Hoe schoon is jouw school?

Transcriptie

1 Hoe schoon is jouw school? Docentenhandleiding Gemaakt door: Isabelle Broersen Roos de Jong Bianca Koekoek Michiel Kraal Niels Polder Dennis Petiet Sharon van der Weerd In opdracht van: Hogeschool van Amsterdam, PABO Minor wetenschap & techniek 1

2 Inhoudsopgave Inleiding. 3 De lesactiviteit 4 Doelen 4 Benodigdheden 4 Inleiding 5 Kern 5 Slot 8 Moeilijke woorden 9+10 Achtergrondinformatie Afsluiting 13 2

3 Inleiding Beste gebruiker van het lespakket Hoe schoon is jouw school?, U heeft hier het lespakket Hoe schoon is jouw school? voor zich. Dit lespakket bevat een leerzame lessenreeks, waarbij de leerlingen bezig zijn met wetenschap & techniek. De leerlingen gaan op onderzoek uit naar hoe hygiënisch hun school is. Wat zijn bacteriën? Waar kun je bacteriën vinden? Hoe kun je bacteriën zien? Wanneer zijn het er veel en is het echt vies? Dit zijn onder andere vragen waar de leerlingen mee te maken krijgen. De leerlingen kunnen door het lespakket de rol als onderzoeker innemen. Als onderzoeker is het hun taak om een plek in de school te onderzoeken en hier informatie over te verzamelen in hun logboek. Na het onderzoek hebben de leerlingen een resultaat, die vergeleken wordt met andere scholen. Hierdoor wordt de vraag: Wie heeft de schoonste school?, beantwoordt. Veel plezier en succes bij het uitvoeren van de lessen! 3

4 Bacteriën verzamelen-les: Doelen: Kerndoel 34: De leerlingen leren zorg te dragen voor de lichamelijke en psychische gezondheid van henzelf en anderen. Procesdoelen: 1. De kinderen denken na over de hygiëne op de eigen basisschool. 2. De kinderen krijgen meer inzicht in de rol die bacteriën spelen, met betrekking tot de hygiëne op de eigen basisschool. Productdoelen: 1. De kinderen weten wat de woorden hygiëne en steriel betekenen. 2. De kinderen weten hoe je bacteriekolonies zichtbaar kunt maken, op een voedingsbodem zoals agar-agar. 3. De kinderen doen onderzoek naar de hygiëne op school, door middel van het tellen van bacteriekolonies op een voedingsbodem. Benodigde materialen Voor de lessen: Docentenhandleiding Logboekjes voor de kinderen (per groepje 1 logboek) Film: Hoe schoon is jouw school? Website: Voor de proef: 1 glazen potje per tweetal (de leerlingen moeten tijdens de proef de bodem van het potje kunnen bereiken met hun vinger) 1 glazen potje voor de blanco proef Maatbeker Alcohol (of desinfecterende gel voor de handen en het potje) Wc-papier(om het potje schoon te maken) Stickers of papier met plakband Theedoek Koelkast om de bouillonagar sneller te laten stollen Per potje nodig: koffie/theekopje ⅛ bouillonblokje 1,5 gram agar agar (te koop bij: natuurwinkels of exotische afdeling in de supermarkt) 0.1 cl water Magnetron 4

5 Inleiding Het onderzoek wordt ingeleid door de film, Hoe schoon is jouw school? In de film wordt er informatie gegeven over het onderwerp. Verder wordt er uitgelegd wat de leerlingen gaan onderzoeken en hoe ze dit moeten doen, daarom is het van groot belang dat de leerlingen de film goed bekijken. De film kunt u vinden op: Kern Nadat de leerlingen de film hebben bekeken, beginnen zij aan hun onderzoek. De leerlingen werken in duo s en bedenken samen welke plek ze willen onderzoeken. Als ze een plek in de school hebben gekozen, kunnen ze aan de slag met de materialen voor het uitvoeren van de proef. De benodigdheden om de proef uit te kunnen voeren: Voor de lessen: Logboekjes voor de kinderen (per duo 1 logboek) Film: Hoe schoon is jouw school? Website, blog: Voor de proef: 1 glazen potje per tweetal (de leerlingen moeten tijdens de proef de bodem van het potje kunnen bereiken met hun vinger) 1 glazen potje voor de blanco proef Maatbeker Alcohol (of desinfecterende gel voor de handen en het potje) WC-papier(om het potje schoon te maken) Stickers of papier met plakband Theedoek Koelkast om de bouillonagar sneller te laten stollen Per potje nodig: koffie/theekopje ⅛ bouillonblokje 1,5 gram agar agar 0.1 cl water Magnetron 5

6 Het logboek Bij het onderzoek maken de leerlingen gebruik van een logboek, hierin houden ze de resultaten bij en beantwoorden ze de vragen. Het logboek bestaat uit werkbladen, voor elke schooldag van de proef maken de leerlingen één bladzijde. Sommige vragen moeten (ook) ingevuld worden op de websites, deze staan ook op het blog: Dag1: from =true&formkey=ddjuylv4azbsv01qzfnnutgtz3jqu3c6mq Dag 6: from =true&formkey=dddrdkfjufi1rtlgxzk3qvh6dhjgzle6mq Verder staan er ook definities in vermeld van moeilijke woorden die de leerlingen tegen kunnen komen tijdens het onderzoek. Tevens wordt er op het blad, Bacteriën verzamelen, nogmaals uitgelegd hoe de leerlingen de proef moeten uitvoeren. Blanco proef In de klas wordt er ook één blanco test gedaan. Met een blanco test wordt duidelijk dat er ook bacteriën zitten op een schone vinger. Voor de blanco proef wordt precies hetzelfde als hieronder gedaan, alleen is er geen verzamelplek. De schone vinger wordt over de bouillonagar gehaald, zonder iets anders aangeraakt te hebben. Dit kan door de leerkracht of een groepje gedaan worden. 6

7 De handelingen die de leerlingen bij de proef moeten verrichten zijn: Stap 1: Jullie gaan de potjes goed schoonmaken, jullie maken de potjes steriel. Dit gebeurd met behulp van alcohol of desinfecterende gel. Hierna drogen jullie het potje met Wc-papier. Doe hierna het potje zo snel mogelijk weer dicht. Stap 2: Jullie gaan de agar-agar klaar maken: -Maal het 1/8e bouillonblokje fijn en voeg hier de 1.5 gram agar aan toe. -Voeg het water toe (gebruik de maatbeker) en roer met het lepeltje totdat er geen stukjes meer te zien zijn. -Doe het mengsel in de magnetron, totdat het kookt, dit hangt af van welke magnetron er gebruikt wordt (begin bij 2 minuten). -Haal het mengsel uit de magnetron, voorzichtig het is warm! Gebruik hiervoor een theedoek. Stap 3: Doe het potje open, giet hier de agar-agar in en doe het potje gauw weer dicht. In de lucht zitten ook bacteriën en die willen jullie er niet bij hebben. Stap 4: Het potje met agar agar stoppen jullie in de koelkast om af te koelen. Ondertussen zoek je een plek waar je bacteriën van wilt opvangen. Dit schrijven jullie op jullie sticker/papiertje met plakband en deze plakken jullie op het potje. Stap 5: Degene die zijn vinger gaat gebruiken voor deze test gaat zijn handen heel erg goed wassen. Na het wassen spoel je, je handen kort met een beetje alcohol. Alcohol doodt zoveel mogelijk bacteriën. Hierna mag je niets anders aanraken. De ander haalt het potje uit de koelkast en kijkt of de agar agar gestold is. Pas wanneer de bouillonagar gestold is, kunnen jullie verder met de proef. Stap 6: Je gaat in één keer met je vinger over het oppervlak dat jullie willen onderzoeken, hierna doet iemand anders het potje open, je beweegt zachtjes je vinger over de agar agar en de ander doet het potje weer gauw dicht. Stap 7: Wachten, wachten, wachten. Vul elke dag in je logboek een formulier in. Aan de hand van deze stappen kunnen de leerlingen de proef zelfstandig in duo s uitvoeren. 7

8 Slot Op dag 6 bekijken de leerlingen het eindresultaat. Zij vullen de laatste vragen van het logboek in en reflecteren op deze wijze de resultaten van de proef. Alle resultaten worden ook op de website ingevuld: Op deze manier kunnen de resultaten met andere scholen worden vergeleken. Verzamelde bacteriën De leerlingen moeten bacteriën verzamelen van plekken in de school. Er zijn goede en slechte bacteriën, van slechte bacteriën kunnen de kinderen echt ziek worden. Nadat de leerlingen de bacteriën hebben verzameld is het belangrijk dat ze het potje niet meer openen. 8

9 Moeilijke woorden de bacterie -zelfstandig naamwoord: klein levend wezen, alleen te zien met een microscoop. Jij maakt je mobiel nooit schoon, daar zitten zeker heel veel bacteriën op! de blanco-test -zelfstandig naamwoord: blanco is niks, een blanco-test wordt gedaan om te kijken of het jampotje wel goed schoon was, of er geen bacteriën in zitten. Bij de blanco-test zijn echt heel veel bacteriën te zien, dit potje is niet goed dichtgemaakt. het bouillon agar -zelfstandig naamwoord: bouillon agar is een mengsel van bouillon en agar. Met Bouillon kan je soep maken. Agar is vegetarisch gelei. De bacteriën in het potje eten van de bouillon agar. de instructie -zelfstandig naamwoord: een uitleg hoe iets gedaan moet worden. Volg de instructie van de professor X en je weet waar je mee moet beginnen bij de proef. de (deur)klink -zelfstandig naamwoord: hendel van de deur, hiermee maak je de deur open. Ik onderzoek hoeveel bacteriën er op de deurklink van de klas zitten. de bacteriekolonie -zelfstandig naamwoord: een plek waar heel veel bacteriën zitten. Op de resultaten van de deurklink zijn meer dan 50 kolonies te vinden. onderzoeken -werkwoord: uitzoeken hoe iets werkt. Wij onderzoeken hoe schoon onze school is. onhygiënisch -bijvoeglijk naamwoord: vies, niet hygiënisch. Jij hebt jouw handen na het plassen niet gewassen, nu heb je onhygiënische handen! steriel -bijvoeglijk naamwoord: bacterievrij. Het potje is steriel nadat ik het met alcohol heb gewassen. 9

10 stikken van -werkwoord: dat er ergens veel van is of dat iemand ergens veel van heeft. Er is hier al heel lang niet schoon gemaakt, het stikt hier van de bacteriën stollen -werkwoord: een vloeistof wordt een vaste stof. Het kaarsvet dat gemorst is op tafel, is gestold. de verwachting -zelfstandig naamwoord: een verwachting is een voorspelling van wat er gaat gebeuren. Ik verwacht dat de bacteriën dood gaan als zij geen voeding hebben. de voedingsbodem -zelfstandig naamwoord: een bodem met voeding waar bacteriën op kunnen leven en van kunnen eten. Onderin het potje zit een voedingsbodem. wrijven -werkwoord: met je hand of vinger ergens over heen aaien. Ik wrijf mijn handen tegen elkaar om ze warm te maken. 10

11 Achtergrondinformatie Rein-kweken Bacteriën zitten graag samen in groepjes, deze groepjes heten kolonies. Eén enkele bacterie kun je niet zien want die is heel klein. De kolonies kun je wel goed zien, ze zien eruit als stippen op de voedingsbodem. Elke bacterie die in de gel terecht komt, groeit uit tot een kolonie. Wanneer het niet steriel is bij het gieten van de bouillonagar is de potjes, dan ontstaan er problemen bij de determinatie. De ongewenste meegroeiers kunnen uit hetzelfde materiaal komen dat onderzocht is of "uit de lucht" in de kweek komen vallen bij het werk op het lab. Groei bacterie Bacteriën planten zich geslachtsloos voort door celdeling. Ten eerste neemt de grootte van de cel toe. Het materiaal verzamelt zich in een gedeelte van de cel en splitst zich vervolgens in twee identieke delen. De delen die uit elkaar gaan worden twee organismen die samenblijven of zich van elkaar verwijderen wat resulteert in verschillende, maar karakteristieke overeenkomsten. Hoeveel stipjes (kolonies) tel jij in jouw schaaltje? <20 hier zitten niet veel bacteriën in Als je minder dan 20 kolonies in jouw schaaltje telt dan is er misschien iets mis gegaan met de proef. Misschien is er te weinig voeding gebruikt dit is een normaal aantal dat je kunt verwachten Als je tussen de 20 en 200 kolonies telt kun je er van uit gaan dat de kweek goed is uitgevoerd. Daarom gebruiken we een schaal die van 20 tot 200 kolonies loopt. >200 hier zitten wel erg veel bacteriën in Als je meer dan 200 kolonies telt is er wederom misschien iets mis gegaan met de proef. Misschien was het schaaltje niet goed afgesloten waardoor er meer bacteriën in jouw kweek terecht konden komen Aantal kolonies Beschrijving 20 Op deze plek komen heel weinig bacteriën voor. 50 Op deze plek komen niet zo veel bacteriën voor. 100 Op deze plek komen redelijk veel bacteriën voor. 150 Op deze plek komen erg veel bacteriën voor. 200 Getsie!!! Op deze plek komen enorm veel bacteriën voor. 11

12 Eigenschappen van kolonies waar de kinderen op kunnen letten. Voorbeelden van micro-organisme Vlees Sommige vleesproducten moeten een rijpingsproces ondergaan voordat ze de gewenste smaak en consistentie krijgen. Yoghurt Yoghurt wordt verkregen door gepasteuriseerde melk te enten met een zuursel en daarna enige tijd te bebroeden bij C. Brood Brood is in feite ook een gefermenteerd product. In de broodbakkerij worden meel, water, gist en zout tot een deeg gekneed. Tijdens de fermentatie van het deeg worden suikers met behulp van alcoholische gisting omgezet. De rekbare eigenschappen van het deeg maken het mogelijk een groot deel van het gevormde koolstofdioxide vast te houden waardoor het deeg opzwelt. De door de gist gevormde organische zuren, alcoholen, etc. vormen de basis van het broodaroma. 12

13 Afsluiting U heeft samen met de kinderen het lespakket Hoe schoon is jouw school? uitgevoerd. Dit heeft u niet alleen gedaan, u bent een van de vele scholen die aan de hand van het filmpje op onderzoek uit is gegaan naar bacteriën. De resultaten van uw school en andere scholen kunnen online met elkaar worden vergeleken. Op deze manier krijgt de wedstrijd Wie heeft de schoonste school? vorm. We hopen dat u en de kinderen veel van het lespakket geleerd hebben en dat de kinderen enthousiast en onderzoekend aan de slag zijn gegaan. Wij danken u voor uw deelname en die van de kinderen aan ons project! Vriendelijke groet, Isabelle Broersen Roos de Jong Bianca Koekoek Michiel Kraal Niels Polder Dennis Petiet Sharon van der Weerd Hogeschool van Amsterdam. Minor wetenschap & techniek. 13