Samenvatting Geschiedenis Module 11 hst. 1 t/m 3

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Module 11 hst. 1 t/m Samenvatting door een scholier 2242 woorden 8 maart 200 6,2 21 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Module 11 Hst. 1 t/m Tweede Wereldoorlog en Koude Oorlog Hst. 1 Voor de tweede keer wereldoorlog 1 september 199: Blitzkrieg. Dat is een snelle bewegingsoorlog met tanks en luchtsteun van duikbommenwerpers in de voorhoede. Op september 199: Groot-Brittannië en Frankrijk verklaren Duitsland de oorlog. 1.1 Oorlog in Europa Van april tot juli 1940 worden Denemarken, Noorwegen, Benelux en Frankrijk door Duitsland versla-gen. Ook het neutrale Nederland wordt bezet. Koningin Wilhelmina vluchtte naar Engeland en bleef van daaruit Nederlands-Indië en de Antillen en Suriname besturen. Zweden, Zwitserland, Spanje en Portugal bleven neutraal en Italië was sinds 196 bondgenoot in de As tussen Rome en Berlijn. In Frankrijk was het noorden bezet door de Duitsers, de rest, Vichy-Frankrijk, werd geregeerd door Pétain. De Battle of Britain > Luchtslag om Engeland in 1940, werd de eerste tegenslag voor Hitler. Drang nach Osten > Volgens Hitler hoort Duitsland wegens zijn geschiedenis richting Oost-Europa te koloniseren. Op 22 juni 1941 was er de operatie Barberossa, aanval van de Duitsers op de SU. (slag bij Stalingrad) Maar door het weer kwamen de Duitsers niet ver. Het mislukt en in feb. 194 moesten de Duitsers toegeven aan het rode leger, uiteindelijk tot aan Berlijn toe. 1.2 De Grote Alliantie Na de aanval van Duitsland op de SU, sloot de SU een bondgenootschap met Groot-Brittannië. Nederland voegde zich ook bij deze grote alliantie. De VS werd bij de WOII betrokken door Japan, die in Pearl Harbor een groot deel van de Amerikaan-se vloot vernietigde. Duitsland verklaarde op 11 december de oorlog aan de VS. Japan begon een op-mars in Azië en veroverde vele Europese kolonies. Doordat ook Nederlands-Indie werd bezet raakte Japan ook in oorlog met Nederland. Maar Japan leed na 1942 grote verliezen. Vanaf 1942 drongen de geallieerden de Duitsers terug. In Noord-Afrika verloren de Duitsers de slag bij El- Alamein. De opmars van de geallieerden ging langzaam en Stalin eiste een groter tweede front in Europa. Pagina 1 van 6

2 Op 6 juni 1944: D-day. De geallieerden landen op de stranden van Normandië, en ze begonnen aan de bevrijding. De bevrijding van Nederland liep bij de grote rivieren vast. In de winter deden de Duitsers nog een laatste poging om de geallieerden tegen te houden, het Ardennen-offensief. Op 2 mei 45 ver-overde het rode leger Berlijn. Kamikaze piloten vlogen zich te pletter op Amerikaanse schepen, zo leed Amerika grote verliezen. In Japan werd de oorlog beëindigd door capitulatie van de Japanners na de twee atoombommen op Nagasaki en Hiroshima. Dit was het einde van de WOII. In Neurenberg en Tokyo werden oorlogsmisdadigers berecht. 1. Nederland bezet Na het bombardement op R dam moest generaal Winckelman zich overgeven. Wilhelmina vluchtte naar Engeland en de Oostenrijker Seys Inquart werd Reichskommissar. In 1940 werd de Nederlandse Unie opgericht, maar deze werd al snel verboden. Alle partijen, verenigingen en vakbonden werden opgeheven, alleen de NSB en de jeugdstorm mochten bestaan. De joden werden geïsoleerd. Ariërverklaring > men verklaarde daarmee geen Joodse voorouders te hebben. In 1941 werd de Joodse Raad opgericht. In 1941 was de Februaristaking. Dat was een open-lijke vorm van protest van de A dammers tegen de manier waarop Joden werden behandeld. De joodse bevolking werd in getto s bijeengedreven. In de SU werden de Joden al massaal geëxecuteerd door einzatzgruppen. Op 20 jan. 42 > Endlösung der Judenfrage. Joden werden in kampen gestopt, als slavenarbeiders, en uiteindelijk vergast. > Holocaust. Ook zigeuners, gehandicapten en homo s trof hetzelfde lot. Gerbrandy leidde tijdens WOII de oorlogskabinetten. Bernard IJzerdraad gaf het eerste verzetsblad uit, hierna kwamen vele anderen. Ook werden er verzetsgroepen opgericht zoals de KP, PCB. In april/mei 4 was er een staking omdat militairen naar Duitsland moesten en burgers moesten gaan werken. Velen accommodeerden, ze pasten zich aan aan de Duitse bezetting. September 1944 > Dolle dinsdag, gerucht dat de bevrijders bij Breda waren. Veel Nederlanders dach-ten dat Nederland al bevrijd werd. Vele NSB ers vluchtten, in deze maand mislukte ook de slag om Arnhem. Hierna richtten de geallieerden zich op de verovering van het Ruhrgebied en kwam de hon-gerwinter. Op 5 mei 1945 tekenden de Duitsers in Arnhem de overgave. Hst. 2 Van Truman-doctrine tot cubacrisis 2.1 Internationale afspraken 14 augustus 1941: Atlantisch handvest. Churchill en Roosevelt stelden een grondslag op voor een nieuwe wereldorde na de oorlog. Het was de basis voor de latere VN. December 194: Teheran. Werd een bijeenkomst van Stalin, Churchill en Roosevelt. Stalin mocht zijn veroverde gebieden behouden. Eind 1944 ging Churchill naar Moskou, waar hij met Stalin overlegde over de verdeling van Oost-Europa. Februari 1945: Jalta. Er werd besloten Duitsland in vijven te delen, voor de SU en Polen, Frankrijk, Eng, VS. Ook Berlijn werd verdeeld. Juli en augustus 1945: Potsdam. Roosevelt was opgevold door Truman en Churchill door Attlee. Dit was de Pagina 2 van 6

3 laatste geallieerde conferentie. Er kwam een cordon sanitaire: dit was een door Stalin gewenste zone van bufferstaten tussen de Sovjetunie en de rest van Europa. Deze staten werden compleet afhan-kelijk van Moskou. Tijdens de conferentie ontplofte de Hiroshima-bom in Japan. Stalin verklaarde Japan de oorlog. De VS toonde dat zij de grootste supermacht waren. In Neurenberg en Tokyo werden de oorlogsmisdadigers berecht. 2.2 Het IJzeren Gordijn Duitsland en Berlijn waren verdeeld in 4 stukken. Langzaamaan kwam het communisme in steeds meer landen aan de macht. Er kwamen volksdemocratieën; communistische dictatuur onder Stalin. Churchill sprak over het ijzeren gordijn van Stalin, maar ook de Britten namen gewelddadig een deel van Griekenland over. In 1947 was er een politiek van containment, het indammen van het communisme in de wereld. (ook wel Truman-doctrine). Een paar weken later kwam de VS met het Marshall-plan: de VS bood hulp om de wederopbouw van Europa te financieren. Er was een scheiding tussen West-Europa en Oost-Europa. West-Europa zou een economisch wonder meemaken. Van juni 48 tot mei 49 was er de Blokkade van Berlijn. Stalin sloot alle toegangswegen naar Berlijn af. De VS onderhielden een luchtbrug met voorraden voor de West-Berlijners. Westen: Bonds Republiek Duitsland. Oosten: Duitse Democratische Republiek. In 1949 werd de NAVO (Noord-Atlantische Verdragsorganisatie) opgericht, een militair bondgenootschap tegen de dreiging van het communisme. In dit jaar kwam men er achter dat ook de SU een atoombom had, je had nu 2 wereldmachten, ook omdat China communistisch was geworden. Ook de VN ontstond op 24 oktober 1945, een volkenorganisatie waarin een aantal landen veto-recht had. Algemene vergadering: deel van de VN waarin alle lidstaten zijn vertegenwoordigd. 2. Vijandbeeld in de jaren vijftig In 1950 opent de republikein Mc Carthy de jacht op communisten. Koreaanse oorlog: oorlog tussen Noord- en Zuid-Korea, en hun bondgenoten. Het noorden was van de SU, het zuiden van de VS. De VN erkende alleen zuid, de SU had nog geen stem in de VN omdat Stalin de veiligheidsraad boycotte. In juni 1950 valt Noord-Korea Zuid-Korea binnen. Dit was waarschijnlijk geen idee van Stalin. De VN gaf militaire hulp aan het zuiden. De VN rukten op naar het noorden, maar werden teruggedreven door China. In 195 was er een wapenstilstand. De Koreaanse oorlog gaf een sterke impuls aan de Koude Oorlog. Er was een enorme toename van de bewapening. In 1955 werd het Warschaupact, een militaire samenwerking tussen de SU en bondgenoten tegen de NAVO, opgericht. Roll back-politiek, de Amerikanen wilden het communisme overal terugdringen. In 1957 werd de spoetnik door de SU ontwikkeld. De wereld was klaar voor een kernoorlog. 2.4 Vreedzame coëxistentie? In 195 overleed Stalin. Nikita Chroesjtsjov werd de nieuwe sterke man. Hij pleitte voor vreedzame Pagina van 6

4 coëxistentie: de systemen van oost en van west zouden zonder oorlogsdreiging naast elkaar moeten kunnen bestaan. In 1955 werkte Chroesjtsjov mee aan een vredesverdrag met Oostenrijk. Zij kregen hun onafhanke-lijkheid terug. 1956: destalinisatie, met Stalin en zijn aanhangers werd afgerekend. In Polen vond in juni een arbeidersopstand plaats. Doordat Chroesjtsjov was verzekerd dat Polen communistisch en lid van het Warschaupact zou blijven liep de toestand in Polen niet uit de hand. De mensen in Hongarije wilden hun steun betuigen aan Polen, daardoor werd het onrustig. Imre Nagy werd als premier aangesteld. Hij kondigde aan dat Hongarije uit het Warschaupact zou treden. Groot-Brittannie en Frankrijk vielen samen met Israel Egypte aan, omdat zij het Suezkanaal hadden genationaliseerd. Engeland en Frankrijk wilden het Suezkanaal overnemen. De invasie mislukte. De SU zag dit als kans om in Hongarije in te grijpen. Boedapest werd aangevallen door het Rode Le-ger en het westen wilde niet helpen. Hst. Van dooi naar het einde van de Koude Oorlog.1 Naar ontspanning In 1960 werd Kennedy president en hij wilde de vreedzame coëxistentie voortzetten. Maar Chroesjt-sjov liet in 1961 de Berlijnse muur bouwen om te zorgen dat de Oost-Duitsers niet meer naar het wes-ten konden. In 1959 kwam Fidel Castro in Cuba aan de macht. In 1961 deed de CIA een slecht uitgevoerde poging tot een invasie op de Varkensbaai. Castro vroeg de SU om militaire steun. Kennedy kreeg in 1962 foto s te zien waaruit af te leiden viel dat de SU raketbases op Cuba aan het bouwen was. Kennedy besloot tot een blokkade van Cuba. De SU vond de blokkade onacceptabel, het was op het randje van een kernoorlog. Na enkele telexen tussen VS en SU beloofde Chroesjtsjov zijn raketten terug te halen uit Cuba en de VS beloofden hun raketten uit Turkije weg te halen..2 Onderhandelingen en ontspanning In 196 beloofden de VS en SU geen bovengrondse kernproeven meer te doen. Vijf jaar later werd het nonproliferatie verdrag gesloten. Dat moest verhinderen dat andere staten toegang zouden krijgen tot de technologie die nodig is om kernwapens te maken. In 1972 werd het SALT-1 verdrag gesloten. Dit waren onderhandelingen tussen de VS en SU over beperking van (kern)bewapening. In de jaren 60 erkende China het leiderschap van Moskou over het communisme niet meer. Dit leidde tot gevechten. In 72 bracht Nixon zelfs een bezoek aan rood-china. In de jaren 70 verbeterden de contacten tussen oost en west. Brandt (Duitse bondskanselier) geloofde dat hij via Moskou moest zor-gen dat Oost en West zouden verzoenen. Hij sloot in 1970 een vredesverdrag met de SU en Polen. Hij legde zich neer bij nieuwe grenzen ten oosten van Duitsland. De VS en SU zagen af van rechtstreekse wapenconflicten, maar in andere landen waren wel conflicten die meespeelden in de Koude Oorlog, bijvoorbeeld de Korea-oorlog, Midden-Oostenkwestie en de Vietnamoorlog.. Midden-Oosten Pagina 4 van 6

5 Tijdens de WOI beloofde Engeland aan de Joden een eigen thuis in Palestina. Door de opkomst van Hitler- Duitsland e.d. emigreerden steeds meer Joden. Na WOII verliet Engeland het mandaatgebied, zonder de kwestie van de Joden en Palestijnen op te lossen. De VN stelden voor om Palestina in tweeën te delen. In 1948 trokken de Engelsen zich terug en werd meteen door de joden de staat Israël uitgeroepen. Daarop kwam er een oorlog tussen de Pales-tijnse Arabieren en de joden. De Egyptische leider Nasser wilde een onafhankelijk land. De VS en Engeland zetten het onder druk door hem bepaalde dingen te ontzeggen als hij zich niet in een pro-westers bondgenootschap schikte. Nasser nationaliseerde het Suezkanaal. Frankrijk, Engeland en Israel zouden Egypte aanvallen maar de actie mislukte. Yasser Arafat werd als vertegenwoordiger van het Palestijnse volk gezien. 1967: zesdaagse oorlog. Dit was een oorlog tussen Israël en zijn Arabische buurlanden. Israël breidde zijn grondgebied flink uit. 197: Tijdens de Joodse feestdag Jom Kippoer dachten Egypte en Syrië terug te kunnen slaan naar Israël. Nieuw Arabisch wapen: de olieboycot. In 1979 bemiddelt Egypte met Amerika tot een vredesverdrag. Egypte kreeg toen de Sinaï terug. 1987: Intifadah, Palestijnse volksopstand. 199: Het Israëlische leger trok zich terug en gebieden werden teruggegeven aan de Palestijnen. Na de moord op Rabin escaleerde het vredesproces..4 Oorlog in Vietnam In 1954 werd Vietnam opgedeeld langs de zeventiende breedtegraad. Het noorden werd communis-tisch. Het zuidelijke deel stond onder druk van communisten en daarom ging Amerika er zich mee bemoeien. Volgens de dominotheorie zouden omliggende landen zonder inmenging ook communis-tisch worden. Vietcong = communistische guerrillabeweging in het zuiden van Vietnam. In 1961 gingen Amerikaanse soldaten tegen de guerrillabeweging strijden, er kwam een strijd tussen Oost en West. Amerika was niet opgewassen tegen de guerrillabeweging, in 1968 boekte het Tet-offensief van de Vietcong en Noord-Vietnamese troepen grote successen. Vanaf 1969: vietnamisering van het conflict. In 197 trokken de troepen zich terug uit Viet-nam, waarna ook het zuiden communistisch werd. De Sovjetunie moest tegen de mujaheddin vechten in Afghanistan. De troepen trokken zich terug in Amerikaanse gijzelaars in Teheran zouden moeten worden bevrijdt met helikopters, dit mislukte. Bre-zjnev vond Carter vervelend en daardoor liepen de onderhandelingen van SALT-II stroef. Reagan gaf Amerika weer hoop in 1980, Amerika boycotte de Olympische Spelen en lanceerde in 198 het bewapeningsprogramma SDI. SDI = bewapeningsplan van president Reagan om de VS vanuit de ruimte te beschermen tegen een atoomaanval. Ook wel Star Wars genoemd..5 Het einde van de Koude Oorlog Pagina 5 van 6

6 In 1985 kwamen glasnost en perestrojka naar voren, van Mikhail Gorbatsjov. Met openheid en economische hervormingen hoopte Gorbatsjov de vastlopende Sovjetunie weer op gang te kunnen krij-gen. Door Gorbatsjov kwamen Oost en West weer nader tot elkaar, hij en Reagan ontmoetten elkaar in Genève en Reykjavik. Het kwam tot daadwerkelijke vernietiging van wapens en Gorbatsjov liet het Rode Leger uit Afghanistan en Oost-Europa terugtrekken. Brezjnev-doctrine: het principe dat Warschaupactstaten bij hun bondgenoten ingrijpen wanneer daar het communisme bedreigd wordt. Dit hield het communisme in stand. Gorbatsjov wilde het communisme redden, maar veroorzaakte zijn ondergang. Veel landen maakten zich los van het communisme omdat het volk dat wilde. De situatie in de DDR werd onrustiger. 9 november 1989: de val van de Berlijnse Muur. In 1990 sloot de DDR zich bij de BRD aan. De Sovjetunie scheurde. Gorbatsjov werd afgezet en Boris Jeltsin kwam in 1991 aan de macht. Eind 1991 was het einde van de supermacht, en de Koude Oorlog was afgelopen. Pagina 6 van 6