Canon en kerndoelen geschiedenis PO

Transcriptie

1 Canon en kerndoelen geschiedenis PO bron: In dit hoofdstuk over canon en geschiedenis wordt eerst ingegaan op de recente historie van het vak, inclusief de ontwikkeling in kerndoelen en de Commissie De Rooij (en de tien tijdvakken). Vervolgens wordt de relatie gelegd tussen de tijdvakken en de canon. De canonvensters krijgen een plaats in de tien tijdvakken waardoor deze geïntegreerd worden in het leerplan geschiedenis. Deze paragraaf sluit af met een schematisch overzicht van de tien tijdvakken met (toelichting van de) kenmerkende aspecten die gerelateerd worden aan de (toelichting van de) canonvensters. Tot slot wordt nog ingegaan op de leerstofordeningen in het primair onderwijs en op de longitudinale opbouw voor het geschiedenisonderwijs. door Theo Beker (SLO) en Cees van der Kooij Kerndoelen Geschiedenis Door de overheid vastgestelde kerndoelen geven de kern van het geschiedenisonderwijs aan. Het begrip 'kerndoelen' is gedefinieerd als: Kerndoelen zijn streefdoelen van wat leerlingen moeten kennen en kunnen aan het einde van de basisschool. De kerndoelen van 1998 voor geschiedenis bestaan onder andere uit een opsomming van belangrijke hedendaagse en historische gebeurtenissen, verschijnselen, ontwikkelingen en personen: familie- en omgevingsgeschiedenis nomadische samenlevingen in de prehistorie in West-Europa agrarische samenlevingen in de prehistorie in West-Europa de Romeinse invloed in Nederland de middeleeuwse samenleving in West-Europa ontwikkelingen in de Europese cultuur vanaf de late Middeleeuwen: ontwikkeling van steden en handel, ontdekkingen op het gebied van wetenschap en techniek, Europese expansie, kolonialisme, reformatie de Tachtigjarige Oorlog: het ontstaan van de Nederlandse staat, de Nederlandse Gouden Eeuw, de Franse revolutie industriële samenlevingen de crisisjaren in Nederland en de Tweede Wereldoorlog de naoorlogse samenleving, waaronder in elk geval de ontwikkeling van de welvaartsstaat hedendaagse Europese en mondiale verhoudingen, waaronder in elk geval: de ontwikkeling van multiculturele samenlevingen na 1945, de Europese Unie, veranderingen in Oost-Europa. In principe worden de kerndoelen om de vijf jaar geëvalueerd en herzien. Na 1998 duurt de discussie echter langer. Niet in 2003 maar drie jaar later verschijnt Kerndoelen 2006: De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling te hanteren. 1

2 De leerlingen leren over de kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken: jagers en boeren, Grieken en Romeinen, monniken en ridders, steden en staten, ontdekkers en hervormers, regenten en vorsten, pruiken en revoluties, burgers en stoommachines, wereldoorlogen en Holocaust, televisie en computer. De leerlingen leren over de belangrijkste historische personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis en kunnen die voorbeeldmatig verbinden met de wereldgeschiedenis. De verklaring voor het grote verschil tussen de kerndoelen uit 1998 en 2006 is een paradigmawisseling in het beleid: de deregulering, minder regels voor de scholen en grotere autonomie. Scholen mogen voortaan zelf bepalen welke aspecten 'kenmerkend' zijn en welke personen en gebeurtenissen 'belangrijk' zijn. Pleidooien van onder meer de Onderwijsraad leiden ertoe dat er door het Ministerie een nieuwe commissie wordt ingesteld: de Commissie Ontwikkeling Nederlandse Canon. In 2007 verschijnt het eindrapport van deze commissie, waarin vijftig onderwerpen, ook wel canonvensters genoemd, beschreven worden. Minister Plasterk heeft het voorstel van de commissie overgenomen om deze canon vast te leggen voor de basisschool en in de onderbouw van het voortgezet onderwijs. De tijdvakken In 1999 krijgt de Commissie Historische en Maatschappelijke Vorming de opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen om voorstellen te maken voor nieuwe kerndoelen en examenprogramma's. De commissie is ook wel bekend onder de naam van haar voorzitter de Commissie De Rooij. Het eindrapport Verleden, heden en toekomst (2001) definieert het doel van geschiedenisonderwijs als de ontwikkeling van historisch besef. Om die ontwikkeling te bevorderen stelt de commissie voor om naast de gangbare indeling van het verleden in perioden (prehistorie, oudheid, middeleeuwen, nieuwe geschiedenis en nieuwste geschiedenis) een nieuwe indeling in tien tijdvakken in alle vormen van onderwijs te hanteren: prehistorie tijd van jagers en boeren tot 3000 v. Chr. oudheid tijd van Grieken en Romeinen 3000 v. Chr na Chr. middeleeuwen nieuwe geschiedenis nieuwste geschiedenis tijd van monniken en ridders tijd van steden en staten tijd van ontdekkers en hervormers tijd van regenten en vorsten tijd van pruiken en revoluties tijd van burgers en stoommachines tijd van de wereldoorlogen tijd van televisie en computer

3 De commissie presenteert een uitgebreid kerndoelenvoorstel voor het basisonderwijs. Naast de hierboven beschreven indeling in tijdvakken worden voor ieder tijdvak twee kenmerkende aspecten gedefinieerd, die in het onderwijs over het tijdvak als oriëntatiekennis centraal moeten staan: jagers en boeren de levenswijze van jagers en verzamelaars het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen Grieken en Romeinen de verspreiding van de Grieks-Romeinse cultuur en de confrontatie met de Germaanse cultuur het christendom in het Romeinse Rijk: van verboden tot enig toegestane godsdienst monniken en ridders de verspreiding van het christendom tot in de Lage Landen hofstelsel en horigheid steden en staten opkomst van handel en ontstaan van steden opkomst van de stedelijke burgerij en toenemende zelfstandigheid van steden ontdekkers en hervormers het begin van de overzeese Europese expansie de Opstand en het ontstaan van een onafhankelijke Nederlandse staat regenten en vorsten ontstaan van het handelskapitalisme en begin van een wereldeconomie bestuur en stedelijke cultuur in Nederland pruiken en revoluties slavenarbeid op plantages en opkomst van het abolitionisme het streven naar grondrechten en naar politieke invloed van de burgerij in de Franse en Bataafse revolutie burgers en stoommachines het ontstaan van het parlementaire stelsel en de toename van de volksinvloed de industriële revolutie en de opkomst van de emancipatiebewegingen de wereldoorlogen de economische wereldcrisis de Duitse bezetting en de Jodenvervolging televisie en computer de blokvorming tussen Oost en west en de Koude Oorlog sociaal-culturele veranderingen en toenemende pluriformiteit vanaf de jaren '60 3

4 Verder stelt de commissie de volgende inhouden voor: de verschillende samenlevingsvormen: 1. samenleving van jagers-verzamelaars 2. landbouwsamenleving 3. landbouw-stedelijke samenleving 4. industriële samenleving 5. en informatiesamenleving het werken met bronnen de gebondenheid aan tijd, situatie en achtergrond van gedrag en ideeën van mensen de historische thema's familiegeschiedenis en geschiedenis van de eigen omgeving een thematische lengtedoorsnede (naar keuze). Uit dit voorstel zijn alleen de bronnen en de tien tijdvakken opgenomen in Kerndoelen De kenmerkende aspecten van de tijdvakken worden wel genoemd in de kerndoelen - 'de leerlingen leren over de kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken' -maar de inhoud van die aspecten wordt niet omschreven en wordt overgelaten aan de scholen. De rest van het kerndoelenvoorstel van de Commissie De Rooij heeft geen plaats gekregen in de Kerndoelen Kerndoelen Oriëntatie op jezelf en de wereld Kerndoel 51, 52 en 53 bron: Sinds 2006 is de derde generatie kerndoelen van kracht. Met ingang van het schooljaar 2009/2010 zijn deze kerndoelen volledig ingevoerd binnen de basisscholen. Het zijn er nog maar 58. De leergebiedoverstijgende doelen zijn als aparte kerndoelen verdwenen en waar mogelijk geïntegreerd in de kerndoelen per leergebied. De kerndoelen zijn geformuleerd voor grotere leergebieden, zoals: de talen, rekenen/wiskunde, oriëntatie op jezelf en wereld, kunstzinnige oriëntatie en bewegingsonderwijs. Bij elk leergebied worden de kerndoelen voorafgegaan door een karakteristiek van dat gebied. In die karakteristiek staat beschreven waarop het leergebied zich richt. Alle scholen voor primair onderwijs hebben destijds een informatieset ontvangen, bestaande uit een boekje met de kerndoelen, de kerndoelen op losse kaartjes, een poster met de kerndoelen op rij. Deze zijn ook te downloaden als pdf-bestanden. 4

5 Bron: kerndoelenboekje ) 51 De leerlingen leren gebruik te maken van eenvoudige historische bronnen en ze leren aanduidingen van tijd en tijdsindeling te hanteren. 52 De leerlingen leren over kenmerkende aspecten van de volgende tijdvakken: jagers en boeren; Grieken en Romeinen; monniken en ridders; steden en staten; ontdekkers en hervormers; regenten en vorsten; pruiken en revoluties; burgers en stoommachines; wereldoorlogen en holocaust; televisie en computer. 53 De leerlingen leren over de belangrijke historische personen en gebeurtenissen uit de Nederlandse geschiedenis en kunnen die voorbeeldmatig verbinden met de wereldgeschiedenis. 5