KOUDE OORLOG ( ) Tijdvak 9 Tijd van wereldoorlogen ( ) Tijdvak 10 Tijd van televisies en computers ( )

Transcriptie

1 KOUDE OORLOG ( ) Tijdvak 9 Tijd van wereldoorlogen ( ) Tijdvak 10 Tijd van televisies en computers ( )

2 Definitie Koude oorlog: Periode van gewapende vrede tussen de Verenigde Staten + bondgenoten ( het Westen ) en de Sovjet-Unie + bondgenoten ( het Oostblok ) Tegenstellingen zijn gebaseerd op: * politiek systeem * economisch systeem * werelddominantie * vijandbeeld * angst

3 * Politiek systeem parlementaire democratie <> communistische partijdictatuur individuele vrijheid <>totalitaire staat * Economisch systeem kapitalisme (markteconomie) <> staatgeleid (planeconomie) inkomen en bezit <> klassenloze maatschappij * Werelddominantie militair: NAVO <> Warschaupact wapenwedloop <> wapenwedloop politiek: Containment politiek <> Komintern Trumandoctrine <> Brezjnevdoctrine economisch: Marshallplan <> Comecon

4 vijandbeeld

5 Spanningen USA - USSR Truman: - Potsdam (Stalin, Truman, A:lee) einde WO- 2 begin Koude Oorlog deling Duitsland in bezecngszones 1949 BRD <> DDR Wens tot isolakonisme USA verdwijnt > ackevere rol in wereldpolikek versterkt door: - rol USA in WO- 2 - gebruik atoombommen - Trumandoctrine > ContainmentpoliKek > Marshallhulp - bondgenootschappen: - NAVO - ZOAVO - CENVO

6 The Iron Curtain 1948 blokkade van Berlijn Oorzaak: - Invoering D-Mark West DU Gevolg: - Afsluiting Berlijn - Luchtbrug - Stalin geeft op mei 1949

7 Onbedoelde gevolgen van blokkade: 1949 Uitroepen van de: BRD en DDR oprichting NAVO oprichting Warschaupact (1955) reden: BRD lid van NAVO DDR lid van Warschaupact Oost-Europa was ontevreden: 1953 > opstand in de DDR - onderdrukking - armoede onderdrukt door troepen Warschaupact (géén Russen) (v - Duck and cover voorlichtingsfilm Amerikaanse overheid )

8 1953 Stalin Chroesjtsjov volgt op Imre Nagy - Haalde Hongarije uit het Warschaupact - Zorgde voor nieuwe verkiezingen - Geëxecuteerd door de Russen 1956 Hongaarse opstand Imre Nagy (gematigd) volk eist: - vertrek Russen - vrije verkiezingen - proces tegen oude leiders Hard ingrijpen Chroesjtsjov en Warschaupact Hongaarse slachtoffers geen hulp van Westen hadden Hongaren verwacht NL: bestorming Felix Meritis (De Waarheid) (V Hongaarse opstand)

9 1961 > DDR Bouw van de muur Republikflucht > vanwege hogere welvaart BRD + democratisch systeem Reactie DDR? Afsluiten grens met BRD Omweg via Oost-Berlijn Afsluiten in 1961 Hoe? Bouw van de muur Walter Ulbricht spricht: Niemand hat die absicht eine mauer zu errichten.

10 Problemen elders in de wereld? 1949 > uitroepen Volksrepubliek China olv Mau Zedong (Mao-Tse-Toeng) > Koreaanse oorlog

11 1962 > Cuba-crisis Cuba > olv Batista - vakantie-eiland voor rijke Amerikaan - economisch afhankelijk van VS (suiker) 1959 > revolutie door Fidel Castro Cuba communistisch / nationalisatie reactie VS? economische boycot (Eisenhower) Castro zoekt toenadering tot USSR

12 1961 Varkensbaai-incident invasie van Cubaanse bannelingen met hulp van de CIA en leger mislukt Castro / Chroesjtsjov bouw raketbases U2 spionage > foto basis genomen Kennedy besluit tot blokkade

13

14 (v toespraak Kennedy) (v KO cuba-crisis) Angst voor een atoomoorlog neemt wereldwijd toe Geheime onderhandelingen: - USSR blaast bases af - USA haalt raketten weg uit Turkije (geheim) - installeren van hot line - USA belooft Cuba niet aan te vallen

15

16

17 1968 > Praagse Lente - machtswisseling in communistische partij > Alexander Dubcek wilden hervormingen (comm. met menselijk gezicht!) * afschaffing censuur * betere naleving burgerrechten * economische hervorming - Warschaupact maakte er een einde aan nauwelijks verzet bevolking

18

19 Vanaf WO-2 > spanningen leidden tot wapenwedloop Fase 1: afschrikking door massale vergelding (jaren 50) USA atoombommenwerpers, raketten USSR wel kernwapens, geen raketten, atoombommen werpers wel overwicht aan conventionele wapens dus USA in voordeel (v RVD als de bom barst) Fase 2: wederzijdse afschrikking (jaren daarna) USA McNamara (1961) > MAD = Mutual Assured Destruction kern: second strike capability door kernonderzeeërs

20 Lanceerinrichtingen en kernkoppen USA en USSR: periode USA USSR Jaar lanceerinr. kernkoppen lanceerinr. Kernkoppen Fase 3: het aangepaste antwoord (jaren 60) Kennedy (1962) > eerst conventionele wapens dan lichte kernwapens uiteindelijke zware kernwapens > MAD Europa was tegen: oorlog zou namelijk in Europa worden gevoerd angst dat USSR nu eerder W-Europa zou aanvallen Pas in 1967 aanvaard (v wapenwedloop U2-incident)

21

22 Aantallen nucleaire wapens USA en USSR

23 Ontspanning tijdens koude oorlog 1953 nieuwe regeringen: USA > Truman vervangen door Eisenhower (Dulles min. v BZ) containment vervangen door politiek van rollback = bevrijding van volken door comm onderworpen Hoe? Politiek, economisch, militair (ook kernwapen) niet doorgegaan: Congres > weinig geld beschikbaar stellen USSR > opbouw kernmacht te gevaarlijk USSR > Stalin vervangen door Chroesjtsjov politiek van vreedzame coëxistentie Hoogtepunt: Conferentie van Genève (1955) > vriendelijke sfeer

24 Uitwerking: aanvaarding ontstaan BRD en DDR aanvaarding BRD lid NAVO en DDR lid Warschaupact vredesverdrag met Oostenrijk USSR akkoord dat land westerse democratie wordt USA akkoord dat land neutraal blijft, geen lid NAVO opstand Hongarije Warschaupact slaat opstand neer USA geen militair ingrijpen Suezcrisis USSR geen militair ingrijpen USA druk op Eng. + Fr. tot terugtrekking (Suezcrisis: Nasser (Egypte) nationalisatie Suezkanaal Israël valt aan met steun van Eng. en Fr.)

25

26 Periode Kenmerk: nieuwe detente = pogingen tot ontspanning nu en dan incidenten Waarom detente? - voorkomen dat nucleair conflict onbeheersbaar wordt - wapenwedloop kost veel geld > begrotingstekorten USA - kosten Vietnamoorlog - niet elk regime is bondgenoot tegen comm. USSR - kosten landbouwproblemen - economische hulp aan satellietstaten

27 Hoe was detente te zien? * aanleg hotline * betere relatie USA China > pingpong-diplomatie > China wil economische samenwerking * kernwapenbeheersing > 1968 Non-poliferatieverdrag doel: verspreiding kernwapens voorkomen > 1972 SALT I doel: afname intercontinentale kernwapens > 1979 SALT II doel: afname intercontinentale kernwapens * BRD erkent grens met DDR 1969 Willy Brand werd bondskanselier voerde Ost-politiek 1970 Brand tekent Verdrag van Moskou USSR belooft vrij verkeer tussen BRD en DDR

28 Tegelijkertijd vasthouden van invloedssferen USSR: Brezjnevdoctrine ingrijpen in Praagse Lente inval in Afghanistan steun comm. partij dwingt Poolse regering Solidariteit te verbieden USA: - geen westerse democratieën die overliepen geen ingrijpen Afghanistan, wel steun aan Moedjahidien geen ingrijpen in Nicaragua bij macht van Sandinistas

29 Einde van de Koude Oorlog * indirecte oorzaken: > kost veel geld - USSR: economisch slecht (schaarste, corruptie, armoede) USA: 1983 SDI (star wars) R. Reagan (leiding USSR ongerust) > communisme verliest aantrekkingskracht - voor de bevolking (zie boven) - voor de leiding (technologische achterstand) - einde Koude Oorlog = kans op westerse hulp > bevolking W-Europa verzet tegen kernbewapening - tegen NAVO-dubbelbesluit - Hollanditis

30 * directe oorzaken: > 1985 Gorbatsjov aan de macht - Glasnost (openheid) democratisering - Perestrojka (hervorming) kapitalisme - loslaten Brezjnevdoctrine - Oostbloklanden meer vrijheid - invoering meerpartijendemocratie (1989) > 1989 Polen: - Solidariteit toegelaten, vrije verkiezingen Hong, Tsj, DDR, Bulg: - demonstraties DDR: val van de muur ( wir sind das Volk > wir sind ein Volk > 1990 BRD/DDR: eenwording, EU en NAVO > wapenvermindering USA / USSR > 1991 USSR: mislukte staatsgreep gevolgen: Jeltsin vervangt Gorbatsjov USSR valt uiteen opheffen Warschaupact

31

32