Koorddansen. Syntrus Achmea Investment Letter. Beleggingsomgeving. Marktontwikkelingen. Vooruitzichten. Special. Waarderingen worden kwetsbaar
|
|
- Tobias de Jonge
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Syntrus Achmea Investment Letter 12 Juni 2014 Koorddansen Beleggingsomgeving Divergentie Marktontwikkelingen Positief sentiment houdt aan Vooruitzichten Waarderingen worden kwetsbaar Special Hypotheken blijven aantrekkelijk
2 Divergentie 2 De Verenigde Staten, Europa en China staan op verschillende punten in de conjunctuurcyclus. Beleidsmakers in alle drie de regio s staan voor delicate beslissingen bij het streven naar een houd - bare economische groei. Hun beleidsinzet divergeert. Het groeitempo van de wereldeconomie blijft ondertussen relatief zwak. Daarom blijft het beleid van de monetaire autoriteiten voorlopig ruim. Geopolitieke spanningen en beleidsfouten vormen de belangrijkste risico s. Verenigde Staten op stoom Door de strenge winter kromp de Amerikaanse economie in het eerste kwartaal. Onderliggend ligt het economisch herstel echter op schema. In de private sector zijn de balansen op orde gebracht. De tekorten van de Amerikaanse overheid zijn weliswaar fors, maar lopen snel terug. Het bedrijfsleven voert de investeringen op en de werk gelegenheid groeit stevig. De werkloosheid is daardoor teruggelopen naar 6,3% (zie figuur 1). Het herstel op de arbeidsmarkt geeft het consumentenvertrouwen, de consumptieve bestedingen en de woningmarkt een impuls. De Amerikaanse economische groei komt dit jaar naar verwachting uit op 2, en stijgt in 2015 naar 3%. Daarmee ligt de economische groei dicht bij haar potentieel. Dit betekent dat de deflatoire druk langzaam uit het systeem verdwijnt. De Amerikaanse inflatie is inmiddels opgelopen tot 2%. De Amerikaanse economie bevindt zich nu in de sweet spot van de cyclus waarbij de economische groei hoog genoeg is om het capaciteitsoverschot en de schuldquote terug te dringen zonder dat dit gepaard gaat met een sterke opwaartse druk op de inflatie. De Amerikaanse centrale bank (Fed) is er alles aan gelegen om de Amerikaanse economie zolang mogelijk op dit punt Figuur 1 Amerikaanse en Europese werkloosheid Bron: Bloomberg, Syntrus Achmea 13% 12% 11% 10% 9% 8% 7% 6% Verenigde Staten Eurozone jun-09 dec-09 jun-10 dec-10 jun-11 dec-11 jun-12 dec-12 jun-13 dec-13 jun-14 te houden. Dit betekent dat de Fed doorgaat met het geleidelijk afbouwen van het opkoopprogramma voor staats- en hypotheekgerelateerde obligaties. Naar verwachting is in december 2014 het opkoopprogramma geheel beëindigd. De eerste renteverhoging van de Fed zal pas medio 2015 plaatsvinden. De centrale bank wil de (kapitaalmarkt)rentes niet te snel en te hard laten stijgen. Al met al betreft het hier een delicate beleidsopgave. Lage inflatie dwingt ECB tot actie. Alle ogen op de ECB Terwijl de Fed zich opmaakt voor het einde van het onconventionele beleid, zet de Europese Centrale Bank (ECB) de deur daar juist nadrukkelijk voor open. De Europese economie staat er dan ook beduidend slechter voor. Om de euro te redden en de schuldencrisis te beteugelen, voerden de verschillende EU-lidstaten een beleid van lastenverzwaringen, bezuinigingen en structurele hervormingen. Dit beleid stortte vooral de perifere landen binnen de eurozone in een diepe recessie. Zo zagen Griekenland, Portugal en Spanje hun economie sterk krimpen. Dit ging gepaard met een sterke deflatoire druk, waardoor de inflatie naar een gevaarlijk laag niveau is gedaald (0,7%, zie figuur 2). Sinds medio 2013 kruipt de eurozone economie langzaam uit het dal. Het vertrouwen herstelt en de groei trekt aan. Het economisch herstel is echter fragiel. Een terugval van de eurozone in een recessie resulteert waarschijnlijk ook in de terugkeer van de schuldencrisis. De fragiliteit is onder meer het gevolg van de grote verschillen tussen de lidstaten. Zo staat de Duitse economie er structureel goed voor met een robuuste economische groei. De broodnodige structurele hervormingen zijn in Frankrijk achterwege gebleven waardoor de Franse economie blijft kwakkelen. Dergelijke verschillen zijn echter binnen heel de eurozone zichtbaar. Zo heeft Spanje gedurende de crisis wel de nodige hervormingen doorgevoerd waardoor de economie nu het herstel heeft ingezet. In Italië zijn de structurele hervormingen minder van de grond gekomen waardoor herstel nu uitblijft. Door de diepe crisis kampt de eurozone met een zeer lage capaciteitsbenutting. Dit uit zich onder meer in een hardnekkig hoge werkloosheid (11,8%,
3 zie figuur 1) en lage investeringsbereidheid. Zoals in eerdere Investment Letters is aangegeven, kampt Europa daardoor met deflatoire krachten, die door de sterke euro worden versterkt. De ECB staat daarom onder druk om via extra (onconventionele) maat regelen het economische herstel te stimuleren. De ECB heeft zich daar altijd krachtig tegen verzet. Deze houding is nu veranderd, mede doordat de verwachte inflatie zorgwekkend laag blijft. Zo is de geschatte inflatie voor mei gedaald naar 0,. De dalende inflatie dwingt de ECB tot actie. In de juni vergadering ging de ECB daarom over tot een reeks van maatregelen. Alle rentetarieven werden verlaagd. Dit betekent dat de depositorente voor banken nu negatief is. Daarnaast kwam de ECB met een aantal additionele maatregelen. Zo wordt de liquiditeit in het bankwezen verhoogd en komt er een programma om de, nu haperende, kredietverlening in de economie te stimuleren. Tot slot zet de ECB de deur voor een toekomstig Europees opkoopprogramma van obligaties open. Beleidsmakers staan voor delicate keuzes. Koorddansen in China Terwijl men in Europa probeert het economisch herstel op de rails te krijgen en de Verenigde Staten druk bezig is met het op de rails houden van het economisch herstel, koelt de Chinese economie gestaag af. Naar verwachting zakt de groei in 2014 terug naar circa 7%. Dat is naar verwachting ook het groeitempo voor de komende jaren. Deze lagere groei past bij een economie die verschuift van een exporten investeringsgedreven groeimodel naar een meer consumptiegedreven groeimodel. De Chinese autoriteiten proberen dit transitieproces zonder al Figuur 2 Amerikaanse en Europese Inflatie Bron: Bloomberg, Syntrus Achmea 4% 3% 2% 1% 0% -1% -2% Verenigde Staten Eurozone te grote schokken te laten verlopen. Een complicerende factor daarbij is echter dat tegelijkertijd de overmatige kredietverlening en een oververhitte vastgoedmarkt onder controle moet worden gebracht. Dit betekent dat de Chinese autoriteiten een delicaat staaltje koorddansen moeten laten zien. Aan de ene kant vraagt de haperende economie om extra stimulansen, aan de andere kant moeten de teugels strak worden gehouden om de kredietverlening in te dammen. Terwijl de Verenigde Staten en Europa de afgelopen jaren grote stappen hebben gezet om de financiële hefboom binnen het bankwezen in te dammen, is die in China alleen maar gestegen. De schuldfinanciering in het Chinese (schaduw) bankwezen is de afgelopen jaren met naar schatting een factor vier gestegen. De komende jaren zal ook China de balansen van haar banken gaan opschonen. Dit proces is al in gang gezet. Zo staat China sinds kort wanbetalingen toe in de kredietmarkten. De grootste angst blijft dat wanbetalingen tot een domino-effect leiden waardoor China de controle verliest en er een Chinese kredietcrisis ontstaat. China beschikt echter over enorme valutavoorraden om dit proces in goede banen te leiden. We verwachten daarom dat China er in slaagt om een kredietcrisis te voorkomen. Sluimerende geopolitieke onrust (Geo)politieke ontwikkelingen blijven een bron van onrust. Zo is de situatie in Oekraïne nog steeds explosief. Op zondag 26 mei koos Oekraïne een nieuwe president. Het is echter de vraag of de nieuwe president er in slaagt om het land bij elkaar te houden. Naast Oekraïne zijn er andere potentiële brandhaarden. Zo lopen de spanningen tussen China en Vietnam op rond een groep eilandjes in de Zuid-Chinese zee. Bij de Europese verkiezingen wonnen eurokritische partijen fors. In landen als Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk werden eurokritische partijen zelfs het grootst. Dat kan gevolgen hebben voor het nationale beleid. Zo komt een Brits referendum over het lidmaatschap van de EU steeds dichterbij. Divergentie Al met al worden de komende maanden gekenmerkt door een toenemende divergentie tussen en binnen de verschillende regio s. Zo staat Europa aan het begin van haar economisch herstel terwijl de Verenigde Staten de herstelfase van de economie al achter zich heeft gelaten. Dit leidt ertoe dat de Fed haar onconventioneel beleid afbouwt terwijl de ECB het monetair beleid juist verder verruimt. In China gaat men eindelijk werk maken van het opschonen van de bankbalansen terwijl men daar in Europa en vooral de Verenigde Staten al ver mee is gevorderd. 3-3% jun-09 dec-09 jun-10 dec-10 jun-11 dec-11 jun-12 dec-12 jun-13 dec-13
4 Positief sentiment houdt aan begon turbulent maar afgelopen maanden keerde de rust terug. De aandelenmarkten stijgen en beleggingen uit de opkomende markten herstellen. In Europa daalden de kapitaalmarktrentes van perifere landen naar historisch lage niveaus. Daarop werd de Europese schuldencrisis dood verklaard. Dit alles gaat gepaard met een gestage daling van de markt - volatiliteit. Opvallend is de daling van de rentes in veilige havens als Duitsland en de Verenigde Staten. Figuur 3 Totaalrendementen t/m mei 2014 Bron: Bloomberg, Syntrus Achmea Figuur 4 Kapitaalmarktrente Bron: Bloomberg, Syntrus Achmea 7% 6% 4% 3% 2% 1% Verenigde Staten Duitsland Italië 0% jan-12 apr-12 jul-12 okt-12 jan-13 apr-13 jul-13 okt-13 jan-14 apr-14 De weg omhoog ingeslagen De positieve economische ontwikkelingen bepalen het sentiment op de financiële markten. In figuur 3 staan de totaalrendementen over de eerste vijf maanden van Recent doen aandelen uit de opkomende markten het goed. De zorgen over onder meer de Chinese groeivertraging zijn naar de achtergrond verdrongen en het optimisme overheerst. Het verlies over de eerste maanden van 2014 is hierdoor omgebogen in een winst van circa 4, in euro. De ontwikkelde landen doen het met een rendement van ruim in euro iets beter. Nu het economisch herstel in de eurozone is ingezet, zijn de zorgen over de eurocrisis weggeëbd. De rentes op staatsobligaties van perifere landen daalden naar historisch lage niveaus. De Italiaanse en Spaanse 10-jaars rente zakte ultimo mei tot onder de 3%. Het totaalrendement op staatsobligaties van deze landen ligt hierdoor dit jaar al boven de 7%. Opvallend is de daling van de rentes van veilige landen. Zo zakte de Duitse 10-jaars rente terug tot onder de 1,4%. Daarmee ligt de Duitse kapitaalmarktrente ver onder de piek van eind 2013 (zie figuur 4). Als oorzaak voor deze daling wordt gewezen op kapitaalvlucht uit Rusland, het afnemende aanbod van nieuwe staatsobligaties, de verwachting dat de inflatie langer laag blijft en de verwachte verdere verruiming van het monetair beleid van de ECB. De risico-opslagen voor kredietobligaties blijven dalen. Vooral Emerging Market Debt profiteerde de laatste maanden. De angst voor een crisis in de opkomende markten ebde weg. Hierdoor nam de kapitaalvlucht af en herstelden de valutakoersen. Het rendement in euro op schuldpapier van opkomende landen over de eerste 5 maanden van 2014 bedraagt ruim 8% voor schuldpapier in harde valuta en circa 6% voor schuldpapier in lokale valuta. Ook grondstoffen hebben tot nu toe een goed jaar. Vooral agrarische grondstoffen doen het goed. De euro blijft verrassend sterk. Totaalrendement 9% 8% 7% 6% 4% 3,8% 5,8% 4,3% 7,3% 3,6% 4,2% 5,0% 8,2% 6,0% 3, 3% 2% 1% 0% Aandelen wereld (LC) Euro IG Bedrijfsobligaties Staatsobligaties Eurozone Staatsobligaties Duitsland Staatsobligaties Italië Euro inflatiegerelateerde obligaties Global High Yield ( hedged) Emerging Emerging Market Debt HC Market Debt ( hedged) LC (unhedged) Grondstoffen (USD)
5 Waarderingen worden kwetsbaar De extreem lage beleidsrentes drukken hun stempel op de financiële markten. Ze fungeren als een anker voor het verwacht rendement op alle beleggingscategorieën. Door de recente daling van de kapitaalmarktrentes zijn de verwachtingen voor de vastrentende categorieën verder gedaald. Aandelen in Europa en de Emerging Markets bieden het meeste opwaarts potentieel. Beperkt rendementspotentieel Het monetair beleid van de centrale banken domineert de beleggingsomgeving. De beleidsrentes van bijna nul procent trekken de verwachte rendementen op alle beleggingscategorieën naar beneden. De reële vergoeding voor kasgeld is al enige tijd negatief. Hierdoor stroomt geld naar risicovollere beleggingen. Deze search for yield drukt de kapitaalmarktrentes en de vergoedingen voor kredietrisico. In figuur 5 staan onze verwachte rendementen op jaarbasis voor de komende vijf jaar. Deze verwachtingen zijn gebaseerd op waarderingsanalyses. Voor de meeste beleggingscategorieën zijn de verwachte absolute rendementen laag. Uitzonderingen zijn beleggingen in opkomende markten en Europese aandelen. Door de recente rentedaling is het verwachte rendement op staatsobligaties verder gedaald. Aandelen blijven daarom de voorkeur genieten boven euro-staatsobligaties. Zelfgenoegzaamheid op de markten Zoals in het hoofdstuk Beleggingsomgeving is beschreven, is er sprake van steeds meer divergentie tussen de verschillende regio s. Zo staat Europa nog aan het begin van haar economisch herstel terwijl de Amerikaanse economie de herstelfase heeft verlaten. In China proberen de autoriteiten tegelijkertijd de transitie van het economisch groeimodel te combineren met beleid om een kredietcrisis te voorkomen. Beleidswijzigingen, beleidsfouten en (geo)politieke ontwikkelingen blijven potentiële bronnen van onrust. Op de financiële markten overheerst echter het optimisme over de economische ontwikkelingen en het vertrouwen in de monetaire autoriteiten. Dit uit zich in zelfgenoegzaamheid op de markten: het sentiment voor vrijwel alle beleggingscategorieën is positief. De waarderingen van diverse categorieën zijn dusdanig hoog, dat deze steeds meer voor perfectie geprijsd zijn. Dit baart ons enige zorgen omdat de bufferruimte in de waarderingen langzaam verdwijnt. Steeds meer beleggingscategorieën worden daardoor kwetsbaar voor risicoscenario s. Amerikaanse aandelen naar neutraal Het Dynamisch Asset Allocatie (DAA) beleid heeft een middellange termijn oriëntatie. De positionering wordt bepaald door het combineren van de waarderingsmodellen met de trends in de huidige beleggingsomgeving. Amerikaanse aandelen zijn relatief hoog gewaardeerd. Daarom is de overwogen positie in Amerikaans aandelen gesloten. Aandelen uit Europa en de Opkomende Markten zijn nog wel aantrekkelijk gewaardeerd en bieden relatief meer opwaarts potentieel. Deze categorieën blijven daarom onze voorkeur genieten boven euro-staatsobligaties. 5 Figuur 5 DAA-verwachtingen (ultimo mei 2014) Bron: Syntrus Achmea Beleggingscategorie Negatief Positief Advies DAA Toelichting Aandelen Emerging Markets +1% 9,2 Aantrekkelijk verwacht rendement door lage waardering Aandelen Europa +0, 8,50% Aantrekkelijke waardering maar stagnerende macro-economische omgeving Emerging Market Debt LC 6,50% Aantrekkelijke yield maar hoog valutarisico op korte termijn Aandelen VS 5,50% Aan de dure kant, verwacht rendement onder het lange termijn gemiddelde Aandelen Japan 4,50% Laag verwacht rendement door forse stijging afgelopen jaar Grondstoffen 3,7 Geopolitiekrisico van invloed op korte termijn Investment Grade Credit 1,00% Lage absolute yield, gemiddelde risico-opslag Staatsobligaties niet-kernlanden 1,50% Laag verwacht rendement door sterk ingekomen risico-opslagen Emerging Market Debt HC 2,2 Sterk gedaalde yield en gevoelig voor rentestijging VS Global High Yield 2,00% Aan de dure kant door lage risico-opslag en lage risicovrije rente Inflatiegerelateerde obligaties 0,7 Beperkt rendement door lage reële rente en lage inflatieverwachting Kasgeld 0,50% Rente op kasgeld blijft voorlopig laag Staatsobligaties Kernlanden -1, 0,2 Verwacht rendement blijft historisch laag Deze tabel vat de visie samen die ten grondslag ligt aan de Dynamische Asset Allocatie (DAA). De verwachte rendementen zijn gemiddelde rendementen per jaar en hebben betrekking op de komende 5 jaar. De verwachte rendementen zijn in euro s. Alle niet-eurobeleggingen zijn afgedekt naar euro s behalve Emerging Market Debt LC. De aantrekkelijkheid van de beleggingscategorieën komt tot stand op basis van zowel rendements- als risicoschattingen.
6 Hypotheken blijven aantrekkelijk 6 Naar het zich nu laat aanzien wordt binnenkort de Nationale Hypotheekinstelling (NHI) officieel geïntroduceerd. Daarmee zou een nieuw product worden toegevoegd aan het toch al brede spectrum van mogelijkheden om in hypotheken te beleggen. Een goede reden om in deze special dieper in te gaan op de rendementsvooruitzichten voor de beleggingscategorie hypotheken. Definitie Bij hypotheken draait het om leningen met een onroerend goed object als onderpand. De term hypotheek staat in de eerste plaats voor het eerste recht van (executie)verkoop. Als de hypotheekgever niet in staat is om de lening terug te betalen, heeft de bank (de hypotheeknemer) het recht om het onderpand te verkopen om zo het uitgeleende bedrag terug te krijgen. Doordat een hypotheeknemer risico s loopt, is de rente op hypotheken hoger dan de rente op staatsobligaties. Vooral door de aantrekkelijke risico-opslag kunnen hypotheken een interessant alternatief zijn voor staatsobligaties. Hypotheken interessant door hoge renteopslag. Figuur 6 Historisch verloop hypothekenopslag Bron: DNB, Barclays, Bloomberg % 4% 3% 2% Spread hypotheekrente tov swaprente NL hypotheekrente 5-10 jaars NL 7 jaars swap Breed universum Er bestaat een groot aantal mogelijkheden om in hypotheken te beleggen. Een belegger zal dus keuzes moeten maken. Zo is er de keuze om in Nederlandse, Europese of zelfs wereldwijde hypotheken te beleggen. Daarnaast is er de keuze tussen beursgenoteerde en niet-beursgenoteerde hypotheken. Tot slot ligt er de keuze tussen zakelijke of particuliere hypotheken. Zakelijke hypotheken bestaan uit hypotheken die verstrekt worden op onroerend goed dat commercieel wordt gebruikt (bijvoorbeeld kantoren of winkels). Particuliere hypotheken zijn hypotheken die verstrekt worden voor het kopen van een particuliere woning. Om de materie te begrenzen kiezen we in deze special voor de invalshoek die aansluit bij het meest recente visiestuk van Syntrus Achmea 1. Dat richt zich specifiek op Nederlandse particuliere hypotheken. Bouwstenen hypotheekrente Zoals gezegd wordt de aantrekkelijkheid van hypotheken bepaald door de risico-opslag die op hypotheken wordt verdiend. Om die reden gaan we dieper in op deze opslag. In figuur 6 wordt de ont wikkeling van de Nederlandse hypotheekrente 2 door de tijd afgezet tegen de ontwikkeling van de onderliggende financieringstarieven van het bankwezen. In de figuur 6 is de hypotheekrente voor looptijden van vijf tot tien jaar (de bovenste, donkerblauwe lijn) afgezet tegen de zeven jaars swaprente (het tarief dat banken elkaar onderling rekenen, de groene lijn). Het verschil tussen de hypotheekrente en de swaprente geeft de hypothekenopslag weer. Dat is de extra vergoeding op hypotheken voor kosten en risico s waarmee de hypotheken gepaard gaan. Ook de winstmarge op hypotheken zit in deze opslag verwerkt. Het grijze vlak geeft de ontwikkeling van de hypothekenopslag weer. Hoge risico-opslag In de figuur valt op dat de hypothekenopslag in de periode vanaf begin 2003 tot halverwege 2008 relatief stabiel en laag was. Sinds de kredietcrisis is deze opslag echter zeer sterk opgelopen. Terwijl de swaprente in lijn met de rente op staatsobligaties na september 2008 een daling inzette, bleven de hypo 1% 0% Syntrus Achmea, Visie : In Transitie, september Reeks woninghypotheken nieuwe contracten met over dekking gebruikt >5 jr en <=10 jr rentevast
7 Figuur 7 Inschatting gemiddelde opbouw Nederlandse hypotheekrente Bron: DNB, CPB, ESB, Bloomberg voor 2008 sinds 2008 maart 2014 Swaprente (7jrs) 4, 3,0% 1,4% Debiteurenvergoeding, Hypotheekspecifieke risico s en fundingkosten 0,3% - 0, 1,3% - 1, 1,3% - 1, Winst 0,1% - 0,3% 0, - 1,0% 0, - 1,0% Hypotheekrente (5-10jrs) 5,0% 5,0% 3,9% theekrentes op een relatief hoog niveau liggen. In de afgelopen jaren zijn er vele onderzoeken geweest naar de opbouw van de hypotheekrente 3. Daarbij wordt vooral gezocht naar de verklaring voor de relatief hoge hypothekenopslag zoals die in Nederland sinds de kredietcrisis geldt. De banken wijzen er zelf op dat sinds 2008 de (financierings)kosten die de banken voor een hypotheek moeten maken sterk zijn gestegen. Dit heeft deels te maken met de hoge funding gap 4 waardoor Nederlandse banken sterk afhankelijk zijn van financiering via de kapitaalmarkt. De financieringskosten voor Nederlandse banken op de kapitaalmarkt zijn sinds de crisis gestegen. Het deels wegvallen van de markt voor securitisaties 5 verergert de situatie voor het Nederlandse bankwezen. Tot slot hanteren Nederlandse banken tegenwoordig hogere opslagen voor het kredietrisico in hypotheken. Door al deze factoren is de swaprente eigenlijk geen goede proxy meer voor de werkelijke financieringskosten van het bankwezen. Diverse onderzoeken wijzen er echter op dat genoemde factoren de hoge hypotheekopslag maar deels kunnen verklaren. Zo wijst De Nederlandse Bank (DNB) op de beperkte concurrentie. Door de kredietcrisis is de Nederlandse hypothekenmarkt veranderd van een zeer concurrerende hypothekenmarkt met lage winstmarges naar een hypothekenmarkt met slechts een beperkt aantal aanbieders en beperkte prijsconcurrentie. De lagere concurrentie vertaalt zich in hogere winstmarges voor de hypotheekverstrekker. Ook het Centraal Planbureau (CPB) komt tot de conclusie dat de hogere financieringskosten geen sluitende verklaring zijn voor de hogere hypothekenopslag. Ze wijzen daarbij onder meer op het feit dat 3. Zie onder meer Financieringsproblemen in de hypotheekmarkt, DNB, occasional studies, 2013 en De Nederlandse woningmarkt hypotheekrente, huizenprijzen en consumptie, CPB notitie 14 februari 2013 en Hollands hoge hypotheekrentes, Economisch Statistische Berichten, woningmarkt, oktober De funding gap is het verschil tussen spaartegoeden enerzijds en de kredietverlening aan huishoudens en bedrijven anderzijds. Nederlandse banken hebben ten opzichte van hun Europese concurrenten een hoge funding gap. 5. Het verpakken van hypotheken in verhandelbare effecten die door de banken worden verkocht aan eindbeleggers. De hypotheken verdwijnen zo van de bankbalans zodat de banken daar geen kapitaal meer voor hoeven aan te houden. Voor de kredietcrisis maakten Nederlandse banken veelvuldig gebruik van securitisatie van hypotheken. de Nederlandse hypotheekrentes 1% hoger liggen dan in de ons omringende landen. Naast beperkte concurrentie wijst het CPB op capaciteitrestricties bij het Nederlandse bankwezen. Nederlandse banken zijn bezig met het inkorten van hun balansen en hebben dus geen behoefte om meer hypotheken op hun balans te nemen. Banken zijn daarom alleen bereid om tegen een fors hogere hypotheekopslag hypotheken te verstrekken. Huidige opbouw hypotheekrente In figuur 7 wordt weergegeven hoe de Nederlandse hypotheekrente tot stand komt. We kijken daarbij naar de periode vóór de kredietcrisis, de periode sinds de kredietcrisis en naar de huidige situatie. Figuur 7 komt tot stand op basis van informatie uit de eerder genoemde onderzoeken en informatie van verschillende marktpartijen. In figuur 7 wordt de hypotheekrente opgebouwd uit de swaprente, de kosten voor de bank, en de winstmarge van de bank. De kosten van de bank kunnen worden uitgesplitst naar een debiteuren vergoeding, een vergoeding voor hypotheekspecifieke risico s en de fundingkosten. De cijfers bevestigen het hiervoor geschetste beeld van een gedaalde swaprente en een daling van de hypotheekrente die hierbij achter blijft. Het verschil wordt deels verklaard door de hogere kosten voor het bankwezen. De kosten die banken moeten maken bij het verstrekken van een hypotheek blijken inderdaad ruim te zijn verdubbeld. Dat is echter niet de hele verklaring. Uit de cijfers blijkt ook dat de winstmarges sinds de kredietcrisis sterk zijn gestegen. De laatste maanden zien we de concurrentie op de hypothekenmarkt weer toenemen. Hierdoor zullen de winstmarges naar verwachting weer wat dalen. Ook aan de kostenkant is ruimte voor verbetering. Een terugkeer naar de lage hypothekenopslag van vóór 2008 is echter onwaarschijnlijk. Beperkte risico s Al met al bieden hypotheken een interessante opslag boven de staatsrente. Deze opslag is een vergoeding voor een aantal risico s. De belangrijkste risico s zijn: kredietrisico, het risico van vervroegde aflossing, en de beperkte liquiditeit. Uit de data blijkt dat het kredietrisico van Nederlandse hypotheken klein is. Hiervoor zijn 7
8 8 meerdere redenen. Zo biedt het onder pand, ondanks de gedaalde huizenprijzen, nog steeds een goede bescherming. Daarnaast blijft in Nederland de hypo theekgever aansprakelijk voor de restschuld wanneer het onderpand onverhoopt minder waard is dan de hoogte van de hypotheek. Tot slot heeft een groot deel van de Nederlandse hypotheken een beschermingsconstructie in de vorm van de Nederlandse Hypotheek Garantie (NHG). Dit alles leidt ertoe dat ondanks de malaise op de woningmarkt, zowel het aantal wan betalingen als de omvang van verliezen op hypotheken, klein blijft. De mogelijkheid om hypotheken (deels) vervroegd af te lossen, houdt een renterisico in voor de hypotheeknemer. Hiervoor eist deze een compensatie in de vorm van een hogere rente. Tot slot vormt de beperkte liquiditeit van hypotheken een risico voor beleggers. Hypotheken zijn een illiquide belegging, zeker in de vorm van hypotheekfondsen. Voor deze illiquiditeit eist een belegger extra rendement; de illiquiditeitspremie. Door de beperkte kredietverliezen voor beleggers in Nederlandse hypotheken is het grootste deel van de hypothekenopslag een vergoeding voor de beperkte liquiditeit. Kredietrisico hypotheken is beperkt. Minimaal vereiste hypothekenopslag Bij het berekenen van de rendementsverwachting voor hypotheken gaan we er vanuit dat de hypothekenopslag geleidelijk naar een lange termijn gemiddelde zal zakken. Om dit lange termijn gemiddelde te bepalen kijken we naar de historie en specifiek naar de componenten waaruit de opslag is opgebouwd. We maken bijvoorbeeld een inschatting voor illiquidi teitsrisico, en voor het gevaar van wanbetaling op hypotheken. Sommige andere onderdelen van de opslag zijn minder eenvoudig te schatten. Daarom wordt het historisch beeld ook meegewogen. Per saldo verwachten we de in figuur 8 weergegeven bandbreedte voor de omvang van de hypothekenopslag. Figuur 8 Opbouw hypothekenopslag Bron: Syntrus Achmea Debiteurenvergoeding, Hypotheekspecifieke risico s en fundingkosten Particulier 0,4% - 0,6% Winst 0,2% - 0,4% Voor de debiteurenvergoeding verwachten we dat deze op middellange termijn tussen de 0,4% en de 0,6% zou moeten liggen. De kosten en winst zouden tussen de 0,2% en de 0,4% moeten uitkomen (zie figuur 8). Ondanks berichten dat de concurrentie op de Nederlandse hypotheekmarkt recent iets lijkt toe te nemen, heeft de hypothekenopslag vanaf het huidige niveau nog behoorlijk ruimte om verder te dalen. Dit werkt positief door in de rendementsverwachting. Conclusie De rentevergoeding op hypotheken biedt een interessante opslag ten opzichte van staatsobligaties. Uit de onderliggende cijfers blijkt dat de extra vergoeding op hypotheken op dit moment boven het lange termijn evenwichtsniveau ligt. Nieuwe toetreders zullen op termijn waarschijnlijk zorgen voor meer concurrentie op de hypotheekmarkt. Vooralsnog vormen Nederlandse hypotheken echter een interessante belegging voor pensioenfondsen. Deze beleggingscategorie biedt een aantrekkelijk rendement boven staatsobligaties bij een slechts beperkt hoger risicoprofiel. Disclaimer De in deze publicatie aangeboden informatie is bedoeld als informatie in algemene zin en mag niet worden beschouwd als een op uw situatie toegespitst advies. Syntrus Achmea heeft de inhoud van deze publicatie met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld en zich gebaseerd op betrouwbaar geachte informatiebronnen. Er wordt echter nooit garantie of verklaring gegeven over de juistheid en volledigheid van die informatie, noch uitdrukkelijk, noch stilzwijgend. Aan de verstrekte informatie, aanbevelingen en berekende waardes kunnen geen rechten worden ontleend. De verstrekte informatie is uitsluitend indicatief en aan verandering onderhevig. Opinies, feiten en meningen kunnen zonder nadere aankondiging worden gewijzigd. Colofon Meer Weten? Neem dan contact op met uw fondsmanager of account-cio. De Syntrus Achmea Investment Letter is een uitgave van de afdeling Investment Strategy van Syntrus Achmea.
Welkom bij het webinar over de beleggingsresultaten van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI in het derde kwartaal van 2015
Welkom bij het webinar over de beleggingsresultaten van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI in het derde kwartaal van 2015 Bas Endlich Jacob Vijverberg 1 Marktontwikkelingen derde kwartaal 2015 Geen renteverhoging
Nadere informatieQE in de eurozone: bezit van de zaak, einde van het vermaak?
QE in de eurozone: bezit van de zaak, einde van het vermaak? Komt er QE in de eurozone? Sinds enige maanden wordt er op de financiële markten gezinspeeld op het opkopen van staatsobligaties door de Europese
Nadere informatieDOUBLEDIVIDEND OUTLOOK 2015 KWALITEIT ONAFHANKELIJK BETROKKEN
DOUBLEDIVIDEND OUTLOOK 2015 KWALITEIT ONAFHANKELIJK BETROKKEN DECEMBER 2014 1. Economie VS blijg anker Het IMF verwacht een wereldwijde economische groei van 3,8% in 2015 Met een verwachte economische
Nadere informatievisie op 2018 Vice seminar a.s.r. vermogensbeheer 1 november 2017 Jack Julicher, Chief Investment Officer
visie op 2018 Vice seminar a.s.r. vermogensbeheer 1 november 2017 Jack Julicher, Chief Investment Officer de zon schijnt, maar centrale banken vinden het nog fris 2 okt-16 nov-16 dec-16 jan-17 feb-17 mrt-17
Nadere informatieMarktomstandigheden In het tweede kwartaal van 2016 zijn de rentes op de kapitaalmarkt van de eurozone verder gedaald. In het algemeen gold hoe langer
Marktomstandigheden In het tweede kwartaal van 2016 zijn de rentes op de kapitaalmarkt van de eurozone verder gedaald. In het algemeen gold hoe langer de looptijd hoe groter de daling. Zo nam de rente
Nadere informatieBeleggingsthema s 2016. What a difference a day makes (1975), Dinah Washington
Beleggingsthema s 2016 What a difference a day makes (1975), Dinah Washington Inleiding De dagen die in 2015 het verschil maakten, zijn de dagen waarop centrale bankiers uitspraken deden, what a difference
Nadere informatieING Investment Office
ING Investment Office Publicatiedatum: 26 augustus 2014 Rentevisie Update augustus 2014 Door Simon Wiersma, Investment Manager van het ING Investment Office Tegenvallende groei in de VS in het eerste kwartaal,
Nadere informatieWelkom bij webinar over beleggingsresultaten van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI over het eerste kwartaal 2016
Welkom bij webinar over beleggingsresultaten van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI over het eerste kwartaal 2016 Bas Endlich Jacob Vijverberg Lex Solleveld 1 Marktontwikkelingen eerste kwartaal 2016
Nadere informatieBericht 3 e kwartaal September 2014
Bericht 3 e kwartaal September 2014 Providence Capital NV is geregistreerd als beleggingsonderneming bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en legt zich onder meer toe op het verrichten van vermogensbeheer
Nadere informatiePresentatie beleggingsresultaten over eerste kwartaal van 2017 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI. Bas Endlich Jacob Vijverberg 1
Presentatie beleggingsresultaten over eerste kwartaal van 2017 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI Bas Endlich Jacob Vijverberg 1 Agenda Financiële markten Resultaten Vooruitzichten Bron: Bloomberg,
Nadere informatieAls de Centrale Banken het podium verlaten
Als de Centrale Banken het podium verlaten Als de centrale banken het toneel verlaten 1. Zichtbaar economisch herstel 2. Het restprobleem 3. Onbekend terrein 4. Wat betekent dit voor asset allocatie? Zichtbaar
Nadere informatieDe marktwaardedekkingsgraad per 30 juni 2015 was 135,1%. Dit is een toename van 5,7% ten opzichte van 31 maart 2015.
Kwartaalbericht 2015 Samenvatting De marktwaardedekkingsgraad per 30 juni 2015 was 135,1%. Dit is een toename van 5,7% ten opzichte van 31 maart 2015. De reële dekkingsgraad ultimo tweede kwartaal was
Nadere informatieTerugblik. Maandbericht mei 2018
Maandbericht mei 2018 Terugblik Crisis Italië had weinig vat op aandelen in mei, veilige havens floreren Ondanks de politieke onrust in Italië zijn alle modelportefeuilles met een positief rendement geëindigd
Nadere informatieVisie 2016 BNG Vermogensbeheer. Ronald Balk 12 november 2015 Muntgebouw Utrecht
Visie 2016 BNG Vermogensbeheer Ronald Balk 12 november 2015 Muntgebouw Utrecht Het beeld van 2015: de beurzen Het is niet altijd wat het lijkt -43% van top naar bodem 2 de schandalen Het is niet altijd
Nadere informatiePresentatie beleggingsresultaten over eerste kwartaal van 2017 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI. Bas Endlich Jacob Vijverberg 1
Presentatie beleggingsresultaten over eerste kwartaal van 2017 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI Bas Endlich Jacob Vijverberg 1 Agenda Financiële markten Resultaten Vooruitzichten Bron: Bloomberg,
Nadere informatieBitter Medicijn. Visie 2015-2019. Syntrus Achmea Investment Letter. Geopolitiek. Terugblik. Fed-beleid. Beleggingsrendementen
Syntrus Achmea Investment Letter September 2014 Visie 2015-2019 Bitter Medicijn Terugblik 4 11 21 25 Macro-economische verwachtingen Beleggingsrendementen Terugblik & verwachtingen Fed-beleid VS wacht
Nadere informatieDekkingsgraad 121,8% per 30 september 2012, toename van 9,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2012.
Kwartaalbericht 2012 Samenvatting 121,8% per 30 september 2012, toename van 9,3%-punt ten opzichte van 30 juni 2012. Meer informatie over de dekkingsgraad vindt u op de website. Beleggingsrendement 4,2%
Nadere informatieStichting Pensioenfonds Ballast Nedam Deelnemersvergadering
Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam Deelnemersvergadering Marjon Brandenbarg 27 september 2012 www.ingim.com Agenda Mandaat ING Markt en Performance Vooruitzichten 2 2011: Mandaat ING Door het Bestuur
Nadere informatieMarktwaarde van de pensioenverplichtingen in het derde kwartaal gestegen van 16.893 miljoen naar 17.810 miljoen ( 15.008 miljoen ultimo Q4 2013).
Kwartaalbericht 2014 Samenvatting Marktwaardedekkingsgraad per 30 september 2014 130,4%, een toename van 0,9%-punt ten opzichte van 30 juni 2014. Over de eerste negen maanden steeg de marktwaardedekkingsgraad
Nadere informatieOktober 2015. Macro & Markten. 1. Rente en conjunctuur :
Oktober 2015 Macro & Markten 1. Rente en conjunctuur : VS Zoals al aangegeven in ons vorig bulletin heeft de Amerikaanse centrale bank FED de beleidsrente niet verhoogd. Maar goed ook, want naderhand werden
Nadere informatieVan Lieshout & Partners Nieuwsbrief 1 e kwartaal 2019
In deze nieuwsbrief blikken wij terug op het afgelopen jaar, lichten wij ons beleggingsbeleid nader toe en presenteren wij onze visie op de financiële markten voor de komende periode. Terugblik 2018 Voordat
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Vierde kwartaal 2014-1 oktober 2014 t/m 31 december 2014
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Vierde kwartaal 2014-1 oktober 2014 t/m 31 december 2014 Samenvatting: dalende euro en dalende rente Nominale dekkingsgraad gedaald van 117,4% naar 115,1%
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Eerste kwartaal 2017-1 januari 2017 t/m 31 maart 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad eind maart 2017 is 112,6% en is gestegen ten opzichte
Nadere informatieInterpolis Obligaties 4e kwartaal 2013
Interpolis Obligaties 4e kwartaal 2013 Gedurende het slotkwartaal van 2013 heeft de ECB ervoor gekozen om het monetaire beleid verder te verruimen. De reden hiervoor was onder meer een verrassend lage
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Eerste kwartaal 2014-1 januari 2014 t/m 31 maart 2014. Samenvatting: stijgende aandelen
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Eerste kwartaal 2014-1 januari 2014 t/m 31 maart 2014 Samenvatting: stijgende aandelen Nominale dekkingsgraad gestegen van 123,0% naar 123,6% Reële dekkingsgraad
Nadere informatieBlijvende onrust op de beurs: hoe nu verder?
Blijvende onrust op de beurs: hoe nu verder? Zoals u waarschijnlijk weet, is de beurs nog steeds bijzonder nerveus en vooral negatief. De directe aanleiding is de tegenvallende groei in China waar wij
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Eerste kwartaal januari 2017 t/m 31 maart Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Eerste kwartaal 2017-1 januari 2017 t/m 31 maart 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is gestegen van 105,7% naar 110,5%; De beleidsdekkingsgraad
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal april 2012 t/m ultimo juni Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Tweede kwartaal 2012-1 april 2012 t/m ultimo juni 2012 Samenvatting: Nominale dekkingsgraad gedaald van 107,6% naar 101,9% Beleggingsrendement is 1,6%
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM. Tweede kwartaal april 2012 t/m 30 juni Samenvatting: Lage rente drukt dekkingsgraad
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal 2012-1 april 2012 t/m 30 juni 2012 Samenvatting: Lage rente drukt dekkingsgraad Nominale dekkingsgraad is gedaald van 110,0% naar 105,1% Beleggingsrendement
Nadere informatieMarktwaardedekkingsgraad per 31 maart 2014: 128,6%, een toename van 3,3%-punt ten opzichte van 31 december 2013.
Kwartaalbericht 2014 Samenvatting Marktwaardedekkingsgraad per 31 maart 2014: 128,6%, een toename van 3,3%-punt ten opzichte van 31 december 2013. Meer informatie vindt u op de website. Beleggingsrendement
Nadere informatieRapportage derde kwartaal 2015 Volendam, 16 oktober 2015
Rapportage derde kwartaal 2015 Volendam, 16 oktober 2015 Samenvatting Hoofdpunten In het derde kwartaal zorgden twijfels over de houdbaarheid van de economische groei in China voor onrust op de financiële
Nadere informatieNN First Class Balanced Return Fund
NN First Class Balanced Return Fund Alle Fonds onder de loep cijfers zijn per 31/03/015 Het NN First Class Balanced Return Fonds won in het eerste kwartaal 8,9% Zeer sterke performances van aandelen en
Nadere informatiePerspectief Mid Year Update Economie & Beleggingsstrategie Ineke Valke
Perspectief Mid Year Update Economie & Beleggingsstrategie Ineke Valke Serious Money. Taken Seriously. Actuele stand van zaken Repressie houdt aan Verbeteringen en verslechteringen in Zuid-Europa Regelingen
Nadere informatieExpected Returns. Lukas Daalder, CIO Robeco Investment Solutions Amsterdam November 2015
Expected Returns Lukas Daalder, CIO Amsterdam November 2015 Sophisticated model ontwikkeld voor voorspelling rendement aandelen Geannualiseerd rendement eerste twee jaar : +13,0%... Werkwijze 5 jaars outlook
Nadere informatieJaarbericht ABC 2013
Jaarbericht ABC 2013 Terugblik De wereldeconomie maakte zich in 2013 op voor de tweede fase van groeiherstel na de crisis van 2008-2010. De groei van de wereldeconomie bedroeg over 2013 circa 3%, vergelijkbaar
Nadere informatieECB in eenzaam gevecht
Syntrus Achmea Investment Letter 13 Oktober 2014 ECB in eenzaam gevecht Beleggingsomgeving Eurozone blijft zorgenkindje 2 4 5 6 Marktontwikkelingen Volatiliteit loopt op Vooruitzichten Search for yield
Nadere informatieBEHEERSVERSLAG TRANSPARANTINVEST 4/3/2015. Macro & Markten, strategie. 1. Rente en conjunctuur : EUROPA
BEHEERSVERSLAG TRANSPARANTINVEST 4/3/15 Macro & Markten, strategie 1. Rente en conjunctuur : EUROPA De Europese rentevoeten zijn historisch laag, zowel op het korte als op het lange einde, en geven de
Nadere informatieUpdate april 2015 Beleggen
Update april 2015 Beleggen Laag, lager, laagst In mijn vorige column schreef ik over de actie van de ECB, die 22 januari jongstleden werd aangekondigd, om maandelijks 60 miljard Euro aan obligaties op
Nadere informatieMarkten in greep ruim geldbeleid. Syntrus Achmea Investment Letter. Beleggingsomgeving. Marktontwikkelingen. Vooruitzichten.
Syntrus Achmea Investment Letter 7 Juni 2013 Markten in greep ruim geldbeleid Beleggingsomgeving Monetair beleid op volle toeren 2 4 5 6 Marktontwikkelingen Zoektocht naar rendement houdt aan Vooruitzichten
Nadere informatieUpdate Rentevisie. Door Simon Wiersma, Investment Manager van het ING Investment Office
ING Investment Office Publicatiedatum: 14 april 2015 Update Rentevisie Door Simon Wiersma, Investment Manager van het ING Investment Office Na een voor obligatiebeleggers heel goed 2014 zijn de eerste
Nadere informatieMaandbericht Beleggen April 2015
ING Investment Office Publicatiedatum: 22 april 2015 Maandbericht Beleggen April 2015 maart april + Assetallocatie Aandelen Vastgoed Grondstoffen Alternatieve beleggingen Obligaties Regioallocatie Noord-Amerika
Nadere informatieMaandbericht Beleggen Januari 2016
ING Investment Office Publicatiedatum: 24 december 2015 Maandbericht Beleggen Januari 2016 Assetallocatie Aandelen Vastgoed Grondstoffen Alternatieve beleggingen Obligaties Regioallocatie Noord-Amerika
Nadere informatieMarktwaarde van de pensioenverplichtingen in het tweede kwartaal gestegen van 15.941 miljoen naar 16.893 miljoen ( 15.008 miljoen ultimo Q4 2013).
Kwartaalbericht 2014 Samenvatting Marktwaardedekkingsgraad per 30 juni 2014 129,5%, een toename van 0,9%-punt ten opzichte van 31 maart 2014. Over de eerste zes maanden steeg de marktwaardedekkingsgraad
Nadere informatiePersbericht ABP, eerste halfjaar 2008
Persbericht ABP, eerste halfjaar 2008 Hoofdpunten Rendement over eerste helft 2008 is 5,1%. De dekkingsgraad is medio 2008 uitgekomen op 132%. De kredietcrisis eist zijn tol. Vooral aandelen en onroerend
Nadere informatieVisie Van Lanschot 2012. BeterBusiness. Haarlem, 19 april 2012
Visie Van Lanschot 2012 BeterBusiness Haarlem, 19 april 2012 Welkom Frank Olde Agterhuis Directeur Van Lanschot Bankiers Haarlem Programma 16.40 tot 17.30 uur Visie Van Lanschot 2012 Slechte economie,
Nadere informatieMaandbericht Beleggen Maart 2016
ING Investment Office Publicatiedatum: 17 februari 2016 Maandbericht Beleggen Maart 2016 Februari Maart + Assetallocatie Aandelen Vastgoed Grondstoffen Alternatieve beleggingen Obligaties Regioallocatie
Nadere informatieInterpolis Obligaties 3e kwartaal 2012
Interpolis Obligaties 3e kwartaal 2012 De obligatiemarkten werden in het derde kwartaal vooral beïnvloed door de ingrepen van de Europese Centrale Bank (ECB). Aan het begin van het kwartaal bleven aanvankelijk
Nadere informatievisie op 2017 seminar a.s.r. vermogensbeheer 2 november 2016 Jack Julicher
visie op 2017 Anybody who is intelligent who is not confused doesn t understand the situation very well. (Charlie Munger, 91 jaar, vice-voorzitter Berkshire Hathaway) aged 91), Vice seminar a.s.r. vermogensbeheer
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal 2015-1 april 2015 t/m 30 juni 2015. Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Tweede kwartaal 2015-1 april 2015 t/m 30 juni 2015 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is fors gestegen van 105,7% naar 115,4%. Dit komt
Nadere informatieBreuk in het peloton. Syntrus Achmea Investment Letter. Beleggingsomgeving. Marktontwikkelingen. Vooruitzichten. Special
Syntrus Achmea Investment Letter 14 December 2014 Breuk in het peloton Beleggingsomgeving Divergerende paden 2 4 5 6 Marktontwikkelingen Financiële markten in 2014 Vooruitzichten Monetair beleid blijft
Nadere informatieStichting Pensioenfonds Ballast Nedam Deelnemersvergadering
Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam Deelnemersvergadering Arthur van der Wal Matthijs Claessens 30 september 2010 www.ingim.com Agenda Huidig mandaat bij ING IM Performance, beleid en vooruitzichten
Nadere informatieOutlook 2016. Figuur 1: Invloed van Chinese groei op wereldwijde groei. (bron: Capital Economics) december 2015 Pagina 2 van 7
Outlook 2016 Inleiding 2016 is in China het jaar van de aap. Apen zijn de genieën van de Chinese dierenriem. Ze leven in groepen, zijn intelligent en geestig. Niets is voor hen te moeilijk. Als het wel
Nadere informatieInternationale Economie. Doorzettend, maar mager groeiherstel, veel neerwaartse risico s
Internationale Economie Doorzettend, maar mager groeiherstel, veel neerwaartse risico s Wim Boonstra, 27 november 2014 Basisscenario: Magere groei wereldeconomie, neerwaartse risico s De wereldeconomie
Nadere informatieEconomie in 2015 Kans of kater?
Economie in 2015 Kans of kater? Nico Klene Economisch Bureau Doorwerth 6 november 2014 Wat verwacht ú: - kans? - kater? 2 Opbouw - Buitenland: mondiale groei houdt aan - Nederland 3 VS: groei weer omhoog
Nadere informatieZet herstel bankensector door?
ING Investment Office Publicatiedatum: 29 mei 2015 Sectorcommentaar financiële waarden Zet herstel bankensector door? Door Jan Kleipool, analist van het ING Investment Office De vooruitzichten voor de
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Vierde kwartaal oktober 2013 t/m 31 december Samenvatting: stijgende aandelen
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Vierde kwartaal 2013-1 oktober 2013 t/m 31 december 2013 Samenvatting: stijgende aandelen Nominale dekkingsgraad gestegen van 120,6% naar 123,0% Reële
Nadere informatieBeleggen in het Werknemers Pensioen
Kwartaalbericht Beleggen in het Werknemers Pensioen Het Werknemers Pensioen van a.s.r. is een moderne DC-regeling. Het kent drie lifecycles: defensief, neutraal en offensief. Alle lifecycles van het Werknemers
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal 2017-1 juli 2017 t/m 30 september 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad eind september 2017 is 117,8% en is gestegen ten opzichte
Nadere informatieRisico pariteit -1- 1 Aandelen Wereldwijd Ontwikkelde Markten - MSCI World Index MSCI Daily Net TR World Euro, Aandelen Wereldwijd
Risico pariteit Risico pariteit is een techniek die wordt ingezet om de risico s in een beleggingsportefeuille te reduceren. Sinds 2008 heeft risico pariteit om drie redenen veel aandacht gekregen: 1.
Nadere informatieNN First Class Return Fund
NN First Class Return Fund Fonds onder de loep Alle cijfers zijn per 30/09/015 Het NN First Class Return Fund verloor in het derde kwartaal 9,6% Het kwartaal werd gekenmerkt door winstnemingen na een positieve
Nadere informatieRapportage derde kwartaal 2016 Volendam, oktober 2016
Rapportage derde kwartaal 2016 Volendam, oktober 2016 1. Rendement financiële markten Rendementen derde kwartaal 2016 In tabel 1 zijn de rendementen van de beleggingscategorieën over het derde kwartaal
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Derde kwartaal 2015-1 juli 2015 t/m 30 september 2015. Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Derde kwartaal 2015-1 juli 2015 t/m 30 september 2015 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is fors gedaald van 115,4% naar 103,7%. Dit
Nadere informatieLift-off. Syntrus Achmea Investment Letter. Beleggingsomgeving. Marktontwikkelingen. Vooruitzichten. Special. Voorkeur voor aandelen Europa
Syntrus Achmea Investment Letter 17 November 2015 Lift-off Beleggingsomgeving Monetaire maatregelen domineren 2 4 5 6 Marktontwikkelingen Herstel na dip Vooruitzichten Voorkeur voor aandelen Europa Special
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal juli 2014 t/m 30 september 2014
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Derde kwartaal 2014-1 juli 2014 t/m 30 september 2014 Nominale dekkingsgraad is gedaald van 123,1% naar 117,0% Beleggingsrendement is 1,8%, Obligaties stegen
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Vierde kwartaal 2017-1 oktober 2017 t/m 31 december 2017 Samenvatting: De (12 maands)beleidsdekkingsgraad is gestegen van 112,7% eind september 2017 naar 115,3%
Nadere informatieDe Minister van Financiën Ir. J.R.V.A. Dijsselbloem Postbus EE Den Haag. DNB-analyse effecten langdurig lage rente
De Minister van Financiën Ir. J.R.V.A. Dijsselbloem Postbus 20201 2500 EE Den Haag Onderwerp DNB-analyse effecten langdurig lage rente De Nederlandsche Bank N.V. Prof. dr. K.H.W. Knot President Postbus
Nadere informatie10-jaars rente Duitsland. 10-jaars rente VS. Van Lieshout & Partners Nieuwsbrief 4 e kwartaal 2017
In onze tweede nieuwsbrief nieuwe stijl blikken wij terug op het afgelopen kwartaal, lichten wij ons beleggingsbeleid nader toe en presenteren wij onze visie op de financiële markten voor het komende kwartaal.
Nadere informatieTerugblik. Maandbericht april 2018
Maandbericht april 2018 Terugblik Aandelenbeurzen lopen in april groot deel van verlies in De keuzes die we voor u maakten in de portefeuilles - we zijn overwogen in aandelen en vastgoed ten koste van
Nadere informatiePrinsjesdag 2014. Stand van zaken MKB. Rabobank Nederland, september 2014
Prinsjesdag 2014 Stand van zaken MKB Rabobank Nederland, september 2014 Internationale omgeving Basisscenario De wereldeconomie groeit ook in 2014, met name in de VS, maar spectaculair is het allemaal
Nadere informatieKwartaalbericht. 2e kwartaal 2015 Den Haag, 14 juli 2015. Samenvatting cijfers per 30 juni 2015
Kwartaalbericht 2e kwartaal 2015 Den Haag, 14 juli 2015 Samenvatting cijfers per 30 juni 2015 Dekkingsgraad (UFR): 108,3% Beleidsdekkingsgraad: 110,0% Belegd vermogen: 19,6 miljard Rendement 2015 1 e halfjaar:
Nadere informatieOerend hard. 16 juni 2015
16 juni 2015 Oerend hard De laatste weken is de obligatierente in Europa en de VS hard op weg naar normaal. De lage rentegevoeligheid van de portefeuilles heeft de verliezen van obligaties beperkt gehouden
Nadere informatieRentestijging: wat kunnen/zullen we hebben?
Economisch Bureau Rentestijging: wat kunnen/zullen we hebben? Han de Jong, Chief Economist 25 september 2018 De rente is uitzonderlijk laag Rente 10-jaars staatsleningen, % 16 12 8 4 0 1540 1590 1640 1690
Nadere informatieABN AMRO. verzekeringen. Marktontwikkelingen & vooruitzichten. Portefeuilleverdeling & fondsselectie. Rendement. Profielfonds 3. Tweede kwartaal 2012
ABN AMRO verzekeringen Profielfonds 3 Tweede kwartaal 2012 Marktontwikkelingen & vooruitzichten Volgens recente signalen vertoont de mondiale economie tekenen van verzwakking. Tegelijkertijd nemen de risico
Nadere informatiePersbericht ABP, tweede halfjaar 2007
Persbericht ABP, tweede halfjaar Het beleggingsresultaat over het 2 e halfjaar bedroeg 0,7%, waarmee het totale rendement over uitkomt op 3,8%. Het belegd vermogen groeide met bijna 8 miljard. De financiële
Nadere informatieIn deze nieuwsbrief voor Q2 2014
In deze nieuwsbrief voor Q2 2014 Werkloosheid Verenigde Staten - Fed blijft op toneel Rusland eist rol op, p.1. - Aandelen meest kansrijk in 2014, p.2. - Obligaties winnen in Q1 - weinig potentie, p.2.
Nadere informatieDe Nederlandsche Bank. Statistisch Bulletin maart 2009
9 De Nederlandsche Bank Statistisch Bulletin maart 29 Financiering via kapitaalmarkt moeilijker en duurder geworden Nederlandse ingezetenen hadden eind 28 voor het eerst meer dan eur 1. miljard aan schuldpapier
Nadere informatieKwartaalbericht Q2 2016. The beat goes on (1967), Sonny & Cher
The beat goes on (1967), Sonny & Cher Inleiding Zorgen over de houdbaarheid van de economische groei dicteerden de financiële markten in het eerste kwartaal van 2016. Wederom kwamen centrale banken met
Nadere informatieBericht 3 e kwartaal 2015 Oktober 2015
Bericht 3 e kwartaal 2015 Oktober 2015 Providence Capital NV is geregistreerd als beleggingsonderneming bij de Autoriteit Financiële Markten (AFM) en legt zich onder meer toe op het verrichten van vermogensbeheer
Nadere informatie3e kwartaal 2016 Den Haag, oktober 2016
Kwartaalbericht 3e kwartaal 2016 Den Haag, oktober 2016 Samenvatting cijfers per 30 september 2016 Dekkingsgraad (UFR): 99,7% Beleidsdekkingsgraad: 99,1% Belegd vermogen: 24,3 miljard Rendement 2016 t/m
Nadere informatieGemiddelde hypotheekrentes in 2012 met NHG
rente rente Datum: 2 januari 2013 Terugblik renteontwikkeling 2012: de hypotheekmarkt is dood 2012 was een heel saai jaar. Er waren maar heel weinig wijzigingen in de hypotheekrentes. Je kunt wel zeggen
Nadere informatieARTIKELEN SPAARRENTE FORS LAGER, INFLATIE STIJGT VERDER
ARTIKELEN SPAARRENTE FORS LAGER, INFLATIE STIJGT VERDER ARTIKEL 1 Ook in juli 2013 worden de spaarrente's verder verlaagd Bron: financieel Dagblad d.d. 7 augustus 2013 De rentestijging op de kapitaalmarkt
Nadere informatieInterpolis Obligaties 4e kwartaal 2012
Interpolis Obligaties 4e kwartaal 2012 Op de financiële markten keerde de rust enigszins terug in het vierde kwartaal. In de VS hield de zogenoemde fiscal cliff de beleggers nog wel geruime tijd in haar
Nadere informatieObligaties 4-4-2014. Algemeen economisch:
Obligaties 4-4-2014 Algemeen economisch: Over de afgelopen maanden zet de bestaande trend zich door. De rente blijft per saldo onder druk, ondanks een tijdelijke hobbel na de start van het afbouwen van
Nadere informatieBeleggingsrendement 3% over het vierde kwartaal van 2012 (14,4% over geheel 2012); waarde van de beleggingen gestegen naar miljoen.
Kwartaalbericht 2012 Samenvatting DNB-dekkingsgraad 125,2% per 31 december 2012, toename van 3,6%-punt ten opzichte van 30 september 2012. Meer informatie over de dekkingsgraad vindt u op de website Beleggingsrendement
Nadere informatieNN First Class Return Fund
NN First Class Return Fund Fonds onder de loep Alle cijfers zijn per 30/06/015 Het NN First Class Return Fund leverde in het tweede kwartaal 1,7% in De wereldeconomie vertraagde sterk, aandelen begonnen
Nadere informatieKwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal april 2015 t/m 30 juni 2015
Kwartaalbericht Algemeen Pensioenfonds KLM Tweede kwartaal 2015-1 april 2015 t/m 30 juni 2015 De maand dekkingsgraad ultimo juni is sterk gestegen t.o.v eind maart De beleidsdekkingsgraad is gedaald van
Nadere informatieVan Lieshout & Partners Nieuwsbrief 3 e kwartaal Bron: Reuters
In onze eerste nieuwsbrief nieuwe stijl willen wij terugblikken op het afgelopen kwartaal, lichten wij ons beleggingsbeleid nader toe en uiteraard geven wij onze visie op de financiële markten. Terugblik
Nadere informatieVraag en antwoord: waarom beleggen in staatsobligaties?
ING Investment Office Publicatiedatum: 13 maart 2014 Vraag en antwoord: waarom beleggen in staatsobligaties? In onze beleggingsvisie op 2014 ( Visie 2014: minder crisis, meer groei ) kunt u lezen dat we
Nadere informatieKwartaalverslag tweede kwartaal 2013
Kwartaalverslag tweede kwartaal 2013 Everyone is a disciplined long-term investor, until the market goes down - Steve Forbes - Opvallend Schulden op onderpand aandelenportefeuilles stijgen fors! In de
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Derde kwartaal juli 2017 t/m 30 september Samenvatting:
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Derde kwartaal 2017-1 juli 2017 t/m 30 september 2017 Samenvatting: De maandelijkse nominale dekkingsgraad is gestegen van 113,6% naar 116,5%; De beleidsdekkingsgraad
Nadere informatieEconomie en financiële markten
Economie en financiële markten Bob Homan ING Investment Office Den Haag, 11 oktober 2013 Vraag 1: Begraafplaats Margraten gesloten vanwege. 1. Bezuinigen bij de Nederlandse overheid 2. Op last van Europese
Nadere informatieStichting Pensioenfonds Ballast Nedam Deelnemersvergadering
Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam Deelnemersvergadering Arthur van der Wal Anna Timmermans 27 september 2007 www.ingim.com Agenda Huidig Mandaat bij ING IM Performance, Beleid en Vooruitzichten 2 Huidig
Nadere informatieStichting Pensioenfonds Ballast Nedam
Stichting Pensioenfonds Ballast Nedam Deelnemersvergadering Arthur van der Wal Nieuwegein, 28 september 2006 Agenda < Huidig Mandaat bij ING IM < Performance, Beleid en Vooruitzichten < Financieel Toetsingskader
Nadere informatiePresentatie beleggingsresultaten over het jaar 2016 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI. Bas Endlich Jacob Vijverberg Lex Solleveld 1
Presentatie beleggingsresultaten over het jaar 2016 van de Life Cycle Fondsen van Aegon PPI Bas Endlich Jacob Vijverberg Lex Solleveld 1 Agenda Financiële markten Resultaten Vooruitzichten Bron: Bloomberg,
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Eerste kwartaal 2015-1 januari 2015 t/m 31 maart 2015
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Eerste kwartaal 2015-1 januari 2015 t/m 31 maart 2015 Samenvatting: dalende euro en dalende rente door monetair beleid De beleidsdekkingsgraad is gedaald
Nadere informatieKwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel. Tweede kwartaal 2014-1 april 2014 t/m 30 juni 2014. Samenvatting: dalende rente
Kwartaalbericht Pensioenfonds KLM-Cabinepersoneel Tweede kwartaal 2014-1 april 2014 t/m 30 juni 2014 Samenvatting: dalende rente Nominale dekkingsgraad gestegen van 123,6% naar 123,7% Reële dekkingsgraad
Nadere informatieIedereen is van de wereld en de wereld is van iedereen (Thé Lau 1952-2015)
17 December 2015 Iedereen is van de wereld en de wereld is van iedereen (Thé Lau 1952-2015) Gisteravond heeft de Centrale Bank van de VS eindelijk een renteverhoging aangekondigd. Dit was slechts één van
Nadere informatieHoe te beleggen onder Solvency II regelgeving t.a.v. verdiscontering verplichtingen?
Hoe te beleggen onder Solvency II regelgeving t.a.v. verdiscontering verplichtingen? 1 Impact regelgeving t.a.v. beleggingsbeleid! "! # $ %&! $' (" ' )* + *! " &,!,, --- 2 Verdisconteringscurve: van economisch
Nadere informatieKwartaal Update. Gold&Discovery Fund. Er lijkt een einde gekomen aan de zware correctie in grondstofgerelateerde. januari 2012
Kwartaal Update Gold&Discovery Fund januari 2012 In de eerste maand van dit jaar steeg goud bijna 11%, zilver 21%, terwijl de koperprijs 12% steeg. De waarde van onze portfolio steeg zelfs circa 18%. Hiermee
Nadere informatie