REGIO EDE. Samengesteld door Koster & van Hooren in opdracht van WZW Juli 2014

Transcriptie

1 REGIO EDE Samengesteld door Koster & van Hooren in opdracht van WZW Juli 2014

2 Inhoud Inleiding 3 Potentiële beroepsbevolking 4 Ontgroening en vergrijzing Ontwikkeling potentiële beroepsbevolking Potentiële beroepsbevolking per gemeente Werkloosheid en werkgelegenheid 5 Niet- werkende werkzoekenden Werkgelegenheid Zorg en Welzijn Aantallen werknemers per branche Ontwikkeling percentage 55- plussers Vergrijzing en verwachte uitstroom Deeltijdfactoren per branche Flexibele contracten per branche Onderwijs 9 Ontwikkeling instroom in VOV- opleidingen Aantallen gediplomeerden Prognose personeel Uitgangspunten bij de prognose Ontwikkeling personeelsvraag- en aanbod Indicatie kans op een baan 2017 Bijlagen 13 2

3 Inleiding WZW arbeidsmarktmonitor 2014 geeft een beknopt overzicht van de belangrijkste ontwikkelingen op de arbeidsmarkt in de vier WZW- regio's voor de sector Zorg en Welzijn: Regio Rivierenland Regio Nijmegen Regio Arnhem Regio Ede Voor u ligt de arbeidsmarktmonitor voor Regio Ede. De arbeidsmarktmonitor is samengesteld uit gegevens van tal van publicaties en databronnen van de Provincie Gelderland, CBS, UWV, PFZW en het Onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn (RegioPlus- rapportages). Gestreefd is om de meest recente gegevens te presenteren. In veel gevallen zijn er gegevens over 2013 of zelfs 2014 beschikbaar. Soms waren er geen recentere gegevens beschikbaar dan Bij de beschrijving van ontwikkelingen en prognoses is daarnaast gekozen voor een middellange termijn. Dit om te onzekere voorspellingen te voorkomen. Zo beslaat de ontwikkeling van de potentiële beroepsbevolking de periode tot Voor de prognose van de personele ontwikkelingen in de regio wordt vooruitgekeken tot Voor deze arbeidsmarktmonitor is bewust de keuze gemaakt om selectief te zijn bij de presentatie van de gegevens en het accent te leggen bij urgente ontwikkelingen die de beleidsagenda van de toekomst (gaan) bepalen. Zo is bij de beschrijving van de beroepsbevolking ingezoomd op de vergrijzing van de bevolking en op de eventuele regionale krimp. Naast een beschrijving van de regionale werkloosheid wordt ingezoomd op de werkgelegenheid die de onderscheiden branches Zorg en Welzijn de regio bieden. Bij de beschrijving van de regionale samenstelling van het personeel is per branche aandacht voor de mate van uitstroom vanwege de vergrijzing van het personeel. Daarnaast is in het kader van de `lexibilisering van de arbeidsmarkt (GAM- model) en vanwege de toekomstige beperkingen voor nul- urencontracten en min- maxcontracten aandacht voor de mate waarin `lexibele contracten en deeltijdwerken binnen de branches in de regio worden toegepast. Bij het thema onderwijs wordt ingezoomd op de instroom in VOV- opleidingen (relevant vanwege de ontgroening in de regio) en is een schatting gepresenteerd van de aantallen leerlingen per VOV- kwali`icatie die dit jaar hun diploma halen. Tot slot komt het heikele thema aan de orde: welke consequenties hebben de beleidsmaatregelen (Regeerakkoord, bestuurlijke afspraken) op de personeelsvoorziening in Zorg en Welzijn? RegioPlus heeft een eerste doorkijk gegeven van de verwachte arbeidsmarktgevolgen van het kabinetsbeleid op de middellange termijn (tot 2017). Deze doorkijk, alsmede de uitgangspunten die aan deze prognose ten grondslag liggen, worden in de arbeidsmonitor gepresenteerd. In Bijlage 1 is een overzicht opgenomen van de bronnen die voor deze arbeidsmarktmonitor zijn gebruikt. In Bijlage 2 worden gebruikte a`kortingen en begrippen uitgelegd. In Bijlage 3 wordt een overzicht gegeven van de gemeenten per regio.* * Voor het beschrijven van de regionale ontwikkelingen wordt gebruik gemaakt van gegevens op RPA- niveau, van gegevens op COROP- niveau of van gegevens op RegioPlus- niveau. Deze bestrijken grotendeels dezelfde gemeenten, met uitzondering van regio Ede. Zie voor een nadere toelichting Bijlage 3. 3 REGIO EDE

4 Potentiële beroepsbevolking De Nederlandse bevolking ontgroent en vergrijst. Ook in de regio Ede neemt het aantal jongeren licht af en stijgt het aantal ouderen (`iguur 1). Deze trend is echter niet sterk genoeg om de potentiële beroepsbevolking te laten krimpen. In tegendeel, de beroepsbevolking in regio Ede neemt tot 2020 toe met 3% (`iguur 2). Regio Ede is hiermee de enige regio in het WZW- gebied met een groeiende potentiële beroepsbevolking (`iguur 3). Overigens zal de pensioenleeftijd in 2021 verhoogd zijn tot 67 jaar. Hierdoor neemt de omvang van de beroepsbevolking weer toe. NB: De cijfers (zie tabel 1) hebben betrekking op de Gelderse gemeenten in de regio Ede, aangezien gebruik is gemaakt van prognose cijfers van de Provincie Gelderland. Tabel 1 Potentiële beroepsbevolking per gemeente 27% 23% 19% 15% 11% Figuur 1 Ontgroening en vergrijzing Jonger dan 15 jaar 65 jaar en ouder Figuur 2 Potentiële beroepsbevolking jaar trend Barneveld % Ede % Nijkerk % Renswoude onb. Rhenen onb. Scherpenzeel % Veenendaal onb. Wageningen % Totaal regio % Figuur 3 Potentiële beroepsbevolking, trend (Benchmark vergelijking met andere regio s) - 1% +3% - 1% - 1% 4 REGIO EDE

5 Werkloosheid en werkgelegenheid De economische recessie van de afgelopen jaren zorgt in regio Ede voor minder werkgelegenheid, minder vacatures en meer werkzoekenden. In de regio is het aantal niet- werkende werkzoekenden (NWW- ers) toegenomen. Eind juni 2013 bedroeg het NWW- percentage (het aandeel NWW- ers op de beroepsbevolking) 6%. Dit was echter lager dan het landelijk gemiddelde toentertijd (8,1%). Inmiddels is het aantal NWW- ers in regio Ede echter wederom toegenomen van in juni 2013 naar in mei 2014 (Bron: arbeidsmarktcijfers.nl). Figuur 5 Verdeling werkgelegenheid over branches zorg en welzijn, 2013 Figuur 4 Niet-werkende werkzoekenden per gemeente, juni 2013 Figuur 6 Aandeel zorg en welzijn in totaal aantal banen, 2012 (Benchmark vergelijking met andere regio s) 14% 8% of meer 7% tot 8% 6% tot 7% 5% tot 6% minder dan 5% 12% 26% 18% 5 REGIO EDE

6 Werkloosheid en werkgelegenheid Figuur 7 Branches zorg en welzijn: aantallen werknemers, * ZIEKENHUIZEN VERPLEGING EN VERZORGING THUISZORG GGZ Zorg en Welzijn is een belangrijke sector voor de werkgelegenheid in regio Ede. De sector neemt 14% van alle banen in de regio voor haar rekening (`iguur 6). Belangrijke branches binnen Zorg en Welzijn zijn in dit verband Verpleging en Verzorging en de Thuiszorg. In de meeste branches is de afgelopen jaren een lichte daling van het aantal werknemers zichtbaar. Het aantal werknemers in de Gehandicaptenzorg en in Verpleging en Verzorging is gestegen GEHANDICAPTEN- ZORG WELZIJN JEUGDZORG KINDEROPVANG * Onder werknemers worden ook gerekend: medewerkers met een nul- uren contract of een min- max contract en artsen die in dienst zijn van een instelling. 6 REGIO EDE

7 Werkloosheid en werkgelegenheid In `iguur 1 was zichtbaar dat de vergrijzing in regio Ede toeneemt. Wat betekent dit als we speci`iek inzoomen op het personeel in de sectoren in de regio? De kleuren van de balkjes in `iguur 9 geven aan hoe sterk de sectoren vergrijsd zijn in de regio. Sterk vergrijsde sectoren zijn Onderwijs en Overheid. De vergrijzing in Zorg en Welzijn is bovengemiddeld. 30% 20% 10% Figuur 8 Percentage 55-plussers, 2010 en Figuur 9 Mate van vergrijzing en verwachte uitstroom door leeftijd naar sector, projectie * Overige dienstverlening Horeca en catering Financiële instellingen Landbouw, bosbouw en visserij Bouwnijverheid Vervoer en telecom Onderwijs Overheid Handel en reparatie Zakelijke dienstverlening Industrie Zorg en welzijn 0% 30% ZIEKENHUIZEN VERPL. EN VERZ. THUISZORG GGZ Niet vergrijsd Gemiddeld Vergrijsd Sterk vergrijsd * Uitleg: de lengte van de balken geeft het aantal medewerkers aan dat uitstroomt vanwege leeftijd; de kleur van de balken geeft aan hoe sterk de sector vergrijsd is. 20% 10% 0% 7 GEHAND.ZORG WELZIJN JEUGDZORG KINDEROPVANG Figuur 8 laat zien dat het aantal 55- plussers in alle branches van Zorg en Welzijn toeneemt. Vanwege de omvang van de sector is de impact van de vergrijzing voor Zorg en Welzijn bijzonder groot. In de komende tien jaar zullen zo'n werknemers in Zorg en Welzijn de arbeidsmarkt in regio Ede vanwege hun leeftijd verlaten (`iguur 9). Vanwege de ontgroening in de regio zal het moeilijker worden de vervangingsvraag met instroom vanuit het onderwijs te compenseren. Hoe dit zich op korte termijn (tot 2017) zal ontwikkelen ook in het licht van de bezuinigingen in de sector wordt nader uiteengezet in het onderdeel Prognose REGIO EDE

8 Werkloosheid en werkgelegenheid In Zorg en Welzijn wordt van oudsher met veel `lexibele contracten gewerkt. Het aandeel `lexibele contracten is sinds 2010 in een aantal branches binnen de sector nog toegenomen (`iguur 10). De vraag is hoe de `lexibele schil in de toekomst zal worden vormgegeven als de beperkingen op nul- urencontracten en min- maxcontracten van kracht worden. Tabel 2 laat zien dat er grote verschillen zijn tussen de branches als het gaat om deeltijd werken. De GGZ heeft gemiddeld de hoogste deeltijdfactor, in de Thuiszorg wordt gemiddeld het minste aantal uren per week gewerkt. 36% 24% 12% Figuur 10 Percentage flexibele contracten, 2010 en 2013* Tabel 2 Gemiddelde deeltijdfactor 2013* GGZ 75,3 Ziekenhuizen 69,6 Gehandicaptenzorg 60,6 Verzorging en verpleging 58,0 Kinderopvang 54,1 Jeugdzorg 50,7 Welzijn 48,8 Thuiszorg 42,3 0% 36% 24% 12% onv. gegevens ZIEKENHUIZEN VERPL. EN VERZ. THUISZORG GGZ * De hier gepresenteerde deeltijdfactor is een percentage dat wordt berekend door het gemiddeld gewerkte aantal uren per week te delen door 36. 0% GEHAND.ZORG WELZIJN JEUGDZORG KINDEROPVANG * Flexibele contracten zijn bedoeld voor de categorie oproepkrachten (medewerkers met nul- uren contracten); een min- max contract wordt beschouwd als een vast contract. 8 REGIO EDE

9 Onderwijs Er zijn geen geschikte gecombineerde (MBO+HBO) onderwijsgegevens voor Zorg en Welzijn beschikbaar speciaiek voor de regio Ede. Op grotere regionale schaal regio Midden- Gelderland kunnen deze gegevens wel worden gepresenteerd. Dit gebied omvat de WZW- regio's Arnhem en Ede tezamen. Er is in Midden- Gelderland een vrij constante stroom jongeren die een opleiding gaat volgen in Zorg en Welzijn. In 2010 was er even een toename, die daarna echter weer is gedaald (`iguur 11). Naar verwachting zullen er dit jaar in Midden- Gelderland 1740 leerlingen afstuderen met een opleiding in Zorg en Welzijn (`iguur 13). Het gaat hier met name om helpenden niveau 2, zorghulpen niveau 1 en afgestudeerden op niveau 5 (SPH, CMV, MD, Pedagogiek) Figuur 11 Instroom in VOV-opleidingen, * HBO MBO - BBL MBO - BOL Figuur 12 Aantallen gediplomeerden, studiejaar (schatting) Verpleegkundige 5 Verpleegkundige 4 Verzorgende 3 Helpende 2, Zorghulp 1 MMZ 4 MMZ 3 SPH 5, CMV 5, MD 5, Pedagogiek 5 SAW 4 (excl. MMZ 4) SAW 3 (excl. MMZ 3) Figuur 13 Totaal aantal gediplomeerden, studiejaar (schatting) * Actuele gegevens over de instroom tot 2013, speci`iek voor het MBO in regio Ede worden gepresenteerd in Bijlage REGIO S EDE & ARNHEM

10 Prognose personeel In tabel 3 wordt een prognose gepresenteerd van de vraag naar personeel voor de komende drie jaar (tot en met 2017). De prognose is opgesteld door RegioPlus. Bij de uitwerking van de prognose is uitgegaan van een grotere regionale schaal (wederom regio Midden Gelderland) omdat relatief kleine aantallen op een kleinere regionale schaal de betrouwbaarheid van de prognose zouden aantasten. De prognose moet worden gezien als een eerste doorkijk van de verwachte arbeidsmarktgevolgen van het Regeerakkoord. Bij de interpretatie van de aantallen moet de focus vooral gericht zijn op de grote lijnen, omdat er nog veel onzeker is hoe de precieze aantallen er in werkelijkheid uit zullen komen te zien. De precieze gevolgen van het beleid zijn namelijk moeilijk in detail in te schatten omdat er nog tal van onzekerheden zijn over politieke keuzes (bijvoorbeeld van gemeenten) die nog gemaakt moeten worden. Om toch in grote lijnen uitspraken te doen is bij de prognose gebruik gemaakt van een aantal aannames over deze onzekerheden: 10 REGIO S EDE & ARNHEM Onzeker is nog hoe gemeenten de middelen zullen inzetten voor de verschillende zorg- en welzijnsfuncties. Bij de prognose van de uitbreidingsvraag is de aanname gemaakt dat de middelen zullen worden ingezet op de wijze waarop dat ook in 2012 is gedaan. De uitbreidingsvraag van ziekenhuizen en in de GGZ zal beperkt positief zijn omdat er sprake is van een positieve arbeidsproductiviteitsgroei (1%). Daarnaast is in het bestuurlijk akkoord afgesproken dat er een beperkte groeiruimte van `inanciële middelen mogelijk is in 2014 en in de drie daarop volgende jaren. Ook in de Gehandicaptenzorg gaat RegioPlus uit van een bescheiden groei van de uitbreidingsvraag. In de VVT spelen meerdere beleidsmaatregelen door elkaar heen. Vanwege de extramuralisering nemen de middelen voor de Thuiszorg toe, maar nemen de middelen in de Verpleging en Verzorging sterk af. Binnen de Thuiszorg wordt echter weer sterk bezuinigd op de huishoudelijke hulp. Verwacht wordt dat het totale effect van de beleidsmaatregelen voor de Thuiszorg uiteindelijk positief zal, waardoor er sprake zal zijn van een positieve uitbreidingsvraag. Een negatieve uitbreidingsvraag is te verwachten voor de Kinderopvang (bezuiniging van de rijksoverheid op de bijdrage van de kosten), de Jeugdzorg (landelijke korting op het budget) en WMD (doorzetten trend van bezuinigingen door gemeenten op welzijn een maatschappelijke dienstverlening). De vraag naar zorghulpen zal afnemen vanwege de budgettaire korting op huishoudelijke hulp. Daarnaast is er een afname in vraag naar helpenden zorg en welzijn (niveau 2) en verzorgenden (niveau 3). Er zal een toename van de vraag aan verpleegkundigen (niveau 4 en 5) zijn vanwege de (beperkte) groei bij ziekenhuizen en de GGZ. Daarnaast zal de vraag naar wijkverpleegkundigen in de Thuiszorg toenemen. Tot slot gaat RegioPlus ervan uit dat voor alle agogische kwali`icaties de vraag zal afnemen.

11 Prognose personeel Tabel 3 Ontwikkeling personeelsvraag en - aanbod naar VOV-kwalificatie, * Uitbreidings- vraag Vervangings- vraag Wervings- vraag Verwacht aanbod Overschot/ tekort Verpleegkundige (niveau 5) Verpleegkundige (niveau 4) Verzorgende (niveau 3) Helpende zorg en welzijn (niveau 2) Zorghulp (niveau 1) Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) Sociaal cultureel werker (niveau 5) Sociaal cultureel werker (niveau 4) Maatschappelijk werk en dienstverlening (niveau 5) Sociaal maatschappelijke dienstverlening (niveau 4) Pedagogiek (niveau 5) SAW (niveau 4) SAW (niveau 3) Totaal VOV- personeel * Wervingsvraag is uitbreidingsvraag plus vervangingsvraag; Overschot/tekort is verwacht aanbod minus wervingsvraag. Met bovenstaande aannames in het achterhoofd zal voor de regio's Arnhem en Ede gezamenlijk sprake zijn van een negatieve uitbreidingsvraag ( ). Vanwege de uitstroom van medewerkers (zie `iguur 9, vergrijzing) zal er echter een behoorlijke vervangingsvraag zijn. De negatieve uitbreidingsvraag en positieve vervangingsvraag zorgen samen voor een wervingsbehoefte van meer dan medewerkers in de periode Het aanbod van arbeidskrachten vanuit het VOV- onderwijs, sectoren buiten Zorg en Welzijn, vanuit uitkeringsgerechtigden/inactieven en vanuit een andere regio wordt door RegioPlus ingeschat op meerdan Ook indien dit aanbod volledig zou worden benut om in de wervingsbehoefte te voorzien, dan ontstaat er in Midden Gelderland in de periode nog een groot overschot aan arbeidskrachten voor Zorg en Welzijn. Figuur 14 Overschot personeel (schatting) REGIO S EDE & ARNHEM

12 Prognose personeel Vanzelfsprekend zal het actuele aanbod niet volledig kunnen worden benut om alle vacatures op elk gegeven moment te vervullen. Er moet immers altijd rekening worden gehouden met een zekere mismatch, in competenties, geogra`isch, in tijd et cetera. RegioPlus heeft daarom een meer kwalitatieve beoordeling gemaakt waarin naast de regionale vraag- en aanbodcijfers - ook inzichten in trends en ontwikkelingen uit het landelijke onderzoeksprogramma Arbeidsmarkt Zorg en Welzijn zijn verwerkt. Deze beoordeling (Indicatie kans op een baan in 2017) is weergegeven in tabel 4. Tabel 4 Indicatie kans op een baan voor instroom werknemers in 2017 Voldoende kansen: Verpleegkundige (niveau 5) Verpleegkundige (niveau 4) Sociaal cultureel werker (niveau 4) Sociaal maatschappelijke dienstverlening (niveau 4) Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 4) Matige kansen: Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 5) Sociaal cultureel werker (niveau 5) Slechte kansen: Verzorgende (niveau 3) Helpende zorg en welzijn (niveau 2) Zorghulp (niveau 1) Maatschappelijk werk en dienstverlening (niveau 5) Pedagogiek (niveau 5) Sociaal pedagogische hulpverlening (niveau 3) 12 REGIO S EDE & ARNHEM

13 Bijlage 1: Bronnen Tabel 1 Figuur 1 Figuur 2 Figuur 3 Figuur 4 Figuur 5 Figuur 6 Figuur 7 Figuur 8 Figuur 9 Tabel 2 Figuur 10 Figuur 11 Figuur 12 Figuur 13 Tabel 3 Figuur 14 Tabel 4 Bijlage 4 Provincie Gelderland, Bevolkingsprognose Gelderland 2012, maart 2012 Provincie Gelderland, Bevolkingsprognose Gelderland 2012, maart 2012 Provincie Gelderland, Bevolkingsprognose Gelderland 2012, maart 2012 Provincie Gelderland, Bevolkingsprognose Gelderland 2012, maart 2012 UWV, Regio in beeld 2013, oktober 2013 PFZW, uitvraag data door WZW, mei 2014 CBS, Statline, juni 2014 PFZW, uitvraag data door WZW, mei 2014 PFZW, uitvraag data door WZW, mei 2014 UWV, Regio in beeld 2013, oktober 2013 PFZW, uitvraag data door WZW, mei 2014 PFZW, uitvraag data door WZW, mei 2014 RegioPlus, Regioportretten Zuid- West Gelderland en Midden- Gelderland 2013 AZW, Arbeidsmarkt Zorg en WJK, Regionaal tabellenboek 2013 AZW, Arbeidsmarkt Zorg en WJK, Regionaal tabellenboek 2013 RegioPlus, Regioportretten Zuid- West Gelderland en Midden- Gelderland 2013 RegioPlus, Regioportretten Zuid- West Gelderland en Midden- Gelderland 2013 RegioPlus, Regioportretten Zuid- West Gelderland en Midden- Gelderland 2013 DUO Onderwijsdata 13

14 Bijlage 2: Afkortingen en begrippen CBS BBL BOL CMV GAM MD MMZ NWW PFZW RegioPlus SAW SPH UWV VOV VVT WMD Centraal Bureau voor de Statistiek Beroeps Begeleidende Leerweg Beroeps Opleidende Leerweg Culturele en Maatschappelijke Vorming Gelders Arbeidsmarkt Model Het Gelders model voor een transitionele arbeidsmarkt waarin niet baanzekerheid, maar werkzekerheid centraal staat. Het model gaat uit van de zelfregie van werknemers en werkgevers, die met behulp van een transitiebedrijf zonder tussenkomst van de overheid zelf zorgen voor een goede afstemming tussen vraag en aanbod. Maatschappelijke Dienstverlening Medewerker Maatschappelijke Zorg Niet- Werkende Werkzoekenden Pensioenfonds Zorg & Welzijn Stichting RegioPlus is het landelijk dekkend samenwerkingsverband van regionale werkgeversorganisaties voor zorg en welzijn Sociaal Agogisch Werk Sociaal Pedagogische Hulpverlening Uitvoeringsinstituut Werknemers Verzekeringen Verpleging, Opvoedkundig en Verzorgend Verpleeghuiszorg, Verzorgingshuiszorg en Thuiszorg Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening 14

15 Bijlage 3: Regio indeling Regio Arnhem Arnhem Doesburg Duiven Lingewaard Overbetuwe Renkum Rheden Rozendaal Rijnwaarden Westervoort Zevenaar Regio Rivierenland Buren Culemborg Geldermalsen Lingewaal Maasdriel Neder- Betuwe Neerijnen Tiel Zaltbommel Regio Nijmegen Beuningen Druten Groesbeek Heumen Millingen aan de Rijn Mook en Middelaar Nijmegen Ubbergen West Maas en Waal Wijchen Regio Ede Barneveld Ede Nijkerk Renswoude Rhenen Scherpenzeel Veenendaal Wageningen De gebruikte samenstelling van regio Ede is niet dezelfde voor alle `iguren en tabellen. Sommige gegevens zijn namelijk alleen of op RPA- niveau, of op COROP- niveau, of op RegioPlus- niveau beschikbaar. In onderstaand schema wordt aangegeven welke samenstelling is gebruikt. Figuren/tabellen Figuur 4 Figuur 5 Figuur 6 Figuur 7 Figuur 8 Figuur 9 Figuur 10 Tabel 2 Tabel 1 Figuur 1 Figuur 2 Figuur 3 Bijlage 4 Figuur 11 Tabel 3 Figuur 12 Figuur 13 Figuur 14 Tabel 4 Gebruikte samenstelling voor regio Ede Barneveld Ede Nijkerk Renswoude Rhenen Scherpenzeel Veenendaal Wageningen Barneveld Ede Nijkerk Scherpenzeel Wageningen Barneveld Ede Wageningen 15

16 Bijlage 4: Instroom in MBO VOV-opleidingen, regio Ede MBO - BBL MBO - BOL