Raad en inwoners naar nieuwe verhoudingen. Samenvatting. Christa van Oorsouw juni 2007
|
|
- Gerarda Janssens
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Raad en inwoners naar nieuwe verhoudingen Samenvatting Christa van Oorsouw juni 2007 Thesis in het kader van de opleiding Public Management en Policy Open Universiteit Nederland Engelse titel: City Council and citizens towards a new relationship Naam student: Christa van Oorsouw Begeleider: drs. Iwan Sewandono Examinator: drs. Ger Arendsen 1
2 Samenvatting De dualisering van het lokale bestuur heeft geleid tot een grotere variatie in werkwijzen bij gemeenteraden. Raden willen, door hun vergaderstructuur aan te passen, inwoners meer betrekken bij hun werk. Deze thesis wil onderzoeken in hoeverre werkwijze en vergaderstructuur daadwerkelijk bijdragen aan de betrokkenheid van inwoners. De centrale vraag luidt: Welke relatie is er tussen enerzijds de werk- en vergaderwijze van de gemeenteraad en anderzijds belangstelling en betrokkenheid van inwoners en is er een handreiking te formuleren die kan bijdragen aan duidelijkheid voor raadsleden over hun rol en aan vertrouwen van burgers in het gemeentebestuur? Het onderzoek bestond uit een theoretisch en een empirisch deel. In het theoretisch deel is via een literatuurstudie verkend welke kennis en ideeën al beschikbaar zijn in relatie tot de vraagstelling. De rol en positie van de gemeenteraad, ideeën over democratie, de rol van inwoners en ontwikkelingen rond het lokale bestuur komen er aan de orde. In het empirisch deel is in een vijftal casestudies onderzocht hoe gemeenteraden hun nieuwe (duale) rol invullen en welke effecten dat heeft op betrokkenheid van inwoners. De theorie: het literatuuronderzoek De gemeenteraad De gemeenteraad staat aan het hoofd van de gemeente. Echter de raad functioneert niet in een vacuüm. In de moderne netwerksamenleving is de gemeente bij de oplossing van problemen vaak afhankelijk van andere partijen, waarover de gemeente zelf geen zeggenschap heeft. Bovendien wordt besluitvorming steeds vaker voorafgegaan door uitgebreid overleg met betrokken organisaties en ook met inwoners, waardoor het voor de raad als uiteindelijk besluitvormingsorgaan moeilijker wordt om eigenstandig beslissingen te nemen. De representatieve democratie krijgt concurrentie van andere vormen van besluitvorming, tegelijkertijd staat de legitimiteit van de (lokale) overheid ter discussie door het afnemend vertrouwen van inwoners en de steeds lagere opkomst bij verkiezingen. De dualisering van het lokale bestuur in 2002 beoogde hier een antwoord op te geven. Een aanscherping van de rollen van raad en college (raad als kadersteller, controleur en vertegenwoordiger van het volk, college als uitvoerder en dagelijks bestuur) moest leiden tot een grotere herkenbaarheid voor de burger en een versterking van de positie van de raad. De belangrijkste verandering was de ontvlechting van college en raad, waardoor wethouders niet langer ook raadslid zijn. 2
3 De burger In de afgelopen jaren is het beeld ontstaan dat burgers niet meer betrokken zijn bij de samenleving, alleen voor het eigen belang gaan en geen verantwoordelijkheid meer voelen voor wat er om hen heen gebeurt. Uit onderzoek blijkt echter dat politieke activiteit niet vermindert, maar dat mensen zich meer inzetten voor bepaalde thema s en minder voor politiek in het algemeen. Lidmaatschap van politieke partijen neemt af, maar groeit bij themagerichte belangenorganisaties. In de theorieën over burgerschap (Fung en Wright 2003, Van Gunsteren 1998) wordt veel aandacht besteed aan de manier waarop inwoners meer betrokken kunnen worden bij de overheid. Fung en Wright richten zich daarbij op mogelijkheden om besluitvorming te delen of te delegeren naar een zo groot mogelijke groep betrokken inwoners, waarbij de rol van de overheid verandert van beslisser naar faciliteerder, bewaker en controleur. Van Gunsteren pleit voor actieve ondersteuning van de mensen die al actief zijn waarbij de overheid gepaste afstand moet bewaren en vooral ondersteuning regelt en toegankelijkheid van het publieke domein voor iedereen garandeert. In beide visies wordt burgerschap vooral door burgers gemaakt, waarbij de overheid ondersteunt en mogelijkheden biedt om kennis en vaardigheden, nodig voor participatie in het publieke domein, op te doen. Uit onderzoek blijkt dat mensen op verschillende manieren kijken naar de overheid en hun eigen positie ( burgerschapsstijlen ). Onze samenleving is een pluriforme samenleving met veel groepen en opvattingen. Een overheid zal hierop in moeten spelen en verschillende groepen ook verschillend moeten benaderen om ze aan te spreken en te betrekken. Democratie De representatieve democratie staat onder druk. Steun van de kiezers vermindert, besluitvorming vindt voor een deel plaats in netwerken en hooguit ten dele in de democratisch gekozen organen en er ontstaat een spanningsveld met nieuwe vormen van participatieve democratie. In de literatuur wordt het betrekken van brede groepen in de samenleving gezien als een belangrijke verbetering van het democratische gehalte van de besluitvorming (o.a. Lindblom 1993). Door veel opvattingen en informatie vanuit brede groepen te betrekken en af te wegen in de besluitvorming worden besluiten democratischer, maar kunnen ook betere keuzes gemaakt worden bij complexe problemen. Dit vraagt een aanpassing van de democratische instituties. Ze moeten toegankelijker worden voor iedereen waar nu sommige groepen een bevoorrechte positie innemen en ruimte bieden aan een open uitwisseling van meningen en argumenten (deliberatie). Daarbij moet ook een evenwicht gevonden worden tussen de traditionele representatieve (indirecte) democratie en nieuwe vormen van directe of participatieve democratie. Hoe verhoudt de verantwoordelijkheid van de gemeenteraad voor de besluitvorming zich tot de inbreng van inwoners en organisatie binnen participatieve of interactieve beleidsvorming? De democratische instituties krijgen concurrentie van nieuwe vormen. Instituties kunnen zich hiertegen teweer stellen door nieuwe initiatieven als het ware in te lijven of door ze buiten te sluiten. 3
4 Maar er kan ook sprake zijn van een versmelting, waarbij instituties zich aanpassen aan nieuwe omstandigheden en tussenvormen ontstaan. Dit proces speelt zich af binnen de interactie tussen betrokkenen. Na een wijziging van de wetgeving in de vorm van de dualisering van het lokale bestuur geven gemeenten vorm aan nieuwe organisatievormen (bijvoorbeeld de politieke markt) en nieuwe rollen (bijvoorbeeld in de verhouding tussen college en raad). De praktijk: het empirisch onderzoek In het empirisch onderzoek zijn gesprekken gevoerd met griffiers en raadsleden van vijf gemeenten: Almelo, Bergen op Zoom, Deventer, Oosterhout en Roosendaal. Deze gemeenten kennen verschillende modellen waar het gaat om de besluitvorming in de raad: - het traditionele model met raadscommissies naar inhoud (Bergen op Zoom, Roosendaal); - een model zonder commissies (Oosterhout); - een politieke markt (Almelo, Deventer). Uit de gesprekken blijkt dat in de onderzochte gemeenten de discussie over betrokkenheid van inwoners en hoe om te gaan met hun inbreng volop loopt. Hoewel geen direct verband is gevonden tussen het vergadermodel en de mate van burgerbetrokkenheid, kan wel worden geconcludeerd dat binnen de nieuwe modellen meer ruimte is voor inbreng van inwoners en inwoners gerichter deel kunnen nemen of inbreng kunnen leveren. In alle onderzochte gemeenten zoeken raadsleden naar mogelijkheden om het contact met inwoners te verbreden en versterken. Sommigen zoeken die mogelijkheden vooral vanuit de eigen fractie, anderen zijn meer op zoek naar mogelijkheden voor de raad als geheel. Soms gaat het om mogelijkheden die ingepast worden in de vergaderstructuur (bijvoorbeeld de mogelijkheid voor bezoekers om mee te discussiëren in de politieke markt), soms om activiteiten die naast de reguliere raadscyclus plaatsvinden (bijvoorbeeld bezoeken aan een wijkteam of thema-avonden). Goede ervaringen hebben raadsleden opgedaan met bijeenkomsten waarin ze met verschillende betrokken partijen in gesprek konden over een concreet probleem. Dit soort bijeenkomsten zijn er echter nog betrekkelijk weinig, deels omdat dit ook door het college wordt opgepakt. Daarbij is echter geen sprake van een goede verbinding tussen door het college georganiseerde participatie en de daaropvolgende besluitvorming in de gemeenteraad. In de onderzochte gemeenten bleken onvoldoende vergelijkbare gegevens over de betrokkenheid van inwoners beschikbaar. Daarom kan hier alleen iets gezegd worden over de inschattingen die griffiers en raadsleden hieromtrent maken. Een toename van bezoekers in de gemeenten met nieuwe vergadermodellen is niet geconstateerd. Wel geven griffiers en raadsleden in deze gemeenten aan dat meer inbreng van bezoekers mogelijk is en dat zij het idee hebben dat het voor de bezoekers leuker en interessanter is geworden om aanwezig te zijn. Het is duidelijker waar vergaderingen over gaan en wat het doel is van de bespreking. Inwoners kunnen gerichter kiezen bij welke discussies ze 4
5 aanwezig zijn. Maar voor een brede betrokkenheid is het nodig om ook buiten de reguliere cyclus te zoeken. Mogelijkheden om deelname te bevorderen zijn in de ervaring van griffiers en raadsleden: mensen uitnodigen rond concrete onderwerpen die aanspreken, gericht uitnodigen (dus niet alleen een algemene oproep maar betrokkenen direct benaderen), informele mogelijkheden tot gesprek (niet iedereen doet zijn zegje in grote vergaderingen) en naar de mensen toe gaan in plaats van alleen op het gemeentehuis vergaderen. Conclusies In de gesprekken worden de bevindingen op basis van de theorie bevestigd. Het proces van aanpassing van de bestaande democratische instituties is binnen de onderzochte gemeenten gaande. Daarbij is de discussie verschoven van de structuur (vergadermodel) naar cultuur (rollen, gedrag). Of in de terminologie van Edelenbos en Monnikhof (1998): van het organisationele naar het individuele niveau. Om brede groepen uit de samenleving te betrekken is een verdere ontwikkeling nodig. Naast de structuur waarbinnen de gemeenteraad zijn besluiten neemt is een verbinding nodig met nieuwe vormen van inbreng vanuit inwoners. Voor raadsleden betekent dit dat zij nieuwe rollen krijgen. Luisteren en uitwisselen in contacten met inwoners, overtuigen en verantwoorden in de raad. Daarbij zal de raad ook altijd moeten bewaken of ook de belangen van groepen die niet participeren voldoende meegewogen (kunnen) worden. De discussie over de representatieve versus de participatieve democratie speelt onverminderd, hetgeen een goede zaak is omdat daarmee ook de aandacht gevestigd blijft op het democratisch gehalte van de besluiten die de lokale overheid neemt. Welke positie gemeenten ook kiezen op de schaal van representatief naar participatief (en die positie kan per onderwerp verschillen), zolang het gesprek daarover gaande is met alle betrokken partijen bestaat ook de mogelijkheid om de versmelting en het evenwicht tussen de twee constant te verbeteren. 5
Lokale democratie onder / december 2017
Lokale democratie onder druk @Ostaaijen / december 2017 Spoorboekje Wat is er aan de hand met de lokale democratie? - afhakende inwoners - aanhakende inwoners Rol gemeenteraad in de lokale democratie -
Nadere informatieHard naar het college, zacht naar de samenleving. Julien van Ostaaijen
Hard naar het college, zacht naar de samenleving. Julien van Ostaaijen Routeplanner komend uur Verbindende rol van de gemeenteraad onder druk Verdieping van de klassieke rollen van de gemeenteraad Hard
Nadere informatieHard naar het college, zacht naar de samenleving. Julien van Ostaaijen (Tilburg
Hard naar het college, zacht naar de samenleving. Julien van Ostaaijen (Tilburg University) @ostaaijen Opzet Verbindende rol van de raad onder druk Verdieping van de klassieke rollen Hard naar het college,
Nadere informatieRAADSBIJEENKOMST BESPREKING RESULTATEN FOTO GEMEENTE VOORST LOKALE DEMOCRATIE. 20 november 2017 Erik Koopman Vincent van Stipdonk
RAADSBIJEENKOMST BESPREKING RESULTATEN FOTO LOKALE DEMOCRATIE GEMEENTE VOORST 20 november 2017 Erik Koopman Vincent van Stipdonk Agenda 19.30 uur Opening door burgemeester 19.35 uur Presentatie foto lokale
Nadere informatieReflectie & Reflexen Bent u als raadslid toekomstbestendig? Rinske Evers, Cor Klein Heerenbrink, Jolanda Wouters
Reflectie & Reflexen Bent u als raadslid toekomstbestendig? Rinske Evers, Cor Klein Heerenbrink, Jolanda Wouters Doen we de juiste dingen? Geen Tijdperk van Veranderingen, Maar een Verandering van Tijdperken
Nadere informatiestap 1 stappen naar een lokaal democratisch akkoord 104 democratisch zakboekje 105 Beginpunt- Analyse van de lokale democratie: de bouwstenen
In 5 stappen naar een lokaal democratisch akkoord stap Beginpunt- Analyse van de lokale democratie: de bouwstenen Maak eerst een foto van de lokale democratie: wat voor democratie past bij deze gemeente,
Nadere informatieNummer : 37 Onderwerp : Vernieuwen vergaderstructuur gemeenteraad Bijlage(n) : 3
Voorstel aan : Gemeenteraad van 18 december 2006 Behandeling in : Commissies Grondgebiedszaken en Algemeen Bestuursbeleid en Samenlevingszaken en Middelen van 6 december 2006 Nummer : 37 Onderwerp : Vernieuwen
Nadere informatieWat voor lokale democratie wil je zijn? (workshopronde 1) Festival Lokale Democratie dr. Laurens de Graaf Amersfoort, 13 oktober 2016
Wat voor lokale democratie wil je zijn? (workshopronde 1) Festival Lokale Democratie dr. Laurens de Graaf Amersfoort, 13 oktober 2016 Waarom ben jij hier? Waarom zijn we hier? Hoe je kijkt, bepaalt wat
Nadere informatieGemeente Helden. Agendapunt 6
Pagina 1 van 5 Raadsvoorstel tot het vaststellen van het gewijzigde reglement van orde voor de raad, de gewijzigde verordening raadscommissies, de gewijzigde verordening ambtelijke bijstand, de verordening
Nadere informatieVergaderen in West Betuwe. Eerste gemeenschappelijke gedachtevorming binnen de raadswerkgroep Bestuur & Organisatie
Vergaderen in West Betuwe Eerste gemeenschappelijke gedachtevorming binnen de raadswerkgroep Bestuur & Organisatie Herindelingsadvies Par.4.3.: Samen met de samenleving West Betuwe Voert haar wettelijke
Nadere informatieMarije van den Berg. knutselt aan een energieke samenwerking tussen overheid, politiek en gemeenschap
Marije van den Berg knutselt aan een energieke samenwerking tussen overheid, politiek en gemeenschap Adviseur, trainer en publicist overheidsparticipatie Raadslid van 2002-2010 Bestuurslid van Stadslab
Nadere informatieStartnotitie. Nieuwe democratie
Startnotitie Nieuwe democratie Benoemde thema s uit Friese Dorpentop van 5 november 16 Auteurs: Harm Jan Urbach/Ed Stoelinga. 8 november 16 Concern Startnotitie nieuwe democratie november 2016 1 Inhoud
Nadere informatiePraat met de Gemeenteraad
Praat met de Gemeenteraad Griffie, januari 2016 Zakboekje voor inwoners en instellingen Inhoudsopgave Voorwoord...3 De gemeenteraad...4 De werkwijze...4 Het Beeld - rondetafelgesprekken...5 Het Debat debatraad...5
Nadere informatieDe gemeenteraad, helder in woord en daad!
De gemeenteraad, helder in woord en daad! Communicatieplan 2006-2010 gemeenteraad Haaren 1. Inleiding Sinds de invoering van het duale stelsel is de kaderstellende, controlerende en volksvertegenwoordigende
Nadere informatieAan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg XE Steenwijk Steenwijk, Nummer voorstel: 2014/67
Voorstel aan de raad Aan de gemeenteraad Gemeente Steenwijkerland Vendelweg 1 8331 XE Steenwijk Steenwijk, 7-10-2014 Nummer voorstel: 2014/67 Voor raadsvergadering d.d.: 07-10-2014 Agendapunt: 4 Onderwerp:
Nadere informatieRolf Jongedijk. Bestuurskunde Technische Hogeschool Twente 1989 Bedrijfskunde MBA Twente School of Management 2006 Raadsgriffier Enschede (sinds 2003)
Rolf Jongedijk Bestuurskunde Technische Hogeschool Twente 1989 Bedrijfskunde MBA Twente School of Management 2006 Raadsgriffier Enschede (sinds 2003) Vraag van uw griffiers Onze raden oriënteren zich op
Nadere informatieNederweert biedt een buitenkans: Wordt u onze nieuwe burgemeester?
Nederweert biedt een buitenkans: Wordt u onze nieuwe burgemeester? Ons motto is: Samen groots, samen doen. Dat zegt meteen iets over de energie die we hier in Nederweert hebben. Nederweert is een plattelandsgemeente
Nadere informatieMinister Plasterk, Voorzitter van de gemeenteraad van de toekomst, Leden van de gemeenteraad van de toekomst,
Toespraak bij het aanbieden van de Brief aan de Koning door de gemeenteraad van de toekomst aan minister Plasterk donderdag 13 maart 2014 in Den Haag. Minister Plasterk, Voorzitter van de gemeenteraad
Nadere informatieNOTITIE VERGADERMODELLEN
NOTITIE VERGADERMODELLEN 1. Inleiding Sinds de invoering van de wet dualisering gemeentebestuur in 2002 is in een grote meerderheid van de gemeenten het vergaderstelsel gewijzigd. Op die manier werd beoogd
Nadere informatieEvaluatie werkwijze gemeenteraad Bloemendaal Verslag & Uitslag Enquête
Evaluatie werkwijze gemeenteraad Bloemendaal 2014-2018 Verslag & Uitslag Enquête Bloemendaal, 23 februari 2018 Evaluatie werkwijze gemeenteraad Bloemendaal 2014-2018 1 Inleiding Verslag & Uitslag Enquête
Nadere informatieVierdaags leertraject. Griffiers in een netwerksamenleving
Vierdaags leertraject Griffiers in een netwerksamenleving Periode: oktober december 2018 Lestijden: 09:30 16:30 uur (inloop vanaf 09.15) Organisator: Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) in
Nadere informatieBurger- en overheidsparticipatie Theoretisch kader
Burger- en overheidsparticipatie Theoretisch kader Inleiding Deze notitie beschrijft het theoretisch kader van de begrippen burger- en overheidsparticipatie. Het is tegelijkertijd bedoeld als agenda voor
Nadere informatieDe waarde van participatie
De waarde van participatie Omgevingswet Kirsten Veldhuijzen, Rob Kristel Lammers, VNG 24 september 2016 Raad op Zaterdag, Zwolle Invalshoeken De Omgevingswet Bredere context Omgevingswet Ontwikkeling samenleving
Nadere informatieVierdaags leertraject. Griffiers in een netwerksamenleving
Vierdaags leertraject Griffiers in een netwerksamenleving Periode: april juni 2019 Lestijden: 09:30 16:30 uur (inloop vanaf 09.15) Organisator: Nederlandse School voor Openbaar Bestuur (NSOB) in samenwerking
Nadere informatieRidderkerk dragen we samen!
Ridderkerk dragen we samen! Inleiding In mei 2015 heeft de gemeenteraad de startnotitie vastgesteld met de titel Ridderkerk dragen we samen! De subtitel luidt: van burgerparticipatie naar overheidsparticipatie.
Nadere informatieBURGERPARTICIPATIE April 2013 (2 e versie)
BURGERPARTICIPATIE April 2013 (2 e versie) Inleiding: De gemeente Zederik wil haar burgers betrekken bij het beleid met als motto: De burger centraal. Deze nota gaat over de rol van de gemeente in relatie
Nadere informatieBurgerbetrokkenheid in Beweging. Wat vraagt succesvolle participatie van en met burgers van uw gemeente?
Burgerbetrokkenheid in Beweging Wat vraagt succesvolle participatie van en met burgers van uw gemeente? 12/19/2017 Wie ben ik en wat doe ik? Burgerbetrokkenheid in beweging Waar hebben we het eigenlijk
Nadere informatieAanpassingen vergaderstructuur. Voorstel. Inleiding. Toelichting vergaderstructuur
Aanpassingen vergaderstructuur Voorstel 1. kennis nemen van de concept jaaragenda 2. vaststellen thematische indeling commissies 3. toevoegen beeldvormend deel, voorafgaand aan de reguliere commissievergadering
Nadere informatieHoofdstuk 3. Algemene beoordeling
Hoofdstuk 3. Algemene beoordeling Samenvatting Tweederde van de Leidenaren zegt bekend te zijn met de taken van het college van Burgemeester en Wethouders en één op de tien heeft in het afgelopen jaar
Nadere informatieReglement van orde voor de raad, verordening op de raadscommissies en huishoudelijk reglement van het presidium
Reglement van orde voor de raad, verordening op de raadscommissies en huishoudelijk reglement van het presidium Inleiding In het presidium van 31 maart 2016 is afgesproken dat de voorstellen m.b.t.: Reglement
Nadere informatieM A N I F E S T. Waarom VOLMONDIG JA? die boven alles het gemeenschappelijk belang dient en dus de goede oplossingen voortbrengt.
M A N I F E S T Waarom VOLMONDIG JA? VOLMONDIG JA. Is de steen in de vijver van de oude gemeentepolitiek. VOLMONDIG JA. Strijdt voor een nieuwe open bestuursstijl in Breda. VOLMONDIG JA. Pleit voor meer
Nadere informatiePARTICIPATIE VOLGENS FONTYS
PARTICIPATIE VOLGENS FONTYS BELANG VAN PARTICIPATIE Wie studeert of werkt bij Fontys, weet: wij hechten veel waarde aan de mening van onze studenten en medewerkers. Bij het maken van beleid en bij het
Nadere informatieOnderwerp: Democratisch toetsingskader Sint-Michielsgestel geeft ruimte aan bewonersinitiatieven! ter vaststelling
Raadsvergadering 14 september 2017 Punt Bijlage Onderwerp: Democratisch toetsingskader Sint-Michielsgestel geeft ruimte aan bewonersinitiatieven! ter vaststelling Samenvatting: Inwoners ontplooien steeds
Nadere informatieHOE DAN?! De gemeenteraad in de meervoudige democratie. Draaiboek voor democratisch samenspel
HOE DAN?! De gemeenteraad in de meervoudige democratie Draaiboek voor democratisch samenspel 1 HOE DAN?! 2 HOE DAN?! Wat zijn nou goede manieren of werkvormen voor het lokale samenspel? 2 HOE DAN?! Waar
Nadere informatieIntegraal samenwerken in de wijk: wat betekent dit voor toezicht?
NVTZ Lokaliteit en toezicht houden Integraal samenwerken in de wijk: wat betekent dit voor toezicht? Rian van de Schoot -Vilans Programma Hervorming Langdurende Zorg en de opkomst van wijkteams Wat weten
Nadere informatieDemocratisch toetsingskader bij bewonersinitiatieven
Democratisch toetsingskader bij bewonersinitiatieven Werkvorm ter vernieuwing van de lokale democratie Anja B.M. Smits december 2017 Inwoners ontplooien steeds vaker initiatieven voor hun eigen leefomgeving,
Nadere informatieLokale Democratie, Vertrouwen en Burgerparticipatie. Prof. dr. Monique Leyenaar Drechtstedendinsdag, 7 februari 2012
Lokale Democratie, Vertrouwen en Burgerparticipatie Prof. dr. Monique Leyenaar Drechtstedendinsdag, 7 februari 2012 Weemoed naar vroeger? Realiteit Sociaal-maatschappelijke context is veranderd, politieke
Nadere informatieDe griffier als spil tussen buiten en binnen 8 juni 2018
De griffier als spil tussen buiten en binnen 8 juni 2018 De griffier als spil tussen buiten en binnen Het belang van raadscommunicatie Raadscommunicatie in Nederland (onderzoek 2018) Begin van een visie
Nadere informatieRaadsvoorstel Programma Inwoners - en Overheidsparticipatie
BLANCO gemeente Eindhoven Raadsnummer 15R6463 Inboeknummer 15bst01200 Beslisdatum B&W 8 september 2015 Dossiernummer 15.37.551 Raadsvoorstel Programma Inwoners - en Overheidsparticipatie 2015-2018 Inleiding
Nadere informatiegemeente Tiel ontvangen op:
gemeente Tiel ontvangen op: 05-06-2018 **ID18.04370 ID18.04370 Van: Ans Borninkhof [mailto:burgerschapsvormingadvies@gmail.com] Verzonden: dinsdag 5 juni 2018 20:36 Aan: Smb TL Gemeente
Nadere informatieInitiatiefvoorstel Beter debatteren in commissie en raad
1 gemeente Eindhoven Griffie gemeenteraad Raadsnummer O4.RZOP8.OOZ Initiatiefvoorstel Beter debatteren in commissie en raad Samenvatting Door GroenLinks is in een motie aan de deelnemers van de debattraining
Nadere informatieExamenprogramma maatschappijleer havo/vwo
Examenprogramma maatschappijleer havo/vwo Havo Het eindexamen Het eindexamen bestaat uit het schoolexamen. Het examenprogramma bestaat uit de volgende domeinen: Domein A Vaardigheden Domein B Rechtsstaat
Nadere informatieDe Ervaring Leert! Programma voor gemeenteraden 2015
De Ervaring Leert! Programma voor gemeenteraden 2015 Inhoud De ervaring Leert 3 Workshops 4 1. Beperkte tijd, toch kwaliteit 2. Resultaat in de raad 3. Rollen en instrumenten 4. De decentralisatiedossiers
Nadere informatiePDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen
PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/90117
Nadere informatieVerordening Adviesraad Sociaal Domein Ten Boer 2017
Verordening Adviesraad Sociaal Domein Ten Boer 2017 De raad van de gemeente Ten Boer; gelezen het voorstel van burgemeester en wethouders van 7 maart 2017 gelet op artikel 2.1.3, derde lid van de Wet maatschappelijke
Nadere informatie1. De besluitvormingscyclus van de Gorcumse gemeenteraad te splitsen (zie bijlage) in:
Raadsvoorstel: 2015-1405 Onderwerp: vergaderstructuur Datum: 9 juni 2015 Portefeuillehouder: G. Veldhuijzen Raadsbijeenkomst: 8 september Raadsvergadering: 24 september 2015 Programma: Bestuur Opsteller:
Nadere informatieDatum: 25 oktober 2016 Onderwerp: Uitnodiging voor de bijeenkomsten Op tijd voor de gemeenteraadsverkiezingen!
Aan: De burgemeesters De gemeenteraadsleden en ondersteuners van de fracties De griffiers en medewerkers van de griffie De lokale bestuurders van politieke partijen Datum: 25 oktober 2016 Onderwerp: Uitnodiging
Nadere informatieSpeech Josee Gehrke presentatie Rob-advies 15,9 uur, 21 april 2016. Dames en heren,
Speech Josee Gehrke presentatie Rob-advies 15,9 uur, 21 april 2016 Dames en heren, Allereerst hartelijk dank aan de Rob voor dit lezenswaardige rapport. Het doet me deugd dat de Rob zo veel punten heeft
Nadere informatieRaadsbesluit W GEMEENTE VELSEN. Datum raadsvergadering: 27 oktober 2016 Datum IJmondcommissie: 11 oktober 2016 Raadsbesluitnummer: R16.
Raadsbesluit W GEMEENTE VELSEN Datum raadsvergadering: 27 oktober 2016 Datum IJmondcommissie: 11 oktober 2016 Raadsbesluitnummer: R16.056 Onderwerp Deelname steunfractieleden aan IJmondcommissie De raad
Nadere informatieMaatschappelijke vorming
toelichting Hoe kan de school de leerling helpen om zich te ontwikkelen tot een actieve, verantwoordelijke en sociale burger? Een belangrijke taak van de school is om leerlingen voor te bereiden op hun
Nadere informatieIn algemene zin is dit al wel vastgelegd in het Beleidsplan Sociaal Domein, maar het is nog niet expliciet voor de kernteams gedaan.
Onderwerp: Werken met kernteams: leidende principes Ons kenmerk: 16rv000060 Nummer: Eist, 6 september 2016 AAN DE RAAD 1. Advies Het vaststellen van de notitie 'Werken met kernteams: leidende principes'.
Nadere informatie(Burger) participatie. De raad aan zet!? ZomerRaad Dinsdag 14 juli 2015 Tessa van den Berg
(Burger) participatie De raad aan zet!? ZomerRaad Dinsdag 14 juli Tessa van den Berg AGENDA - Welke soorten en vormen van (burger)participatie zijn er? - Een korte theoretische introductie - Wat is en
Nadere informatieLINKEDIN DISCUSSIE status t/m 27 november 2011
LINKEDIN DISCUSSIE status t/m 27 november 2011 Een van onze leden is op zoek naar een voorbeeld van een functieprofiel voor een onafhankelijk voorzitter voor hun Wmo-raad. Heeft iemand een dergelijk profiel
Nadere informatieVerordening op de Burgeragendering en het Burgerinitiatief gemeente Utrecht 2018
Initiatiefvoorstel Opgesteld door Kenmerk Vergaderdatum Portefeuille Geheim Has Bakker (raadslid D66) 0000 27 september (aanbieding) Wijkgericht werken en participatie Nee Verordening op de Burgeragendering
Nadere informatieDRAAIBOEK VOOR EEN VERSCHILLIGE RAAD. hoe doe je dat, meervoudige democratie?
DRAAIBOEK VOOR EEN VERSCHILLIGE RAAD hoe doe je dat, meervoudige democratie? 1 2 STUREN OP MAATSCHAPPELIJK EFFECT Wat willen we als gemeentebestuur bereiken? bestuurlijke opgave: B&W organisatorische opgave
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA DEN HAAG
Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Datum : Nijkerk, 2 november 2015 Betreft : Actieplan lokale rekenkamers Telefoon : 033-2473435 E-mail : info@nvrr.nl
Nadere informatieVorm geven aan lokale democratie
1 Vorm geven aan lokale democratie BZK, Directie Democratie en Burgerschap VNG, Team Democratic Challenge Den Haag, juli 2017 Drie gesprekken, zes thema s In het voorjaar van 2017 zijn in Den Bosch (15
Nadere informatieDatum: 25 oktober 2016 Onderwerp: Uitnodiging voor de bijeenkomsten Op tijd voor de gemeenteraadsverkiezingen!
Aan: De burgemeesters De gemeenteraadsleden en ondersteuners van de fracties De griffiers en medewerkers van de griffie De lokale bestuurders van politieke partijen Datum: 25 oktober 2016 Onderwerp: Uitnodiging
Nadere informatieRaadscommunicatie gemeente Bergen Griffie/Team Communicatie 12 juni
Raadscommunicatie gemeente Bergen 2014-2018 Griffie/Team 12 juni 2014 99-3 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 Afbakening raadscommunicatie 3 Inzet is noodzakelijk! 3 2 Doel en doelgroepen raadscommunicatie 4
Nadere informatieGebieds- en Stedelijke Programma s. Leiding en Staf Stedelijke Programma s. Gemeente Vlaardingen RAADSVOORSTEL
RAADSVOORSTEL Registr.nr. 1423468 R.nr. 52.1 Datum besluit B&W 6juni 2016 Portefeuillehouder J. Versluijs Raadsvoorstel over de evaluatie van participatie Vlaardingen, 6juni 2016 Aan de gemeenteraad. Aanleiding
Nadere informatieLaat Wijdemeren de gemeente Stichtse Vecht in de steek?
Schriftelijke vragen van De Lokale Partij www.delokalepartij.org twitter: @DeLokalePartij_ email: info@delokalepartij.org Wijdemeren, 28 juli 2015. Schriftelijke vragen De Lokale Partij Laat Wijdemeren
Nadere informatiegemeente roerdalen Onderzoeksrapport "Regionaal (be)grip"veiligheidsregio Limburg- Noord Bijlageboek~ R~~ta_!_enenquête raadsleden
gemeente roerdalen Raadsvoorstel Onderwerp: ------, - -- --------_---,- -~ - Onderzoeksrapport "VRLNRegionaal(be)GRIP?" ~ -"O -'---,-_ r---i n_d_ie_n_e_r_a_"g,_e_n_d_a,-p_u_nt_:_-!-i_r_a_a_d_s,-p_re_s_id_i_u_m
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2017 2018 30 985 Beleidsdoorlichting Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Nr. 27 LIJST VAN VRAGEN EN ANTWOORDEN Vastgesteld 6 maart 2018 De vaste commissie
Nadere informatiePagina 1 van 6 Versie 1 Registratienr.: Z/14/000757/742 Agendapunt 11
Pagina 1 van 6 Versie 1 Afdeling: Griffie Leiderdorp, 3 juli 2014 Onderwerp: Pilot nieuwe vergaderstructuur Aan de raad. Beslispunten 1. Een pilot van een half jaar uit te voeren met een driewekelijkse
Nadere informatieHANDREIKING DASHBOARD RAAD
Aanbevelingenboek HANDREIKING DASHBOARD RAAD UITWERKING HANDREIKING DASHBOARD RAAD VOOR DE GEMEENTERAAD VAN KAMPEN Aan Gemeenteraad Kampen Van Rekenkamercommissie Kampen Onderzoeksbureau Partners+Pröpper
Nadere informatieRAADSVOORSTEL. raadsvergadering: 7 mei 2014. datum: 29 april 2014 gemeenteblad I nr.: 37 agenda nr.: 8. Aan de gemeenteraad,
RAADSVOORSTEL raadsvergadering: 7 mei 2014 onderwerp: Raadsakkoord bijlage: ontwerp-besluit datum: 29 april 2014 gemeenteblad I nr.: 37 agenda nr.: 8 Aan de gemeenteraad, Na de gemeenteraadsverkiezingen
Nadere informatieAan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus EA Den Haag
> Retouradres Pb 20011 2500 EA Den Haag Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag DGBW Turfmarkt 147 Den Haag Pb 20011 2500 EA Den Haag 2018-00001282822018-
Nadere informatieEvaluatie kapsalons aan huis Handhaven of loslaten van het verbod op nieuwe kapsalons aan huis?
1 Evaluatie kapsalons aan huis Handhaven of loslaten van het verbod op nieuwe kapsalons aan huis? Dronten, februari 2012 2 1. Inleiding Binnen de gemeente Dronten is sinds 2003 discussie gevoerd over het
Nadere informatieREGLEMENT VAN ORDE REKENKAMERCOMMISSIE GEMEENTE VENLO
REGLEMENT VAN ORDE REKENKAMERCOMMISSIE GEMEENTE VENLO Vastgesteld rekenkamercommissie d.d. 22 september 2015 steller Y. van Geel doorkiesnummer 077-5699642 e-mail y.vangeel@venlo.nl Inhoudsopgave 1. Inleiding
Nadere informatieHervormingen in het lokaal re-integratiebeleid. Plan van aanpak quick scan
Hervormingen in het lokaal re-integratiebeleid Plan van aanpak quick scan Juni 2014 Colofon Rekenkamer Súdwest-Fryslân dr. M.S. (Marsha) de Vries (hoofdonderzoeker, secretaris) dr. R.J. (Rick) Anderson
Nadere informatiePraat met de Gemeenteraad Zakboekje voor inwoners en instellingen
Praat met de Gemeenteraad Zakboekje voor inwoners en instellingen Inhoudsopgave Voorwoord...3 Gemeenteraad...5 De werkwijze...6 Het vergaderschema...8 Het rondetafelgesprek...10 Het doel van het rondetafelgesprek...11
Nadere informatieMaatschappijleer in kernvragen en -concepten
Maatschappijleer in kernvragen en -concepten Deel I Kennis van de benaderingswijzen, het formele object Politiek-juridische concepten Kernvraag 1: Welke basisconcepten kent de politiek-juridische benaderingswijze?
Nadere informatieDe Ervaring Leert! Programma voor gemeenteraden
De Ervaring Leert! Programma voor gemeenteraden Inhoud De ervaring Leert 3 Workshops 4 1. Beperkte tijd, toch kwaliteit 2. Resultaat in de raad 3. Rollen en instrumenten 4. De decentralisatiedossiers 5.
Nadere informatieJaarverslag maart Postbus KA ROOSENDAAL.
28 maart 2017 Postbus 5000 4700 KA ROOSENDAAL www.rekenkamerwestbrabant.nl 2 Inhoudsopgave Inhoudsopgave 3 1. Inleiding 5 1.1. Inleiding 5 2. Doelstellingen en organisatie 6 2.1. Wettelijke grondslag 6
Nadere informatieVisie GroenLinks Leiden in 2018
Visie GroenLinks Leiden in 2018 Inleiding GroenLinks afdeling Leiden staat stevig in haar schoenen. Afgelopen jaar is opnieuw bewezen dat wij, ondanks politieke tegenwind, als afdeling een goede verkiezingsuitslag
Nadere informatieProgramma Invoering Omgevingswet WERKGROEP RAAD. Plan van aanpak
Programma Invoering Omgevingswet WERKGROEP RAAD Plan van aanpak 1. INLEIDING Er komt een nieuwe wet op het gebied van de fysieke leefomgeving: de Omgevingswet. Deze wet voegt een groot aantal huidige wetten
Nadere informatieEen betrouwbare overheid. Gemeentelijke samenwerking en financiën
Een betrouwbare overheid Gemeentelijke samenwerking en financiën 1 Een betrouwbare overheid Bij de ChristenUnie staat de samenleving centraal. Een samenleving die niet het werk is van de overheid maar
Nadere informatieIn veel gemeenten in ons land zo niet alle zien we het gebeuren: VERSNIPPERING & FRAGMENTATIE ALS KANS OP POLITIEKE VERNIEUWING
VERSNIPPERING & FRAGMENTATIE ALS KANS OP POLITIEKE VERNIEUWING opinie Bert Blase Bert Blase is waarnemend burgemeester van Vlaardingen en was eerder onder meer burgemeester van Alblasserdam en waarnemend
Nadere informatierv 321 RIS 79718_ Initiatief-raadsvoorstel 12 oktober 2000 Verzelfstandiging openbaar onderwijs Inleiding
rv 321 RIS 79718_001019 Initiatief-raadsvoorstel 12 oktober 2000 Verzelfstandiging openbaar onderwijs Inleiding Op het terrein van het lokaal onderwijsbeleid is in de afgelopen jaren veel veranderd. De
Nadere informatieGRIFFIEPLAN GEMEENTE MIDDEN-DRENTHE
GRIFFIEPLAN 2011-2014 GEMEENTE MIDDEN-DRENTHE Inhoud 1. Inleiding 2. Doelstelling en kerntaken Griffie 3. Taakopvatting 4. Ambities van de gemeenteraad 5. Bedrijfsvoering Griffie Januari 2011, Cor Onderwater,
Nadere informatieDe rekenkamercommissie heeft voor het onderzoek offertes gevraagd aan 3 adviesbureaus en heeft de opdracht gegund aan Partners+Pröpper.
Inleiding De gemeente Zoetermeer profileert zich al enige jaren als ICT-stad. In de samenvatting van het Plan van aanpak Kenniseconomie en innovatie 2010 staat: Kenniseconomie en innovatie zijn, naast
Nadere informatieAanwezig: Raadsleden, fractieassistenten, toekomstige raadsleden, bestuurs- en directieleden, managementteam, griffiemedewerkers.
De rol van de gemeenteraad. Verslag van de bijeenkomst d.d. 21 januari 2014. Aanwezig: Raadsleden, fractieassistenten, toekomstige raadsleden, bestuurs- en directieleden, managementteam, griffiemedewerkers.
Nadere informatieZomerRaad. Basiskennis Gemeentefinanciën
ZomerRaad Basiskennis Gemeentefinanciën 22 juli 2014 Wat is ProDemos? Landelijk Niet-partijgebonden Zonder winstoogmerk Informeert over de democratische rechtsstaat Stimuleert actieve politieke deelname
Nadere informatiePolitieke Avond Gooise Meren Handleiding / Algemene beschrijving.
Politieke Avond Gooise Meren Handleiding / Algemene beschrijving. 1. Inleiding In deze handleiding/beschrijving wordt aangegeven wat het doel c.q. karakter is (van de verschillende onderdelen) van de Politieke
Nadere informatieEen Lokaal Referendum of niet?
Een Lokaal Referendum of niet? Een eerste discussie over een lokaal in Krimpen aan den IJssel als onderdeel van burgerparticipatie. Inleiding In ons land zijn de afgelopen periode op het gebied van de
Nadere informatieDÉ LANDELIJKE BEROEPSVERENIGING VOOR ONAFHANKELIJKE RAADSLEDEN
DÉ LANDELIJKE BEROEPSVERENIGING VOOR ONAFHANKELIJKE RAADSLEDEN Alkmaar, 10 december 2015 Geacht bestuur en fractie, De lokale partijen hebben in onze democratische rechtstaat een zeer belangrijke functie.
Nadere informatieSamenwerking en Toekomst Drechtsteden
sterke, aantrekkelijke, bereikbare regio politiek/maatschappelijk gestuurd rmjp Samenwerking en Toekomst Drechtsteden Toekomst Netwerkbestuur 20 maart 2013 programmering: helder belegde bevoegdheden doortastend
Nadere informatieNotitie Raadscommunicatie
Notitie Raadscommunicatie 2018-2022 NOVEMBER 2018 Documentnummer INT-XXXXXX Start! 1. Inleiding... 3 2. Raadscommunicatie in Beverwijk: wat en waarom?... 3 3. Hoe communiceren we?... 4 4. Wensen vanuit
Nadere informatieSAMENVATTING. Succes verzekerd!?
SAMENVATTING Succes verzekerd!? Onderzoek naar de succes- en faalfactoren bij gemeentelijke samenwerking op gebied van lokale sociale zekerheid en de rol van de gekozen samenwerkingvorm daarin Universiteit
Nadere informatieVERORDENING CLIËNTENPARTICIPATIE WSW
VERORDENING CLIËNTENPARTICIPATIE WSW Namens het algemeen bestuur van de gemeenschappelijke regeling LANDER (mandaat verstrekt tijdens zijn bijeenkomst van 19 mei 2008) is door het dagelijks bestuur van
Nadere informatie28 days ago. 7 comments. JoséUnfollow Follow José
Een van onze leden is op zoek naar een voorbeeld van een functieprofiel voor een onafhankelijk voorzitter voor hun Wmo-raad. Heeft iemand een dergelijk profiel beschikbaar? Sowieso komen er regelmatig
Nadere informatieEindexamen maatschappijleer 2 vmbo gl/tl II
BEOORDELINGSMODEL Aan het juiste antwoord op een meerkeuzevraag wordt 1 punt toegekend. MASSAMEDIA 1 maximumscore 2 Juiste antwoorden zijn (twee van de volgende redenen): De opera s (programma s) zijn
Nadere informatieBesluit op basis van de oplegnotitie behorend bij "Rapportage voor bepaling koers WSD" en een zienswijze op de betreffende rapportage.
Raadsvoorstel Datum: 14 maart 2017 Onderwerp Besluit op basis van de oplegnotitie behorend bij "Rapportage voor bepaling koers WSD" en een zienswijze op de betreffende rapportage. Status Besluitvormend
Nadere informatieActiviteitenplan Vrijzinnige Partij 2015
Activiteitenplan Vrijzinnige Partij 2015 Inhoud Inleiding... 2 1. Organisatieopbouw... 3 2. Politieke vormings- en scholingsactiviteiten... 3 3. Informatievoorziening... 3 4. Ledenwerving: supporters...
Nadere informatieDeelnemers: denktank uit de samenleving, gemeenteraad, college en ambtelijk managementteam
Samen bouwen aan het huis van de democratie in Bloemendaal Verslag werkatelier over participatie en samenspel tussen samenleving en gemeentebestuur op 4 juni 2015 van 20:00 tot 23:00 uur in het Dorpshuis
Nadere informatieVerslag bijeenkomst woensdag 5 oktober visievorming toekomst relatie dorpen-gemeente
Verslag bijeenkomst woensdag 5 oktober visievorming toekomst relatie dorpen-gemeente Aanwezig: ongeveer 75 inwoners De bijeenkomst startte om 19.30 uur met een korte introductie van wethouder Hans Nijhof
Nadere informatieDe gemeenteraad buitenspel na de invoering van de Omgevingswet? Gemeenteraad Bergen op Zoom 10 april 2017
De gemeenteraad buitenspel na de invoering van de Omgevingswet? Gemeenteraad Bergen op Zoom 10 april 2017 Waar gaan wij het over hebben? Geheugen opfrissen: Omgevingswet in het kort Betekenis wet voor
Nadere informatieWees eerder volksverbinder en volksverleider, dan volksvertegenwoordiger
Jeroen van Urk: Wees eerder volksverbinder en volksverleider, dan volksvertegenwoordiger (Van links naar rechts) Imrat Verhoeven, Petra Tiel en Jeroen van Urk 16 TIJDSCHRIFT Competenties van raadsleden
Nadere informatieBESTURINGSFILOSOFIE GEMEENTE GOOISE MEREN
BESTURINGSFILOSOFIE GEMEENTE GOOISE MEREN Projectleider Afdeling Iris van Gils Kerngroep Visie/Missie Datum 28 november 2014 Planstatus Vastgesteld in de Fusieraad 24 november 2014 Opdrachtgever Stuurgroep
Nadere informatieVisie op griffie Venray 2017
Visie op griffie Venray 2017 Bij mijn vertrek als raadsgriffier van de gemeente Venray is mij gevraagd om een visie te geven op de toekomstige griffie. Een griffie die in staat is om in een snel veranderende
Nadere informatie