Slaaf krijgt vrijheid (vanaf nu: ex-slaaf) en wordt loonarbeider bij zijn baas (vanaf nu: ex-slavenhouder)

Transcriptie

1 Samenvatting door M woorden 15 juni ,7 7 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 7.1 De verlichting Verlichting is het gevolg van de wetenschappelijke revolutie uit hoofdstuk/tijdvak 6; Wetenschappelijke revolutie leidde tot een optimisme dat alles met het verstand beter te begrijpen was en te verbeteren te viel > vooruitgangsoptimisme; In tijdvak 7 (18 e eeuw) werd alles onderwerp van onderzoek, niet alleen de natuur, maar ook de godsdienst, politiek, sociale verhoudingen en de economie; Met andere woorden: wetenschappelijk denken is niet alleen meer een zaak van hoge wetenschappers (tijdvak 6) maar vloeit door naar alles > godsdienst, politiek, sociale verhoudingen, economie. Rationalisme = gebruik van gezond verstand > vooruitgang Waarom de naam verlichting? Verlicht denken maakt volgens de aanhangers een einde aan een duistere tijd van: onwetenheid, intolerantie, geloofsfanatisme en onredelijke verschillen tussen mensen. Verlichting en economie > Adam Smith Adam Smith > Wealth of Nations (staat een beetje omslachtig in het boek) Als iedereen op een verstandige manier zijn eigen belang nastreeft, wordt uiteindeijk iedereen daar beter van. Voorbeeld: slavernij volgens Smith economisch ongunstig, mensen werken harder voor geld dan door slavernij. Laten we Smith s redering proberen te volgen: Slaaf krijgt vrijheid (vanaf nu: ex-slaaf) en wordt loonarbeider bij zijn baas (vanaf nu: ex-slavenhouder) Ex-slaaf hoeft niet meer bang te zijn voor een pak slaag tijdens het werk (eigen belang) Ex-slaaf heeft meer tijd om geconcentreerd met z n werk bezig te zijn Ex-slaaf werkt zo hard mogelijk, om zoveel mogelijk geld te verdienen (eigen belang) Ex-slavenhouder oogst meer katoen en kan op die manier meer katoen verkopen/verdienen (eigen belang) Ex-slavenhouder heeft lagere kosten, omdat hij niet meer voor de slaven hoef te zorgen. Denk aan onderdak, voedsel (eigen belang) Uiteindelijk zijn beide erop vooruitgegaan! Overheid moest zich volgens Smith ook niet met de economie bemoeien. Proces van vraag (klant) en aanbod (verkoper) moet niet verstoord worden > laisser faire. Verlichting en God Vanuit de verlichting kritiek op godsdienstig fanatisme en intolerantie Deisme (Voltaire) > God als klokkenmaker. God heeft de wereld ooit gemaakt, maar grijpt niet meer in. Alles verloopt vanaf de schepping in vaste logische natuurwetten. De mens kon deze natuurwetten ontdekkend door onderzoek en logisch redeneren. Verlichting en politiek Pagina 1 van 5

2 John Locke (engelsman) Koningen en regeringen ontvangen hun macht niet van God, maar van de burgers (een breuk met het absolutisme) Burgers hebben rechten overgedragen aan de overheid Overheid moet, als tegenprestatie, de belangrijkste mensenrechten van burgers beschermen Recht op leven Recht op bezit Recht op vrijheid Burgers mogen een overheid vervangen als die niet meer hun instemming heeft Overheid moet zich zelf aan regels houden. De wet staat dus ook boven de overheid. Montesquieu (fransman) Koningen zijn snel geneigd tot corruptie en machtsmisbruik als zij alle macht alleen hebben (denk aan Lodewijk XIV) Montesquieu > driemachtenleer of trias politica Machtenscheiding Wetgevende macht Uitvoerende macht Rechterlijke macht Parlement Regering Onafhankelijke rechters Wetten vaststellen Wetten uitvoeren Naleving van wetten controleren Rousseau (fransman) Volksoevereiniteit: het hoogste gezag (of macht) ligt bij het volk. Het volk is dus soeverein. Maar het volk heeft de macht toevertrouwd aan een gekozen regering. Regering moet vervolgens de algemene wil uitvoeren van alle leden. Met andere woorden: rekening houden met het algemeen belang van het volk. Locke en Rousseau Theorieen lijken op elkaar. Bij beide is er sprake van een soort contract tussen burgers/volk en overheid. Verschil: bij Locke is sprake van regeren op voorwaarden: de rule of law > dus overheid moet zich ook aan regels houden. 7.2 Ancien regime Ancien regime = verouderd regime Hierbij kun je denken aan de oude situatie in samenlevingen voor de democratische revoluties Voorbeeld: Frankrijk aan de vooravond van de Franse Revolutie: Standenmaatschappij (geestelijkheid, adel, boeren/burgers) Boeren en burgers betaalden belasting, geestelijkheid en adel niet. Koningen hielden vast aan het absolutisme Adel versterkte positie ten opzichte van de burgerij Verlicht absolutisme Vorsten die het verlicht absolutisme aanhingen, werden ook wel verlicht despoten genoemd Drie centrale figuren Frederik de Grote van Pruisen Jozef II van Oostenrijk Catharina de Grote van Rusland Algemene regel verlicht absolutisme: Alles voor het volk, niets door het volk Voorbeeld van maatregelen verlicht absoluut vorst: Streven naar godsdienstige tolerantie Streven naar economische ontwikkeling Rechtvaardiging gezag verlicht absolute vorsten Pagina 2 van 5

3 De grote bijdrage die de vorst levert voor het welzijn van de samenleving (alles voor het volk) Vergelijking absolutisme en verlicht absolutisme Absolutisme Verlicht absolutisme Tijdvak 6 7 Macht vorst Absoluut = onbeperkt Absoluut = onbeperkt Vorst heeft de macht rechtstreeks van Rechtvaardiging gezag God gekregen. De grote bijdrage die de vorst levert voor het welzijn van de samenleving (alles voor het volk) Godsdienst Geen godsdienstige vrijheid Meer godsdienstige vrijheid 7.3 Democratische revoluties De volgorde van het boek vind ik niet logisch. Ik adviseer een chronologische volgorde aan te houden: Amerikaanse revolutie Franse revolutie Bataafse revolutie Amerikaanse revolutie Principes van de verlichting toegepast Wie Waarin Hoe Locke MontesquieuGrondwet Mensen hebben bepaalde rechten: recht op leven, recht op Onafhankelijkheidsverklaringvrijheid. Mensen mogen een regering afzetten en een nieuwe instellen. Wetgevende macht > congres Uitvoerende macht > president Rechtelijke macht > hooggerechtshof Franse revolutie Oorzaken Staat was bankroet Staat was corrupt Crisis in de landbouw Derde stand (boeren/burgers) ontevreden Invloed verlichting Aanleiding Koning riep in 1789, voor het eerst sinds 175 jaar, de Staten Generaal bijeen Verklaring van de rechten van de mens en de burger 1789 Beroemd document uit de Franse Revolutie Invloed verlichting zichtbaar Pagina 3 van 5

4 Gaat over mensenrechten en grondrechten Grondwet 1791 Hoogste macht bij het volk > volkssoevereiniteit Frankrijk werd een parlementaire monarchie Bataafse revolutie In de Republiek waren er problemen in de 18 e eeuw 4. Corrupte regenten Economische bloei was voorbij De Republiek had torenhoge schulden bij regentenfamilies De stadhouder begon zich steeds meer als een koning te gedragen en presteerde weinig 1781 pamflet Aan het volk van Nederland Stadhouder kreeg de schuld van economisch en politiek verval Nederlandse volk moest zelf zijn bestuurders kiezen en controleren Pamflet was start democratische beweging van patriotten Patriotten = Nederlandse democraten 1795 Bataafse Revolutie > patriotten komen met een Frans leger naar ons land en roepen de Bataafse Republiek uit. Willem V laatste stadhouder > vlucht naar Engeland 1798 eerste democratische grondwet Wanneer vond de revolutie plaats? Amerikaanse vrijheidsoorlog Franse revolutie Bataafse revolutie Wie verloren de macht? Het Britse bestuur. Koning, adel en geestelijkheid. Wie kwamen er aan de macht? Was er sprake van veel geweld? De kolonisten zelf. Stadhouder en oude regenten. De burgerij (eerst de gematigden, De burgerij later de radicalen). Ja, het ancien regime werd met Ja, er was een oorlog nodig om geweld verdreven en de radicale Nee. de Britten te verjagen. revolutionairen voerden een terreurpolitiek. Kwam er een grondwet? Ja. Ja. Ja. Kreeg het gewone volk veel invloed? Waren er (na 1800) blijvende gevolgen? Nee. Nee. Nee. Ja: grondwet, volkssoevereiniteit. Ja, grondwet. (patriotten) Ja, grondwet. 7.4 Kolonialisme en slavernij Driehoekshandel Transatlantische slavenhandel was een onderdeel van de driehoekshandel. Het verkeer van de westkust van Afrika naar Amerika WIC deed hier aan mee Abolitionisme Pagina 4 van 5

5 Beweging voor afschaffing slavernij Geinspireerd door de verlichting Slavernij is strijdig met de natuurlijke gelijkheid van mensen Slavernij is economische ongunstig > mensen worden door loon meer geprikkeld om te werken dan door dwang (Smith) Pagina 5 van 5