De ineenstorting van het communisme

Transcriptie

1 De geschiedenis van de laatste 40 jaar De ineenstorting van het communisme Deel A: ॐ Terugblik college 1/ inleiding college 2 ॐ De voorgeschiedenis Discussie: de koude oorlog ॐ Factoren die hebben bijgedragen tot de ondergang van het communisme Deel B: ॐ Casus: de val van de Muur Bas Levinsohn 1 Inleiding op de cursus Hand-outs Het college wordt ondersteund door het projecteren van PowerPoint sheets Van deze sheets worden afdrukken gemaakt, die de dag voorafgaand aan het college ter beschikking komen Men kan deze hand-outs gratis verkrijgen door ze te downloaden van mijn site ॐ Mail naar: Levinsohn.geschiedenis@xs4all.nl met de volgende gegevens Uw naam Titel en plaats van colleges: Amsterdam of Utrecht U krijgt link naar de site toegestuurd. Bas Levinsohn 2 1

2 Terugblik college 1 West Europa Economische cycli Perioden van grote werkeloosheid Afscheid Fordism; Deïndustrialisatie Begin Globalisering Die Wende Crisis / Onzekerheid Afbouw verzorgingstaat Herdefiniëren rol overheid Ruimte scheppen voor de markt Thatcher Ideologische erfenis Bas Levinsohn 3 Terugblik college 1 Conclusies college 1 De periode (golden age) verschilt sterk van de periode daarna. Omslagpunt: Oliecrisis 1973 De jaren 70 en 80 zijn periodes van economische en politieke onzekerheid en verandering Het Westen weet zich, mede door veranderingen in politieke opvattingen (Thatcher), economisch en sociaal aan te passen Onderwerp van college 2: Hoe reageerde men in de communistische wereld op de veranderingen in de jaren 70 en 80? En hoe leidde dat tot de ondergang van het communisme? Bas Levinsohn 4 2

3 Inleiding college 2 Kenmerken van de revoluties van 1989 Algemeen ॐ Onverwacht ॐ Voltrokken zich relatief snel Enorme gevolgen ॐ Dreiging van militair conflict tussen de twee blokken verdween ॐ Communisme als economisch, politiek en ideologisch systeem verdween Kenmerken ॐ Domino-effect (maar bijv. niet in China) ॐ Geweldloos (muv Roemenie en Joegoslavie) ॐ Geen nieuwe ideologische systemen maar (her)invoering kapitalisme Bas Levinsohn 5 De ineenstorting van het communisme De koude oorlog De verdeling van de wereld Relaties tussen de blokken Verzet en repressie in Oost Europa Het succes van het communisme tot de jaren 70 Bas Levinsohn 6 3

4 De koude oorlog: Voorspel: Conferenties Moskou 1944, Jalta 1945 en Postdam 1945 Tegenstellingen ॐ Westen-Sovjet Unie Maar ook GB VS Russische militaire opmars Balkan en Oost Europa is een gegeven Polen schuift naar westen op. Duitse bevolking verdreven. Westen genoodzaakt tot Real Politik (Polen / percentage overeenkomsten) Bas Levinsohn 7 De koude oorlog: Het ijzeren gordijn Verdeling van Europa Het ijzeren gordijn Bas Levinsohn 8 4

5 De koude oorlog: Verdeling van de Wereld Containment politiek & Truman doctrine (VS 1948) ॐ De Sovjet - Unie wil zijn systeem aan andere landen opleggen ॐ De VS moeten dit met militaire middelen tegenhouden Brezhnev Doctrine (SU 1968) ॐ Oostblok landen kunnen het socialistisch blok niet verlaten ॐ De andere socialistische landen moeten en mogen dit met militaire middelen tegenhouden Wederzijdse afschrikking ॐ Mutual Assured Destruction (MAD): Gebruik van atoomwapens door een van de partijen zal onvermijdelijk leiden tot vernietiging van beide partijen en daarmee van het leven op aarde Bas Levinsohn 9 De koude oorlog: Concurrentie tussen de blokken Ideologisch ॐ Interne legitimiteit; Externe propaganda; Mensenrechten Economisch ॐ Welvaart; Collectieve goederen; Sociale rechtvaardigheid Technologisch ॐ Ruimtevaart Militair ॐ Wapenwedloop Invloedsferen ॐ Derde wereld Bas Levinsohn 10 5

6 De koude oorlog: Verzet en repressie De communisering van Oost - Europa ॐ Instelling van Stalinistische terreurregimes 1947 Polen 1948 Tsjecho-Slowakije 1949 DDR Verzet in Oost Europa 1953 DDR Berlijn 1956 Hongarije Boedapest 1956 Polen 1968 Tsjecho-Slowakije Eindigt met Russisch militair ingrijpen ॐ Westen protesteert maar ziet lijdzaam toe Bas Levinsohn 11 Ontwikkeling Oost West relatie na 1965 Van confrontatie naar detente Vanaf midden jaren 60 Vreedzame coexistentie Ontwapeningsaccoorden 1969 Brandt Bondskanselier Neue Ost politik 1975 Helsinki accoorden Samenwerking /steun DDR Erkenning grenzen DDR wordt afhankelijk van steun Erkenning mensenrechten Op weg naar het einde Legitimiteit Communistische systeem ter discussie Bas Levinsohn 12 6

7 De koude oorlog: Het schijnbare succes van het communisme Economische groei Militaire macht Opbouw socialistische welfarestate Technologische successen Egalitaire maatschappij Bas Levinsohn 13 De ineenstorting van het communisme Casus De val van de muur Overzicht Economische achtergronden De Sovjet Unie Het volk De reactie van het Westen Bas Levinsohn 14 7

8 DDR overzicht Honnecker Repressie Een concurrerende staat? Verval Opstand/Ontkenning / Chaos Bas Levinsohn 15 De val van de muur Achtergronden DDR Succes Repressie Tot 1980 Stabiliteit Gemeenschappelijke cultuur Externe politieke factoren Economie De bevolking Ontwikkelingen Sovjet Unie Reactie Westen Einde DDR Bas Levinsohn 16 8

9 De val van de muur Culturele factoren Gemeenschappelijke taal en cultureel erfgoed DDR is een kunstmatige constructie West TV in DDR te ontvangen Van Wir sind das Volk naar Wir sind ein Volk Bas Levinsohn 17 Economische factoren Toestand Wereldeconomie na 1975 Wereld Westen Oostblok Olieprijs stijgt Extra inkomsten voor Sovjet Unie Stagnatie wereld economie Aanpassing en innovatie Geen aanpassingen/ Stagnatie Olie $$$ uitlenen Leningen en import Bas Levinsohn 18 9

10 Economische factoren Economie DDR W e r e l d m a r k t Eigen productie consumptiegoederen Buitenlandskapitaal Productie exportgoederen Invoer consumptiegoederen Investeringen Verwachtingen bevolking Olie Consumptiegoederen Bas Levinsohn 19 Interne politieke factoren De bevolking van de DDR Vluchtelingen ॐ Het volk stemt met de voeten via Hongarije, Tsjecho-Slowakije Demonstranten ॐ Wir sind das volk Wir sind ein volk Burgerrecht beweging ॐ Intellectuelen Geen hereniging ॐ Kerkelijk leiders Voor een betere DDR Kiezers ॐ Keuze voor de D-Mark ॐ Overwinning voor rechts Bas Levinsohn 20 10

11 Externe politieke factoren Politieke ontwikkelingen Sovjet- Unie Stalin Chroesjtsjov Terreur 1953 Destalinisatie Breznjev AndropovTsjernenko Normalisatie Gorbatsjov Glasnost/ perestrojka 1990 Bas Levinsohn 21 Externe politieke factoren Ontwikkelingen Sovjet- Unie: Gorbatsjov Noodzaak tot vergroting efficiency Ambigue doelen Onduidelijke strategie Perestroika/ herstructurering Glasnost/ openheid Nieuwe buitenlandse politiek Toenemenende schaarste Mogelijkheid tot kritiek Sinatra doctrine Verlies steun bevolking Bas Levinsohn 22 11

12 Externe politieke factoren Reactie Westen Veel westerse leiders minder positief tegen hereniging Kohl neemt initiatief ॐ Met hulp van Bush sr ॐ Met instemming Gorbatsjov Bas Levinsohn 23 De val van de muur Conclusies De de val van de muur was achteraf gezien onvermijdelijk: ॐ Economisch Het systeem functioneerde niet meer Schulden uit het westen ॐ Politiek intern De DDR bevolking ॐ Politiek extern Sovjet Unie ❺ ❺ ❺ ❺ Westen ❺ ❺ Stemde met de voeten Koos zonder repressie voor vrijheid en economische voorspoed Militair ingrijpen niet meer mogelijk Door de leiders niet gewenst Tegenwerking Kohl grijpt historisch moment mmv Bush sr De persoon Gorbatsjov speelde bij dit alles een grote rol Bas Levinsohn 24 12