1. Inleiding Een (nieuw) Dordts participatiemodel Schapekoppen voor Dordrecht Schapekoppen voor dummies...

Transcriptie

1 Burgerparticipatie, maar dan anders Work in progress in Dordrecht

2 PLANterra Burgerparticipatie, maar dan anders Project : Thematraject participatie GemeenteSchoon Projectnummer : P Registratienummer : Auteurs : Mariëlle Hoff en Marco Hommel Opdrachtgever : Gemeente Dordrecht, GemeenteSchoon Datum : Oktober van 22

3 Inhoud 1. Inleiding Een (nieuw) Dordts participatiemodel Schapekoppen voor Dordrecht Schapekoppen voor dummies Kenmerken en achtergronden Noordflank/ Bleijenhoek Waarom schapekoppen? Stappen naar de introductie Stand van zaken: veel in gang gezet Succesfactoren Aandachtpsunten Conclusie Wijkschouwen Vernieuwing wijkschouwen Verdiensten wijkschouwen Principes voor vernieuwing Alternatieven Downloadbare schouwroutes Scoor een plek De koning komt! Meldingenapp uitbouwen Aanbeveling De tussenbalans Bijlage 1 Downloadbare routes Bijlage 2 Kwaliteitsformulier PLAN terra Bijlage 3 De koning komt! PLAN terra Burgerparticipatie, maar dan anders 3 van 22

4 1. Inleiding De Gemeente Dordrecht deed in de afgelopen periode mee aan het programma GemeenteSchoon. De trajecten die gemeenten onder deze noemer aanvragen, ondersteunen in de aanpak van het voorkomen en verwijderen van zwerfvuil. Dordrecht koos voor een Participatietraject, bedoeld om te zoeken naar nieuwe vormen van samenwerking tussen gemeente en burger om samen de stad schoon te houden. PLAN terra BV voerde als adviesbureau de opdracht namens Rijkswaterstaat voor de Leefomgeving, waaronder het GemeenteSchoonprogramma is georganiseerd, uit. Het traject maakt deel uit van een constant zoeken naar de beste manier om de bewonerstevredenheid te vergroten. Het schoonhouden van de stad en het voorkomen van verloedering door afval op straat zijn belangrijke doelen voor de afdeling Stadsbeheer. Een schone stad is een stad waar mensen graag komen, wonen en werken en waar de leefbaarheid op peil is. Alleen reinigen is al lang niet meer genoeg om resultaat te boeken. Er zijn in Dordrecht veel verschillende initiatieven om juist samen met de burgers te werken aan de stad. Het thematraject Participatie bood een kans om daar verder stappen in te nemen. Figuur 1 Dordrecht Schoon: samenwerken met o.a. scholen PLANterra Burgerparticipatie, maar dan anders Deze rapportage doet van de gezamenlijke zoektocht verslag en fungeert als tussenrapportage. Op drie fronten is te werk gegaan: In het algemene deel staan de principes van burgerparticipatie en de aanleiding voor het thematraject centraal. Onder andere een excursie naar Breda, gaf nieuwe inzichten en inspiratie Er is een project begonnen om te onderzoeken in hoeverre het belonen van burgerparticipatie werkt en op welke manier dat toepasbaar is in het schoonhouden van de openbare ruimte Er zijn stappen gezet om de wijkschouwen een nieuw jasje te geven Elk van de onderdelen komt in de volgende hoofdstukken aan de orde. 4 van 22

5 2. Een (nieuw) Dordts participatiemodel Koning Willem-Alexander heeft in zijn eerste troonrede het woord participatiesamenleving definitief gemunt. De perceptie op de rol van de overheid verandert, meer verantwoordelijkheid wordt verwacht van burgers, minder moet worden vertrouwd op de verzorgende kwaliteiten van lokale en nationale overheden. De uitgangspunten die vanaf het eerste gesprek binnen het Participatietraject werden gevoerd, kwamen hiermee overeen. De gemeente Dordrecht wilde met het GemeenteSchoontraject participatie binnen haar gemeente op een hoger niveau krijgen, of beter gezegd anders inrichten. De gemeente is ambitieus in haar doelstellingen wat betreft het betrekken van bewoners bij (het beheer van) de openbare ruimte. Het thema van participatie leeft enorm en krijgt al op allerlei manieren gestalte, zowel in het schoonhouden van de stad als op andere manieren. Er is een scala aan initiatieven, ideeën en mogelijkheden waarbij bewoners wordt gevraagd mee te denken en mee te doen. Genoemd kunnen worden: - uitgebreid instrumentarium aan wijkwebsites en enquêtetools; - wijkonderneming Crabbehof; - Leerpark Dordrecht; - Bewoners aan zet; - Dordrecht Schoon - participatiewijzer Dordrecht; wijkschouwen; - allerlei activiteiten onder de noemer Dordt duurzaam ; - Gewoon doen plus follow ups; - de buurt bestuurt. Uit al deze activiteiten blijkt het streven van Dordrecht naar een overheid die zorgt dat in plaats van zorgt voor. Meer wordt bij bewoners neergelegd, en wat de overheid doet is niet een vanzelfsprekendheid meer. Figuur 2 Bewoners aan zet Kortom: werken aan participatie en dit als instrument inzetten in de stad is al aardig ingeburgerd. Maar ook de inhoud van participatie en wat daaronder wordt verstaan is aan verandering en nieuwe inzichten onderhevig. De manier waarop participatie is georganiseerd en wordt ingezet is onderwerp van kritische beschouwing door de afdeling Stadsbeheer. Minimaal drie kritische kanttekeningen kunnen worden genoemd: PLAN terra Burgerparticipatie, maar dan anders 5 van 22

6 1. Van top-down naar bottom-up. Veel van de participatieprojecten die plaatsvinden worden top-down aangevlogen. Al is de insteek wel op het in actie krijgen van burgers (in het beheer van de buitenruimte of op andere terreinen), het is de vraag of de burger zich hierdoor aangesproken voelt. De strategie om mensen in beweging te krijgen lukt niet altijd; 2. Meer maatwerk leveren. Impliciet schuilt achter veel participatie-initiatieven een ideaal : die van het schouder aan schouder samenwerken met burgers aan een schoon, groen en leefbaar Dordrecht. Dat ideaal is verdedigbaar, maar het is de vraag of (alle) bewoners net zo warmlopen voor dit ideaal als de gemeente. Het is aannemelijk dat de prikkel om mensen in beweging te krijgen varieert per soort wijk. Er is maatwerk nodig om in te spelen op verschillen binnen de stad; 3. Voor wat, hoort wat. De gemeente loopt zich vaak het vuur uit de sloffen om participatie te bevorderen. Het besef dringt echter door dat het pamperen van bewoners niet langer vol te houden is. Er is behoefte aan een meer zakelijke benadering, waarbij bewoners beloond kunnen worden voor hun inzet, maar niet op hun wenken bediend hoeven worden. Het werken aan een participatiemodel dat rekening houdt met deze inzichten en tegelijk voortborduurt op alle stappen die al zijn genomen om burgers meer bij het schoon en leefbaar houden van de stad te betrekken, is de missie waarvoor men zichzelf stelt. De wil is er om écht stappen te zetten op het vlak van participatie. Het thematraject is gebruikt om een stap te zetten naar die Dordtse aanpak, die verder gaat en anders is dan participatie tot nu toe. Een wezenlijk inzicht in de mogelijkheden hiertoe ontstond tijdens een excursie naar Breda, als onderdeel van het thematraject. Een korte beschrijving van de werkwijze in Breda is opgenomen in het kader hieronder. Kader Opgeruimd Breda PLANterra Burgerparticipatie, maar dan anders Opgeruimd Breda staat voor een vernieuwende manier van het betrekken van inwoners bij hun eigen leefomgeving en een andere invulling van de rol van de overheid. Dat is gedaan door het introduceren van wijkdeals : zakelijke afspraken tussen een groepje bewoners en de gemeente over het onderhoud van groen. De gedachte erachter is dat de gemeente alleen een sobere basis in de inrichting van het groen verzorgt, en dat bewoners die méér willen daar actief zelf aan bij zullen moeten dragen. Als bewoners dit willen worden afspraken hierover vastgelegd in een wijkdeal en krijgt men een kleine financiële vergoeding. Komt er geen initiatief van de grond, dan verdwijnt Figuur 3 Beeldmerk Opgeruimd Breda intensief groen (zoals bv rozenperkjes) en wordt de inrichting versoberd. 6 van 22

7 De aanpak forceert participatie; al 2000 Bredanaars leveren een bijdrage aan het onderhoud van de openbare ruimte en er zijn al zo n 160 deals gesloten in hele korte tijd. De meeste deals gaan over het groenonderhoud, maar er zijn ook deals over het schoonhouden van de publieke ruimte. Breda koos voor the hard way : geen gepamper meer, niet eindeloos op positieve wijze stimuleren, maar de buitenruimte versoberen, bewoners opties geven om zelf wat te doen en dat faciliteren. Ervan uitgaan dat betrokken bewoners zich vanzelf zullen melden en dat als dat niet gebeurt dat een te respecteren keuze is. Dordrecht is geen Breda en het Bredase model hoeft niet één op één gekopieerd te worden. Maar de excursie opende wel de ogen naar nieuwe mogelijkheden en bevestigde wat al werd gevoeld; namelijk dat het organiseren van participatie anders kan en dat dat veel oplevert. PLAN terra Burgerparticipatie, maar dan anders 7 van 22

8 3. Schapekoppen voor Dordrecht Schapekoppen: de sage wil dat Dordtenaren zo al sinds de Middeleeuwen worden genoemd 1. Wie had toen gedacht dat ooit nog eens een nieuwe muntsoort zou worden geïntroduceerd, met juist deze naam? Sinds de zomer van 2013 kunnen we er echter niet meer omheen: Dordrecht heeft met de schapekoppen een eigen muntsoort. Over de introductie van deze munt, de werking ervan tot nu toe, en de mogelijkheden om de schapekoppen verder te ontwikkelen, gaat dit hoofdstuk. 3.1 Schapekoppen voor dummies Schapekoppen zijn munten die bewoners krijgen als ze de buurt schoonmaken, geveltuinen of bloembakken aanleggen of onderhouden, of op een eigen manier bijdragen aan een schone en groene buurt. De verdiende munten zijn in te leveren bij deelnemende ondernemers in de buurt. In ruil voor schapekoppen kan bijvoorbeeld een ritje met de Waterbus worden gemaakt of korting worden verkregen op boodschappen bij Karam Supermarkt. Voor elke inzet van bewoners voor een schone en groene buurt wordt de tegenprestatie in aantal schapekoppen besproken en kort vastgelegd. Heeft een bewoner na de contractperiode geen interesse meer in het uitvoeren van werkzaamheden, dan wordt dit gezien als een zakelijk gegeven. De geveltuin (of wat dan ook) verdwijnt. Figuur 4 Schapekopmuntje Ondernemers doen mee door verzilverdeals aan te bieden. De redenen om zo n verzilverdeal aan te gaan zijn divers: het is een leuke manier om bij te dragen aan de buurt waarin de onderneming gevestigd is, maar ook worden met het uitreiken van schapekoppen andere bezoekers naar de zaak getrokken. Een deal hoeft niet perse alleen voordelig voor de bewoner te zijn: zo is een voorbeeld van een deal ook het tweede kopje koffie gratis. De schapekoppen zijn geïnspireerd op de Makkies in Amsterdam ( PLANterra Burgerparticipatie, maar dan anders 3.2 Kenmerken en achtergronden Noordflank/ Bleijenhoek De schapekoppen zijn specifiek opgezet voor de wijken Noordflank en Bleijenhoek. Dit zijn vrij stenige wijkjes pal naast het centrum van Dordrecht. Vanuit de bewoners leeft in deze buurten de wens de openbare ruimte te vergroenen. Er zijn in de afgelopen jaren al stappen gezet om de 1 Wikipedia 8 van 22

9 buurt netter en schoner te maken. De gemeente en woningcorporatie willen deze resultaten Figuur 5 Stenige uitstraling vasthouden, het imago verbeteren en de stap zetten naar verbeteringen in het groen. Continuïteit is daarbij een aandachtspunt: allerlei eerdere stappen om te vergroenen raken snel in het slop. 3.3 Waarom schapekoppen? Werken met een beloningssysteem past bij de uitgangssituatie in deze buurten, waar al veel is gedaan en geprobeerd. Er was en is in deze buurten behoefte aan een andere aanpak, die én meer aansluit bij de bewoners én meer van de bewoners verlangt. De schapekoppen kunnen worden gezien als een tussenstap. De gemeente en andere instellingen trekken zich niet ineens terug, maar laten in de vorm waarin participatie plaatsvindt wel een nieuwe wind waaien. Meedoen? Super en dan mag daar wat tegenover staan. Niet meedoen? Ook goed, maar dan is ook de inzet vanuit de gemeente begrensd. De keuze voor een beloningssyteem is vanuit de volgende randvoorwaarden ingevoerd: de resultaten op het schoonhouden van de wijk vasthouden en uitbreiden; het groener maken van de wijk (het is bekend dat bewoners ook graag vergroening zien); uitgaan van voor wat, hoort wat op een frisse manier, waarbij ook wat van bewoners verwacht mag worden; aansluiten bij het type bewoners van de wijk; kiezen voor vorm die qua beleving wat oplevert voor de bewoners. Zoeken naar positieve energie in de wijk, het gevoel iets gedaan en voor elkaar te krijgen PLAN terra Burgerparticipatie, maar dan anders 9 van 22

10 ervoor waken om als professionals toch weer het voortouw te nemen in het dragen/ opzetten van de deals 3.4 Stappen naar de introductie Een systeem als de schapekoppen is er niet zomaar. De introductie van de schapekoppen is tot stand gekomen in samenwerking met allerlei professionals in de wijk. In een aantal stappen is gekomen tot het punt waarop het project nu staat. Ze staan kort beschreven in de volgende tijdlijn. De volgende stappen zijn gezet om de schapekoppen te realiseren: Maand Maart Stappen Schouw door Noordflank/ Bleijenhoek Groenoverleg met gezamenlijke partners in de wijk April Mei Juni Juli Groenoverleg met besluit: uitproberen van alternatief beloningssysteem voor Noordflank en Bleijenhoek Langs ondernemers om bereidheid afsluiten deals te peilen Groenoverleg: besluit om de munten schapekoppen te noemen Wijkterras op 2 plekken in de buurt om interesse bewoners te peilen Schapekoppen krijgen pr via RTV Dordrecht en het AD Augustus Vrijiwilliger in de buurt gevonden om bij te dragen aan de organisatie van de schapekoppen Stagiaire aangetrokken om communicatie rond schapekoppen impuls te geven September Oktober Realisatie eerste geveltuinen, boomspiegels enz. Verdere actie op sluiten deals ondernemers Bewoners breed informeren over mogelijkheden om mee te doen PLANterra Burgerparticipatie, maar dan anders 10 van 22

11 3.5 Stand van zaken: veel in gang gezet Het opzetten van een alternatief beloningssysteem kost veel tijd en geduld. Er zijn al veel belangrijke stappen gezet. Er is een eerste aanbod van verzilverdeals beschikbaar gesteld door lokale ondernemers. Figuur 6 Karam supermakt: verzilveraar van het eerste uur Ook is door het organiseren van een wijkterras gepeild of bewoners interesse hebben in deelname. Daaruit kwamen 25 bewoners die graag meedoen: een mooi aantal om een te starten en voldoende om het verder opzetten en ontwikkelen van de schapekoppen te rechtvaardigen. Een aantal bewoners zijn inmiddels echt aan de slag. Verder is een vrijwilliger uit de buurt gevonden, belangrijk om de schapekoppen ook echt van de bewoners te laten zijn Succesfactoren Er is durf aanwezig om een project als schapekoppen aan te gaan. De wil om nieuwe vormen van participatie te onderzoeken is er. De schapekoppen zijn met recht een experiment in het invoeren van een beloningssysteem geworden. De implementatie van de schapekoppen is hands on : geen ingewikkelde procedures en voorstellen, maar gewoon doen en na de eerste stap de volgende stap zetten. Dit brengt veel dynamiek met zich mee en soms ook hectiek, maar maakt wel dat stappen worden gezet. Bewoners reageren positief en er is een vrijwilliger uit de buurt gevonden die het project wil meedragen. De schapekoppen zijn opgezet in samenwerking met woningcorporaties Trivire en Woonbron, NMEcentrum Weizigt, jongerenwerk Re Newt en Stichting MEE. Deze verschillende professionals beamen dat de schapekoppen passen bij de wijkjes Noordflank/ Bleijenhoek. Ook geven ze aan dat PLAN terra Burgerparticipatie, maar dan anders Om de mogelijkheden schapekoppen te verdienen verder onder de aandacht te brengen bij de bewoners is een stagiaire communicatie aangesteld. Er vindt ten slotte geregeld overleg met alle betrokken instellingen plaats 11 van 22

12 de gedachte erachter beleidsmatig bij de eigen instellingen past. Veel wijst erop dat de schapekoppen het goede project op de goede plek zijn. Het is een grote stap in het op maat per wijk werken (zie hoofdstuk 2). Figuur 7 De partners in het project schapekoppen Aandachtpsunten PLANterra Burgerparticipatie, maar dan anders De tijd en geduld die het kost om de schapekoppen op te zetten is groot. Vooraf is onvoldoende ingeschat dat alle werkzaamheden bovenop het gewone werk terecht komen. Het gaat dan om allerlei praktische zaken zoals het opzetten van een website en het organiseren van een wijkterras, maar vooral ook om het mobiliseren van de juiste mensen en het vinden van draagvlak voor de uitbouw van de schapekoppen. Zowel bij de gemeente als bij de woningcorporatie, het jongerenwerk en andere onderstuenden partijen geldt dit. De afdelingen Stadsbeheer en Maatschappelijke Ontwikkeling trekken samen op om het project schapekoppen gestalte te geven. Er is een gedeeld belang: een schoner en groener Noordflank en Bleijenhoek, voortbouwen op de lichte verbetering die de afgelopen jaren is ingezet en het imago van de wijkjes verbeteren. Toch blijkt in de uitwerking van het project dat de accenten anders zijn. Bij Maatschappelijke Ontwikkeling is meer neiging de burger tegemoet te komen. Een mooi voorbeeld is het faciliteren in plantjes: bij de aanleg van een geveltuin wordt ervan uitgegaan dat bewoners zelf plantjes kopen. Al op het wijkterras bleek dat enkelen wel een geveltuin willen, maar geen budget hebben voor de aanplant. Bij Maatschappelijke Ontwikkeling is de neiging groot bewoners hierin dan op een of andere manier tegemoet gekomen. Bij Stadsbeheer is men afwachtender. Er is heel bewust gekozen voor het opzetten van de schapekoppen. Daarbij werd telkens voor ogen gehouden dat het een proef was, om uit te proberen of een alternatief beloningssysteem inderdaad goede vrucht zou dragen in de Noordflank en Bleijenhoek. Echter door het bestellen van de muntjes, het houden van het wijkterras en het inventariseren van de mogelijke inzet van bewoners, is het karakter veranderd van een proef die nog elk moment stilgezet kan worden naar een rijdende trein waar nu eenmaal is ingestapt. Er is alle aanleiding om positief te zijn over doorgaan met het project, Figuur 8 Bewoners zeggen JA 12 van 22

13 maar het is wel belangrijk om toch bewust een moment met alle partners te nemen om de keuze te bevestigen. In de uitvoering is de gemeente met voorsprong de trekkende partij. Gedeeltelijk is sprake van een team met pech. Er is veel ziekte geweest en sprake van onvoorziene omstandigheden. Maar ook liggen in de praktijk de prioriteiten soms anders. Er moet blijven worden gewerkt aan commitment. De schapekoppen zijn letterlijk voortgerold uit de zoektocht zoals die in hoofdstuk 2 is omschreven. Eén van de kritische kanttekeningen bij huidige vormen van participatie is het top down karakter ervan. Een radicale breuk vormt het project met de schapekoppen daar niet mee. De waakzaamheid hierop is groot, maar zeker in de invoeringsfase waarin het project zich nu nog bevindt, is nauwelijks aan een bepaalde mate van top down werken te ontkomen. Dat wil niet zeggen dat bewoners niet actief betrokken zijn (flyer gemaakt/ wijkterras gehouden/ doelbewust vrijwilliger gezocht), maar wel op dit moment de bal nog vooral bij gemeente ligt. 3.6 Conclusie Alles overziend, verdient het project schapekoppen voortgang. Daar moeten dan echter wel de middelen en mogelijkheden voor worden vrijgemaakt. Het is belangrijk er ook telkens vanuit het perspectief van een veranderende kijk op participatie en de rol van de gemeente op te reflecteren. De ruimte en vrijheid om met een zekere afstand te discussiëren over de uitgangspunten is nodig. Figuur 9 Artikel over de schapekoppen in het AD PLAN terra Burgerparticipatie, maar dan anders 13 van 22

14 4. Wijkschouwen 4.1 Vernieuwing wijkschouwen De wijkschouwen in Dordrecht zijn ontstaan en doorontwikkeld in de jaren negentig. Het bewustzijn dat de openbare ruimte er is voor de gebruiker werd in die periode gemeengoed. Ook werd ontdekt dat de ervaringen van die gebruiker voor beheerders waardevol waren. Door het organiseren van wijkschouwen werd die gebruiker aangesproken en had de gemeente een instrument in handen om te sturen op bewonerstevredenheid. Figuur 10 Wijkschouwen Een behoorlijk aantal jaren liep een groot deel van de wijkschouwen in Dordrecht aardig: er kwamen voldoende bewoners op af, er kwam nuttige controle- en struingsinformatie uit en het voldeed als één van de communicatiemiddelen naar bewoners. Een aantal ontwikkelingen noopt nu echter tot heroverweging van de wijkschouwen. PLANterra Burgerparticipatie, maar dan anders De opkomst bij de wijkschouwen is enorm achteruit gelopen. Geregeld komt het zelfs voor dat op het afgesproken en aangekondigde tijdstip niemand van de bewoners aanwezig is. Overigens verschilt de opkomst per wijk: in Crabbehof en Sterrenburg is meer animo dan in Krispijn en de Noorflank/Bleijenhoek. Op de uitvoering van de wijkschouwen in de afgelopen jaren flink bezuinigd. Daardoor zijn er geen mogelijkheden meer om de wijkschouw s avonds te houden en zijn er minimale middelen om schouwen aan te kondigen en er bewoners bij te betrekken. Er is een gewenning ontstaan bij bewoners: waar de wijkschouwen aanvankelijk vernieuwend waren en er voorheen veel minder contact werd gezocht met gebruikers van de openbare ruimte, worden bewoners nu volop en op allerlei manieren aangemoedigd om hun stem te laten horen. Wijkschouwen zijn niet origineel en niet uniek meer. 14 van 22

15 Soms wordt hemel en aarde bewogen om bewoners te interesseren voor de wijkschouwen. Zo werden op een gegeven moment bewoners getrokken door het aanbieden van bakken Chinees voorafgaand aan de schouw. Dit pamperen van bewoners past niet meer bij deze tijd. Bovendien levert het valse betrokkenheid op. Bewoners komen alleen om de Chinees, waar juist oprechte input voor verbeteringen in de wijk nodig is. Ten slotte is er voor de wijkschouwen een concurrerend instrument in de vorm van de wijkmeldingenapp; hiermee kunnen bewoners gemakkelijk op elk moment klachten doorgeven zoals die ook met schouwen op worden gehaald Het is daarmee met de wijkschouwen van hetzelfde laken een pak: er is behoefte aan bezinning, het gevoel dat er veel meer maatwerk moet worden geleverd, en dat veel meer bottom up moet worden gedacht over het verkrijgen van gebruikersinformatie. 4.2 Verdiensten wijkschouwen Figuur 11 Wijkmeldingen app De wijkschouwen zijn toe aan een nieuw jasje. Dat wil niet zeggen dat wijkschouwen afgeschaft moeten worden, of helemaal geen waarde meer hebben. Voor het beheerthema schoon, maar ook voor andere werkvelden in de openbare ruimte, geldt dat gebruiksinformatie nodig is. Bewoners zijn de experts. Er is vooral een andere organisatie nodig, die tegemoetkomt aan de opgebouwde verdiensten. Wat zijn die? Onderstaande inventarisatie is het resultaat van een sessie met alle gebiedsopzichters. Gemeente - informatie die nodig is in de rol als adviseur wijkwensen - levert informatie op over een wijk buiten kantooruren om - gevoel krijgen voor mensen met hele diverse achtergronden: Oost-Europeanen, Somaliërs, Turken, enz. De normen kunnen enorm verschillen. - zorgt ervoor dat er minder klachten zijn - zorgt voor contacten met bewoners, moment van communicatie met bewoners Bewoners - kunnen gemeente beter aanspreken - geeft gelegenheid om snel iets te laten zien aan de gemeente - leren buurtbewoners kennen, sociale betrokkenheid - bewoners worden gehoord tijdens een schouw, kunnen vraag toelichten - hebben zo invloed op hun directe woonomgeving, oplossen van concrete problemen PLAN terra Burgerparticipatie, maar dan anders 15 van 22

16 - levert draagvlak en waardering voor het werk van de gemeente op - mogelijkheid om bewoners te betrekken bij alles wat speelt in de openbare ruimte - basis voor bel- en herstel -achtige opmerkingen 4.3 Principes voor vernieuwing Voor de wijkschouwen in een vernieuwde vorm formuleren we de volgende principes: Flexibiliteit De wijkschouwen zouden niet op één tijdstip gedaan moeten kunnen worden, maar op een moment dat gebruikers van de openbare ruimte, lees: bewoners, dat zelf willen. Meer dan klachten De wijkschouwen zouden zo moeten zijn ingericht dat meer dan alleen klachten opgehaald worden. Klachten kunnen bewoners al goed kwijt via de wijkmeldingenapp. Een schouw zou juist andere gebruiksinformatie op moeten leveren. Zo kunnen wijkschouwen goed dienen als opmaat voor gedifferentieerd beheer (waarbij het beheer intensiever is voor plekken waar bewoners vaak komen of trots bij voelen). Organisch inspelen De wijkschouwen moeten zo vorm worden gegeven dat ingespeeld kan worden op verschillen per wijk. Eén vaste vorm voor alle wijken is niet het streven. Het kan opleveren dat in de ene wijk de wijkschouwen in de huidige vorm blijven bestaan en dat in andere wijken ze helemaal niet meer in de huidige vorm worden aangeboden. Vrijwilligheid PLANterra Burgerparticipatie, maar dan anders Bewoners doen alleen op basis van vrijwilligheid mee. Binnen het thematraject is onde de gebiedsopzichters gepeild of voor de wijkschouwen met beloningen gewerkt zou kunnen worden. Met de bak Chinees uit de eerste paragraaf in gedachten, was het antwoord een radicaal nee. Alleen vrijwillige bijdragen leveren inhoudelijk bruikbare input op. 4.4 Alternatieven Er zijn meerdere alternatieven voor de (opzet en organisatie van) wijkschouwen denkbaar. Deze herbergen één of meerdere van de hierboven genoemde principes in zich. 16 van 22

17 4.4.1 Downloadbare schouwroutes In plaats van het gezamenlijk lopen van een wijkschouw, kunnen ze ook op individuele basis door bewoners worden uitgevoerd. Door via het internet een aantal downloadbare schouwroutes ter beschikking te stellen, neemt de flexibiliteit in deelname enorm toe. Figuur 12 Voorbeeld Crabbehof Downloadbare routes vragen om een goede instructie en vergen werkafspraken over de verwerking van inzendingen. Een voorschot op hoe downloadbare routes er voor Dordrecht uit zouden kunnen zien, is bijgevoegd in bijlage 1. De voor en nadelen op een rijtje: Voordelen Nadelen - bewoners kunnen de schouw in hun eigen tijd - het lopen van een vaste route vergt een doen redelijke tijdsinvestering van bewoners - bewoners lopen vaste routes en komen zo langs - geen informatie over punten buiten de route een gevarieerd aantal punten - voorkomt dat bewoners alleen gericht zijn op het aangeven van klachten Scoor een plek Een route is dwingend in welke punten in een wijk aan worden gedaan. Als alternatief kan bewoners de gelegenheid gegeven worden om eigen punten te schouwen. De gemeente kan daarbij een formulier opstellen met onderdelen waarop bewoners die eigen geselecteerde plekken kunnen beoordelen. Dit kan een variatie zijn op het kwaliteitsformulier dat PLAN terra ontwierp (bijlage 2). PLAN terra Burgerparticipatie, maar dan anders 17 van 22

18 De voor en nadelen op een rijtje: Voordelen - hele open benadering, ander bereik dan bewoners die bv de meldingenapp gebruiken (terwijl grotendeels dezelfde informatie naar voren kan komen) Nadelen - kan inhouden dat bewoners vooral locaties kiezen waar wat aan de hand is en niet schouwen op goede locaties. - kan ingewikkeld zijn om te doen, vergt een helde formulier zonder jargon De koning komt! Voorheen werd deze manier van werken de koningin- en wethoudermethode genoemd. In Dordrecht kan de koning de primeur wellicht krijgen. Het idee van deze alternatieve vorm van wijkschouwen is dat bewoners op een speelse manier wordt gevraagd naar de trots en de verbeterplekken in een buurt. Deze variatie is geheel online aan te bieden, bijvoorbeeld via de wijkwebsites. Ervaringen in de gemeente Castricum leren dat hier absoluut een groep bewoners voor warm te maken is. In deze gemeente pikten bewoners de wijkschouwinstructie op bij een inloopavond of konden ze het pakketje van de website downloaden. Een behoorlijk aantal mensen stuurde de formulieren op. De benadering past in een flexibele houding van de gemeente en het faciliteren Figuur 13 Verzamelde trots en verbeterplekken Castricum (voorbeeld) van bewoners. Bijlage 3 bevat basismateriaal om de methode in Dordrecht te introduceren. Een op maat geschreven instructie moet hierbij nog worden ontwikkeld. PLANterra Burgerparticipatie, maar dan anders De voor en nadelen op een rijtje: Voordelen - leuk om te doen - voorkomt dat bewoners alleen gericht zijn op het aangeven van klachten Nadelen - veel tijd om input van bewoners te verwerken/ terug te koppelen 18 van 22

19 4.4.4 Meldingenapp uitbouwen De meldingenapp is tot op zekere hoogte al een alternatief voor of aanvulling op de wijkschouwen. De indruk is dat veel bewoners nog onbekend zijn met de app en de mogelijkheden ervan. Twee sporen zijn denkbaar. De huidige app kan worden uitgebouwd met meer opties, zodat het accent niet op klachten komt te liggen maar ook andere informatie kan worden verzameld. Er kan ook meer bekendheid aan de app worden gegeven en werk worden gemaakt van een heldere instructie. Een goede optie hiervoor is het vervaardigen van een instructiefilmpje. Voor alle bovenstaande mogelijkheden geldt dat ze goed online aangeboden kunnen worden. De Dordtse wijkwebsites bieden een goede portal hiervoor. Ook kan de tool OnzeWijk worden ingezet. Figuur 14 Portal wijkwebsites 4.5 Aanbeveling Er zijn mogelijkheden te over om de wijkschouwen te vernieuwen en daarbij de principes zoals in hoofdstuk 2 beschreven toe te passen. De aanbeveling van PLAN terra is alle bovenstaande manieren aan te bieden in alle wijken. Zo komt een uiterst flexibele manier van werken tot stand. De vormen staan naast elkaar, in de veronderstelling dat verschillende bewoners in verschillende wijken zo kunnen kiezen op welke manier zij hun input leveren aan de gemeente. Het uitgangspunt is: reacties en deelname op bovenstaande manieren zijn van harte welkom, maar voelen bewoners zich (in sommige wijken) niet aangesproken, dan is dat geen bezwaar. Wordt een bepaalde methode opvallend vaak gekozen door bewoners, dan geeft dat aanleiding om op door te ontwikkelen (bv uitbreiding van de meldingenapp). Het kan er uiteindelijk toe leiden dat in elke wijk de wijkschouwen anders aangeboden en georganiseerd worden. Van sommige wijken kan meer input worden verwacht dan van andere wijken. Is er voor een bepaalde methode in geen van de wijken interesse, dan kan die op termijn verdwijnen. PLAN terra Burgerparticipatie, maar dan anders 19 van 22

20 Een inschatting van welke methode bij welke methode zou kunnen passen is hieronder weergegeven. De praktijk kan anders uitpakken! Wijk Binnenstad Crabbehof/Zuidhoven Dubbeldam Methode Wijkmeldingenapp Open kwaliteitsformulier Downloadbare routes, traditionele vorm Het Reeburg? Krispijn Noordflank/Bleijenhoek Stadspoldrs Sterrenburg Wielwijk Bedrijventerreinen Wellicht sporadisch via de wijkmeldingenapp Koning- wethoudermethode Koning- wethoudermethode, open kwaliteitsformulier Downloadbare routes, open kwaliteitsformulier, traditionele vorm Wellicht sporadisch via wijkmeldingenapp Wijkmeldingenapp De introductie van dit pakket aan mogelijkheden voor bewoners om mee te denken met de gemeente vergt een communicatieplan. Hierbij verdeint het aanbeveling om gebruik te maken van de eerder genoemde wijkwebsites en de OnzeWijktool. PLANterra Burgerparticipatie, maar dan anders 20 van 22

21 5. De tussenbalans Deze rapportage is een tussenstap in de route naar een veranderende opvatting over, organisatie van en omgang met burgerparticipatie in de openbare ruimte. Een route die verder reikt dan het beheerthema schoon van waaruit het Thematraject startte, maar die wel via deze invalshoek mede zijn vorm kan krijgen. Wat deze rapportage tussen de regels uitstraalt is een bevestiging dat er mogelijkheden zijn om participatie te herijken. De ingeslagen weg verdient voortzetting. Het is aan de gemeente daar met nog meer durf vorm aan te geven! PLAN terra Burgerparticipatie, maar dan anders 21 van 22

22 Bijlage 1 Downloadbare routes Bijlage 2 Kwaliteitsformulier PLAN terra Bijlage 3 De koning komt! Zie voor de bijlagen de seperate pdf s PLANterra Burgerparticipatie, maar dan anders 22 van 22