveau het gesprek te voeren. Dus: overtuigingen expliciet maken! Met name bij de allochtone student, die toch vaak met een iets andere mindset in het leven staat, moet de mentor waakzaam zijn (maar er ook weer niet op voorhand vanuit gaan!). Impliciete overtuigingen van mensen gaan over: afstand leraar-leerling,
20 Het begeleiden van allochtone studenten 16 Het begeleiden van allochtone studenten door mentoren in het basisonderwijs Communicatiestoringen door cultuurverschillen Soms zal het voorkomen dat twee mensen, afkomstig uit deels verschillende culturen, elkaar niet goed begrijpen. Het is ondoenlijk om elkaars culturen helemaal te kennen en te begrijpen om dit te voorkomen. Het belangrijkst is dus dat de mentor in staat is communicatiestoringen waar te nemen, te analyseren en te expliciteren. Met andere woorden: heb het er gewoon over. Zijn er deelnemers die uit eigen ervaring over dit soort communicatiestoringen kunnen vertellen? Wat zijn voorbeelden van dit type storingen? Weet je wel zeker, dat het hier een storing door verschillende culturele achtergrond betreft? Discussie: wat mag je van de student verwachten als het gaat om het verbeteren van de communicatie? Zijn mentor en student in gelijke mate verantwoordelijk voor de effectiviteit van de communicatie?
21 door mentoren in het basisonderwijs Transcultureel communiceren 17 Als het de mentor dan lukt om overtuigingen te expliciteren, dan dienen de volgende vragen zich aan. Hoeveel andere cultuur laten wij toe in het onderwijs? Hoeveel eigenheid mag de allochtone student behouden? En ook: kan de mentor ook iets leren van/halen bij de student? Hoezeer houden wij vast aan onze gewoontes en routines, hoezeer willen wij ook rijker worden van de ontmoeting met een vertegenwoordiger van een andere cultuur? Dat gaat dus verder dan het dilemma van de integratie (zie vorige paragraaf), dit gaat over het samen bouwen aan een nieuwe samenleving. Kan een mentor dat in de microkosmos van de klas en de begeleiding? Ervaringen delen! Wie heeft zich wel eens laten inspireren door een ontmoeting met een allochtone cultuur? Gebeurt Hier kan ook een heus maatschappelijk debat worden gevoerd. Bijvoorbeeld over de stelling: de multiculturele samenleving is een rijkere samenleving dan de monoculturele samenleving. Of meer specifiek: de multiculturele school is een rijkere school dan de monoculturele school. Laat deelnemers ook brainstormen over de vraag: kun je je concreet voorstellen, dat mentor én student beide beter worden van de ontmoeting van twee culturen? Wat kan bijvoorbeeld concreet de winst voor de mentor zijn? En wat zijn voorbeelden van winst? Het begeleiden van allochtone studenten door mentoren in het basisonderwijs dat op zwarte scholen meer? Wat vindt de deelnemer mooi aan andere culturen? Welke meerwaarde kan een allochtone student op school leveren aan de kinderen, de ouders en de collega s?
22 Het begeleiden van allochtone studenten 18 Het begeleiden van allochtone studenten door mentoren in het basisonderwijs Introductie in de school Vooral op een school waar een allochtone student een betrekkelijk nieuw verschijnsel is, is de mentor méér dan gebruikelijk verantwoordelijk voor de ontvangst van de student op de school. Hoe reageren de kinderen? Hoe reageren de ouders en de collega s? Voelt de student zich vrij om in het team te bewegen? Is er wellicht sprake van enige discriminatie links of rechts? Als je dat waarneemt als mentor, wat doe je dan? Voer hierover in deze module een gesprek. Verzin samen acties om de allochtone student in de school te introduceren en voldoende veiligheid te bieden. Expliciteer wat je als school van stagiairs, dus ook van allochtone stagiairs, verwacht en eist. Deelnemers kunnen hierover met hun collega s overleggen als huiswerk. En dan misschien ook de spannende discussie: mag het, het hoofddoekje? Mag de student zich terugtrekken om te bidden? Mag de student weigeren zijn vrouwelijke collega s een hand te schudden? Waar legt de mentor de grenzen? Is hier schoolbeleid op?
23 door mentoren in het basisonderwijs 19 Eigen vaardigheden Het schijnt een feit te zijn, dat allochtone studenten vaker dan gemiddeld tekortschieten in eigen vaardigheden (met name taal, geschiedenis en aardrijkskunde). Dit wordt waarschijnlijk nog versterkt door de mbo-instroom op de pabo s. Hier moet de mentor zonder enige voorzichtigheid eisen leren stellen. Fouten benoemen en corrigeren. En in het uiterste geval: signaleren bij de pabo. Niet voortmodderen dus. Hebben de deelnemers de ervaring dat allochtone studenten op dit terrein achterblijven? Hoe lossen ze dat dan meestal op? Maar, de vraag is natuurlijk ook of de mentor bij kan dragen aan de versterking van eigen vaardigheden van de student. Het begeleiden van allochtone studenten door mentoren in het basisonderwijs Hoe zou dat kunnen?
24 Het begeleiden van allochtone 20 Het begeleiden van allochtone studenten door mentoren in het basisonderwijs studenten Rollenspelen Een Surinaamse student komt elke morgen op het laatste nippertje binnen. De mentor wil dit veranderen. Een mentor geeft feedback op een rekenles. Een Turkse studente komt met: jullie zijn altijd veel kritischer op ons dan op autochtone studenten. Een mentor wil reflecteren op de gegeven les en met name iets zeggen over de nervositeit en onzekerheid van de student. De student gaat op niets in wat met gevoel te maken heeft. Een kind heeft grapjes gemaakt over het hoofddoekje van een studente. De studente is verdrietig. De mentor voert hierover een gesprek. Een collega heeft in de docentenkamer voor de grap gezegd: jij geeft mij zeker geen hand? Een mentor voert hierover een gesprek met de collega. Twee Marokkaanse studenten zoeken elkaar voortdurend op en scheiden zich daarmee een beetje af. Een mentor voert een gesprek met één van hen. Een student maakt veel spelfouten waar de kinderen bij zijn. Een mentor voert hierover een gesprek. Een student treedt overdreven streng op in de klas. Hij/zij is vooral bezig orde te houden en doet dat veel strenger dan de mentor gewend is. Een gesprek hierover. De directeur vindt dat een Turkse student meer van zich moeten laten zien en horen in het team. Een mentor voert eerst een gesprek met de directeur hierover en daarna met de student. Een collega wil overduidelijk liever niet die allochtone student in de klas. De student heeft dat gemerkt. Een mentor voert eerst een gesprek met de student hierover, daarna met een collega. Allochtone kinderen hechten zich erg aan een allochtone student. Een mentor voelt zich een beetje buitengesloten. Gesprek hierover. Een Marokkaanse student neemt haast geen initiatieven, wacht instructies af en stelt zich in gesprekken ook vooral volgend en afwachtend op. Een mentor besluit hierover een gesprek aan te gaan. Een student is meer bezig met zich aanpassen, dan met het eigen leerproces. Een mentor wil dit doorbreken en voert een gesprek hierover.
25 door mentoren in het basisonderwijs 21 Interviews Laat de deelnemers interviews met allochtone studenten voorbereiden en uitvoeren naar aanleiding van alle voorgaande thema s. Dit kan individueel of in groepjes. De opbrengst dient vooral te zijn: mensen leren te metacommuniceren over dit thema. Presentaties kunnen in de grote groep plaatsvinden of schriftelijk. Laat allochtone studenten interviews met mentoren voorbereiden en uitvoeren. Deelnemers doen verslag van hun ervaringen. Het begeleiden van allochtone studenten door mentoren in het basisonderwijs
26 Het begeleiden van allochtone studenten 22 Het begeleiden van allochtone studenten door mentoren in het basisonderwijs Intervisie Volgens een eenvoudige variant van de socratische methode kan een casus worden uitgewerkt. De stappen: Laat een deelnemer een lastige casus vertellen. Buig u met de groep over de vraag: over welk thema gaat deze casus nu? Wat is het centrale vraagstuk hierin? Deelnemers kunnen dan verschillende thema s benoemen. Kies met de groep het belangrijkste hoofdthema. Brainstorm over dit thema: wat weten we ervan? Wat vinden we ervan? Hoe kan een mentor met dit thema omgaan? Als we er te weinig van weten, waar zoeken we dan meer informatie? Kunnen we een deskundige of literatuur raadplegen? Nu pas keert u terug tot de casus: hoe kijkt de groep daar nu tegenaan, na de brainstormronde? De deelnemer, die de casus heeft ingebracht, heeft het laatste woord: wat heeft hij/zij aan deze exercitie gehad?
27 door mentoren in het basisonderwijs 23 Besluit: is er nou wat anders? Trek samen met de deelnemers conclusies. Is het nou essentieel of slechts gradueel anders? Welke conclusies trekken de deelnemers in het algemeen? Welke conclusies trekken ze over zichzelf? Waar willen ze nog verder aan werken? Het begeleiden van allochtone studenten door mentoren in het basisonderwijs
28 24
29 25
30 Werven van 26 Interculturele compe-
31 tentie voor lerarenopleidingen 27 TRAINING 2 Werven van Interculturele competentie voor lerarenopleidingen
32 Inleiding Werven van 28 pilots uit. Eén hiervan betreft de lerarenopleiding met het doel de deelname van biculturele studenten 1 op de lerarenopleidingen te Full Color voert sinds 1999 diverse Intercultu- vergroten en hun studierendement te rele compe- verhogen. In de tussenliggende tijd is de instroom van studenten met een dubbele culturele achtergrond op de lerarenopleidingen toegenomen. Het studierendement van deze groep houdt echter geen gelijke tred met de stijgende deelname. Anno 2006 bedraagt het uitvalpercentage onder biculturele studenten ruim zestig Vele factoren zijn van invloed op het lage studierendement. Zo lopen biculturele studenten tegen problemen aan, die tijdens de stage niet afdoende worden opgelost. Verder ontberen ze studie- en sociale vaardigheden om de opleiding met succes af te ronden. Het laatste geldt vooral voor studenten die rechtstreeks van het mbo komen. Een adaptieve benadering van deze groep studenten zou hun kansen vergroten. Hierbij wordt ervan uitgegaan dat studenten verschillen, want de ene student vraagt om meer aandacht en begeleiding dan de andere. Docenten leggen echter de nadruk op de generale aanpak, hoewel ze hun studenten leren in het onderwijs adaptief te werken. Deze aanpak berust op de doctrine dat alle studenten gelijk behandeld dienen te worden en dus dezelfde hoeveelheid aandacht en begeleiding dienen te krijgen. Hierin vinden docenten een legitimering om biculturele studenten geen specifieke en extra aandacht te geven. Bovendien missen docenten en schoolloopbaanbegeleiders kennis over de sociaal-culturele achtergronden van deze groep studenten met als gevolg dat zij geen gepaste hulp kunnen bieden. Om dit probleem te tackelen, is Full Color geruime tijd bezig met de verhoging van het studierendement van biculturele studenten. De komende tijd worden extra maatregelen getroffen om het uitvalpercentage onder allochtone studenten te verlagen. Hiertoe zijn uiteenlopende activiteiten op touw gezet. Deze training is één van de activiteiten die in samenwerking met docenten van lerarenopleidingen is voorbereid in het collegejaar Diverse docenten die aan de try-out deelnamen, gaan de training binnen hun eigen opleiding verzorgen. procent. Dit betekent dat bijna tweederde van de studenten de eindstreep niet haalt. 1 Het gaat hier om studenten uit etnische minderheidsgroepen met een dubbele culturele achtergrond. Bijvoorbeeld: Antilliaanse, Arubaanse, Irakese, Marokkaanse, Molukse, Turkse- en Surinaamse studenten.
33 tentie voor Doelgroep Docenten en leraren- Doel De training stelt zich ten opleidingen doel de interculturele competentie van docenten en schoolloopbaanbegeleiders te vergroten. Concreet houdt dit in dat zij na de training: - sensibel zijn gemaakt voor een optimale opvang en begeleiding van biculturele studenten; - meer inzicht hebben verkregen in de achtergronden van de studenten; - hun perceptie van allochtone studenten tegen het licht hebben gehouden; - gezamenlijk hebben nagedacht over de positieverbetering van allochtone studenten. studieloopbaanbegeleiders. Autar Consultancy heeft de training samengesteld. Er is gekozen voor een train-de-trainers benadering. Deze opzet gaat ervan uit dat per opleiding één of meer docenten zijn getraind om dit trainingsprogramma binnen hun eigen opleiding ter hand te nemen. Thema s en werkvormen voor de training zijn op werkbijeenkomsten bepaald. Aan de werkbijeenkomsten namen docenten deel van de: Haagse Hogeschool; Hogeschool InHolland; Hogeschool Utrecht. De deelnemers van de werkgroep waren: José Beijer, Gerrit Huisman, Sonja Noot, Erica Stedenburg, Nourdin Tchiche en Lou Verhage. Ook de projectleider van Full Color, Rubina Boasman, was nauw bij de voorbereiding van het trainingsprogramma betrokken. Tijdens de try-out zijn docenten getraind om met dit programma aan de slag te gaan. Voor de try-out bleken meer opleidingen belangstelling te hebben, dan alleen de opleidingen die aan de werkbijeenkomsten deelnamen. Naast de bovengenoemde opleidingen hebben daarom ook docenten van Hogeschool IPABO, Hogeschool Domstad en Hogeschool Inholland Haarlem aan de try-out meegedaan. Gedurende drie dagen is de training Verwerven van Interculturele competentie bij ruim twintig docenten getest. Hun ervaringen zijn in deze versie van het programma verwerkt. We zijn hen erkentelijk voor hun kritische op- en aanmerkingen die zij bij de try-out van het trainingsprogramma hebben gemaakt. 29
34 Leeswijzer Werven van van Interculturele competentie bevat drie onderdelen: 1. algemene tips voor docenttrainers; 2. uitwerking van de training in drie thema; In hoofdstuk 1 zijn tips opgenomen voor docenttrainers bij de voorbereiding en uitvoering van het programma. Hoofdstuk 2 bevat de uitwerking van de drie thema s van het trainingsprogramma. Elk thema bevat een leerdoel, activiteiten, werkvormen, opdrachten en oefeningen. De drie thema s zijn: 1. omgaan met diversiteit; 3. bronnen. 2. interculturele communicatie; 3. omgaan met niet-westerse studenten; 4. leren op de werkplek ofwel stage. 30 Het trainingsprogramma Verwerven Interculturele compe- In het laatste hoofdstuk zijn teksten opgenomen met achtergrondinformatie over een bepaald onderwerp dat in het thema ter sprake komt. In de bijlage zijn relevante adressen, opdrachten, oefeningen en een aanbevolen literatuurlijst opgenomen.
35 Hoofdstuk tentie voor 1 Tips voor de implementatie dat zij de stof boven het niveau van de leraren- Zoals we van leerkrachten verwachten leerlingen beheersen, verwachten we opleidingen van docenttrainers dat zij inhoudelijk goed georiënteerd zijn op het thema interculturele competentie. Behalve dat zij affiniteit met dit thema moeten hebben, dienen ze ook goed op de hoogte te zijn van de theorie en praktijk van interculturele verhoudingen. In het laatste hoofdstuk zijn artikelen van diverse auteurs opgenomen die het lezen waard zijn. Het bestuderen van deze, hierna - Autar en Dumasy behandelen in Communiceren met allochtone ouders het transculturele kijkkader. - In het tweede artikel behandelt Anke Bergmans verschillende benaderingen van intercultureel management. - In het artikel Culturele diversiteit en interculturele communicatie staat Shadid stil bij adviezen aan mensen die in interculturele contactsituaties terechtkomen. - Voor oriëntatie op het crossculturele kijkkader adviseren wij de publicatie Culturen in beweging van J. van der Hoek (Lemma, 2006). - In het artikel Omgaan met allochtone leerlingen gaat Autar in op cultuurverschillen aan de hand van de vier culturele dimensies van Hofstede. - Rosabeth Moss Kanter behandelt in het artikel De macht van het getal de verhouding tussen meerderheid en minderheid. Dit artikel biedt een kijk op de intersectionele of kuispunt benadering. - In het artikel Het belang van ontmoeting houdt Halleh Ghorashi een warm pleidooi voor ontmoeting tussen mensen van verschillende culturen die tot horizonversmelting kan leiden. - Mastenbroek geeft achtergrondinformatie over persoonlijke onderhandelingsstijlen in het artikel Handleidingen voor onderhandelaars in historisch perspectief. 31 genoemde artikelen zal het inzicht in interculturele relaties vergroten. Om het programma aantrekkelijk aan te bieden, dienen docenttrainers ook te beschikken over trainingsvaardigheden.
Reflectiegesprekken met kinderen
Reflectiegesprekken met kinderen Hierbij een samenvatting van allerlei soorten vragen die je kunt stellen bij het voeren van (reflectie)gesprekken met kinderen. 1. Van gesloten vragen naar open vragen
Nadere informatieWERKVORMEN MAGAZIJN. Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo
WERKVORMEN MAGAZIJN Wat is netwerken? Landelijk Stimuleringsproject LOB in het mbo Voorwoord Voor u heeft u Thema boekje 1 Wat is netwerken? Dit themaboekje is een onderdeel van de lessenserie Netwerken.
Nadere informatieOPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID
OPDRACHTEN BIJ THEMA 11 BELEID Beleid is alleen nodig als je iets gaat veranderen. INLEIDING Het beleid van een organisatie bepaalt hoe je moet werken en wat de bestuurders belangrijk vinden. Dat beleid
Nadere informatieZelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W
Zelfreflectie meetinstrument Ondernemende houding studenten Z&W 1 Naam student: Studentnummer: Datum: Naam leercoach: Inleiding Voor jou ligt het meetinstrument ondernemende houding. Met dit meetinstrument
Nadere informatieOpbrengstgericht werken bij andere vakken. Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan
Opbrengstgericht werken bij andere vakken Martine Amsing, Marijke Bertu, Marleen de Haan Doel Leerkrachten kunnen een les tekenen of geschiedenis ontwerpen volgens de uitgangspunten van OGW die ze direct
Nadere informatieBijeenkomst over geloofsopvoeding Communiceren met je puber Deze bijeenkomst sluit aan bij Moments, magazine voor ouders van jongeren van 12-18 jaar
DOELSTELLINGEN Ouders zijn zich ervan bewust dat je altijd en overal communiceert Ouders wisselen ervaringen met elkaar uit over hoe de communicatie met hun pubers verloopt Ouders verwerven meer inzicht
Nadere informatieTraining. Vergaderen
Training Vergaderen Halide Temel 1-5-2014 Inhoudsopgave Inleiding 3 Doelen 4 Deelnemers 4 Werkvormen 4 Programma 4 Voorstellen & introductie 5 Opdracht Luciferspel 6 Theorie 7 Opdracht - Vergaderen 12
Nadere informatieBegaafde leerlingen komen er vanzelf... Implementatie van een verandering van de pedagogische beroepspraktijk op basis van praktijkgericht onderzoek.
Begaafde leerlingen komen er vanzelf... toch? Implementatie van een verandering van de pedagogische beroepspraktijk op basis van praktijkgericht onderzoek. Teambijeenkomsten Anneke Gielis Begaafde leerlingen
Nadere informatieInhoud. Inleiding 9. 5 Planning 83 5.1 Leerdoelen en persoonlijke doelen 84 5.2 Het ontwerpen van het leerproces 87 5.3 Planning in de tijd 89
Inhoud Inleiding 9 1 Zelfsturend leren 13 1.1 Zelfsturing 13 1.2 Leren 16 1.3 Leeractiviteiten 19 1.4 Sturingsactiviteiten 22 1.5 Aspecten van zelfsturing 25 1.6 Leerproces vastleggen 30 2 Oriëntatie op
Nadere informatieVrije Universiteit Amsterdam Faculteit der Letteren Afdeling Nederlands Tweede Taal De Boelelaan 1105 1081 HV Amsterdam
De deur uit is ontwikkeld door de Vrije Universiteit Amsterdam Afdeling Nederlands Tweede Taal, mede op initiatief van het Amsterdams Buurvrouwen Contact (ABC). De ontwikkeling was mogelijk dankzij een
Nadere informatieIntervisie Wat is het? Wanneer kun je het gebruiken?
Intervisie Wat is het? Intervisie is een manier om met collega's of vakgenoten te leren van vragen en problemen uit de dagelijkse werkpraktijk. Tijdens de bijeenkomst brengen deelnemers vraagstukken in,
Nadere informatieVoor de paboopleider. Werkvorm 9: voor de opleider (1) Reageren op discriminatie
Werkvorm 9: voor de opleider (1) Hoe kun je reageren op discriminatie op school? Iedereen in het onderwijs krijgt er vroeg of laat mee te maken: vooroordelen en discriminatie. Het is zaak om hier goed
Nadere informatieBijlage 20 Zelfassessment adequaat samenwerken met ouders
Bijlage 20 Zelfassessment adequaat samenwerken met ouders Deze bijlage hoort bij hoofdstuk 4.9 en 4.11. Dit zelfassessment is ontwikkeld door Barbara de Boer, adviseur bij CPS. Zij maakte daarbij gebruik
Nadere informatieInhoud Inleiding Een nieuw beroep, een nieuwe opleiding Een nieuwe start bouwt voort op het voorgaande Relaties aangaan Omgaan met gevoelens
Inhoud Inleiding 9 1 Een nieuw beroep, een nieuwe opleiding 11 1.1 Het beroep Social Work 11 1.2 Beelden over leren mentale modellen 15 1.3 Competentiegericht leren 16 1.4 Een open leerhouding 17 1.5 Leren
Nadere informatieSollicitatietraining: op weg naar stage & werk
Sollicitatietraining: op weg naar stage & werk De jongeren die zich aanmelden bij Maljuna Frato hebben een grote afstand tot de arbeidsmarkt en hebben weinig of geen zicht op hun mogelijkheden, kwaliteiten
Nadere informatieHet participeren in een voortgangsgesprek van een stagiaire
1 1 1 1 1 1 0 1 0 0 Opdrachtformulier Het participeren in een voortgangsgesprek van een stagiaire Naam student: Datum: 1 Lees het handelingsformulier van deze vaardigheid en noteer vragen en opmerkingen.
Nadere informatieCommuniceren is teamwork
Communiceren is teamwork Je werkt vaak zelfstandig, maar blijft altijd onderdeel van je team. Samen met je collega s zorg je zo goed mogelijk voor jullie cliënten. Samenwerken vereist veel communicatie.
Nadere informatieOPLEIDING tot MBO- VERPLEEGKUNDIGE. Ondersteuningsmagazijn gevorderd 1 BEROEPSTAAK E
OPLEIDING tot MBO- VERPLEEGKUNDIGE Ondersteuningsmagazijn gevorderd 1 BEROEPSTAAK E Albeda college Branche gezondheidszorg Kwalificatieniveau 4 Cohort: 2009-2010 Versie: 3 Fase: Gevorderd 1 Naam Student:.
Nadere informatieIk-Wijzer Ik ben wie ik ben
Ik ben wie ik ben Naam: Lisa Westerman Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Lisa Westerman... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Lisa,
Nadere informatieTekst lezen en vragen stellen
1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij
Nadere informatieInleiding. Autisme & Communicatie in de sport
Sanne Gielen Inleiding Starten met een nieuwe sport is voor iedereen spannend; Hoe zal de training eruit zien? Zal de coach aardig zijn? Heb ik een klik met mijn teamgenoten? Kán ik het eigenlijk wel?
Nadere informatieCOMMUNICATIE training. effectief communiceren met iedereen
COMMUNICATIE training effectief communiceren met iedereen Een training van COMMUNICERENENZO Mensen zijn belangrijk. Resultaten ook Mensen zijn belangrijk en waardevol. Resultaten worden behaald dankzij
Nadere informatieInformatie over de deelnemers
Tot eind mei 2015 hebben in totaal 45558 mensen deelgenomen aan de twee Impliciete Associatie Testen (IATs) op Onderhuids.nl. Een enorm aantal dat nog steeds groeit. Ook via deze weg willen we jullie nogmaals
Nadere informatieZelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen.
Zelfstandig werken Zelfstandig werken = actief en zelfstandig leren van een leerling. Het kan individueel of in een groep van maximaal 6 leerlingen. Visie Leerlinggericht: gericht op de mogelijkheden van
Nadere informatiePersoonlijke competenties Sociale competenties Leer (school) competenties
Reader TOP-dagen 2014-2015 In het onderwijs is het steeds vanzelfsprekender dat je ieder jaar meer kunt en weet. Je bent druk bezig met het leren van de vakken. Maar je ontwikkelt ook competenties. In
Nadere informatieGroep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis (dubbele les) Groep 8 Verdiepingsles: Lagerhuis voorbereiding. Leerkrachtinformatie
Leerkrachtinformatie (dubbele les) Lesduur: 2 x 50 minuten (klassikaal) Introductie van de activiteit 1. Deze klassikale les bestaat uit twee delen: Voorbereiding Uitvoering voorbereiding Lesduur: 50 minuten
Nadere informatieJ L. Nordwin College Competentiemeter MBO - 21st Century & Green Skills. Vaardigheden Gedragsindicatoren. 21st Century Skill - -
Nordwin College Competentiemeter MBO - 21st Century & Green Skills 21st Century Skill Jouw talent Vaardigheden Gedragsindicatoren J L Ik weet wat ik wil Ik weet wat ik kan Ik ga na waarom iets mij interesseert
Nadere informatieTraining Netwerken Forum 12-5-2014
Training Netwerken Forum 12-5-2014 Inhoudsopgave Inleiding 3 Doelen 4 Deelnemers 4 Werkvormen 4 Programma 4 Voorstellen & introductie 5 Inleiding 6 Opdracht Je eigen netwerk 7 Theorie 8 Opdracht In gesprek
Nadere informatieDraaiboek voor een gastles
Draaiboek voor een gastles Dit draaiboek geeft jou als voorlichter van UNICEF Nederland een handvat om gastlessen te geven op scholen. Kinderen, klassen, groepen en scholen - elke gastles is anders. Een
Nadere informatieBeroepenwerkstuk 3 MAVO
Beroepenwerkstuk 3 MAVO 2015 2016 1 INLEIDING Het beroepenwerkstuk: Een van de onderdelen van het programma beroepenoriëntatie in 3 mavo is het maken van een beroepenwerkstuk en het presenteren hiervan
Nadere informatieDE BIBLIOTHEEK VAN JE DROMEN? groep A
DE BIBLIOTHEEK VAN JE DROMEN? groep A 4 opdrachten! 60 minuten! Bij iedere opdracht zet iemand zijn wekker/ chronometer (op gsm of uurwerk), zodat je zeker niet veel langer dan een kwartier bezig bent.
Nadere informatieEffectieve samenwerking: werken in driehoeken
Effectieve samenwerking: werken in driehoeken Werken in driehoeken is een wijze van samenwerking die in elke organisatie, projectteam en netwerk mogelijk is. Het maakt dat we kunnen werken vanuit een heldere
Nadere informatieHoe aardgasvrij woon jij?
JOUW GASTLES Gastles Hoe aardgasvrij woon jij? Je gaat een gastles verzorgen voor leerlingen in het voortgezet onderwijs waarin je laat zien hoe je in je werk dagelijks bezig bent met het thema aardgasvrij
Nadere informatieSPEELWIJZE LEIDERSCHAPSSPEL
SPEELWIJZE LEIDERSCHAPSSPEL Bij werken, zowel betaald als vrijwillig, hoort leiding krijgen of leiding geven. De vraag wat effectief leiderschap is houdt dan ook veel mensen bezig. De meningen hierover
Nadere informatieTeamkompas voor Zelfsturing
Teamkompas voor Zelfsturing Wat is het teamkompas: Met dit instrument kun je inzicht krijgen in de ontwikkeling van je team als het gaat om effectief samenwerken: Waar staan wij als team? Hoe werken wij
Nadere informatieWelke ruimte en skills hebben leerlingen nodig om bevlogen en gemotiveerd te werken. Astrid van den Hurk 22 januari 2015
Welke ruimte en skills hebben leerlingen nodig om bevlogen en gemotiveerd te werken Astrid van den Hurk 22 januari 2015 Doelen Zicht op basisbehoeftes van leerlingen om gemotiveerd te kunnen werken; Zelfdeterminatietheorie
Nadere informatieDe vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën:
> Categorieën De vragen sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen en zijn onderverdeeld in de volgende vijftien categorieën: 1 > Poten, vleugels, vinnen 2 > Leren en werken 3 > Aarde, water,
Nadere informatieASSERTIVITEIT. beter communiceren vanuit jezelf
ASSERTIVITEIT beter communiceren vanuit jezelf Een training van COMMUNICERENENZO Mensen zijn belangrijk. Resultaten ook Mensen zijn belangrijk en waardevol. Resultaten worden behaald dankzij mensen. Zij
Nadere informatieKritiek Voorval bespreking
Kritiek Voorval bespreking Een deelnemer vertelt aan de groep een moeilijk voorval dat hem is overkomen. Het verhaal eindigt op het moment dat de deelnemer een beslissing moest nemen. Daarna analyseert
Nadere informatieRotterdams Ambassadrices Netwerk
De ambassadrice als werver van inburgeraars 1. Inleiding; eigen ervaringen 2 A. Wat is werven 2 B. Het belang van werven 2 C. Verwachtingen 3 D. Rollenspel 4 E. Opdracht 4 2. Voortraject: 4 A. Doel 4 B.
Nadere informatieOpleiders in de school: Els Hagebeuk elshagebeuk@de-gouw.nl Sjef Langedijk sjeflangedijk@de-gouw.nl. Begeleiden van pabostudenten
Opleiders in de school: Els Hagebeuk elshagebeuk@de-gouw.nl Sjef Langedijk sjeflangedijk@de-gouw.nl Begeleiden van pabostudenten Dit stuk geeft je handvatten bij de begeleiding van een pabostudent. Als
Nadere informatieGrenzeloze vrijheid? Discussiebijeenkomst tienerclub
Grenzeloze vrijheid? Discussiebijeenkomst tienerclub Leeftijd: 12-16 jaar Tijdsduur: 1 uur Doelen - De jongeren denken na over de betekenis van de muur tussen Israël en de Palestijnse gebieden in het dagelijks
Nadere informatieDoel van deze presentatie is
Doel van deze presentatie is Oplossingsgericht? Sjoemelen? Evaluatie van de praktische oefening. Verbetersuggesties qua oplossingsgerichtheid (niet met betrekking tot de inhoud van de gebruikte materialen)
Nadere informatieCollectief aanbod Jeugd Houten
Collectief aanbod Jeugd Houten Groepsmaatschappelijk werk Santé Partners in Houten 2018-2019 1 Inhoud Blz. Training Sterk staan 9-12.... 3 Zomertraining Plezier op School (aankomende brugklassers). 4 Assertiviteitstraining
Nadere informatieWorkshop samen talenten benutten
Workshop samen talenten benutten Doelgroep: organisaties die met vrijwilligers met een beperking willen werken Doel: kennis en vaardigheden overdracht voor het werken met mensen met een beperking Bijeenkomst
Nadere informatieTRAINING VOOR VERTROUWENSPERSONEN Over integriteit en vertrouwelijkheid
TRAINING VOOR VERTROUWENSPERSONEN Over integriteit en vertrouwelijkheid Training voor medewerkers die binnen hun bedrijf als vertrouwenspersoon optimaal willen functioneren. Training vertrouwenspersonen
Nadere informatieTraining. Coachend begeleiden
Training Coachend begeleiden Colofon Uitgeverij: Edu Actief b.v. 0522-235235 info@edu-actief.nl www.edu-actief.nl Auteurs: Bertine Pruim Inhoudelijke redactie: Napona Smid Titel: Factor-E Coachend begeleiden
Nadere informatieLeerjaar 4: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A
Leerjaar 4: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A Thema 12: Het vinden van werk c: Kiezen en solliciteren naar passende stageplek Thema 1 Introles De leerling oriënteert zich op
Nadere informatieSLB eindverslag. Rozemarijn van Dinten HDT.1-d 12053449 11-11-12
SLB eindverslag Rozemarijn van Dinten HDT.1-d 12053449 11-11-12 Eindverslag De afgelopen periode heb ik een aantal lessen SLB gehad. Hierover ga ik een eindverslag schrijven en vertellen hoe ik de lessen
Nadere informatieIk-Wijzer Ik ben wie ik ben
Ik ben wie ik ben Naam: Johan Vosbergen Inhoudsopgave Inleiding... 3 De uitslag van Johan Vosbergen... 7 Toelichting aandachtspunten en leerdoelen... 8 Tot slot... 9 Pagina 2 van 9 Inleiding Hallo Johan,
Nadere informatieVOORTGEZET ONDERWIJS VOORDEEL ZONDER VOOROORDELEN
VOORTGEZET ONDERWIJS VOORDEEL ZONDER VOOROORDELEN 1 Algemene informatie Beste docent, Voor u ligt de toolkit die RADAR voor u heeft ontworpen. Vanuit de resultaten van de Diverscity-meter is deze toolkit
Nadere informatieMentor Datum Groep Aantal lln
Lesvoorbereidingsformulier Fontys Hogeschool Kind en Educatie, Pabo Eindhoven Bron: Didactisch model van Gelder Student(e) Klas Stageschool Plaats Rachel van der Pijl P14EhvADT De Springplank. Eindhoven
Nadere informatieTrainingen en workshops voor praktijkopleiders en leidinggevenden. Jouw talent, onze ambitie!
Trainingen en workshops voor praktijkopleiders en leidinggevenden Jouw talent, onze ambitie! Je vindt het belangrijk om te blijven investeren in je eigen ontwikkeling. Zeker als je nieuwe vaardigheden
Nadere informatieVoorbeeld actiepunten Aandachtspunt = bevorderen van interactie tussen kinderen tijdens de evaluatie van de les
1 Lesschemaformulier (LSF) Handleiding versie 2009-2010 / Pedagogogische Hogeschool De Kempel Helmond Kop Op ieder lesschemaformulier noteer je jouw voor- en achternaam en de jaargroep op de Kempel. Je
Nadere informatieDiscussiëren Kun Je Leren:
Chantal Deken Discussiëren Kun Je Leren: discussielessen voor groep 3 t/m 8; sluit aan bij referentieniveaus Mondelinge taal; versterkt 21 e -eeuwvaardigheden als communiceren en samenwerken; compleet
Nadere informatieProfessionaliseren van de didactische aanpak van het informatievaardighedenonderwijs
Professionaliseren van de didactische aanpak van het informatievaardighedenonderwijs Angelique van het Kaar Risbo Erasmus Universiteit Rotterdam 7 november 2012 Overzicht onderwerpen Training Didactische
Nadere informatieKwaliteitszorg. Test jezelf.
Kwaliteitszorg. Test jezelf. Pagina 1 Weet jij hoe je je deskundigheid of die van je collega s kunt bevorderen of professionaliseren? Kun je goed samenwerken? Kun je kwaliteitszorg leveren? Doe de testjes
Nadere informatieOPLEIDING tot MBO- VERPLEEGKUNDIGE. Ondersteuningsmagazijn. Beroepstaak E Beginner
OPLEIDING tot MBO- VERPLEEGKUNDIGE Ondersteuningsmagazijn Beroepstaak E Beginner Albeda college Branche gezondheidszorg Kwalificatieniveau 4 Crebo 95 Versie: Juli 2013 Fase: beginner Naam deelnemer:. 2
Nadere informatieRespectvol reageren op gevoelens
OPDRACHTFORMULIER Respectvol reageren op gevoelens Naam student: Datum: 1 Lees het handelingsformulier van deze vaardigheid en noteer vragen en opmerkingen. Bespreek deze met medestudenten of je docent.
Nadere informatieFeedback. in hapklare brokken
Feedback in hapklare brokken Jan van Baardewijk Zorgteamtrainer Op zorgteamtraining.nl is de meest recente versie van feedback gratis beschikbaar. Mocht je willen weten of je de meest recente versie hebt,
Nadere informatieIntroductie 1. Waarvoor hebben de studenten een mentor nodig? 2. Wie kan mentor worden? Iemand die:
Mentor informatie Introductie Het Mentoringprogramma is voor studenten die een begeleidingsvraag hebben. Deze begeleidingsvraag kan zeer divers van aard zijn en heeft te maken met schoolse-, persoonlijke
Nadere informatieEen Positief. leer en leefklimaat. op uw school
Een Positief leer en leefklimaat op uw school met TOPs! positief positief denken en doen Leerlingen op uw school ontwikkelen zich het beste in een positief leer- en leefklimaat; een klimaat waarin ze zich
Nadere informatieLeerjaar 3: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A Thema 1: Communiceren en sociaal contact onderhouden
Leerjaar 3: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A Thema 1: : Thema 1 1. Introductieles De leerling vertelt waarom het belangrijk is om goed te presenteren. Arbeidsvoorbereidend
Nadere informatieInstructie 1. Heb jij je voelsprieten uitstaan? De relatie met je cliënt
Instructie 1 De relatie met je cliënt Heb jij je voelsprieten uitstaan? Met behulp van dit werkblad onderzoek je of je je voelsprieten hebt uitstaan naar de cliënt. Kies een cliënt en vul met die cliënt
Nadere informatie1. Wat is een controverse? Praktijk en theorie. 2. Vaardigheden: empathie, denken vanuit meerdere perspectieven en een kritische houding
Lesgeven over controversiële thema s Docentendag maatschappijleer 2019 Geerte Savenije Inhoud van deze workshop: 1. Wat is een controverse? Praktijk en theorie 2. Vaardigheden: empathie, denken vanuit
Nadere informatieOpvoeden in andere culturen
Opvoeden in andere culturen Bevorderen en versterken: competenties vergroten Een betere leven DVD 1 Bevolkingsgroepen aantal Allochtoon3.287.706 Autochtoon13.198.081 Europese Unie (exclusief autochtoon)877.552
Nadere informatieWorkshop 3 e nationaal congres Opvoedingsondersteuning. Opvoedingsondersteuning. Kenniswerkplaats Tienplus
Kenniswerkplaats Tienplus Laagdrempelige ondersteuning aan ouders met tieners in Amsterdam Pauline Naber, Hogeschool INHolland Marjan de Gruijter, Verwey-Jonker Instituut http://www.kenniswerkplaats-tienplus.nl/
Nadere informatieDiversiteit en beroepsvaardigheden Leer jezelf kennen Basishouding en diversiteit Discriminatie Gedrag bij diversiteit Pesten. Hoofdstuk 2: werken
Diversiteit en beroepsvaardigheden Leer jezelf kennen Basishouding en diversiteit Discriminatie Gedrag bij diversiteit Pesten Hoofdstuk 2: werken Werkwijze en opdrachten Boek en laptop nodig voor iedere
Nadere informatieSignalering in de palliatieve fase
Signalering in de palliatieve fase Train de trainer projectleiders dagdeel 2: implementatie en projectmatig werken december2015 Programma Ken uw doelgroep het implementatietraject taken en rol van projectleider
Nadere informatieMijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd
Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen
Nadere informatieCompetenties verbonden aan het ComPas
Competenties verbonden aan het ComPas 5 kerncompetenties en 8 erg waardevol competenties 1. Kunnen samenwerken... 2 2. Contactvaardig zijn... 3 3. Inlevingsvermogen/empathie bezitten... 4 4. Zelfreflectie...
Nadere informatieSeksuele diversiteit bespreekbaar maken in je klas:
Seksuele diversiteit bespreekbaar maken in je klas: Inleiding: Hieronder vind je vier verschillende werkvormen die je in je klas kunt gebruiken om seksuele diversiteit bespreekbaar te maken. Uiteraard
Nadere informatieVerbetertraject Zeggenschap / Kwaliteit van Bestaan sector Lichamelijke Gehandicaptenzorg
Verbetertraject Zeggenschap / Kwaliteit van Bestaan sector Lichamelijke Gehandicaptenzorg Cursus Mondigheid Dit praktijkvoorbeeld uit het verbetertraject Zeggenschap in de LG sector is door InteraktContour
Nadere informatieOnderhandelen en afspraken maken
OPDRACHTFORMULIER Onderhandelen en afspraken maken Naam student: Datum: 1 Lees het handelingsformulier van deze vaardigheid en noteer vragen en opmerkingen. Bespreek deze met medestudenten of je docent.
Nadere informatie3. Wat betekent dat voor de manier waarop lesgegeven zou moeten worden in de - voor jou - moeilijke vakken?
Werkblad: 1. Wat is je leerstijl? Om uit te vinden welke van de vier leerstijlen het meest lijkt op jouw leerstijl, kun je dit simpele testje doen. Stel je eens voor dat je zojuist een nieuwe apparaat
Nadere informatieBrugklastraining 2015 Groep 8
Brugklastraining 2015 Groep 8 Marieke van der Ven (Kinder-jeugd Psycholoog - Propersona) Mehrnaz Rezai (Ortho-pedagoog Propersona) Renske van der Zande (Dramatherapeut IO BovensteOnder, Tandem) Deelnemers:
Nadere informatie[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster
[PILOT] Aan de slag met de Hoofdzaken Ster! Hoofdzaken Ster Copyright EffectenSter BV 2014 Hoofdzaken Ster SOCIALE VAARDIGHEDEN VERSLAVING DOELEN EN MOTIVATIE 10 9 8 10 9 8 7 6 4 3 2 1 7 6 4 3 2 1 10 9
Nadere informatieTRAINING WERKBEGELEIDING
TRAINING WERKBEGELEIDING Door Martje Kuijlenburg Student no: 500618854 Jaar 3 Hogere Beroepsopleiding Verpleegkunde In opdracht van: de Hogeschool van Amsterdam Docent: Yvonne van Marle INHOUDSOPGAVE Inleiding...
Nadere informatieOver taaie taboes en lastige liefdes
Seksuele diversiteit graad 3 Lesvoorbereiding Over taaie taboes en lastige liefdes Bij lesmateriaal, bij deze les op de site, vind je het nodige lesmateriaal voor deze les: Print het artikel Huwelijken
Nadere informatieCOMMUNICEREN VANUIT JE KERN
COMMUNICEREN VANUIT JE KERN Wil je duurzaam doelen bereiken? Zorg dan voor verbonden medewerkers! Afgestemde medewerkers zijn een belangrijke aanjager voor het realiseren van samenwerking en innovatie
Nadere informatieEn, wat hebben we deze les geleerd?
Feedback Evaluatie Team 5 En, wat hebben we deze les geleerd? FEED BACK in de klas En, wat hebben we deze les geleerd? Leerkracht Marnix wijst naar het doel op het bord. De leerlingen antwoorden in koor:
Nadere informatieZo verstuurt u een WhatsApp! Opdracht: Analyseren, evalueren
Zo verstuurt u een WhatsApp! Opdracht: Analyseren, evalueren 1. Inleiding Een mobiele telefoon; niet meer weg te denken uit de broekzak van elke scholier. In deze opdracht kijken de leerlingen naar een
Nadere informatie1 Studieloopbaanbegeleiding (slb) 15 1.1 Doel en taken slb 15 1.2 slb-instrumenten en methoden 18
Inhoud Inleiding 9 Deel 1 Theorie 13 1 Studieloopbaanbegeleiding (slb) 15 1.1 Doel en taken slb 15 1.2 slb-instrumenten en methoden 18 2 Gespreksvaardigheden 28 2.1 Communicatiewetmatigheden 28 2.2 Luisteren
Nadere informatieSollicitatiegesprekken volgens de STAR methode
Sollicitatiegesprekken volgens de STAR methode Tijdens sollicitatiegesprekken wil je zo snel en zo goed mogelijk een kandidaat voor een openstaande functie selecteren. De STAR vragenmethode is een gedegen
Nadere informatieOntwikkeling. Opleiding Persoonlijke Ontwikkeling
Ontwikkeling Opleiding Persoonlijke Ontwikkeling Opleiding Persoonlijke Ontwikkeling Waarom? Ik heb het idee dat ik wel eens tekortschiet als het erom gaat anderen duidelijk te maken wat ik bedoel. Ik
Nadere informatieTest: Je ouders als studie oriëntatiecoach
Test: Je ouders als studie oriëntatiecoach Je ouders kunnen perfecte last minute studie oriëntatiecoaches zijn, maar weten ze eigenlijk wel wat je dromen en ambities zijn? En omgekeerd: weet jij hoe jouw
Nadere informatieTalentgerichte benadering
Talentgerichte benadering 4. Strengths-based development (*) Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Hoe creëren we een stimulerend leerklimaat waarin studenten het beste uit zichzelf kunnen halen? Dit was de
Nadere informatieWorkshop Handleiding. Verhalen schrijven. wat is jouw talent?
Workshop Handleiding Verhalen schrijven wat is jouw talent? Inhoudsopgave Hoe gebruik je deze workshop? Hoe kun je deze workshop inzetten in je klas? Les 1: Even voorstellen stelt zich kort voor en vertelt
Nadere informatieAdvies en verkoopvaardigheden
Advies en verkoopvaardigheden en 1/6 Voorbereidingsopdracht bijeenkomst 1 Wat versta jij onder verkoop? Bewust worden wat verkopen in de apotheek is. Voorafgaand aan de eerste bijeenkomst oriënteer je
Nadere informatiewerkbladen, telefoons en opnametoestel
DE BAAN OP! De jongeren organiseren zelf één of meerdere bedrijfsbezoeken. Ze verzamelen informatie over verschillende bedrijven en op basis hiervan kiezen ze met de hele klas het meest interessante bedrijf
Nadere informatieDiscriminatie? Niet in onze school!
Discriminatie? Niet in onze school! voorlichting, training, lesmateriaal en advies voortgezet onderwijs Hé homo, doe s normaal! Uitsluiten, uitschelden en pesten horen niet bij een school waar leerlingen
Nadere informatieSPELVARIANTEN. Heb je vragen, feedback of wil je op weg geholpen worden, neem contact met ons op. info@talentengenerator.nl.
SPELVARIANTEN Je ontdekt meer in een uur spelen dan in een jaar converseren Plato Het klinkt zo simpel we gaan bouwen aan het vertrouwen maar is het wel zo simpel? Zomaar vanuit het niets het thema vertrouwen
Nadere informatieLeerplanschema Minor Psychologie
Minor Psychologie 1 Inleiding Waarom houden mensen zich niet aan dieetvoorschriften? Hoe kan ik ze dan stimuleren om dat wel te doen? Hoe kan ik teamsporters leren om beter om te gaan met zelfkritiek?
Nadere informatieSPEELWIJZE KWALITEITENSPEL PLUS Versie in eenvoudig Nederlands
SPEELWIJZE KWALITEITENSPEL PLUS Versie in eenvoudig Nederlands Kwaliteitenspel PLUS is een vereenvoudigde versie van het Kwaliteitenspel en is bestemd voor mensen die bijvoorbeeld begrippen als flexibel,
Nadere informatieLeerjaar 3: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A
Leerjaar 3: Lesopbouw en suggesties (incl. bewijzenblad) voor leerroute A Thema 12: Het vinden van werk Praktijkkern c: Kiezen en solliciteren naar passende stageplek Thema Praktijkkern 12. Het vinden
Nadere informatieHulp bij ADHD. Scholingsaanbod
Hulp bij ADHD Dit heeft mijn beeld van ADHD enorm verrijkt. Ik zie nu veel mogelijkheden om kinderen met ADHD goede begeleiding te bieden deelnemer workshop bij Fontys Hogescholen Copyright 2010 Hulp bij
Nadere informatieTrainingen die je in beweging brengen!
Trainingen die je in beweging brengen! Een training bij Caro van Roon brengt je in beweging. Dat levert je inzichten, ervaringen en kennis op over jezelf en de ander. Je leert vanuit je eigen persoonlijkheid
Nadere informatieGespreksformulieren LA personeel Dommelgroep
Gespreksformulieren LA personeel Dommelgroep (versie mei 2012) FUNCTIONERINGSGESPREK leraar basisonderwijs (LA) Naam: Geboortedatum: Huidige school: Leidinggevende: Huidige functie: Datum vorig gesprek:
Nadere informatiePraktijkgerichte Scholing tot praktijkmanager
Praktijkgerichte Scholing tot praktijkmanager Leergang voor de praktijkmedewerker/praktijkmanager van de tandarts/huisartsenpraktijk. voor data of voor in-company verzoeken 1 De praktijkmanager kan een
Nadere informatieUtrecht, september 2010 Gerjoke Wilmink directeur Nibud
Voorwoord Ongeveer twee jaar geleden publiceerde het Nibud Geld en Gedrag, Budgetbegeleiding voor de beroepspraktijk. Het boek werd enthousiast ontvangen door het werkveld, vooral vanwege de competenties
Nadere informatie