Voorbeeld leerplan geschiedenis voor het Primair Onderwijs. Albert van der Kaap
|
|
- Joanna de Haan
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Voorbeeld leerplan geschiedenis voor het Primair Onderwijs Albert van der Kaap
2
3 Voorbeeld leerplan geschiedenis voor het Primair Onderwijs Albert van der Kaap Enschede, juli 2008
4 Verantwoording 2008 Stichting leerplanontwikkeling (SLO), Enschede Alle rechten voorbehouden. Mits de bron wordt vermeld is het toegestaan om zonder voorafgaande toestemming van de uitgever deze uitgave geheel of gedeeltelijk te kopiëren dan wel op andere wijze te verveelvoudigen. Auteur: Albert van der Kaap Informatie SLO, Stichting Leerplanontwikkeling Postbus 2041, 7500 CA Enschede Secretariaat VO Onderbouw Telefoon secretariaat (053) Internet: AN:
5 Inhoud 1. Historische vaardigheden 5 2. Leerinhouden geschiedenis 7 3. Leerinhouden staatsinrichting Concretisering van het leerplan geschiedenis in het Primair Onderwijs Drie keer de geschiedenis door De tijdvakken verdeeld over de leerjaren Een mengvorm 15
6
7 1. Historische vaardigheden 1. De leerlingen kunnen gebeurtenissen uit hun eigen leven en verschijnselen, gebeurtenissen en personen uit de geschiedenis met behulp van een tijdbalk ordenen en daarbij de volgende aanduidingen van tijd en tijdsindelingen gebruiken: dagen, weken, maanden, jaargetijden, jaren, eeuwen, tijdvakken, perioden en jaartelling. 2. De leerlingen kunnen historische en hedendaagse situaties met elkaar vergelijken en onderscheiden wat veranderd of hetzelfde is gebleven. 3. De leerlingen kunnen een eenvoudige historische vraag beantwoorden door uit bronnen passende informatie te halen en daarbij gebruik maken van hun oriëntatiekennis. Voorbeelden van bronnen zijn: verhalen van mensen, gebouwde omgeving, landschap, opgravingen, voorwerpen, stambomen, kaarten, afbeeldingen. 4. De leerlingen kunnen met betrekking tot historische gebeurtenissen, verschijnselen en ontwikkelingen, oorzaken en gevolgen onderscheiden en de aanleiding herkennen als de meest directe oorzaak 5. De leerlingen kunnen een eenvoudig onderzoek doen en daarvan verslag doen 5
8
9 2. Leerinhouden geschiedenis De leerinhouden geschiedenis gaan zoveel mogelijk uit van de situatie in Nederland Kenmerkend aspect Mogelijke leerinhouden Tijdvak 1: Tijd van jagers en boeren 1. De levenswijze van jagersverzamelaars. 2. Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevi ngen. 3. De verspreiding van de Grieks- Romeinse cultuur en de confrontatie met de Germaanse cultuur. 4. Christendom in Het Romeinse Rijk: van verboden tot enig toegestane godsdienst. 5. Verspreiding van het christendom tot in de Lage Landen. 6. Hofstelsel en horigheid ontbreken van geschreven bronnen = prehistorie jagers in leven van de natuur, boeren zetten de natuur naar hun hand jagers zijn nomaden, boeren hebben vaste woonplaatsen boeren hebben meer persoonlijk bezit; groter verschil tussen arm en rijk Tijdvak 2: Tijd van Grieken en Romeinen Germanen (boeren gebleven) en Romeinen (verstedelijkt) voor Christenen geldt slechts één god voor alles. optreden van Jezus, ontstaan van christendom als missionaire godsdienst christenen in het Romeinse rijk: van vervolgde minderheid tot heersende meerderheid Tijdvak 3: Tijd van monniken en ridders gevolgen van verdwijnen van het rijk: veiligheid, geld, handel horigheid (afhankelijkheid van heren) autarkische landgoederen: schaarste, mensen op elkaar aangewezen Vooral plaatselijke machthebbers in burchten: ridders. (leenstelsel, Karel de Grote) Meeste boeren waren afhankelijk van grootgrondbezitters (adel of kerk) en aan hen onderhorig. (horigheid, vrije boeren) verspreiding van christendom onder Germanen (Willibrord en Bonifatius); invloed Germaanse tradities (kerst, Pasen, e.d.) rol van monniken en kloosters Tijdvak 4: Tijd van steden en staten 7. Opkomst van handel en ontstaan overschotten in landbouw: ontstaan handel handel en ambacht in steden 7
10 van steden. lokale markt, gildenregels 8. Opkomst van de stedelijke burgerij en toenemende lokale regelgeving via stadsbesturen: geld, veiligheid, regels voor handel en ambacht (markten, gilden) zelfstandigheid van handel op Europese schaal steden. middeleeuwse stad: een soort ministaat met eigen recht en bestuur edelen als lokale heersers Tijdvak 5: Tijd van ontdekkers en hervormers 9. Het begin van de Europese overzeese expansie. 10. De hervorming 11. De Opstand en het ontstaan van een onafhankelijke Nederlandse staat. 12. Ontstaan van handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie. 13. Burgerlijk bestuur en stedelijke cultuur in Nederland. 14. Slavenarbeid op plantages en de opkomst van het abolitionisme. 15. Het streven naar grondrechten en politieke invloed van de burgerij in de Franse en Bataafse revolutie. uitvindingen (techniek schepen, kompas) maken zeereizen buiten kust mogelijk ontdekkingsreizen langs Afrika naar Azië en naar Amerika bezwaren tegen rol van geestelijkheid en rijkdom/macht kerk optreden van Luther het streven van de landsheer Filips II om meer eenheid tot stand te brengen: strijdig met rechten van steden en adel de godsdienstig intolerante politiek van Filips II de opstand onder leiding van Oranje en de geuzen de splitsing in de Nederlanden Tijdvak 6: Tijd van regenten en vorsten samenwerken, geld bij elkaar leggen: aandeelhouders (bijvoorbeeld VOC en WIC) in Nederland andere vormen van bestuur dan in andere Europese landen, in plaats van absolute vorsten, regenten en een stadhouder schilderkunst in de Republiek Tijdvak 7: Tijd van pruiken en revoluties de economische rol van de plantages in de wereldhandel en het handelskapitalisme de transatlantische slavenhandel gedachten over volkssoevereiniteit en scheiding van machten, burger- en mensenrechten Tijdvak 8: Tijd van burgers en stoommachines 16. Het ontstaan van een parlementair stelsel en de toename van volksinvloed. 17. De industriële spinnen en weven: een reeks uitvindingen uitvinding van stoomkracht: energiebron voor uitgevonden machines gevolgen van industriële productie voor arbeidsomstandigheden snelle verstedelijking en gevolgen daarvan de macht van vorsten wordt via grondwetten beperkt 8
11 revolutie en de opkomst van emancipatiebewegingen en verschuift naar volksvertegenwoordigingen; garanties van rechten via grondwetten ontstaan van (socialistische en feministische) emancipatiebewegingenuitbreiding van het kiesrecht tot algemeen kiesrecht (mannen en vrouwen) 18. De economische wereldcrisis. 19. De Duitse bezetting van Nederland en de Jodenvervolging. 20. De blokvorming tussen Oost en West in de Koude Oorlog. 21. Sociaal-culturele veranderingen en toenemende pluriformiteit vanaf de jaren zestig Tijdvak 9: Tijd van wereldoorlogen en crisis Werkloosheid als gevolg van economische crisis De bezetting van Nederland (collaboratie en verzet) Massale vervolging van de Joden (Holocaust) Tijdvak 10: Tijd van televisie en computer Dekolonisatie (Indonesië en Suriname) koude oorlog als voortzetting van de strijd tussen totalitarisme en democratie; beëindigd omstreeks 1990 toenemende welvaart en individualisering uitbreiding van volksinvloed, ook buiten parlement, met name in jaren 60 (invloed media, pressiegroepen, inspraak, etc.) de Europese eenwording 9
12
13 3. Leerinhouden staatsinrichting De leerlingen kennen: De belangrijkste klassieke en sociale grondrechten: recht op gelijke behandeling, kiesrecht, vrijheid van meningsuiting, vrijheid van godsdienst, vrijheid van vereniging, vergadering en betoging, vrijheid van onderwijs, recht op onderwijs, recht op gezondheidszorg, recht op woongelegenheid. De begrippen: parlement, volksvertegenwoordiging, Staten Generaal, Eerste en Tweede Kamer. De leerlingen kennen het begrip democratie en weten hoe de Tweede Kamer wordt gekozen. Het begrip monarchie. De leerlingen kennen: De belangrijkste politieke organen in Europa: het Europees Parlement, de Europese Commissie. De lidstaten van de EU. De leerlingen weten: Hoe burgers invloed kunnen uitoefenen op de politiek in Nederland. 11
14
15 4. Concretisering van het leerplan geschiedenis in het Primair Onderwijs Men kan het leerplan geschiedenis in het Primair Onderwijs op verschillende manieren vormgeven. Hieronder worden drie mogelijkheden kort besproken. In alle versies komen de onderwerpen zoveel mogelijk uit de geschiedenis van Nederland. Daar waar de onderwerpen een universeler karakter hebben (bijvoorbeeld Romeinen en slavernij) worden de onderwerpen zoveel mogelijk aan Nederland gerelateerd. 4.1 Drie keer de geschiedenis door In elk van de leerjaren 6, 7 en 8 wordt een reis door de geschiedenis gemaakt. Alle tien tijdvakken komen kort aan de orde. Voordelen Door een concentrische benadering komen leerlingen drie keer in aanraking met de tien tijdvakken. Mogelijk draagt dit bij aan een beter historisch besef, beter overzicht van de geschiedenis. Door herhaling beklijft het geleerde beter. Nadelen Er is voor elk tijdvak slechts beperkt tijd beschikbaar. Per week wordt er gemiddeld slechts 1 tot 1,5 uur aan geschiedenis besteed. Herhaling wordt mogelijk door leerlingen als saai ervaren. Een alternatief is om in leerjaar 6 de nadruk te leggen op sociaaleconomische onderwerpen, in leerjaar 7 op sociaal-culturele-religieuse onderwerpen en in leerjaar 8 op politieke onderwerpen. Het leerplan zou er dan als volgt uit kunnen zien: Leerjaar 6 onderwerp tijdvak 1. Jagers en verzamelaars en boeren 1 2. Boeren in de vroege middeleeuwen 3 3. Handel en steden 4 4. Ontdekkingsreizen en voc 5 5. Industrialisatie 8 6. Dienstverlening en informatiesamenleving 10 13
16 Leerjaar 7 onderwerp tijdvak 1. De Romeinen 2 2. Kloosters en kerken 3 3. De hervorming 5 4. Gouden eeuw 7 5. Slavernij 7 6. Multiculturele samenleving 10 Leerjaar 8 onderwerp tijdvak 1. Leenstelsel 3 2. Ontstaan van Nederland 4 3. De Opstand 5 4. Patriotten en Napoleon 7 5. Koninkrijk der Nederlanden 8 6. Tweede Wereldoorlog (democratisering/emancipatie) 9 7. Koude Oorlog Wie beslist? staatsinrichting 4.2 De tijdvakken verdeeld over de leerjaren In leerjaar 6 komen de eerste vier tijdvakken aan bod, in leerjaar 7 de tijdvakken 5 t/m 7 en in leerjaar 8 de tijdvakken 8 t/m 10. Voordelen Meer tijd per tijdvak beschikbaar Minder tijdvakken per leerjaar is voor de leerlingen beter te overzien Nadelen Tussen de behandeling van een tijdvak in het Primair Onderwijs en in de onderbouw van het voortgezet onderwijs zit een periode van zo'n drie jaar. Totaal overzicht ontbreekt Het leerplan zou er dan als volgt uit kunnen zien: Leerjaar 6 onderwerp tijdvak 1. Jagers en verzamelaars 1 2. Boeren in de prehistorie 1 3. Romeinen in Nederland 2 4. Boeren in de middeleeuwen 3 5. Verspreiding van het christendom 3 6. Handel en steden 4 14
17 Leerjaar 7 onderwerp tijdvak 1. Ontdekkingsreizen 5 2. Hervorming 5 3. Ontstaan van Nederland en de opstand 5 4. Gouden eeuw 6 5. Slavernij 7 Leerjaar 8 onderwerp tijdvak 1. Industrialisatie 8 2. Koninkrijk der Nederlanden (democratisering/emancipatie) 8 3. Tweede Wereldoorlog 9 4. Koude Oorlog Multiculturele samenleving Wie beslist? staatsinrichting 4.3 Een mengvorm In de lagere klassen (bijvoorbeeld de leerjaren 5 en 6) wordt een capita selecta gemaakt uit de tien tijdvakken. In leerjaar 7 en 8 komen vervolgens de tien tijdvakken in chronologische volgrode aan de orde. Het leerplan zou er dan als volgt uit kunnen zien. Leerjaar 5 en 6 onderwerp tijdvak 1. Hunebedden 1 2. Toetanchamon/Mummies 1 3. Odysseus 2 4. Olympische Spelen 2 5. Pompeii 2 6. Catacomben in Rome 2 7. Zutphen in de middeleeuwen 4 8. Ridders en kastelen 4 9. Columbus Slavernij De eerste trein Anne Frank 9 15
18 Leerjaar 7 onderwerp tijdvak 1. Jagers en verzamelaars 1 2. boeren in de prehistorie 1 3. Romeinen in Nederland 2 4. Verspreiding van het christendom 3 5. Boeren in de middeleeuwen 4 6. Handel en steden 4 7. Ontdekkingsreizen 5 8. Hervorming 5 Leerjaar 8 onderwerp tijdvak 1. Ontstaan van Nederland en de opstand 5 2. Gouden eeuw 6 3. Slavernij 7 4. Industrialisatie 8 5. Koninkrijk der Nederlanden (democratisering/emancipatie) 8 6. Tweede Wereldoorlog 9 7. Koude Oorlog Multiculturele samenleving 10 8.Wie beslist? staatsinrichting 16
19
Voorbeeld leerplan geschiedenis voor de onderbouw van het vmbo
Voorbeeld leerplan geschiedenis voor de onderbouw van het vmbo Leerwegondersteunend en basisberoepsgericht Albert van der Kaap Voorbeeld leerplan geschiedenis voor de onderbouw van het vmbo Leerwegondersteunend
Nadere informatieVoorbeeld leerplan geschiedenis voor de onderbouw van het vmbo
Voorbeeld leerplan geschiedenis voor de onderbouw van het vmbo Kader, gemengde en theoretische leerweg Albert van der Kaap Voorbeeld leerplan geschiedenis voor de onderbouw van het vmbo Kader en gemengde
Nadere informatieCanon en kerndoelen geschiedenis PO
Canon en kerndoelen geschiedenis PO bron: http://www.entoen.nu/primair-onderwijs/didactisch-concept/leerplan-(slo)/geschiedenis In dit hoofdstuk over canon en geschiedenis wordt eerst ingegaan op de recente
Nadere informatieDe vijftig vensters en de kenmerkende aspecten van de tien tijdvakken van de commissie De Rooy
De vijftig vensters en de kenmerkende aspecten van de tien tijdvakken van de commissie De Rooy In blauw: de tijdvakken en de kenmerkende aspecten (alleen uitgewerkt voor het en ). In oranje: de canonvensters,
Nadere informatieBeschrijven en herkennen dat zaken bij geschiedenis veranderen maar ook dat zaken hetzelfde blijven.
Historische vaardigheden PO kern subkern inhoud PO tussendoel PO kerndoel Historische vaardigheden Tijdaanduidingen en tijdsindelingen. Tien tijdvakken met bijbehorende kenmerkende aspecten. Het plaatsen
Nadere informatieInstroom pabo geschiedenis
Keuzedeel mbo Instroom pabo geschiedenis gekoppeld aan één of meerdere kwalificaties mbo Code K0050 Penvoerder: Sectorkamer zorg, welzijn en sport Gevalideerd door: Sectorkamer Zorg, welzijn en sport Op:
Nadere informatieTijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie. Kenmerkende aspecten. Begrippen
Tijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie 1. De levenswijze van jager-verzamelaars. 2. Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen. 3. Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen.
Nadere informatieGROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1
GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1 Tijdvak Jagers en boeren; van de eerste mensen 3000 v. C. prehistorie; van de eerste mensen - 3000 v.c. Samenlevingstype: eerst jagers/verzamelaars,
Nadere informatieVoorbeeld leerplan geschiedenis voor de onderbouw havo en vwo. Albert van der Kaap
Voorbeeld leerplan geschiedenis voor de onderbouw havo en vwo Albert van der Kaap Voorbeeld leerplan geschiedenis voor de onderbouw havo en vwo Albert van der Kaap Enschede, juli 2008 Verantwoording 2008
Nadere informatieTijdvakken en kenmerkende aspecten.
Tijdvakken en kenmerkende aspecten. Tijdvak 1: Tijd van Jagers en Boeren. Periode: Prehistorie 1 De levenswijze van jagers-verzamelaars (Hoe zag deze samenleving eruit?) 2 Het ontstaan van landbouw en
Nadere informatieExamenprogramma geschiedenis havo
Examenprogramma geschiedenis havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Domein B Domein C Domein
Nadere informatieDe Tien Tijdvakken. Tijd van de jagers en boeren, tot 3000 v.c.
De Tien Tijdvakken Tijd van de jagers en boeren, tot 3000 v.c. KA1: De levenswijze van jagersverzamelaars KA2: Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen KA3: Het ontstaan van de eerste stedelijke
Nadere informatieLeerplan geschiedenis tweede fase. Albert van der Kaap
Leerplan geschiedenis tweede fase Albert van der Kaap Leerplan geschiedenis tweede fase Albert van der Kaap Enschede, juli 2008 Verantwoording 2008 Stichting leerplanontwikkeling (SLO), Enschede Alle
Nadere informatieSLO Leerdoelenkaart geschiedenis: gedifferentieerde beheersingsniveaus voor de onderbouw van het voortgezet onderwijs
1. Jagers en boeren (tot -3000 v C) 2. Grieken en Romeinen ( -3000 v. Chr. - 500 na Chr.) 1. Je plaatst historische gebeurtenissen, in de tijd van jagers en boeren (-3000 v C) en je geeft er betekenis
Nadere informatieLeerstofaanbod Geschiedenismethode Brandaan
Leerstofaanbod Geschiedenismethode Brandaan Groep 5 Groep 6 Groep 7 Groep 8 01. Tijd van jagers en boeren 02. Tijd van Grieken en Romeinen 03. Tijd van monniken en ridders 04. Tijd van steden en staten
Nadere informatieExamenprogramma geschiedenis havo/vwo
Examenprogramma geschiedenis havo/vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Historisch besef
Nadere informatieTULE - ORIËNTATIE OP JEZELF EN DE WERELD KERNDOEL 52 EN 53: INHOUD 234. T I J D V A N J A G E R S E N B O E R E N (tot 3000 v.chr.
TULE - ORIËNTATIE OP JEZELF EN DE WERELD KERNDOEL 52 EN 53: INHOUD 234 Inhoud T I J D V A N J A G E R S E N B O E R E N (tot 3000 v.chr.) de levenswijze van jagers en verzamelaars - jagers leven van de
Nadere informatieLeerplan geschiedenis voor de tweede fase havo en vwo. Albert van der Kaap
Leerplan geschiedenis voor de tweede fase havo en vwo Albert van der Kaap Enschede, april 2009 Verantwoording Stichting leerplanontwikkeling (SLO), Enschede Alle rechten voorbehouden. Mits de bron wordt
Nadere informatieExamenprogramma geschiedenis vwo vanaf CE 2015
Examenprogramma geschiedenis havo/vwo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het centraal examen en het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Historisch besef
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 18139 5 september 2012 Regeling van de Minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 4 juli 2012, nr. VO/419920, houdende
Nadere informatieTijdwijzer. Het begin. Voor en na Christus
138 Tijdwijzer Het begin Op deze tijdbalk past niet de hele geschiedenis van de mens. Er lopen namelijk al zo n 100.000 jaar mensen rond op aarde. Eigenlijk zou er dus nog 95.000 jaar bij moeten op de
Nadere informatieDe VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen?
De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen? Toestanden, instellingen die gedurende een lange tijd min of meer onveranderd hebben bestaan, een verschijnsel
Nadere informatieJagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten
Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten Van de oogst van hun land en van hun dieren Jagers & boeren Wat
Nadere informatieMens en maatschappij (aardrijkskunde, economie, geschiedenis, godsdienst)
Mens en maatschappij (aardrijkskunde, economie, geschiedenis, godsdienst) Kerndoelen 36. De leerling leert betekenisvolle vragen te stellen over maatschappelijke kwesties en verschijnselen, daarover een
Nadere informatieDe VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen?
De VOGGP Wat is eigenlijk een VOGGP? De V staat voor een verschijnsel. Wat zijn verschijnselen? Toestanden, instellingen die gedurende een lange tijd min of meer onveranderd hebben bestaan, een verschijnsel
Nadere informatieToelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 7
Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 7 Hierbij treft u een toelichting aan bij de beelden die in de tijdbalk van Argus Clou Geschiedenis groep 7 zijn opgenomen. Inhoud Thema 1 Boze
Nadere informatieGeschiedenis kwartet Tijd van jagers en boeren
Geschiedenis kwartet jagers en boeren jagers en boeren jagers en boeren Reusachtige stenen die door mensen op elkaar gelegd zijn. Zo maakten ze een begraafplaats. * Hunebedden * Drenthe * Trechterbekers
Nadere informatieOfficiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814.
STAATSCOURANT Officiële uitgave van het Koninkrijk der Nederlanden sinds 1814. Nr. 9955 23 februari 2017 Regeling van de Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van 12 februari 2017, nr.
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Kenmerkende aspecten (1 t/m 7 zijn uitgewerkt)
Samenvatting Geschiedenis Kenmerkende aspecten (1 t/m 7 zijn uitgewerkt) Samenvatting door S. 850 woorden 25 maart 2017 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 01 De levenswijze van jagers-verzamelaars Het
Nadere informatieLeerlijn Oriëntatie op Tijd VSO
Leerlijn Oriëntatie op Tijd VSO Kerndoel 19: De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen, zoals aanwezig in ons cultureel erfgoed, en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling
Nadere informatieMentor Datum Groep Aantal lln
Lesvoorbereidingsformulier Fontys Hogeschool Kind en Educatie, Pabo Eindhoven Bron: Didactisch model van Gelder Student(e) Klas Stageschool Plaats Dilia Couwenberg P14EhvADT t Startblok Eindhoven Mentor
Nadere informatieVoorbereiding en planning van een thema
Voorbereiding en planning van een thema Thema: Bouw / groep(en): Periode: Doelstellingen: Kernbegrippen relatie kerndoelen en vakken: Wat is de inbreng van kinderen? (Wat zijn de interesses van leerlingen
Nadere informatieEen kasteel in de buurt bezoeken
Een kasteel in de buurt bezoeken Als leerkracht heb je hier een begeleidende en sturende rol. Het is afhankelijk of jij als leerkracht de kinderen meeneemt en dingen aan ze verteld of dat er bijvoorbeeld
Nadere informatieMentor Datum Groep Aantal lln
Lesvoorbereidingsformulier Fontys Hogeschool Kind en Educatie, Pabo Eindhoven Bron: Didactisch model van Gelder Student(e) Klas Stageschool Plaats Dilia Couwenberg P14EhvADT t Startblok Eindhoven Mentor
Nadere informatie1.1 Leefwijze jagers-verzamelaars
1.1 Leefwijze jagers-verzamelaars Tijd van jagers & boeren - Prehistorie - Tot 3.000 v. Chr. Nomaden + nauwelijks verschil in aanzien, bezit en macht 1.2 Landbouwrevolutie + landbouw Tijd van jagers &
Nadere informatieGESCHIEDENIS VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2020
GESCHIEDENIS VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2020 Versie: 2 april 2019 De vakinformatie is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van de
Nadere informatieInhoud. Deze brochure is opgesteld door het Instituut voor Geschiedenisdidactiek (IVGD) te Amsterdam, in overleg met de leden van de Adviesraad IVGD.
IVGD_2 31-08-2004 21:10 Pagina 3 Deze brochure is opgesteld door het Instituut voor Geschiedenisdidactiek (IVGD) te Amsterdam, in overleg met de leden van de Adviesraad IVGD. Het IVGD maakt deel uit van
Nadere informatieToelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis
Toelichting beelden tijdbalk Argus Clou Geschiedenis groep 6 Hierbij treft u een toelichting aan bij de beelden die in de tijdbalk van Argus Clou Geschiedenis groep 6 zijn opgenomen. Inhoud Thema 1 Eerste
Nadere informatieTijd van monniken en ridders Vroege Middeleeuwen. Tijd van jagers en boeren Prehistorie. - 3000 v C 500-1000
jagers en boeren Prehistorie - 3000 v C monniken en ridders Vroege Middeleeuwen 500-1000 Grieken en Romeinen Oudheid -3000 v C - 500 n C steden en staten - Hoge en Late Middeleeuwen 1000 1500 ontdekkers
Nadere informatieGESCHIEDENIS HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V
GESCHIEDENIS HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V18.03.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van
Nadere informatieGESCHIEDENIS HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V
GESCHIEDENIS HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.03.2 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van
Nadere informatieBeter geschiedenisonderwijs met een canon?
Beter geschiedenisonderwijs met een canon? Een reactie van het IVGD De volgende tekst is tot stand gekomen in overleg met de leden van de Adviesraad IVGD, een landelijk gezelschap van specialisten geschiedenisdidactiek
Nadere informatieHistorisch denken. Historische benaderingen
Historisch denken Inleiding Mensen hebben een besef van verleden, heden en toekomst. Ze hebben een bepaald beeld van wat er in hun leven is gebeurd tot op de dag van vandaag. Ze kunnen hun bestaan in het
Nadere informatieLESTIP bovenbouw havo/vwo: Tijdvakken oefenen
LESTIP bovenbouw havo/vwo: Tijdvakken oefenen Half mei worden leerlingen van 5 havo en 6 vwo onder meer getest op hun kennis van de tijdvakken en de kenmerkende aspecten. In deze les gaan leerlingen een
Nadere informatie2 juni 2019 [STUDIEPLANNER GESCHIEDENIS VWO TOT KERST] overig. Lesweek. activiteiten. / verrijken/ verdiepen *
Vanaf Vaste activiteiten PERIODE 1 34 19/8 di: start lessen Leerdoelen hoe tijd voor geschiedenis werkt en kunnen er zelf mee aan de slag 35 26/8 de belangrijkste gebeurtenissen in het tijdvak van jagers
Nadere informatie2 Er begint een nieuwe periode in de geschiedenis als er veel verandert
Antwoordkernen bij Eureka 2mavo-de herziene druk, Amersfoort 2009-2010 Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord moet staan. De
Nadere informatieSlaaf krijgt vrijheid (vanaf nu: ex-slaaf) en wordt loonarbeider bij zijn baas (vanaf nu: ex-slavenhouder)
Samenvatting door M. 1033 woorden 15 juni 2015 6,7 7 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 7.1 De verlichting Verlichting is het gevolg van de wetenschappelijke revolutie uit hoofdstuk/tijdvak
Nadere informatieToetsvragen Geschiedenis toelating Pabo. Tijdvak 7 Toetsvragen
Tijdvak 7 Toetsvragen 1 In de Tijd van Pruiken en Revoluties hielden kooplieden uit de Republiek zich bezig met de zogenaamde driehoekshandel. Tussen welke gebieden vond deze driehoekshandel plaats? A
Nadere informatieGeschiedenis/erfgoed
Geschiedenis/erfgoed Kerndoel: Oriëntatie op jezelf en de wereld Tijd Kerndoel 51 De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling
Nadere informatieNieuwsgierig maken / motiveren voor een tijdvak of historisch onderwerp Vragen / hypothesen kunnen formuleren over historische verschijnselen
Werken met afbeeldingen in het examenprogramma geschiedenis havo/vwo OPDRACHTEN EXAMENPROGRAMMA FUNCTIE AFBEELDING 1. De afbeelding als motivator Tien tijdvakken met kenmerkende aspecten Geschiedenis van
Nadere informatieA. LEER EN TOETSPLAN. Vak: Geschiedenis Leerjaar: 2 Onderwerp: De Nieuwe Tijd (extra uitgereikt materiaal) Kerndoel(en):
A. LEER EN TOETSPLAN Vak: Geschiedenis Onderwerp: De Nieuwe Tijd (extra uitgereikt materiaal) tijd van ontdekkers en hervormers (1500 1600); tijd van regenten en vorsten (1600 1848). 40. De leerling leert
Nadere informatieVaste voorbeelden. 1. Tijd van jagers en boeren. Tot 3000 v.c. (prehistorie) De levenswijze van jager-verzamelaars.
Begrippenlijst door Manon 1370 woorden 17 februari 2016 7.6 17 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Tijdvakken / Perioden Kenmerkende aspecten Vaste voorbeelden. 1. Tijd van jagers en boeren. Tot 3000 v.c.
Nadere informatieGESCHIEDENIS HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1
GESCHIEDENIS HAVO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van
Nadere informatieDe tien tijdvakken. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie. https://maken.wikiwijs.nl/83277
Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Joyce Landman 07 november 2017 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/83277 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van Kennisnet.
Nadere informatieGeschiedeniswetenschap streeft ernaar waarheden vast te stellen over het verleden!
Geschiedeniswetenschap streeft ernaar waarheden vast te stellen over het verleden! Geschiedenis Waarheden Verleden = beelden van het verleden van de menselijke cultuur. = relatie tussen vroeger en nu,
Nadere informatieHC Stedelijke Dynamiek in de Lage Landen ( )
HC Stedelijke Dynamiek in de Lage Landen (1050-1700) Vraag 1 Wat maakte de opkomst van de stedelijke burgerij in de Nederlanden mogelijk? Periode: 1050-1302 Opkomst van de stedelijke burgerij - De opkomst
Nadere informatieDe tien tijdvakken. Joyce Landman; Jonne Lubbi. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteurs Laatst gewijzigd Licentie Webadres Joyce Landman; Jonne Lubbi 07 november 2017 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/83277 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs
Nadere informatieDe canon in het primair onderwijs
De canon in het primair onderwijs Canon uitwerking van vensters + relatie met diverse vakken SLO nationaal epertisecentrum leerplanontwikkeling De canon in het primair onderwijs Mei 2009 Verantwoording
Nadere informatieGESCHIEDENIS VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V
GESCHIEDENIS VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2018 V17.05.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van
Nadere informatieGeschiedenis Amerika en Frankrijk in de tijd van pruiken en revoluties: een overzicht. Een les van: Bor
Geschiedenis Amerika en Frankrijk in de tijd van pruiken en revoluties: een overzicht. Een les van: Bor Terugkijken: Bij de ene revolutie ontstaat een nieuw en onafhankelijk land. Vrijheid is voor de inwoners
Nadere informatieStedelijk Dalton Lyceum locatie Overkampweg
SLU Soort afsluiting 1 Toetstijd (min) Herkansbaar? Weging S.E. cijfer leerjaar Afsluitingsweek 2 Resultaat Stedelijk Dalton Lyceum locatie Overkampweg Schooltype: VWO Vak: Geschiedenis cohort: 2011 Programma
Nadere informatieWerkboek klas 2 Hoofdstuk 3
Werkboek klas 2 Hoofdstuk 3 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Marco Harmsen 13 oktober 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/67292 Dit lesmateriaal is gemaakt
Nadere informatieArcheologie op school. Handleiding voor de leerkracht
Archeologie op school Handleiding voor de leerkracht 1 Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Aan de slag: verkorte handleiding 4 3. Verantwoording 5 Archeologie en erfgoededucatie 5 Kerndoelen 5 Didactisch concept
Nadere informatieGESCHIEDENIS VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V
GESCHIEDENIS VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2019 V18.03.1 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor de afname van
Nadere informatieAntwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord moet staan.
Antwoordkernen Instap en Ontdekkingsreizen Eureka 2M volledig herziene 5 e druk, 2015-2016 Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord
Nadere informatieWereldoriëntatie en de kerndoelen
Wereldoriëntatie en de kerndoelen In de inleidende tekst van de kerndoelen bij 'Oriëntatie op jezelf en de wereld staat onder andere het volgende: 'Kinderen zijn nieuwsgierig. Ze zijn voortdurend op zoek
Nadere informatieRijksuniversiteit Groningen Nameting kennis en argumentatie
Rijksuniversiteit Groningen Nameting kennis en argumentatie Instructie onderdeel kennis: Hieronder staan 22 vragen over tijdvak 6 en 7. Probeer de vragen zo goed mogelijk te beantwoorden. Omcirkel met
Nadere informatieHistorisch café. Verhaal van Ede. 16 april 2014
Historisch café 16 april 2014 Verhaal van Ede www.mijngelderland.nl/ede PROGRAMMA 14.00 uur: Welkom Peter van Beek 14.05 uur: Verhaal van Ede Inke Camphens 14.25 uur: Airborne Gerard Gijsbertsen 14.50
Nadere informatieTIJDVAK 7 Bepoederde pruiken, bruisende ideeën
TIJDVAK 7 Bepoederde pruiken, bruisende ideeën Bepoederde pruiken, bruisende ideeën Tijd van Pruiken en Revoluties 1700-1800 Vroegmoderne Tijd Kenmerkende aspecten Uitbouw van de Europese overheersing,
Nadere informatie8*. Na de dood van Karel de Grote werd de eerste grondslag gelegd voor Grenzen in Europa. Leg uit.
Gebruik bron 1 en 2 In 1897 werd in de venen bij Yde het lijk van een ongeveer zestienjarig meisje gevonden. Deze vondst gaf aanleiding tot twee voorlopige conclusies over de leefwijze van het volk waartoe
Nadere informatieSTEDELIJKE DYNAMIEK IN DE LAGE LANDEN ( ) Nascholingsconferentie geschiedenis 2019
STEDELIJKE DYNAMIEK IN DE LAGE LANDEN (1050-1700) Nascholingsconferentie geschiedenis 2019 VANDAAG Programma: - Welkom - Kennismaking Historische Context Oriëntatiespellen (30 minuten) Pauze (10 minuten)
Nadere informatieRenaissancetijd Gouden Eeuw eeuw van de Verlichting industrialisatietijd
Kaartjes tijdsperiodes Prehistorie Oudheid vroege Middeleeuwen hoge en late Middeleeuwen Renaissancetijd Gouden Eeuw eeuw van de Verlichting industrialisatietijd eerste helft 20 e eeuw tweede helft 20
Nadere informatieTijd van pruiken en revoluties 1700 1800
Onderzoeksvraag: Op welke gebieden wilden de Verlichtingsfilosofen de bestaande maatschappij veranderen? Rationalisme = het gebruiken van gezond verstand (rede/ratio) waarbij kennis gaat boven tradities
Nadere informatieEen voorbeeld van een longitudinaal leerplan geschiedenis. Albert van der Kaap
Een voorbeeld van een longitudinaal leerplan geschiedenis Albert van der Kaap Een voorbeeld van een longitudinaal leerplan geschiedenis Albert van der Kaap Enschede, juli 2008 Verantwoording Stichting
Nadere informatieHandreiking geschiedenis
Handreiking geschiedenis Toelichting bij de bijzondere nadere vooropleidingseisen pabo SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling Handreiking geschiedenis Toelichting bij de bijzondere nadere
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Samenvatting Hoofdstuk 2
Samenvatting Geschiedenis Samenvatting Hoofdstuk 2 Samenvatting door Y. 1162 woorden 6 september 2012 10 1 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 2.1 In Frankrijk regeerde absolute vorsten. Rond
Nadere informatieRijk Romeins Leven. Museum Park Matilo Cultuurlijn Tijd Groep 5. Handleiding voorbereidende les
Les Rijk Romeins Leven Museum Park Matilo Cultuurlijn Tijd Groep 5 Handleiding voorbereidende les Rijk Romeins Leven INHOUD Inleiding Kader Begrippen Leerdoelen Aansluiting kerndoelen De lessen INLEIDING
Nadere informatieDe klassieke tijdlijn
De klassieke tijdlijn In de lessen geschiedenis heb je waarschijnlijk al gehoord over de tijdlijnen, of de historische periodes en waarschijnlijk ook over exacte datums zoals 476. In dit documentje kom
Nadere informatieWereldoriëntatie en de kerndoelen
Wereldoriëntatie en de kerndoelen In de inleidende tekst van de kerndoelen bij 'Oriëntatie op jezelf en de wereld staat onder andere het volgende: 'Kinderen zijn nieuwsgierig. Ze zijn voortdurend op zoek
Nadere informatieDe canon in de onderbouw VO
De canon in de onderbouw VO Canon uitwerking van vensters + relatie met diverse vakken SLO nationaal expertisecentrum leerplanontwikkeling De canon in de onderbouw VO Juli 2009 Verantwoording 2009 Stichting
Nadere informatieNieuws in de klas Postbus 12040 1100 AA Amsterdam t: 020-4309190 f: 020-4309199 e: info@nieuwsindeklas.nl w: www.nieuwsindeklas.nl
Aansluiting Nieuwsservice bij curriculum Bijlage bij Handleiding Nieuwsservice Primair Onderwijs is een uitgave van Nieuws in de klas. Deze bijlage hoort bij de Handleiding Nieuwsservice Primair Onderwijs
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 Samenvatting door een scholier 990 woorden 24 februari 2018 4,2 7 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Geschiedenis samenvatting hoofdstuk 3 + kenmerkende
Nadere informatieGESCHIEDENIS VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1. pagina 1 van 16
GESCHIEDENIS VWO VAKINFORMATIE STAATSEXAMEN 2017 V16.8.1 pagina 1 van 16 De vakinformatie in dit document is vastgesteld door het College voor Toetsen en Examens (CvTE). Het CvTE is verantwoordelijk voor
Nadere informatieConcretisering van de kerndoelen Mens en maatschappij
Concretisering kerndoelen Mens en maatschappij Concretisering van de kerndoelen Mens en maatschappij Kerndoelen voor de onderbouw VO SLO nationaal expertisecentrum voor leerplanontwikkeling Concretisering
Nadere informatieLeerkrachtenhandleiding Peperduur
Leerkrachtenhandleiding Peperduur Geachte mevrouw/meneer, Voor u ligt de leerkrachtenhandleiding bij het onderwijsprogramma Peperduur. In deze handleiding vindt u informatie over het museumbezoek. Het
Nadere informatieOnderzoekend en ontwerpend leren met zaakvakken. Heleen van Ravenswaaij MSc, Dr. Tim van Wessel
Onderzoekend en ontwerpend leren met zaakvakken Heleen van Ravenswaaij MSc, Dr. Tim van Wessel Programma Terugblik rekenles Introductie zaakvakken en OOL zand en water oefenen onderzoeksvragen formuleren
Nadere informatieTijdvak van burgers en stoommachines (1800 1900) / 19 e eeuw
Tijdvakken Tijdvak van burgers en stoommachines (1800 1900) / 19 e eeuw K.A. * De Industriële Revolutie die in de westerse wereld de basis legde voor een industriële samenleving * De moderne vorm van imperialisme
Nadere informatieHet nieuwe eindexamen geschiedenis
Het nieuwe eindexamen geschiedenis Stephan Klein Rotterdam, 4 oktober 2013 Gesprek in de klas (2013) Docent: Wie kan uitleggen wat standplaatsgebondenheid inhoudt? (stilte van enkele seconden) Leerling
Nadere informatieTijd van Grieken en Romeinen. Romeinen. Romeinen. 1. Invallen door Germaanse stammen
Pax Romana = Romeinse vrede, in 3 e eeuw n. Chr. onder druk door: 1. Invallen door Germaanse stammen 2. Conflicten om de macht (235 284 meer dan 50 soldatenkeizers ) 3. Waardevermindering van het geld
Nadere informatie612671 Speelkaarten.indd 1 12-06-2006 16:14:06
NEDERLANDS > Mondeling taalonderwijs De leerlingen leren informatie te verwerven uit gesproken taal. Ze leren tevens die informatie, mondeling of schriftelijk, gestructureerd weer te geven. 1 612671 Speelkaarten.indd
Nadere informatieOm een zo duidelijk mogelijk verslag te maken, hebben we de vragen onderverdeeld in 4 categorieën.
Beste leerling, Dit document bevat het examenverslag voor leerlingen van het vak geschiedenis vwo, tweede tijdvak (2017). In dit examenverslag proberen we een zo goed mogelijk antwoord te geven op de volgende
Nadere informatieBurgers en Stoommachines. Tot 1:20
Burgers en Stoommachines Tot 1:20 Wat gaan we leren? 1. Welke gevolgen de technische uitvindingen hadden. 2. Wat er in de grondwet van 1848 stond. 3. Welke groepen minder rechten hadden dan andere groepen.
Nadere informatieLEER- EN TOETSPLAN A. ONDERWERP EN DOELEN. Vak: Geschiedenis Leerjaar: 1 Onderwerp: Introductie geschiedenis Kerndoel:
LEER- EN TOETSPLAN A. ONDERWERP EN DOELEN Vak: Geschiedenis Leerjaar: Onderwerp: Introductie geschiedenis Kerndoel: 0. De leerling leert historische bronnen te gebruiken om zich een beeld van een eigen
Nadere informatieExamenkatern :Sociale zekerheid en verzorgingsstaat in Nederland
Seizoen: 2016-2017 Vak: Geschiedenis Klas: 3 Afdeling: Mavo Herkansingen/inhalen: Tijdens de herkansingen kunnen de SE s van een trimester herkanst en/of ingehaald worden. Echter een ingehaald SE kan niet
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 6
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 6 Samenvatting door M. 804 woorden 17 juni 2013 5,5 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Bronnen Samenvatting geschiedenis Hoofdstuk 6 Burgers en stoommachines,
Nadere informatieDagboek Sebastiaan Matte
Vraag 1 van 12 Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen
Nadere informatie2,1: Nederlands-Indië, 19 e eeuw
2,1: Nederlands-Indië, 19 e eeuw 1830 1870: Javaanse boer werkt voor Nederlandse staat: - cultuurstelsel - Herendiensten van verliespost naar wingewest Vanaf 1870: modern imperialisme particuliere bedrijven
Nadere informatieMens en maatschappij inhouden (PO-vmbo)
Ms maatschappij inhoud (PO-vmbo) Sector kerndoel primair onderwijs kerndoel onderbouw vmbo bovbouw examehed vmbo bovbouw bb examehed bb vmbo kb/gl/tl examehed Vakkern 1. Communicatie 37: zich te gedrag
Nadere informatieEindexamen geschiedenis pilot havo 2009 - II
Door de tijd heen De volgende historische verdragen staan in willekeurige volgorde: 1 Door de Vrede van Brest-Litovsk tussen het Duitse keizerrijk en het communistische Rusland kunnen de Duitse generaals
Nadere informatie