Medische aspecten van dementie. Dr Mathias Demuynck Geriater
|
|
- Louisa de Smedt
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Medische aspecten van dementie Dr Mathias Demuynck Geriater
2 Overzicht Cijfers Wat is dementie? Definitie Diagnose: welke testen, beeldvorming, Differentieel diagnose Verschillende vormen van dementie Behandelingsmogelijkheden Problemen in de loop van het proces Juridische aspecten
3 Overzicht Cijfers Wat is dementie? Definitie Diagnose: welke testen, beeldvorming, Differentieel diagnose Verschillende vormen van dementie Behandelingsmogelijkheden Problemen in de loop van het proces Juridische aspecten
4 Cijfers In Vlaanderen hebben naar schatting mensen dementie. Voor heel België is het aantal ca onder hen zijn jonger dan 65 jaar (=jongdementie). Exacte prevalentiegegevens rond jongdementie zijn niet beschikbaar. Het aantal varieert tussen 3000 en De kans is 1 op 5 dat iemand in zijn leven dementie krijgt.
5 Prognose Gemiddelde levensverwachting bij diagnose 8-10 jaar Progressie van ernst/gedragstoornissen/ Geen genezing mogelijk
6 risicofactoren
7 Leeftijd is de belangrijkste risicofactor voor dementie. De kans op dementie neemt sterk toe met de leeftijd: - > 10% van de mensen boven de 65 jaar heeft dementie. - > 20% van de mensen boven de 80 jaar heeft dementie. - > 40% van de mensen boven de 90 jaar heeft dementie
8 Het aantal mensen met dementie zal als gevolg van de vergrijzing tegen 2050 verdubbeld zijn! tot 14 jaar % 17.2% 15.9% 15.8% 15 tot 39 jaar % 30.6% 29.3% 28.7% 40 tot 64 jaar % 33.0% 29.9% 29.3% 65 tot 79 jaar % 13.7% 16.5% 15.9% 80 jaar en ouder % % % % Totale bevolking
9 Overzicht Cijfers Wat is dementie? Definitie Diagnose: welke testen, beeldvorming, Differentieel diagnose Verschillende vormen van dementie Behandelingsmogelijkheden Problemen in de loop van het proces Juridische aspecten
10 Dementie?
11 Dementie?
12 Dementie? DSM-IV criteria Definitie WHO Eerste verschijnselen Diagnose Differentieel diagnose
13 DSM-IV criteria voor dementie 1.Ontstaan van stoornissen in multipele domeinen van de hersenen: aantasting geheugen 1 : afasie/apraxie/agnosie/executief functioneren 2. Verstoring werk, relaties of sociale activiteiten 3. Significante achteruitgang in vergelijking met vroeger 4. Niet uitsluitend tijdens een delier 5. Niet te verklaren door een andere ziekte (bvb schildklierlijden, hypovitaminose B1/12, hersentumor )
14 Definitie WHO Dementia is a syndrome usually of a chronic or progressive nature in which there is deterioration in cognitive function (i.e. the ability to process thought) beyond what might be expected from normal ageing. It affects memory, thinking, orientation, comprehension, calculation, learning capacity, language, and judgement. Consciousness is not affected. The impairment in cognitive function is commonly accompanied, and occasionally preceded, by deterioration in emotional control, social behaviour, or motivation.
15 Eerste verschijnselen Meestal opgepikt door persoon in onmiddellijke omgeving Meestal geleidelijke veranderingen, initiëel vaak subtiel Soms abrupt (bvb vasculaire dementie) Bvb moeite met: zich iets herinneren wat kort geleden is gebeurd; zich aanpassen aan nieuwe omstandigheden; zich oriënteren; het juiste woord vinden; nieuwe dingen leren; zijn emoties onder controle houden; beslissingen nemen; rekenen en met geld omgaan.
16 Diagnose Elke arts kan diagnose stellen Voor opstellen van D-attest of terugbetaling van cholinesteraseinhibitoren: neuroloog, psychiater of geriater Vaak laattijdig Er is een gat van ongeveer 1 jaar tussen de eerste symptomen van dementie en het melden ervan aan een vriend of de eigen partner. Pas 2 tot 3 jaar na de eerste tekenen wordt de diagnose gesteld door een arts. Bij jongdementie duurt dit nog eens dubbel zo lang.
17 Diagnose Klachten (pt zelf of hetero-anamnese) Nood aan gevalideerde screeningstesten: Cognitieve problemen bvb MMSE, ACE-R, MOCA Uitgebreidere neuropsychologische testen bij twijfel (bvb hoge scores op cognitieve screeningstesten maar niet pluis gevoel ) Functionele evaluatie, bvb b-adl, i-adl Gedragsproblemen, bvb NPI-Q vragenlijst
18 MMSE Mini Mental State Examination Ontwikkeld in 1975 veel ervaring Gevalideerd screeningsinstrument Score /30 < 24/30 : sterk indicatief voor cognitieve stoornis > 25/30: cognitieve stoornis minder waarschijnlijk (maar niet uitgesloten) Screening is GEEN diagnose > steeds te interpreteren in volledig klinisch assessment Nadelen Weinig testing van bvb constructieve vaardigheden Beinvloeding door opleidingsgraad Moeilijk/partiëel afneembaar bij visuele of auditieve problemen
19 ACE-R Addenbrooke s Cognitive Examination Revised Meer uitgebreide screeningstest (orientatie, taal, woordvlotheid, constructieve praxis, perceptuele vaardigheden, geheugen, aandacht en concentratie) Score /100 Interpretatie van score: vergelijking met score van gezonde testpersonen volgens geslacht, leeftijd en opleidingsgraad mse_ace-r_scoreformulier.pdf Betere diagnostische accuraatheid in vergelijking met MMSE. Andrew J Larner and Alex J Mitchell (2014). A meta-analysis of the accuracy of the Addenbrooke s Cognitive Examination (ACE) and the Addenbrooke s Cognitive Examination-Revised (ACE-R) in the detection of dementia. International Psychogeriatrics, 26, pp
20 b-adl basic Activities of Daily Living
21 i-adl instrumental Activities of Daily Living
22 NPI-Q In te vullen door mantelzorger Score /96 Maat voor gedragsproblemen
23 1. Normaal GDS Global deterioration scale 2. Vergeetachtigheid 3. Lichte dementie 4. Matige dementie 5. Matig ernstige dementie 6. Ernstige dementie 7. Zeer ernstige dementie
24 Differentieel diagnose Mild Cognitive Impairment Depressie Delier Hersentumor, chronisch subduraal hematoom, > door beeldvorming Psychiatrische aandoeningen Medicatie-geïnduceerde cognitieve stoornissen Korsakow-syndroom
25 Differentieel diagnose Mild Cognitive Impairment Geheugenprobemen Zonder weerslag op dagelijkse functioneren Voorloper van dementie? Dementie Geheugen + andere domeinen Weerslag op functioneren
26 Differentieel diagnose Delier Acuut ontstaan Schommelingen in bewustzijn Gestoorde aandachtsfunctie Meestal reversiebel Vaak secundair aan onderliggend medische problematiek (ziekte/medicatie/ ) Hallucinaties frequent Dementie Chronisch/progressief Intact bewustzijn Irreversiebel Niet aan andere oorzaak te wijten Hallucinaties minder frequent
27 Differentieel diagnose Depressie Apathie, verlies interesse, verlies initiatief Depressie kan ook reactief zijn op beginnende geheugenproblemen Klachten vaak door pt zelf geuit Klachten ergst s ochtends Dementie Geheugenproblemen op voorgrond Klachten eerder vanuit omgeving van pt; eigen klachten eerder minimaliseren Gedragsproblemen meer opvallend naar avond toe
28 Differentieel diagnose Medicatie-geïnduceerde cognitieve stoornissen Anticholinerge medicatie Bvb tricyclische antidepressiva (oa redomex), H1- receptor antagonisten (cetirizine, aerius, ), antiparkinsonmedicatie (akineton, artane) Analgetica Corticosteroiden Benzodiazepines Bvb morfine, oxycodone, tramadol Bvb lormetazepam, alprazolam,
29 Differentieel diagnose Korsakow syndroom Geheugenstoornis, desorientatie tijd Oa na bloeding, hersencontusie, ziekte van Wernicke-Korsakow (vitamine B1- tekort) Dementie globale dementie -
30 Beeldvorming bij diagnose Beeldvorming dient om intracraniele processen uit te sluiten (bvb chronisch subduraal hematoom, tumor, hydrocefalie) Dementie kan NIET worden gediagnosticeerd op een scan! CT of MRI hersenen PET-scintigrafie
31 Beeldvorming bij diagnose
32 Beeldvorming bij diagnose PET-scintigrafie Meten van glucose-verbruik in hersenen Patroon van verminderde tracer-opname bij bvb ziekte van Alzheimer
33 Diagnose dementie : besluit DSM-IV Combinatie van stoornissen in multipele domeinen van de hersenen (waaronder cognitieve problemen) Meetinstrument MMSE, ACE-R en eventueel aan te vullen met neuropsychologisch onderzoek Functionele weerslag Uitsluiten van potentiëel reversiebele pathologie b-adl en i-adl Klinisch onderzoek, bloedname, beeldvorming, nazicht medicatie
34 Verschillende vormen van dementie Ziekte van Alzheimer Vasculaire dementie Frontotemporale dementie Lewy body dementie Dementie in kader van ziekte van Parkinson Veel mengvormen!
35 Ziekte van Alzheimer Risicofactoren Leeftijd Diabetes Cardiovasculaire risicofactoren Erfelijk? Uitsluiten andere oorzaak Zo atypische presentatie: lumbaalpunctie voor bepalen van biomerkers (beta-amyloid 1-42, totaal Tau, hypergefosforyleerd Tau)
36 Ziekte van Alzheimer Risicofactoren Leeftijd Diabetes Cardiovasculaire risicofactoren Erfelijk? Uitsluiten andere oorzaak Zo atypische presentatie: lumbaalpunctie voor bepalen van biomerkers (beta-amyloid 1-42, totaal Tau, hypergefosforyleerd Tau)
37 Ziekte van Alzheimer Geleidelijk progressief Geheugenproblemen op voorgrond in begin Geleidelijk toename van gedragsproblemen
38 Ziekte van Alzheimer Naar: Geheugen en dementie : Christine Van Broeckhoven
39 Vasculaire dementie Meer trapsgewijs verloop Zowel grote herseninfarcten als multipele kleine infarcten ( witte stofletsels ) Soms met focale neurologische afwijkingen (hemibeeld, fatische stoornissen, )
40 Lewy body Dementie Kerncriteria (Mc Keith, 2004) Fluctuerende aandacht en cognitie Extrapiramidaal syndroom Visuele mispercepties of hallucinaties Ondersteunende criteria Herhaald vallen, syncopes Gevoeligheid voor neuroleptica Snellere progressie dan AD (+/- 3-5 jaar)
41 Frontale kwabdementie Oa frontotemporale dementie, primair progressieve afasie Persoonlijkheidsveranderingen op voorgrond (<-> zv Alzheimer: geheugenklachten) Meer problemen met sociale situatie vanaf start
42 Dementie kaderend in ziekte van Parkinson Ontstaan van cognitieve problemen bij vooraf gediagnosticeerde ziekte van Parkinson Tot 25% van patienten met ziekte van Parkinson
43 Overzicht Cijfers Wat is dementie? Definitie Diagnose: welke testen, beeldvorming, Differentieel diagnose Verschillende vormen van dementie Behandelingsmogelijkheden Problemen in de loop van het proces Juridische aspecten
44 Behandelingsmogelijkheden Medicamenteus Acetylcholinesterase-inhibitoren Memantine Aanpak van risicofactoren (oa cardiovasculair) Vermijden van medicatie met anticholinerge nevenwerkingen Zorgomkadering Omgaan met personen met dementie
45 Acetylcholinesterase-inhibitoren Donepezil ( aricept ), rivastigmine ( exelon ), galantamine ( reminyl ) Beperkt bewezen nut bij ziekte van Alzheimer Ter discussie bij andere vormen van dementie Voordelen Afremmen van ziekte-proces Uitstel van opname in WZC (?) Nadelen Kostprijs (generieken) Geen oorzakelijke therapie Potentiele nevenwerkingen (gastro-intestinaal; bradycardie; lokale reactie op pleister) Effect individueel niet voorspelbaar
46 Memantine ( ebixa ) Terugbetaald als add-on bij AChI bij MMSE 10-14/30 Bijkomend klinisch effect?? Gingko biloba ( tavonin, tanakan ) Weinig wetenschappelijke evidentie Voorgesteld bij behandeling van dementiegerelateerde gedragsproblemen Kostprijs (tov beperkte effect)
47 Overzicht Cijfers Wat is dementie? Definitie Diagnose: welke testen, beeldvorming, Differentieel diagnose Verschillende vormen van dementie Behandelingsmogelijkheden Problemen in de loop van het proces Juridische aspecten
48 Problemen in loop van proces Voedingsproblemen Gedragsproblemen (agitatie, apathie, roepgedrag, seksuele ontremming, ) Dolen Plotse deterioratie
49 Problemen in loop van proces Dolen Fixatiemaatregelen? Opname op gesloten afdeling? Voedingsproblemen Voedselweigering, aspiratierisico Opstarten sondevoeding? Ethiek Geen verlengend effect op leven
50 Problemen in loop van proces (Sub)acute deterioratie Steeds uitsluiten van onderliggend somatisch probleem (medicatie? infectie? Urineretentie? ) Gedragsproblemen (agitatie, apathie, roepgedrag, seksuele ontremming, ) Hoe ermee omgaan als zorgverlener/familie/? Effect medicatie niet bewezen Benzodiazepines, neuroleptica, gingko biloba Nevenwerkingen!
51 Overzicht Cijfers Wat is dementie? Definitie Diagnose: welke testen, beeldvorming, Differentieel diagnose Verschillende vormen van dementie Behandelingsmogelijkheden Problemen in de loop van het proces Juridische aspecten
52 Juridische aspecten Beslissingsbekwaamheid Beslissing in pluridisciplinair team Beschermende maatregel voor pt zowel als omgeving Voorlopige bewindvoering Kan door iedereen opgestart worden Vredegerecht Oa financiëel, verblijfplaats,
53 Bedankt voor uw aandacht! Bijkomende info:
III Identificatie van de geneesheer die verantwoordelijk is voor de behandeling (naam, voornaam, adres, RIZIV-nummer):
BIJLAGE A: Model van formulier voor eerste aanvraag: Formulier voor eerste aanvraag tot terugbetaling van EXELON pleisters voor transdermaal gebruik ( 4680000 van hoofdstuk IV van het K.B. van 21 december
Nadere informatieParkinson en Dementie
Parkinson en Dementie Alzheimer Café 4 februari 2019 dr. Arthur G.G.C. Korten neuroloog geheugenpolikliniek Laurentius Ziekenhuis Roermond Inhoud De ziekte van Parkinson Dementie Lewy Body Ziekte en Parkinsondementie
Nadere informatieDementie. Ilse Masselis regionaal expertisecentrum dementie Sophia Kortrijk
Dementie Ilse Masselis regionaal expertisecentrum dementie Sophia Kortrijk Expertisecentra dementie Vlaanderen Visie Het Expertisecentrum Dementie Vlaanderen en de negen regionale expertisecentra dementie
Nadere informatieWelkom. Publiekslezing dementie 17 februari 2015 #pldementie
Welkom Publiekslezing dementie 17 februari 2015 #pldementie R.H. Chabot, neuroloog Beatrixziekenhuis Rivas Zorggroep DEMENTIE DIAGNOSE EN SYMPTOMEN Inhoud Geheugen Wat is dementie? Mogelijke symptomen
Nadere informatieDementie, ook u ziet het?! Hanny Bloemen Klinisch Geriater Elkerliek Ziekenhuis Helmond 22 mei 2013
Dementie, ook u ziet het?! Hanny Bloemen Klinisch Geriater Elkerliek Ziekenhuis Helmond 22 mei 2013 Hoeveel mensen in Nederland hebben dementie? 16.5 miljoen Nederlanders; 2.5 miljoen hiervan is 65+ (15%)
Nadere informatie! "# #$ # # "!% & '# (% %&'%)
BIJLAGE C: Model van formulier voor verlenging: Aanvraagformulier tot VERLENGING van de terugbetaling van een specialiteit opgenomen in 223000 van hoofdstuk IV van het K.B. van 21 december 2001 II Aanvraag
Nadere informatiePathogenese van ziekten 3 Bach BMW De ziekte van Alzheimer
Pathogenese van ziekten 3 Bach BMW De ziekte van Alzheimer Prof.Dr.P.Santens Dienst Neurologie UZ Gent Les 1 Epidemiologie Begripsomschrijving Kliniek Clinicopathologische correlatie Diagnostiek Les 2
Nadere informatie6 e mini symposium Ouderenzorg
6 e mini symposium Ouderenzorg Aanvullende diagnostiek bij dementie in de 1 e lijn Suzanne Boot, specialist ouderengeneeskunde, kaderarts psychogeriatrie i.o. 28-09-2015 Pagina 1 6 e Mini symposium ouderenzorg
Nadere informatie1 Geheugenstoornissen
1 Geheugenstoornissen Prof. dr. M. Vermeulen 1.1 Zijn er geheugenstoornissen? Over het geheugen wordt veel geklaagd. Bij mensen onder de 65 jaar berusten deze klachten zelden op een hersenziekte. Veelal
Nadere informatie- $! $ ## " $ $!.. # # "!. $! $##!$ /
BIJLAGE A: Model van formulier voor eerste aanvraag: Formulier voor eerste aanvraag tot terugbetaling van EXELON pleisters voor transdermaal gebruik ( 4680000 van hoofdstuk IV van het K.B. van 21 december
Nadere informatie! "#$%!&''! ( # ' ) * )# ' ' # ' ' ' ## * ' +,+, # '# - '.) ' +, # '# /, ' 0 1231 2 3 ' ) ' ## *' ' )" " # # * ) " ' ) ' ## ) ' 4
BIJLAGE A: Model van formulier voor eerste aanvraag: Formulier voor eerste aanvraag tot terugbetaling van een specialiteit ingeschreven in 2230000 van hoofdstuk IV van het K.B. van 21 december 2001 II
Nadere informatieNeurocognitieve stoornissen
Neurocognitieve stoornissen DSM IV DSM 5 Lieve Lemey Carmen Vranken Neurocognitieve stoornissen Context: vergrijzing met prevalentie leeftijdsgebonden ziekten: diabetes, osteoporose, depressie, delier,
Nadere informatieDe geheugenpolikliniek Snel duidelijkheid als het geheugen niet meer zo helder is
De geheugenpolikliniek Snel duidelijkheid als het geheugen niet meer zo helder is Wilma Knol, klinisch geriater en klinisch farmacoloog 5 juni 2013 De geheugenpoli in Tergooiziekenhuizen 1. Wie komt in
Nadere informatieDementie per leeftijdscategorie 6-1-2010. Dementie Dementiesyndroom. = ontgeesting. Omvang dementie in Nederland. Matthieu Berenbroek
Dementie Dementiesyndroom de-mens = ontgeesting Matthieu Berenbroek Fontys Hogeschool Verpleegkunde Omvang dementie in Nederland 2005 180.000 / 190.000 dementerenden 2050 400.000 dementerenden Bron CBO
Nadere informatieAD Vroegtijdige diagnostiek en Immunotherapie. F. Vanhee Neurologie AZG
AD Vroegtijdige diagnostiek en Immunotherapie F. Vanhee Neurologie AZG Epidemiologie Geschat aantal dementerenden 1990:90.000 2010: 170.000 2030: 230.000 Epidemiologie 3 4 5 Economics 6 Neuropathologie
Nadere informatieDementies. Dr. F. Vanhee Neuroloog AZ Groeninge
Dementies Dr. F. Vanhee Neuroloog AZ Groeninge Epidemiologie Geschat aantal dementerenden 1990:90.000 2010: 170.000 2030: 230.000 Etiologie: Alzheimer 50-60% Vasculair (Multi infarct) 20-30% Andere (Lewy
Nadere informatieTijdige detectie van dementie - Interventies bij diagnose dementie. Sophie Vermeersch Klinisch neuropsycholoog (MsC)
Tijdige detectie van dementie - Interventies bij diagnose dementie Sophie Vermeersch Klinisch neuropsycholoog (MsC) overzicht Detectie van dementie - cognitieve screening in de eerste lijn - ADL evaluatie
Nadere informatieI Identificatie van de rechthebbende (naam, voornaam, inschrijvingsnummer bij de V.I.):
BIJLAGE A: Model van formulier voor eerste aanvraag: Formulier voor eerste aanvraag tot terugbetaling van een specialiteit ingeschreven in 2230000 van hoofdstuk IV van het K.B. van 21 december 2001 II
Nadere informatieRichtlijn Diagnostiek van dementie in de huisartsenpraktijk
Richtlijn Diagnostiek van dementie in de huisartsenpraktijk Dr. Marlies De Brandt, Dr. Sicco Bakker, Dr. Steven Flerackers, Dr. Thomas Stulens Promotor: Prof. Dr. Jan De Lepeleire Co-promotoren: Dhr. Jurn
Nadere informatieWat is dementie? Radboud universitair medisch centrum
Wat is dementie? Bij de diagnostiek en behandeling van mensen met dementie werkt het Jeroen Bosch Ziekenhuis nauw samen met het Radboud Alzheimer Centrum in het Radboudumc te Nijmegen. We wisselen voortdurend
Nadere informatieDiagnosestelling en de vernieuwde IADL-vragenlijst
Diagnosestelling en de vernieuwde IADL-vragenlijst Congres Moderne Dementiezorg Sessie Vroegsignalering en diagnosestelling 28 november 2011 Prof. dr. Philip Scheltens Dr. Sietske Sikkes VU Medisch Centrum
Nadere informatieHandreiking. Dementie
Handreiking Dementie Handreiking Dementie Doelgroep Ouderen met (een verdenking op) geheugen en overige cognitieve stoornissen die van invloed zijn op het dagelijkse leven. Diagnostiek (huisarts, wijkverpleegkundige)
Nadere informatieWetenschappelijk onderzoek Lewy body dementie
Wetenschappelijk onderzoek Lewy body dementie Wetenschappelijke artikelen 600 500 400 300 200 216 198 232 265 270 257 301 346 341 333 326 362 422 437 429 487 504 100 0 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006
Nadere informatieMEDICAMENTEUZE BEHANDELING BIJ DEMENTIE
MEDICAMENTEUZE BEHANDELING BIJ DEMENTIE DR. PETER SOORS NEUROLOOG JESSA ZIEKENHUIS HASSELT HET COGNITIEVE CONTINUUM EEN ZIEKTE OF GEEN ZIEKTE? Normal MCI Alzheimer MEEST VOORKOMENDE DEMENTIES Alzheimer
Nadere informatiePalliatieve zorg en dementie
Palliatieve zorg en dementie 17 april 2014 Welkom Lied Leonie Meijer Inleiding op palliatieve zorg bij dementie Door Monique van den Broek Wat is dementie?door Lyan de Roos PAUZE Keten dementie adhveen
Nadere informatieVerschijningsvormen van dementie op jonge leeftijd, verschillen en overeenkomsten Freek Gillissen
Verschijningsvormen van dementie op jonge leeftijd, verschillen en overeenkomsten Freek Gillissen Verpleegkundig consulent dementie Alzheimercentrum VUMC Herkenning preseniele dementie Vroege verschijnselen:
Nadere informatieIk ben uit de mode. Netwerk Dementie 7 februari 2019 Judith van Tuijn
Ik ben uit de mode Netwerk Dementie 7 februari 2019 Judith van Tuijn (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium
Nadere informatieOpbouw praatje. Wat is dementie? Vormen van dementie Diagnose dementie Behandeling van dementie De verloop van dementie Conclusie
DEMENTIE Opbouw praatje Wat is dementie? Vormen van dementie Diagnose dementie Behandeling van dementie De verloop van dementie Conclusie Definitie dementie Dementie is een syndromale diagnose, een ziekte
Nadere informatieVERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht
VERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht GEDRAG: De wijze waarop iemand zich gedraagt, zijn wijze van doen, optreden
Nadere informatieVroegsignalering bij dementie
Vroegsignalering bij dementie Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman, Hogeschool Rotterdam c.a.klingeman@hr.nl
Nadere informatieACUTE VERWARDHEID NIET ALTIJD DEMENTIE 10 en 12/11/2015
ACUTE VERWARDHEID NIET ALTIJD DEMENTIE 10 en 12/11/2015 Niet steeds dementie Vraagstelling: 1) Kan elke verwardheid voorkomen worden? 2) Wat kunnen we doen om te voorkomen? 3) Wat kunnen we doen bij acute
Nadere informatieHerkennen van DEPRESSIE bij ouderen
Herkennen van DEPRESSIE bij ouderen ook in relatie tot dementie en delier Congres depressie bij ouderen, workshop Utrecht, 25 november 2014 Jan Oudenes, verpleegkundig consulent geriatrie Bestaat Sinterklaas?
Nadere informatieWorkshop dementie diagnostiek
Workshop dementie diagnostiek Bernard Prins, huisarts Medisch Centrum Gelderlandplein, lid Academisch Huisartsen Netwerk van het Vumc en Coöperatie Huisartsen in Amsterdam Zuid Karel Brühl, specialist
Nadere informatieDementie op jonge leeftijd. Jong dementerend. probleemschets. Jong dementerend. Waarom onderkenning groep jong dementerenden belangrijk?
Dementie op jonge leeftijd Definitie Probleemschets Ziektebeelden Jong dementerend Herkenning van dementie Prof.dr.Ph.Scheltens, neuroloog VUMC Drs. Rolinka Romkes, Dementieconsulent Geriant West-Friesland
Nadere informatieMedicatie bij dementie
Medicatie bij dementie Dementie Dementie is een ernstige ziekte die de duur van het leven bekort Tijdens beloop kunnen allerlei problemen ontstaan Een behandeling die gericht is op herstel bestaat niet
Nadere informatieIk heb geen last van mijn geheugen. Ad Hovestadt & Dianne Raaijmakers, neurologen René Jansen & Lia Middeljans, klinisch geriaters
Ik heb geen last van mijn geheugen Ad Hovestadt & Dianne Raaijmakers, neurologen René Jansen & Lia Middeljans, klinisch geriaters Inhoud workshop Diagnostiek van dementie Casuistiek geheugenpoli neuroloog
Nadere informatieNederlandse Montreal Cognitive Assessment (MoCA-D) in de verslavingszorg
Nederlandse Montreal Cognitive Assessment (MoCA-D) in de verslavingszorg Korsakov Symposium 12-12-2014 Carolien Bruijnen, MSc Research Psycholoog cbruijnen@vvgi.nl Inhoud Ontwikkeling van de MoCA Onderzoek
Nadere informatieInformatiebijeenkomst. Dementie
Informatiebijeenkomst Dementie KBO Bergeijk - November 2016 Kristien Jansen, Specialist Ouderengeneeskunde Ellen Rozel, GZ-psycholoog Valkenhof Vergeetachtigheid is niet altijd een teken van dementie!
Nadere informatiewww.vub.ac.be/gero DSM-IV
www.vub.ac.be/gero DSM-IV Ontwikkelen van cognitieve stoornissen: waarbij zowel geheugenstoornissen als tenminste 1 van de volgende 4 stoornissen optreden: afasie apraxie agnosie executief functioneren
Nadere informatieAntonius College: Dementie
Antonius College: Dementie Sprekers Karel van Wieringen internist ouderengeneeskunde Doetie Visser verpleegkundig specialist geriatrie Polikliniek Klinische Geriatrie Specifiek gericht op ouderen, maar
Nadere informatieDEMENTIE: HOEVER STAAT HET ONDERZOEK? Christine Van Broeckhoven. 2012-10-23 Lezing Davidsfonds Boom- Niel. Prof. Dr. Christine Van Broeckhoven PhD DSc
DEMENTIE: HOEVER STAAT HET ONDERZOEK? Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Department Moleculaire Genetica, VIB, Laboratorium voor Neurogenetica, Instituut Born Bunge, Universiteit
Nadere informatieOudere migranten en cognitieve stoornissen en dementie
Oudere migranten en cognitieve stoornissen en dementie Dag van de inhoud dr. J. Witlox, specialismegroep neurocognitieve stoornissen drs. Nour Alkaduhimi, specialismegroep ouderen Mijn moeder is dement
Nadere informatieDementie Zorg voor zilver ga voor goud. Wim van den Dool, sociaal geriater 20 november 2012
Dementie Zorg voor zilver ga voor goud Wim van den Dool, sociaal geriater 20 november 2012 Programma Signaleren van cognitieve achteruitgang Geheugenklachten vs dementie Verschillende vormen van dementie
Nadere informatieWanneer is dementie erfelijk? Dr. Harro Seelaar Neuroloog-in-opleiding & arts onderzoeker Alzheimercentrum Erasmus MC 14 april 2018
Wanneer is dementie erfelijk? Dr. Harro Seelaar Neuroloog-in-opleiding & arts onderzoeker Alzheimercentrum Erasmus MC 14 april 2018 Opbouw presentatie Wat is dementie Wat is DNA Wat is erfelijkheid Erfelijkheid
Nadere informatieinleiding bij psycho-educatiepakket Dementie en nu tekst voor mantelzorgers Inleiding mantelzorg samen afhankelijkheid financiën leven zorglast
inleiding bij psycho-educatiepakket Dementie en nu tekst voor mantelzorgers Inleiding relatie mantelzorg samen afhankelijkheid chronisch gezondheid comfort gevoel handelen leven financiën administratie
Nadere informatieWat, waar, voor wie en waarom?
COGNITIEVE DIAGNOSTIEK voor ERGOTHERAPEUTEN Assessmentinstrumenten voor cognitieve problemen Prof. dr. Patricia De Vriendt Wat, waar, voor wie en waarom? 1 Woonzorgcentrum Zorgprogramma voor de geriatrische
Nadere informatieDEMENTIE. huisarts in the lead. Duo Dagen 27 28 maart 2014. E. Oelrich, Huisarts H. Ham, Huisarts M.Y.E. Cappetti, Klinisch Geriater
DEMENTIE huisarts in the lead Duo Dagen 27 28 maart 2014 E. Oelrich, Huisarts H. Ham, Huisarts M.Y.E. Cappetti, Klinisch Geriater Toetsvragen Inhoud Korte inleiding over dementie Vroege signalering dementie
Nadere informatiePLS is een broertje van ALS
PLS is een broertje van ALS Juni 2018 Wetenschappelijk onderzoek specifiek naar primaire laterale sclerose (PLS) gebeurt slechts op zeer kleine schaal. Deze motorneuronziekte is zo zeldzaam, dat het moeilijk
Nadere informatiePalliatieve zorg en Dementie verbinden. Jet van Esch Specialist ouderengeneeskunde
Palliatieve zorg en Dementie verbinden Jet van Esch Specialist ouderengeneeskunde Kennistoets Dementie kan alleen sluipend ontstaan ja/nee Bij dementie is ook het gevoel aangetast ja/nee Palliatieve zorg
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting 137 138 Het ontrafelen van de klinische fenotypen van dementie op jonge leeftijd In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, komt dementie ook op jonge leeftijd voor. De diagnose
Nadere informatieCognitieve stoornissen en Depressie na TIA en beroerte. Anouk van Norden Neuroloog
Cognitieve stoornissen en Depressie na TIA en beroerte Anouk van Norden Neuroloog INTRODUCTIE Cognitive function in elderly individuals with cerebral small vessel disease an MRI study Anouk GW van Norden
Nadere informatiePatiënteninformatie. Medische Psychologie. Informatie over neuropsychologisch onderzoek
Patiënteninformatie Medische Psychologie Informatie over neuropsychologisch onderzoek Medische Psychologie Informatie over neuropsychologisch onderzoek U bent door een specialist van het ziekenhuis verwezen
Nadere informatieDementie in de palliatieve fase
Dementie in de palliatieve fase Wie zijn wij? Marielle Rooijakkers Karin van Mersbergen Dementie Verzamelnaam voor een combinatie van symptomen waarbij de hersenen, informatie niet meer goed kunnen verwerken.
Nadere informatieEEG tijdens geheugenactivatie een onderzoek naar vroege hersenveranderingen bij de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Huntington
EEG tijdens geheugenactivatie een onderzoek naar vroege hersenveranderingen bij de ziekte van Alzheimer en de ziekte van Huntington In Nederland wordt het aantal patiënten met dementie geschat op meer
Nadere informatieJongdementie: medische en paramedische zorg
Jongdementie: medische en paramedische zorg Prof. Dr. Sebastiaan Engelborghs Referentiecentrum voor Biologische Merkers van Dementie, Instituut Born-Bunge, Universiteit Antwerpen Geheugenkliniek en Afdeling
Nadere informatieDe ziekte van Alzheimer. Diagnose
De ziekte van Alzheimer Bij dementie is er sprake van een globale achteruitgang van de cognitieve functies, zoals het geheugen of de taalfuncties. Deze achteruitgang leidt tot functionele beperkingen in
Nadere informatieDEMENTIE. Stadia en symptomen van dementie. Er zijn drie hoofdstadia van dementie.
DEMENTIE De term dementie beschrijft een verzameling symptomen waaronder, in de meeste gevallen, verlies van verstandelijk vermogen - het geheugen laat na, denken en redeneren wordt moeilijker. Als zodanig
Nadere informatieRECHTS TEMPORALE variant FTD
COMMON PRACTICE Patroon? EN ANDERE MIMICS VAN ALZHEIMER Patiënt Gebaseerd op waargebeurde verwijzingen/patiënten E.G.B. Vijverberg, neuroloog, AUMC/BRC Casus 1 Casus 1 Patroon? Patiënt (65Y, M) Geheugenproblemen
Nadere informatieStand van het Onderzoek naar Dementie en Alzheimer
Stand van het Onderzoek naar Dementie en Alzheimer Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Department Moleculaire Genetica, VIB, Laboratorium voor Neurogenetica, Instituut Born-Bunge,
Nadere informatieVergeetachtig of dement?
Dementie Riëtte Oudenaarden, verpleegkundig specialist geriatrie Vergeetachtig of dement? 2 1 Vergeetachtig of dement? 3 Dementie is meer dan vergeten Verstoring op meerdere domeinen. Lichamelijke problemen
Nadere informatieVerschillende soorten van dementie. Door: Wim Dorst Geriatrisch verpleegkundige i.o
Verschillende soorten van dementie Door: Wim Dorst Geriatrisch verpleegkundige i.o 2013 Als je het niet meer weet. Wanneer is er sprake van dementie? Als er sprake is van meer dan één stoornis in de cognitieve
Nadere informatieDementie in een notendop
Achtergrondinformatie Dementie in een notendop Dit hoofdstuk is een bewerking van Steyaert, J. (2016). Dementie, de essentie. Antwerpen: Uitgeverij EPO. Dementie is geen eenduidige ziekte, maar een syndroom:
Nadere informatieDecompensatio cordis bij de geriatrische patiënt. CarVasz 21-11-2014 Katie Dermout, klinisch geriater
Decompensatio cordis bij de geriatrische patiënt. CarVasz 21-11-2014 Katie Dermout, klinisch geriater Epidemiologie Symptomatologie Diastolisch hartfalen Comorbiditeit Onderzoek Therapie Prognose Inhoud
Nadere informatieDe delirante patiënt van vergeetachtig tot verwardheid
De delirante patiënt van vergeetachtig tot verwardheid Marja Jellesma-Eggenkamp Klinische geriatrie Alysis 25 mei 2010 symposium Zevenaar 1 Kwetsbare ouderen inleiding >25% opgenomen patiënten 70+ 10-40%
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatiePosterieure Corticale Atrofie
Posterieure Corticale Atrofie Diagnostiek en ondersteuning 18 juni 2019 Vivianne Teeuwen Verpleegkundig consulente dementie Hoeveel bekendheid is er met PCA? Posterieure Corticale Atrofie Neurodegeneratief
Nadere informatieCognitieve screeningsinstrumenten. Ellen De Roeck
Cognitieve screeningsinstrumenten Ellen De Roeck Een dementie epidemie Bron: Expertisecentrum dementie Vlaanderen en Alzheimerliga, cijfers van 27/8/2018 3 Vroeg opsporen? Reversibele vormen behandelen
Nadere informatiePatiënteninformatie. Medische Psychologie. Informatie over neuropsychologisch onderzoek
Patiënteninformatie Medische Psychologie Informatie over neuropsychologisch onderzoek Medische Psychologie Informatie over neuropsychologisch onderzoek U bent door een specialist van het ziekenhuis verwezen
Nadere informatieInFoP 2. Informatie voor Familieleden omtrent Psychose. Inhoud. Inleiding
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieDementie na de diagnose
Dementie na de diagnose 1. Beloop en symptomen 2. De rol van het ziekenhuis na de diagnose - Medicatie bij dementie 3. Samenwerking 1 e lijn en ziekenhuis: vragen/opmerkingen - Ziekte van Alzheimer - Vasculaire
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting nelleke tolboom binnenwerk aangepast.indd 161 28-12-2009 09:42:54 nelleke tolboom binnenwerk aangepast.indd 162 28-12-2009 09:42:54 Beeldvorming van Alzheimerpathologie in vivo:
Nadere informatieHeeft mevrouw Alzheimer?
Heeft mevrouw Alzheimer? Dementie in de dagelijkse praktijk Marieke Perry, huisarts-onderzoeker Radboudumc Herkennen van dementie in de praktijk Mevr. Hendriks - 84 jaar VG: stabiele AP, wervelkanaal stenose,
Nadere informatieOnderzoeksgroep Neurodegeneratieve Hersenziekten
WETENSCHAPPELIJK ONDERZOEK NAAR DE ROL VAN GENETICA IN JONGDEMENTIE: FAMILIES, MUTATIES EN GENETISCHE TESTEN. Christine Van Broeckhoven Neurodegeneratieve Hersenziekten Groep, Department Moleculaire Genetica,
Nadere informatieWelkom in het Alzheimercentrum Erasmus MC
Welkom in het Alzheimercentrum Erasmus MC In ons Alzheimercentrum zien wij mensen met verschillende vormen van dementie, of een vermoeden daarvan. Door intensieve samenwerking tussen verschillende afdelingen
Nadere informatieAlzheimer Café 11 maart 2014 Kay Deckers. Nieuwe ontwikkelingen in dementie-onderzoek, theorie en praktijk. Afdeling 1
Alzheimer Café 11 maart 2014 Kay Deckers Nieuwe ontwikkelingen in dementie-onderzoek, theorie en praktijk Afdeling 1 Inhoud Dementie Algemeen Cijfers Typen Diagnostiek Behandeling Eigen ervaringen Onderzoeksproject
Nadere informatieAANVRAAG TOT OPNAME SP-AFDELING
AANVRAAG TOT OPNAME SP-AFDELING Neurologische / locomotorische revalidatie* Cardio-pulmonaire revalidatie* Psychogeriatrie* *aanduiden wat van toepassing is. Om de opname van uw patiënt zo vlot mogelijk
Nadere informatieDiagnostiek & preventie van dementie
Diagnostiek & preventie van dementie Zeeland, 10 oktober 2013 Eric Moll van Charante, huisarts Afdeling Huisartsgeneeskunde AMC Nadelen vroegdiagnostiek 1. Fout-positieve diagnoses: onduidelijke consequenties
Nadere informatieDe geriatrische patiënt op de SEH. SEH onderwijsdag Sigrid Wittenberg, aios klinische geriatrie
De geriatrische patiënt op de SEH SEH onderwijsdag Sigrid Wittenberg, aios klinische geriatrie Relevante onderwerpen Delier Symptoomverarming Medicatie op de SEH Duur aanwezigheid patiënt op de SEH Delier
Nadere informatieDe 3D,s POH 02-04-2014
De 3D,s POH 02-04-2014 Doelstelling Onderscheid delier, dementie en depressie Vroegtijdig herkennen/signaleren van een delier. Behandeling delier Delier Dementie Depressie Casus Een 70-jarige vrouw wordt
Nadere informatiePsychogeriatrie of gerontopsychiatrie.
Psychogeriatrie of gerontopsychiatrie. Psychogeriatrie : geneeskunde cognitieve beperkingen Gerontopsychiatrie psychiatrische ziekenhuizen - curatief Bedenkingen Binnen gerontopsychiatrie goede balans
Nadere informatiePsychiatrische diagnostiek is veel meer dan een DSM-5-classificatieen. Michiel W. Hengeveld en Vos Beerthuis, psychiaters
Psychiatrische diagnostiek is veel meer dan een DSM-5-classificatieen Michiel W. Hengeveld en Vos Beerthuis, psychiaters Richtlijn psychiatrische diagnostiek Ontwikkeltraject: maart 2013 maart 2015 Monodisciplinair
Nadere informatieAd 2 Een depressie op oudere leeftijd kan schuilgaan achter, maar ook samengaan met somatische comorbiditeit.
Dementie Achtergronden bij casusschets 1 (Cora Ritmeijer) Vraag 1: antwoord 1 is juist Zie werkafspraak differentiele diagnostiek. Ad 1 Stil delier wordt vaak niet herkend. Kenmerken: apathie, bewegingsarmoede,
Nadere informatieDementie Lezing voor SeniorenRaad Best
Dementie Lezing voor SeniorenRaad Best 15 maart 2018 Serge Roufs Specialist Ouderengeneeskunde Kaderarts psychogeriatrie Sociaal Geriater Curriculum Vitae Geboren en getogen in Eindhoven Eckartcollege
Nadere informatieDementie. Huiveringwekkend?
Dementie Huiveringwekkend? Overzicht Ontvangst en Conclusies Praktijk ervaringen uit de zaal Inleiding in de verschillende vormen van dementie Hoe stel je de diagnose Differentiaal Diagnose: de Drie D
Nadere informatieVoorlichtingsbijeenkomst
Voorlichtingsbijeenkomst 13 februari 2018 Voor: Adviesraad Sociaal Domein Goeree-Overflakkee Door: Joke van Dijk en Marloes Jacobs Ik wil dat dit niet wordt vergeten Filmpje Is het vergeetachtigheid of
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Nederlandse samenvatting In het promotieonderzoek dat wordt beschreven in dit proefschrift staat schade aan de bloedvaten bij dementie centraal. Voordat ik een samenvatting van de resultaten geef zal ik
Nadere informatieDelier in de palliatieve fase DR. KARIN SCHOTTE MEDISCHE ONCOLOGIE- PALLIATIEF SUPPORTTEAM
Delier in de palliatieve fase DR. KARIN SCHOTTE MEDISCHE ONCOLOGIE- PALLIATIEF SUPPORTTEAM 1. Definitie en voorkomen 2. Pathofysiologie 3. Oorzaken 4. Diagnose 5. Behandeling Definitie en voorkomen: 1.
Nadere informatieHET ZORGTRAJECT COGNITIE. Vroegtijdige diagnosestelling van geheugenproblemen bij ouderen
HET ZORGTRAJECT COGNITIE Vroegtijdige diagnosestelling van geheugenproblemen bij ouderen HET ZORGTRAJECT COGNITIE Vroegtijdige diagnosestelling van geheugenproblemen bij ouderen Doelstelling Het zorgtraject
Nadere informatieLeven met dementie. Geef om je hersenen
Leven met dementie Geef om je hersenen Leven met dementie Stelt u zich eens voor dat u niet meer weet hoe u zich moet aankleden. Dat u verdwaalt in uw eigen huis of uw partner niet herkent. Dementie gaat
Nadere informatieDE ZIEKTE VAN ALZHEIMER ONTSTAAT MEESTAL SPONTAAN.
Aubaine tekstproef CAPS_ZVZO 24-09-10 15:29 Pagina 4 VOOR U LIGT EEN EXEMPLAAR VAN HOUVAST VOOR MENSEN DIE OP ZOEK ZIJN NAAR MEER INFORMATIE OVER DEMENTIE EN DE VOORZIENINGEN EN MOGELIJKHEDEN DIE IN ZEEUWS-VLAANDEREN
Nadere informatieLeergang ouderen. Module: dementie en mantelzorgondersteuning Docent: Jacqueline de Groot, specialist ouderengeneeskunde
Leergang ouderen Module: dementie en mantelzorgondersteuning Docent: Jacqueline de Groot, specialist ouderengeneeskunde Inhoud van de scholing Epidemiologie Vormen van dementie Diagnostiek Behandeling
Nadere informatieWitte stofafwijkingen
Witte stofafwijkingen Wat zijn het, wat betekenen ze en wat moet je ermee? Ivo van Schaik, neuroloog 0 PresentationAMC.pptx Witte stof: wat is het? 1 PresentationAMC.pptx Witte stof: wat is het? 2 PresentationAMC.pptx
Nadere informatieCHAPTER 10. Nederlandse samenvatting. I never read, I just look at pictures. Andy Warhol
CHAPTER 10 Nederlandse samenvatting I never read, I just look at pictures Andy Warhol 189 Chapter 10 Inleiding Dementie en de ziekte van Alzheimer Dementie is een syndroom dat gekenmerkt wordt door een
Nadere informatieNederlandse samenvatting
ADDENDUM Nederlandse samenvatting Introductie Dhr. J., 56 jaar oud, komt naar het Vumc Alzheimercentrum omdat hij toenemende moeite heeft met het vinden van woorden. Zijn klachten ontstonden drie jaar
Nadere informatieCognitieve stoornissen en delier
Cognitieve stoornissen en delier In de DSM-5 Karel Beenakker Roos van der Mast DSM IV: Delirium, dementie, amnestische en andere cognitieve stoornissen DSM 5: Neurocognitieve stoornissen Normale cognitie?
Nadere informatieDoelstellingen basisstage neurologie
Doelstellingen basisstage neurologie Zoals voor elke basisstage wordt het accent gelegd op vaak voorkomende problemen en op urgente problemen waarbij het van belang is ze tijdig te herkennen. Het is de
Nadere informatieDe diagnose Fronto Temporale dementie..en dan? Freek Gillissen Verpleegkundig consulent dementie
De diagnose Fronto Temporale dementie..en dan? Freek Gillissen Verpleegkundig consulent dementie . Wij zijn al een jaar met mijn moeder bezig. Na diverse opnames bij ouderenpsychiatrie, crisisdienst, veel
Nadere informatieNEURO-PSYCHOLOGISCHE ASPECTEN VAN OUDERENMISHANDELING
BIJLAGE 3. NEURO-PSYCHOLOGISCHE ASPECTEN VAN OUDERENMISHANDELING Dr A HAECKEN, Broeders Alexianen, Tienen. 1. De beslissingsbekwaamheid van een oudere beoordelen... 2 1 Beslissingsbekwaamheid is een specifieke
Nadere informatieInhoudsopgave INHOUDSOPGAVE
INHOUDSOPGAVE 1. Omschrijving en situering van de problematiek... 15 1.1. Definitie dementiesyndroom (DSM-IV-RT)... 15 1.2. Symptomen... 16 1.2.1. Cognitieve symptomatologie... 16 1.2.2. Gedragsmatige
Nadere informatieLeven met dementie. Geef om je hersenen
Leven met dementie Geef om je hersenen Leven met dementie Stelt u zich eens voor dat u niet meer weet hoe u zich moet aankleden. Dat u verdwaalt in uw eigen huis of uw partner niet herkent. Dementie gaat
Nadere informatie