De Friese Meren vergeleken. Benchmark met twee Duitse watersportgebieden

Transcriptie

1 De Friese Meren vergeleken Benchmark met twee Duitse watersportgebieden

2 De Friese Meren vergeleken Benchmark met twee Duitse watersportgebieden

3 Colofon Kenniscentrum Recreatie, december 2010 Auteurs: Stijn Boode, Tanja Emonts, Suzanne van de Laar Projectleiding: Tinco Lycklama Redactie: Hanneke Gijsbertse In opdracht van: Projectbureau Friese Meren, dhr. W. van der Vegt en dhr. M. Terra Uitgever: Kenniscentrum Recreatie Raamweg HL Den Haag telefoon fax website:

4 Inhoudsopgave Samenvatting 5 1 Inleiding Aanleiding Doel en aanpak Leeswijzer 7 2 Gebiedsvergelijking Geografische en demografische kenmerken Samenvatting vergelijking geografische kenmerken 15 3 Toerismevergelijking Ontwikkeling watersportaanbod Ontwikkeling toerisme algemeen Waardering kwaliteit watersport aanbod 26 4 Watersport vergelijking Vergelijking huidig watersportaanbod Economische betekenis maritieme sector 40 5 Watersportbeleid en -marketing Watersportbeleid Marketing 51 6 Conclusies en aanbevelingen Overall conclusie Conclusies Aanbevelingen 60 Literatuurlijst 62 Kenniscentrum Recreatie 3

5 Bijlage 1 Verklarende woordenlijst 64 Bijlage 2 Gebiedsbeschrijving Friesland 65 Bijlage 3 Gebiedsbeschrijving Mecklenburg-Vorpommern 70 Bijlage 4 Gebiedsbeschrijving Brandenburg 76 Bijlage 5 Samenvatting interviewronde DWIF 80 Kenniscentrum Recreatie 4

6 Samenvatting In deze rapportage staat de vergelijking van de positie van de provincie Friesland als watersportgebied met twee Duitse watersportgebieden centraal. Doel van het onderzoek is: het vergelijken van de watersportgebieden in Brandenburg en Mecklenburg-Vorpommern met de Friese Meren om te achterhalen wat het huidige niveau en de ontwikkeling is van het watertoerisme in de Friese Meren. Hierbij wordt voornamelijk gekeken naar de pleziervaart. Huidig aanbod Friesland is als watersportgebied niet 1:1 te vergelijken met Mecklenburg- Vorpommern en Brandenburg. De reden is het grote verschil in omvang en gebiedskarakteristieken van Friesland in vergelijking met de Duitse watersportgebieden. Ieder gebied kent zijn eigen specifieke sterke en zwakke punten. In het algemeen geldt dat het watertoerisme en de maritieme sfeer het meest zichtbaar is in Friesland doordat de binnenmeren, het IJsselmeer en de Waddenzee op relatief korte afstand bijeen liggen. Friesland onderscheid zich op de dichtheid en kwaliteit van voorzieningen en de vele - aan het water grenzende bezienswaardige dorpen en steden. Mecklenburg-Vorpommern is door de combinatie van uitgestrekte bossen, heuvels en water een aantrekkelijk gebied zowel voor water- als landtoerisme. Bovendien zijn de watersportvoorzieningen de afgelopen jaren sterk uitgebreid en verbeterd en wil men de verbinding met het landtoerisme zoals fietsen, wandelen en wellness nog sterker maken. Ook de Oostzeekust is erg in trek bij de zeiltoerist. Voor Brandenburg geldt hetzelfde maar het watertoerisme in dit gebied staat met uitzondering van het bloeiende kanotoerisme (nog) niet op het niveau van Friesland en Mecklenburg-Vorpommern. Belangrijkste oorzaak is de tekortkomingen in de vaarinfrastructuur. Ontwikkeling Uit het onderzoek blijkt dat de groei van het watersporttoerisme in Friesland in de afgelopen 10 jaar geen gelijke tred houdt met de Duitse watersportgebieden. Dit wordt veroorzaakt door het feit dat Friesland marktleider is. Friesland is een ontwikkelde watersportbestemming terwijl de beide Duitse deelstaten groeimarkten zijn. Het is dan ook logisch dat deze opkomende bestemmingen nog volop groei kennen terwijl de groei in Friesland stagneert of afvlakt. Wil Friesland de marktleiderpositie behouden dan is doorontwikkeling en vernieuwing in het aanbod belangrijk om nieuwe groei te realiseren. Ondanks dat de groei niet gelijk opgaat laat Friesland wel groei zien op het gebied van: werkgelegenheid in het maritieme toerisme en de hele maritieme sector als gevolg van de toenemende jachtbouw aantal jachthavens aantal ligplaatsen in jachthavens. De marktleiderpositie van Friesland is duidelijk zichtbaar aan de volgende kenmerken: Gebiedskenmerken. Friesland heeft door haar relatief grote zichtbare wateroppervlak en aaneengesloten vaargebied met weinig sluizen een veel sterker watersportprofiel dan de twee Duitse deelstaten. Watersportaanbod. Friesland heeft relatief gezien (gecorrigeerd naar oppervlakte) het grootste aanbod. Absoluut gezien scoort Friesland het hoogste op het aantal verhuurboten en ligplaatsen in jachthavens. In de Duitse deelstaten is wel meer aandacht voor de kleine watersport. Voorzieningen. Friesland heeft relatief gezien de meeste voorzieningen zoals aanlegplaatsen en de sterke combinatie van dorpen en steden midden in het watersportgebied. Economische betekenis. Watersport heeft in Friesland relatief gezien (gecorrigeerd naar oppervlakte) de grootste economische betekenis in vergelijking met de Duitse deelstaten. Ook in absolute zin doet Friesland niet sterk onder voor de Duitse watersportgebieden. Kenniscentrum Recreatie 5

7 Beleid & Marketing Het watersportbeleid is het sterkst verankerd in Friesland, Mecklenburg- Vorpommern volgt kort daarop. In Brandenburg is watersporttoerisme onderdeel van natuurgeoriënteerd actief toerisme. De marketing richt zich in de Duitse deelstaten voornamelijk op de binnenlandse markt. Friesland is veel internationaler gericht. De Duitse deelstaten werken beter samen om de watersport te promoten. In de Duitse deelstaten is veel meer dan in Friesland gestuurd op serviceen kwaliteitssystemen op watersportgebied. Friesland heeft hier nog een inhaalslag te maken. Aanbevelingen Brandenburg is minder dan Mecklenburg-Vorpommern als concurrent te beschouwen voor zowel zeil- als motorboottoerisme. Het merengebied in Mecklenburg-Vorpommern is vooral concurrent op motorbootgebied; de Oostzeekust op zeilgebied. Het is aan te bevelen om sterker samen te werken met het IJsselmeer en de Wadden in de promotie naar de Duitse consument toe aangezien deze twee gebieden populairder zijn bij de Duitse boottoerist, dan de Friese Meren. Door samenwerking kunnen de Friese Meren beter op de kaart worden gezet. Friesland kan hiermee het voorbeeld volgen van de twee Duitse deelstaten die succesvol samenwerken op gebied van marketing in het Blaue Paradies, een groot watersportgebied dat ligt op de grens van de deelstaten. Voor Friesland is het belangrijk om de aandacht te verbreden van pleziervaart naar watersport en waterrecreatie. Vooral omdat er weinig groei en zelfs stabilisatie of afname plaatsvindt in zowel het motorboot- als zeiltoerisme. Zowel nieuwe vormen van watersport als de ontwikkeling van land-water arrangementen bieden kansen. In de promotie is het aanbieden van het totaalconcept water en land van belang. Aansluiting op de vraag van de waterrecreant en -toerist is hier cruciaal zodat het aanbod ook hierbij aansluit. Kenniscentrum Recreatie 6

8 1 Inleiding 1.1 Aanleiding Friesland zet zich sterk op de kaart als watersportgebied met de campagne Hou je van water, dan kom je naar Fryslân!. De provincie Friesland wil weten wat haar positie is als watersportgebied in vergelijking met andere watersportgebieden in Duitsland. Provinciale Staten van Friesland heeft in 2008 als één van de doelstellingen van de tweede fase van het Friese Merenproject tot 2015 geformuleerd: de groei van het watertoerisme van Fryslân moet minimaal gelijk zijn aan die van de Duitse watersportgebieden. In dit onderzoek brengt het Kenniscentrum Recreatie het huidige niveau van het watertoerisme (nulmeting) in beeld door de Friese Meren te vergelijken met twee Duitse watersportgebieden: Mecklenburg- Vorpommern en Brandenburg. Deze gebieden worden als concurrenten gezien omdat ze in enige mate vergelijkbaar zijn met de Friese Meren. 1.2 Doel en aanpak Doel van het onderzoek is: Het vergelijken van de watersportgebieden in Brandenburg en Mecklenburg-Vorpommern met de Friese Meren om te achterhalen hoe het huidige niveau en de ontwikkeling van het watertoerisme in de Friese Meren zich verhoudt tot de Duitse gebieden. Wij vergelijken de watersportgebieden door drie verschillende methoden: 1 Een deskstudie naar geografische gebiedskenmerken, watersportbeleid en marketing van de drie gebieden 2 Een vergelijking van beschikbare kengetallen op het gebied van toerisme en watersport in de drie gebieden 3 Een interviewronde onder Duitse ondernemers en belangenorganisaties in de twee Duitse gebieden naar ontwikkelingen in de watersportmarkt. De interviews zijn verricht door DWIF (Deutsche Wirtschaftswissenschaftliche Institut für Fremdenverkehr). Resultaten hiervan staan in bijlage 5. De resultaten van de drie methoden staan als één synthese in de conclusie verwerkt. De meeste kengetallen vergelijken we op basis van bestuurlijke eenheden (provincie Friesland en deelstaten Mecklenburg-Vorpommern en Brandenburg) omdat de watersportdata op het niveau van provincie/deelstaat verzameld worden. Waar mogelijk lichten we de afzonderlijke watersportgebieden eruit. 1.3 Leeswijzer In hoofdstuk 2 worden de drie gebieden beschreven en vergeleken aan de hand van geografische kenmerken en toeristische cijfers. Hoofdstuk 3 beschrijft de beschikbare kengetallen op het gebied van de watersport. Hoofdstuk 4 geeft het watersportbeleid en marketing van de drie gebieden weer. Hoofdstuk 5 bevat de conclusies en aanbevelingen. We kijken hierbij voornamelijk naar de pleziervaart (zeil- en motorboten). Indien er gegevens over bekend zijn, nemen we ook de kleine watersport (zoals kanovaren) mee. Oeverrecreatie (zoals zonnen en zwemmen) blijft in dit onderzoek buiten beschouwing, omdat hier nauwelijks tot geen gegevens over bekend zijn. Kenniscentrum Recreatie 7

9 Opmerkingen vooraf Beperkende factoren: In Friesland worden watersportdata nauwkeurig bijgehouden. Dit is in de deelstaten Brandenburg en Mecklenburg-Vorpommern niet het geval. Gegevens zijn hier beperkt aanwezig en gegevens die er zijn, zijn volgens geïnterviewden niet altijd betrouwbaar. Voor het watersportaanbod vergelijken we de absolute gegevens van de gebieden met het wateroppervlak van het gebied om de gegevens beter te kunnen vergelijken. Helaas is het niet mogelijk te vergelijken met het aantal overnachtingen of bootvakanties van boottoeristen, omdat deze gegevens voor de Duitse deelstaten ontbreken. Kenniscentrum Recreatie 8

10 Figuur 2.1: Locatie en grootte van de gebieden 2 Gebiedsvergelijking In dit hoofdstuk vergelijken we de bestuurlijke regio s en watersportgebieden op geografisch en toeristisch gebied. In bijlage 2, 3 en 4 staan de gebiedsbeschrijvingen van Friesland, Mecklenburg- Vorpommern en Brandenburg. Figuur 2.1 laat zien waar de gebieden zich bevinden en geeft inzicht in de grootte van de gebieden. 2.1 Geografische en demografische kenmerken Bevolkingsontwikkeling In figuur 2.2 staat het aantal inwoners van de gebieden weergegeven en de bevolkingsontwikkeling tot Hieruit blijkt dat Brandenburg de meeste en Friesland de minste inwoners heeft. Tussen 2008 en 2020 zal de bevolking in Mecklenburg-Vorpommern (-9,9%) en Brandenburg (-5,8%) fors dalen. De prognose voor Friesland is een stijging van 2% tot inwoners door het CBS. Na 2025 is ook hier bevolkingsafname voorspeld. Mecklenburg-Vorpommern wordt gekenmerkt door een diversiteit aan landschap en natuur. Uitgestrekte bossen, heuvels, moerassen en oneindig veel meren en rivieren. De deelstaat heeft 283 natuurreservaten, 110 landschapsreservaten en 3 nationale parken. Brandenburg is rijk aan natuur en heeft een glooiend landschap. Brandenburg heeft km² bossen, 240 natuurbeschermingsgebieden, 1 nationaal park, 3 biosfeerreservaten en 11 natuurparken. Kenniscentrum Recreatie 9

11 Figuur 2.2: Bevolkingsontwikkeling Imago /motieven om gebied te bezoeken Uit de nulmeting naar het imago van Friesland onder consumenten in 2005 naar het toeristisch marketingprofiel van Friesland (Marktplan, 2005) blijkt dat, als gevraagd wordt naar het imago van Friesland, het feit dat Friesland veel water heeft, veruit het meest spontaan wordt genoemd. Ook uit het consumentenonderzoek 2009 blijkt dat Friesland door veel toeristen geassocieerd wordt met water en alles wat met water gerelateerd is. Het belangrijkste motief om de regio Friese Meren te bezoeken zijn meren, plassen en kanalen. Volgens dit zelfde onderzoek van Toerdata Noord associëren toeristen Friesland met rust, ruimte en natuur. Ook gezelligheid, sfeervol en vriendelijk zijn eigenschappen die zij Friesland toedichten. Natuur, landschap en vriendelijkheid krijgen de hoogste waardering. De ondervraagden die nooit in Friesland zijn geweest hebben nauwelijks een beeld van deze provincie (Marktplan Adviesgroep, 2005). Mecklenburg-Vorpommern is bekend om de Oostzeekust en het eiland Rügen, het natuurschoon en de cultuur (Wirtschaftsministerium Mecklenburg-Vorpommern, 2010). Bron: CBS, Statistisches Amt Mecklenburg-Vorpommern en Amt für Statistik Berlin und Brandenburg Brandenburg staat bij bezoekers bekend om zijn natuur en landschap. Het natuurschoon staat op de eerste plaats als bezoekmotief; watersport op de tweede plaats (Ministerium für Wirtschaft des Landes Brandenburg, 2006). Opmerking: Meest recente peildatum voor Duitsland: 31 december 2008 Peildatum bevolking Friesland: 1 januari 2009 Kijken we naar het aantal inwoners per km² dan heeft Friesland er 193 (peildatum 1 januari 2010), Mecklenburg-Vorpommern 72 en Brandenburg 86 (peildatum 31 december 2008). Kenmerken landschap Friesland wordt gekenmerkt door een waterrijk en relatief vlak landschap met wadden, graslanden, meren en plassen, moerassen, heide en bossen. Friesland heeft 4 nationale parken en 2 nationale landschappen. Land- en wateroppervlakte Friesland heeft een totale oppervlakte van km² waarvan 656 km² binnenwater. De deelstaat Mecklenburg-Vorpommern heeft een totale oppervlakte van km², waarvan km² binnenwater. Brandenburg heeft een totale oppervlakte van km² waarvan km² binnenwater. De totale oppervlakte van deelstaat Mecklenburg- Vorpommern is bijna 5 keer zo groot als die van Friesland en die van Brandenburg 4 keer zo groot als Friesland, zie figuur 2.3. Kenniscentrum Recreatie 10

12 Figuur 2.3 : Oppervlakte totaal en binnenwater Figuur 2.4: Percentage binnenwateroppervlakte van totale oppervlakte Bron: CBS, Statistisches Amt Mecklenburg-Vorpommern en Amt für Statistik Berlin und Brandenburg Bron: CBS, Statistisches Amt Mecklenburg-Vorpommern en Amt für Statistik Berlin und Brandenburg Een vergelijking van de totale landoppervlakte en het binnenwateroppervlak tussen de drie gebieden laat zien dat de wateroppervlakte van Friesland bijna 3 keer groter is (11,4%) dan dat van Mecklenburg-Vorpommern (4,1%) en Brandenburg (4,3%). Zie figuur 2.4. Kenniscentrum Recreatie 11

13 Waterrijkheid gebieden Tabel 2.2 geeft een overzicht van de waterrijkheid van de drie gebieden. Tabel 2.2: Vergelijking waterrijkheid Wateroppervlakte meren (in km²) Friesland Mecklenburg- Vorpommern Rivieren (in km) Aandeel Kustlijn (in km) 103,5 (exclusief Wadden) geen Bevaarbaarheid 959 km vaarwegen (waterwegen geschikt voor kanoërs) Percentage wateroppervlak 11,4% 4,1% 4,3% Brandenburg (bevaarbare wateren voor motorboten) (ongemotoriseerde bevaarbare trajecten voor kanoërs) Bron: Provincie Friesland 2008, Ostseeinstitut Universität Rostock & DWIF, 2010, Ministerium für Bildung, Jugend und Sport des Landes Brandenburg, 2009 Friesland bezit een groot plassen- en merengebied (de Friese Meren) met ongeveer 300 km² meren, plassen en poelen met uiteenlopende recreatie mogelijkheden op en aan het water. De aangrenzende gebieden Waddenzee en IJsselmeer zijn voor watersporters bereikbaar via de Friese kustplaatsen die als het ware de poort vormen naar het grote water vanuit het merengebied. De grootste en belangrijkste Friese Meren zijn: Tjeukemeer (21 km²) Fluessen en Heegermeer (18,65 km²) Sneekermeer (12,26 km²) Slotermeer (11,16 km²) De meeste meren liggen in de zogenaamde Zuidwesthoek, maar ook de meren bij Grouw en Eernewoude worden meestal tot het Friese merengebied gerekend. Op de meren wordt veel gezeild, op de rivieren en kanalen zijn ook veel motorbootvaarders te vinden. Zie figuur 2.5 voor een overzicht van de meren op de kaart. Mecklenburg-Vorpommern heeft meren met een gezamenlijke oppervlakte van 724 km² en meer dan kilometer aan rivieren die voor een groot deel in verbinding staan met grote natuurgebieden. De Oostzeekust is rond km kilometer lang en Mecklenburg-Vorpommern heeft km voor aan kano geschikte vaarwegen. De grootste meren zijn: Müritz (117 km²) Schweriner See (61,5 km²) Plauer See (38,4 km²) Kummerower See (32,5 km²) Müritz is één van de grootste meren van Duitsland.(Bron: Tourismusverband Mecklenburg-Vorpommern en Tourismus-Marketing Brandenburg, 2009) Brandenburg is met circa meren en ruim km rivieren de waterrijkste deelstaat (qua binnenwater) van Duitsland. Veel wateren liggen in grote beschermde natuurgebieden zoals het Spreewald en de natuurparken Havelland en Uckermärkische Seen. Er is een directe verbinding met de Mecklenburgse merengebieden en het net van binnenwateren in Polen. Brandenburg heeft km water dat geschikt is voor motorboten en kilometer water dat geschikt is voor kanoën, maar geen wildwaterrivieren. (Ministerium für Bildung, Jugend und Sport des Landes Brandenburg, 2009). Kenniscentrum Recreatie 12

14 De grootste meren in Brandenburg zijn: Schwarmützelsee (12,1 km²) Schwielochsee (13,3 km²) Werbellinsee (8,0 km²) Stechlinsee (4,2 km²) Senftenberger See (1,5 km²) Watersportgebieden Friesland heeft drie watersportgebieden: Waddenzee IJsselmeer Friese Meren Figuur 2.5: kaart Friese Meren Mecklenburg-Vorpommern heeft verschillende watersportgebieden, die veelal met elkaar verbonden zijn via rivieren en kanalen. Grofweg zijn de gebieden te verdelen in de Oostzeekust en het landinwaarts gelegen Mecklenburgse merengebied (Mecklenburg-Vorpommern Seenplatte). Het binnenwater is zeer geschikt voor motorboten (waaronder hausboten) en kano s. In figuur 2.6 staan de gebieden afgebeeld. De Oostzeekust is voornamelijk geschikt voor zeilen en motorbootvaren. Ook vindt er veel cruise- en passagiersscheepvaart plaats. Van west naar oost liggen er de volgende watersportgebieden: de stad Wismar en de Mecklenburg-Vorpommerner Bucht De havenstad Rostock met badplaats Warnemünde De schiereilanden Fischland, Darss en Zingst met daartussen verschillende ondiepe baaien of lagunes (Bodden) Het eiland Rügen, de stad Stralsund en het Greifswalder Bodde Het Schiereiland Usedom en het Stettiner Haff, grenzend aan Polen Figuur 2.6: Watersportgebieden in Mecklenburg-Vorpommern Bron: Provincie Friesland Bron: DWIF, 2000 Kenniscentrum Recreatie 13

15 De belangrijkste watersportgebieden in Brandenburg zijn: Figuur 2.7: Watersportgebieden in Brandenburg Ruppiner gewässer und Obere Havel, ten zuidoosten van het Mecklenburg-Vorpommernse Merengebied Finowkanal-Webellinsee-Oder, in het noordoosten, grenzend aan Polen Flusslandschaft Untere Havelniederung und Elbe, grenzend aan Niedersachsen Potsdamer und Brandenburger Havelseen, ten westen van Berlijn Seenland Oder-Spree und Dahme Seengebiet, ten zuidoosten van Berlijn Spreewald, ten Noorden van Cottbus Lausitzer Seenland, in het uiterste zuidoosten Elbe-Elster-Region, in het uiterste zuidwesten Veel wateren in Brandenburg zijn geschikt voor kanovaren en motorbootvaren. Op de meren kan worden gezeild. In figuur 2.7 staan de gebieden weergegeven. In het Lausitzer Seenland (in het zuiden van Brandenburg) bestaan plannen om een omvangrijke watersportinfrastructuur te ontwikkelen. Door bruinkoolmijnen onder water te zetten worden rivieren en meren met elkaar verbonden en ontstaat een aaneengesloten watersportgebied van circa 500 ha 1. Deze ontwikkeling is interessant om te volgen. Bron: Ministerium für Wirtschaft Brandenburg, Meer informatie hierover is te vinden in het rapport De Toekomst van de Friese watersport van Kenniscentrum Recreatie Kenniscentrum Recreatie 14

16 2.2 Samenvatting vergelijking geografische kenmerken Friesland is 5 keer zo klein als Mecklenburg-Vorpommern en 4 keer zo klein als Brandenburg. Friesland heeft per km² de meeste inwoners en het aantal inwoners zal tot 2025 nog toenemen. Voor Mecklenburg-Vorpommern en Brandenburg is een bevolkingsafname voorspeld. Aantrekkelijke natuur en een glooiend landschap zijn belangrijke Unique Selling Points (USP s) voor de Duitse deelstaten. Friesland is, vergeleken met deze deelstaten, vlakker en heeft een meer open landschap. De USP van Friesland is waterrijkheid. Belangrijkste motief om Friesland te bezoeken zijn de meren, plassen en kanalen.consumenten associeren Friesland met rust, ruimte en natuur. Mecklenburg-Vorpommern en Brandenburg worden bezocht om het natuurschoon. Naast water zijn ook landgebonden activiteiten van groot belang voor bezoekers aan de Duitse deelstaten. Friesland heeft vergeleken met de Duitse watersportgebieden meer binnenwater dan land. Absoluut gezien hebben Mecklenburg- Vorpommern en Brandenburg het grootste oppervlak binnenwater. Friesland heeft drie geconcentreerde, vlakke en toegankelijke watersportgebieden. In Mecklenburg-Vorpommern en Brandenburg is het water meer verweven in het landschap, waardoor beide deelstaten meer watersportdeelgebieden hebben die over de deelstaat zijn verspreid. Mecklenburg-Vorpommern heeft grofweg een onderverdeling in twee gebieden: de Oostzeekust en het Mecklenburg-Vorpommernse Merengebied. In Brandenburg zijn zeven hoofdgebieden geïdentificeerd. Het watersportaccent ligt bij de Friese Meren vooral op zeilen en motorbootvaren. Het Oostzeegebied in Mecklenburg-Vorpommern is vooral geschikt voor zeil- en motorboten. Het binnenwater in Mecklenburg-Vorpommern is meer geschikt voor hausboten (kajuitmotorboten) en kano s. Brandenburg is het meest geschikt voor kanoën en motorbootvaren. Mecklenburg-Vorpommern heeft aan de Oostzee ook watertoerismevormen die het Friese Merengebied niet kent, zoals de cruisevaart. Kenniscentrum Recreatie 15

17 3 Toerismevergelijking Figuur 3.1: Aantal jachthavens 1999 en 2009 Ontwikkeling afgelopen 10 jaar In dit hoofdstuk wordt in paragraaf 3.1, de ontwikkeling van het watersportaanbod in de afgelopen 10 jaar kwantitatief vergeleken. In paragraaf 3.2 wordt de ontwikkeling van het toerisme in zijn totaliteit, kwantitatief vergeleken. In paragraaf 3.3 staat de kwaliteit van het watersportaanbod van de drie gebieden weergegeven. 3.1 Ontwikkeling watersportaanbod Het watertoerisme wordt in het aanbod van watersportvoorzieningen zowel kwantitatief als kwalitatief vergeleken. De volgende indicatoren zijn onderzocht: Jachthavens Verhuurboten Ligplaatsen Bron: Toerdata Noord, DWIF 2000 en Ostseeinstitut Universität Rostock & DWIF 2010, Faktenblatt Wassersport Brandenburg 2010, Ministerium für Wirtschaft des Landes Brandenburg Ontwikkeling jachthavens Absoluut en procentueel gezien is in Friesland het aantal jachthavens de afgelopen 10 jaar het sterkst gegroeid. Brandenburg kende een zeer kleine groei. In Mecklenburg-Vorpommern is het aantal jachthavens afgenomen. In Friesland groeide het aantal jachthavens van 189 in 1999 naar 219 in In Mecklenburg-Vorpommern daalde het aantal van 382 naar 350. In Brandenburg was er een lichte stijging van 61 naar 65 jachthavens (zie figuur 3.1). In Mecklenburg-Vorpommern heeft 40% van de marinas en wasserwanderrastplätzen ligplaatsen. 30% heeft ligplaatsen. Jachthavens met grote aantallen passantenplaatsen (>70% van het aantal ligplaatsen) zijn te vinden in het binnenmeren gebied bij de Müritzregio en Schweriner Seengebiet. In Brandenburg heeft het merendeel van de jachthavens minder dan 100 ligplaatsen (Ministerium für Wirtschaft des Landes Brandenburg, 2001) 2 Voor Mecklenburg-Vorpommern zijn de marinas en Wasserwanderrastplätze meegenomen, voor Brandenburg zijn alleen de marinas meegeteld aangezien de Wasserwanderrastplätze niet goed vergelijkbaar zijn met marinas. Kenniscentrum Recreatie 16

18 Het aantal jachthavens in Friesland is met 15,8% toegenomen. In Brandenburg was de groei 6,5%. In Mecklenburg nam het aantal jachthavens juist af met 8,4% (zie figuur 3.2). Figuur 3.2: Ontwikkeling jachthavens In 2000 waren er verhuurboten in Friesland. In 2009 waren het er ruim Dit betekent een afname met 12%. De afname werd vooral veroorzaakt door het aantal open zeilboten. In Brandenburg nam het aantal Hausbooten (kajuitmotorboten) juist toe met 45%, van 138 in 2000 tot 250 in 2009 (alleen kajuitboten, gegevens van zeil- en open motorboten zijn niet bekend voor 2009). In Mecklenburg-Vorpommern waren er 1200 verhuurboten in Voor Mecklenburg-Vorpommern zijn geen gegevens bekend voor het jaar Door het ontbreken van deze gegevens kan de ontwikkeling van het aantal verhuurboten voor de Duitse gebieden niet volledig in kaart worden gebracht (zie figuur 3.3). Figuur 3.3: Aantal verhuurboten Bron: Toerdata Noord, DWIF 2000 en Ostseeinstitut Universität Rostock & DWIF 2010, Faktenblatt Wassersport Brandenburg 2010, Ministerium für Wirtschaft des Landes Brandenburg 2001 Ontwikkeling verhuurboten Het aantal verhuurboten in Friesland is in de periode afgenomen. Dit komt met name door een afname in het aantal open zeilboten. Het aantal verhuurboten in Brandenburg verdubbelde in die periode. Voor Mecklenburg-Vorpommern zijn geen gegevens bekend over het jaar Bron: Toerdata Noord 2010b, Faktenblatt Wassersport Brandenburg, Ostseeinstitut Universität Rostock & DWIF 2010 Toelichting: - In Friesland gaat het om de categorieën: kajuitmotorboten, kajuitzeilboten, open zeilboten en platbodemboten. -In de gegevens van Mecklenburg-Vorpommern zijn met spierkracht aangedreven boten zoals kano s niet meegenomen. -In de gegevens van Brandenburg zijn alleen de Hausbooten (kajuitmotorboten) meegenomen. De kano s (1500) zijn buiten beschouwing gelaten. Kenniscentrum Recreatie 17

19 Ontwikkeling ligplaatsen Figuur 3.4: Aantal ligplaatsen in jachthavens Mecklenburg-Vorpommern kent relatief en absoluut gezien de grootste groei in ligplaatsen in jachthavens. In Friesland is het aantal ligplaatsen ook toegenomen. In Brandenburg ontbreken gegevens over 2000, het aantal ligplaatsen is in de laatste jaren waarschijnlijk toegenomen. De aantallen ligplaatsen zijn alleen te vergelijken voor de jaren 2000 en 2003 omdat gegevens van latere jaren voor de Duitse deelstaten ontbreken (zie figuur 3.4) Het aantal ligplaatsen in jachthavens is zowel in Friesland als in Mecklenburg-Vorpommern gestegen. In Friesland van naar ; een toename van 7,9% in 3 jaar tijd. In Mecklenburg-Vorpommern steeg het aantal ligplaatsen drie keer zo snel van naar (25%). Van Brandenburg zijn geen gegevens bekend voor 2000, maar uit DWIF (Deutsche Wirtschaftswissenschaftliche Institut für Fremdenverkehr) interviews is bekend dat het aantal is toegenomen in de laatste jaren. In 2003 waren er ligplaatsen in jachthavens, volgens het Ministerium für Bildung, Jugend und Sport des Landes Brandenburg was dit aantal nog gelijk in 2007 ( WEPIII). Bron: Toerdata Noord, Ostseeinstitut Universität Rostock &DWIF 2010 en Ministerium für Bildung, Jugend und Sport des Landes Brandenburg Kenniscentrum Recreatie 18

20 Samenvatting ontwikkeling toeristisch aanbod watersport Absoluut en procentueel gezien is in Friesland het aantal jachthavens de afgelopen 10 jaar het sterkst gegroeid. Brandenburg kende een zeer kleine groei. In Mecklenburg-Vorpommern is het aantal jachthavens afgenomen. Het aantal verhuurboten in Friesland is in de periode afgenomen. In Brandenburg verdubbelde het aantal, maar het aantal is nog steeds beperkt. Voor Mecklenburg-Vorpommern zijn geen gegevens bekend over het jaar Mecklenburg-Vorpommern kent relatief en absoluut gezien de grootste groei in ligplaatsen in jachthavens. In Friesland is het aantal ligplaatsen ook toegenomen. In Brandenburg ontbreken gegevens over 2000, maar het aantal ligplaatsen is in de laatste jaren waarschijnlijk toegenomen. Groeivergelijking toeristisch aanbod watersport van gebieden t.o.v. elkaar Friesland Mecklenburg- Brandenburg Vorpommern Aantal jachthavens Aantal verhuurboten Aantal ligplaatsen in jachthavens = sterke groei = groei =afname Kenniscentrum Recreatie 19

21 3.2 Ontwikkeling toerisme algemeen De ontwikkeling van het toerisme in zijn totaliteit wordt in dit hoofdstuk kwantitatief vergeleken en minder diepgaand dan het watertoerisme uit de vorige paragraaf. De volgende aspecten zijn onderzocht: Werkgelegenheid recreatie en toerisme Bestedingen/omzet Overnachtingen Vakantiegangers Buitenlandse bezoekers voor 2006 bekend ( fte) wat neerkomt op 4,5% van de totale werkgelegenheid (Ministerium für Wirtschaft des Landes Brandenburg, 2006). In figuur 3.5 staan de percentages weergegeven. Van de Duitse deelstaten is niet bekend hoe het aantal fte s is verdeeld over het aantal banen. Het aantal banen zal hoger liggen omdat niet alle banen fulltime zijn. Figuur 3.5: Werkgelegenheid in recreatie en toerisme als percentage van de totale werkgelegenheid Werkgelegenheid recreatie en toerisme Vanwege het ontbreken van onderzoeksgegevens kan de werkgelegenheidsontwikkeling tussen de drie gebieden niet goed worden vergeleken. Op basis van de cijfers die bekend zijn kan wel de conclusie worden getrokken dat de werkgelegenheid van de recreatie en toerisme sector als percentage van de totale werkgelegenheid op dit moment in Friesland het grootst is. Mecklenburg volgt kort daarop. In Brandenburg draagt de toerisme en recreatiesector een bescheiden deel bij aan de totale werkgelegenheid. De ontwikkeling van de werkgelegenheid in de toeristische sector kan niet eenvoudig worden vergeleken omdat de gegevens voor de drie gebieden niet volledig zijn. Voor Friesland zijn gegevens van 2009 bekend (banen=full + parttime) wat neerkomt op 11% van de totale werkgelegenheid (Toerdata Noord, 2010b) 3. In Mecklenburg-Vorpommern was in fte werkzaam in de toerisme en recreatiesector. (Wirtschaftsministerium Mecklenburg-Vorpommern, 2010). Dit komt neer op 10% van de totale werkgelegenheid. In Brandenburg zijn alleen cijfers Bron: Toerdata Noord 2010b, Wirtschaftsministerium Mecklenburg-Vorpommern 2010, Ministerium für Wirtschaft des Landes Brandenburg. Toelichting: -gegevens zijn van verschillende jaren: Friesland (2009), Mecklenburg-Vorpommern (2009), Brandenburg (2006) In deze werkgelegenheidscijfers zijn directe en indirecte werkgelegenheid meegenomen voor alle drie de gebieden. 3 In 2008 was het aantal banen en het percentage van de totale werkgelegenheid 11,1% Kenniscentrum Recreatie 20

22 Bestedingen/omzet Op basis van de beschikbare gegevens kan voor de bestedingen geen volledig onderbouwde vergelijking worden gemaakt. Uit de gegevens valt op dat de verblijfstoerist in Mecklenburg-Vorpommern veel meer per dag besteed dan de verblijfstoerist in Friesland ( 74 t.o.v. 44). De bestedingen van de dagtoerist lijken in Mecklenburg-Vorpommern en Brandenburg lager te zijn dan in Friesland. In Friesland werd in 2009 volgens het consumentenonderzoek Toerisme per dagtoerist 39,- 4 en per verblijfstoerist 44,- 5 per dag besteed (Toerdata Noord, 2010a). De totale toeristische uitgaven in Friesland bedroegen in miljoen en in miljoen (waarvan 456 miljoen euro werd besteed door dagtoeristen en 513 miljoen door verblijfstoeristen) (Toerdata Noord, 2009 & 2010a) Van Mecklenburg-Vorpommern is bekend dat de totale toeristische bruto omzet (bestedingen) 3,5 miljard was in 2004 (Wirtschaftsministerium Mecklenburg-Vorpommern, 2006). Volgens onderzoek (2010) uitgevoerd door de Wirtschaftsministeriën des Bundes en Länder werd in per dag uitgegeven door de verblijfstoerist. De bestedingen van de dagtoerist in 2009 zijn niet bekend. Volgens DWIF gaven dagtoeristen in ,60 per dag uit (DWIF, 2006). Overnachtingen In de periode is het aantal overnachtingen het sterkst gegroeid in Mecklenburg-Vorpommern (+11%) gevolgd door Brandenburg met een groei van 6,5%. Friesland kende in deze periode 1,2% groei van het aantal overnachtingen en blijft relatief gezien duidelijk achter. Absoluut gezien telt Mecklenburg-Vorpommern ook de grootste groei in overnachtingen. Als we de groei afzetten tegen de gebiedsoppervlaktes dan kent Friesland relatief gezien duidelijk de grootste groei in overnachtingen. Wanneer we kijken naar het aantal overnachtingen dan blijkt dat Mecklenburg-Vorpommern verreweg de meeste overnachtingen boekt, op grote afstand gevolgd door Friesland en Brandenburg (zie figuur 3.6). Het aantal overnachtingen in Friesland is niet helemaal goed te vergelijken met Mecklenburg-Vorpommern en Brandenburg. Bij Friesland worden alle overnachtingen in commerciële accommodaties meegenomen, terwijl in Duitsland overnachtingen van bedrijven met minder dan 9 bedden niet zijn meegenomen. Wanneer in Friesland dezelfde regel wordt toegepast, komt het aantal overnachtingen lager uit. Het aantal overnachtingen in Friesland en in de twee Duitse deelstaten is te zien in figuur 3.6. In Brandenburg was de totale toeristische bruto omzet (=bestedingen) 3,3 miljard in Bekend is dat de verblijfstoerist 38,30 per dag besteedde en de dagtoerist 20,10 in Inclusief eten & drinken, entree, boodschappen, cadeautjes, tussendoortjes 5 Inclusief logies, vervoer, cadeautjes. eten & drinken, boodschappen, entree, tussendoortjes Kenniscentrum Recreatie 21

23 Figuur 3.6: Aantal overnachtingen Figuur 3.7: Ontwikkeling aantal overnachtingen Bron: Toerdata Noord, Statistisches Amt Mecklenburg-Vorpommern, Amt für Statistik Berlin- Brandenburg Bron: Toerdata Noord, Statistisches Amt Mecklenburg-Vorpommern, Amt für Statistik Berlin- Brandenburg Noot: -Voor Mecklenburg-Vorpommern Vorpommern en Brandenburg zijn meegenomen: overnachtingen in commerciële bedrijven met > 9 bedden en campingovernachtingen -In Toerdata Noord zijn meegenomen: alle commerciële overnachtingen (ook van bedrijven met < 9 bedden) inclusief slaapplaatsen van verhuurjachten Als we het aantal overnachtingen in de periode per km² landen wateroppervlakte berekenen, blijkt dat in Friesland, relatief gezien, duidelijk meer overnachtingen plaatsvinden dan in de Duitse deelstaten. Dit komt omdat Mecklenburg-Vorpommern en Brandenburg respectievelijk 5 tot 4 keer groter zijn dan Friesland. Zie figuur 3.8. Uit figuur 3.7 blijkt dat Friesland achterblijft bij de groei in het aantal overnachtingen van (1,2% groei). Mecklenburg-Vorpommern is het sterkst gegroeid met 11%. Het aantal overnachtingen in Brandenburg steeg met 6,5%. Kenniscentrum Recreatie 22

24 Figuur 3.8: Ontwikkeling aantal overnachtingen per km Figuur 3.9: Ontwikkeling aantal vakantiegangers totaal Bron: Toerdata Noord, Statistisches Amt Mecklenburg-Vorpommern, Amt für Statistik Berlin- Brandenburg Aantal vakantiegangers De beide Duitse gebieden vertonen tussen een sterke groei in het aantal vakantiegangers (Mecklenburg-Vorpommern +115% en Brandenburg +70%). In Friesland daalde in die periode het aantal vakantiegangers met bijna 9%. Ook in absolute aantallen worden de Duitse deelstaten door vakantiegangers veel meer bezocht dan Friesland. De Duitse gebieden zijn 4 tot 5 keer zo groot als Friesland en de absolute verschillen zijn daardoor verklaarbaar. Bron: CBS&TRN, 2002, CBS&NBTC 2009, Statistisches Amt Mecklenburg-Vorpommern, Amt für Statistik Berlin-Brandenburg In de beide Duitse deelstaten is het aantal vakantiegangers tussen 1995 en 2008 sterk gegroeid. Uit figuur 3.9 blijkt dat het aantal vakantiegangers in Mecklenburg-Vorpommern meer dan verdubbelde (115%). In Brandenburg was de toename 70%. In Friesland daalde het aantal vakantiegangers daarentegen met bijna 9%. Het totaal aantal vakantiegangers staat in figuur 3.10 weergegeven. Kenniscentrum Recreatie 23

25 Figuur 3.10: Aantal vakantiegangers Het aandeel buitenlandse bezoekers op het totaal, is de afgelopen jaren wel iets gestegen, maar de groei was in Mecklenburg-Vorpommern (4,5% in 2008) relatief klein in vergelijking met Friesland (16,8% in 2008) en Brandenburg (9,3% in 2008). Friesland ontvangt relatief gezien bijna 2 keer zoveel buitenlandse toeristen dan Brandenburg en zelfs bijna 4 keer zo veel als Mecklenburg-Vorpommern. Verder valt op dat het aantal buitenlandse toeristen in Friesland en Brandenburg steeg en in Mecklenburg- Vorpommern de laatste twee jaar gelijk bleef (zie figuur 3.11). Volgens de laatste berichten (Tourpress, artikel 2010) is Mecklenburg-Vorpommern wel steeds meer in trek bij Nederlanders. Het aantal Nederlandse toeristen is verviervoudigd in de afgelopen 10 jaar. Nederland is het belangrijkste herkomstland van toeristen voor zowel Mecklenburg-Vorpommern als Brandenburg. Figuur 3.11: Percentage buitenlandse bezoekers op totaal vakantiegangers Bron: CBS&TRN, 2002, CBS&NBTC 2009, Statistisches Amt Mecklenburg-Vorpommern en Statisches Amt Brandenburg Opmerking: Toerdata Noord geeft geen inzicht in het aantal vakantiegangers, daarom is hier met CBS&TRN en CBS&NBTC cijfers gewerkt. Toerdata Noord neemt meer gegevens mee in de meetmethode dan CBS&TRN en CBS&NBTC. Deze gegevens kunnen niet één op één worden vergeleken met Toerdata Noord. Buitenlandse bezoekers Het aandeel buitenlandse vakantiegangers op het totaal is in Friesland in de periode met 16,8%, het sterkst gegroeid. De groei in Brandenburg en Mecklenburg-Vorpommern was met resp. 9,3% en 4,5% beduidend kleiner. Voor Friesland zijn de buitenlandse toeristen voornamelijk afkomstig uit Duitsland. Mecklenburg-Vorpommern en Brandenburg kennen een sterke groei van het aantal Nederlanders. Bron: CVO, Statistisches Amt Mecklenburg-Vorpommern en Statisches Amt Brandenburg Kenniscentrum Recreatie 24

26 Samenvatting ontwikkeling toerisme algemeen De werkgelegenheid van de recreatie en toerisme sector als percentage van de totale werkgelegenheid is in Friesland het grootst. Mecklenburg volgt kort daarop. Brandenburg blijft achter. Op basis van de beschikbare gegevens kan voor de ontwikkeling van bestedingen geen volledig onderbouwde vergelijking worden gemaakt. Uit de gegevens valt op dat de verblijfstoerist in Mecklenburg-Vorpommern veel meer per dag besteed dan de verblijfstoerist in Friesland ( 74 t.o.v. 44). De bestedingen van de dagtoerist lijken in Mecklenburg-Vorpommern en Brandenburg lager te zijn dan in Friesland. In de periode is het aantal overnachtingen het sterkst gegroeid in Mecklenburg-Vorpommern (+11%) gevolgd door Brandenburg met een groei van 6,5%. Friesland kende in deze periode 1,2% groei van het aantal overnachtingen en blijft relatief gezien duidelijk achter. Absoluut gezien telt Mecklenburg- Vorpommern ook de grootste groei in overnachtingen. Per km 2 heeft Friesland de meeste overnachtingen. De beide Duitse gebieden vertonen tussen een sterke groei in het aantal vakantiegangers (Mecklenburg-Vorpommern +115% en Brandenburg +70%) In Friesland daalde in die periode het aantal vakantiegangers met bijna 9%. Ook in absolute aantallen worden de Duitse deelstaten door vakantiegangers veel meer bezocht dan Friesland. De Duitse gebieden zijn 4 tot 5 keer zo groot als Friesland en de absolute verschillen zijn daarom verklaarbaar. Het aantal buitenlandse toeristen t.o.v. het totaal aantal toeristen is in Friesland sneller gegroeid dan in Mecklenburg-Vorpommern en Brandenburg. Voor Friesland komt de groei met name uit Duitsland. Het aandeel Nederlandse toeristen groeit de laatste jaren wel sterk in de twee Duitse gebieden. Groeivergelijking toerisme algemeen van gebieden Friesland Mecklenburg- Brandenburg Vorpommern Aantal overnachtingen Aantal vakantiegangers Aantal buitenlandse toeristen = sterke groei = groei =kleine groei of afname Kenniscentrum Recreatie 25

27 3.3 Waardering kwaliteit watersport aanbod De volgende kwalitatieve aspecten ten aanzien van watersport zijn onderzocht: Infrastructuur Voorkeursbestemming Duitse watersporttoeristen Kwaliteit aanbod volgens Duitse toeristen Kwaliteit- en informatiesystemen Infrastructuur Zowel in Friesland, Mecklenburg-Vorpommern als Brandenburg wordt veel geïnvesteerd in infrastructuur. Het Oostzee gebied in Mecklenburg-Vorpommern en Brandenbrug als geheel blijft wel achter. Belangrijk aandachtspunt voor Friesland is de verbetering van voorzieningen/activiteiten/attracties en faciliteiten. In de Duitse deelstaten missen waterverbindingen tussen watersportgebieden en komt de maritieme sfeer onvoldoende tot uiting op het land. In Friesland is wel aandacht voor het maritieme op het land. Zowel in Friesland als de twee Duitse gebieden wordt bediening van sluizen als aandachtspunt genoemd. In het Friese Merengebied wordt al jaren flink geïnvesteerd in de watersportinfrastructuur. Vanaf 2007 is er ook aandacht voor de ruimtelijke kwaliteit. Uit het botenpanelonderzoek van NBTC-NIPO Research blijkt dat de Nederlandse watersporttoeristen bij de Friese Meren de meeste waardering hebben voor havenvoorzieningen en dorpsilhouet. Daarna komen herkenbaarheid havenfront en horecavoorzieningen en als laatste voorzieningen in het dorp. In consumentenonderzoek 2009 van Toerdata Noord (2010a) geven dagtoeristen vijf verbeterpunten voor het Friese Merengebied aan. Op de eerste plaats staat voorzieningen /activiteiten /attracties /faciliteiten. Op de tweede plaats staat dat er niets verbeterd hoeft te worden. Op de overige plaatsen staan promotie & informatievoorziening, VVV, milieu (afval, hondenpoep) en winkelen. Ook verblijfstoeristen vinden het belangrijkste verbeterpunt voorzieningen /activiteiten /attracties /faciliteiten. Op de overige plaatsen staan sfeer (drukte/rust/cultuur/gebouwen, etc.), flora & fauna, horeca & uitgaan en infrastructuur/ wegwerkzaamheden. Uit onderzoek naar vaargedrag in Friesland in 2007 (Waterrecreatieadvies) blijken de belangrijkste verbeterpunten voor Friesland: bediening en bedieningstijden van bruggen en sluizen, de betaalbaarheid van de watersport in het algemeen (bruggeld, liggeld en toeristenbelasting), voorzieningen bij havens en aanlegplaatsen, baggeren van de vaarwegen en meren, het volgen van de regels (vooral door huurboten) en meer controle op de snelle watersport buiten de daartoe aangewezen gebieden. In Mecklenburg-Vorpommern is de infrastructuur de laatste jaren sterk ontwikkeld. Er is een verdicht netwerk van havens, rustplaatsen, waterwegen en servicefaciliteiten. Andere belangrijke verbeteringen zijn modernisering en automatisering van sluizen, bewegwijzering en focus op kwaliteit. Uit interviews in jachthavens (Ostseeinstitut Universität Rostock & DWIF, 2010) blijkt dat bij de keuze voor een jachthaven de ligging en ervaringen van watersporters een belangrijke rol spelen. De dichtheid en verdeling van jachthavens over het gebied is volgens de respondenten goed in het binnenland, maar slecht aan de kust. Aan de Oostzee is het netwerk van wateren niet goed ontsloten en er zijn onvoldoende havens. In Brandenburg wordt sterk ingezet op verbetering van de infrastructuur. Een aantal grote jachthavenprojecten gaf de infrastructuur een grote impuls. De focus ligt nu vooral op het moderniseren en vergroten van het aanbod van eenvoudige aanlegplaatsen. Ondanks deze inspanningen vinden bezoekers nog altijd dat er onvoldoende aanbod is aan jachthavens en eenvoudige aanlegplaatsen. In Brandenburg vond specifiek onderzoek onder boottoeristen plaats in 2010 door PROJECT M. Boottoeristen vinden dat de infrastructuur nog wel kan verbeteren. Vooral simpele aanlegplaatsen en waterverbindingen ontbreken waardoor men geen rondtocht kan maken maar weer dezelfde weg terug moet. 35% mist aanlegplaatsen met goede service en goede voorzieningen. Het aantal en de kwaliteit van de aanlegplaatsen is ook een aandachtspunt bij 15% van de ondervraagden. 23% vindt dat er onvoldoende tankstations zijn, 15% vindt bewegwijzering een aandachtspunt. Kenniscentrum Recreatie 26

28 Belangrijke overige knelpunten in beide Duitse deelstaten zijn volgens DWIF interviews: De maritieme sfeer komt niet tot uiting op het land. Er zijn weinig toeristische waterfronten/ pieren en ook de gastronomie speelt weinig in op de watersport. Ontbrekende verbindingen tussen toeristisch aanbod op water en op het land. Er zijn weinig arrangementen waarbij deze twee gecombineerd worden. Hier wordt momenteel aan gewerkt. Ook ontbreekt bewegwijzering op het water naar toeristisch interessante plekken op het land. Lange wachttijden bij sluizen in het hoogseizoen wegens drukte. Zelfbediening bij automatische sluizen leidt nogal eens tot problemen. Kano faciliteiten ontbreken nogal eens, vooral bij sluizen. Hier moet de kano over land getransporteerd worden. Het voordeel van varen in Friesland is dat het waterpeil gelijk is. Dit in tegenstelling tot de Duitse gebieden waar het waterpeil erg fluctueert en er dan ook veel sluizen zijn die nogal eens voor opstoppingen zorgen, vooral in het hoogseizoen. Het Oostzeegebied van Mecklenburg-Vorpommern heeft vergeleken met Nederland en zeker vergeleken met Brandenburg, een leidende positie wat betreft zeiltoerisme uit Duitsland en dan met name uit Nordrein Westfalen en Niedersachsen. Het IJsselmeer en de Wadden zijn de meest bezochte zeilgebieden in Nederland. Wat betreft hausboottoerisme scoren de Mecklenburger Seenplatte en Friesland vergelijkbaar. Brandenburg blijft achter. In het motorboottoerisme is Nederland leidend. Op basis van onderzoek is gebleken dat Friesland (28% IJsselmeer, 18% Waddenzee en 17% Friese Meren) hier een belangrijk bijdrage in heeft. Nederland en dus ook Friesland blijft achter wat betreft surfen, duiken waterskien/ wakeboarden en kanotoerisme. Brandenburg is het gebied voor het kanotoerisme. Voorkeursbestemmingen Duitse watersporttoeristen In 2010 heeft het NBTC onder de Duitse watersporters (met name afkomstig uit Nordrein Westfalen en Niedersachsen) onderzoek gedaan naar de markt en bestemmingen voor bootvakanties. Hieruit blijkt het volgende: Duitsers varen het meest in eigen land (49%). 54% is de score voor varen met een kajuitzeilboot en 43 % met een kajuitmotorboot. Nederland (36%) is daarna de meest bezochte bestemming. De kajuitzeiljacht scoort 39% en de kajuitmotorboot 35%. In Nederland wordt het IJsselmeer het meest bezocht (39%) gevolgd door de Waddenzee (36%) en de Friese Meren (17%). Deels liggen de Wadden en het IJsselmeer in Friesland. Dit betekent dat Friesland een veelbezocht vaargebied is. Het Deltagebied in Zeeland (15%) staat kort achter de Friese Meren op de 4 e plaats. De Waddenzee en het IJsselmeer blijven voor de komende drie jaar de meest geplande vaarbestemming, gevolgd door de IJssel en het Deltagebied. De Friese Meren staat op plaats 5. Het IJsselmeer en de Waddenzee worden in Nederland veel bezocht door kajuitzeiljachten en de Friese Meren wordt meer door motorboten bezocht. In Duitsland is de Ostsee grenzend aan Mecklenburg-Vorpommern de meest bezochte vaarbestemming (52%) gevolgd door de Deutsche Nordsee (49%). De Mecklenburger Seenplatte volgt als 3 e met 28% maar is met 45% veruit de meest bezochte bestemming voor kajuitmotorboten. Brandenburg/Berlijn staat met 19% op de 5 e plaats (28% kajuitmotorboten). De deelstaat Mecklenburg-Vorpommern is door Duitsers het meest bezochte vaargebied in de afgelopen drie jaar. De Deutsche Nordsee en Bodensee volgen voor Brandenburg/Berlijn wat als vaarbestemming wel veel wordt bezocht door kajuitmotorboten. De Deutsche Ostsee is een typische bestemming voor zeiljachten, de Mecklenburger Seeenplatte en Brandenburg/Berlin zijn echte motorbootbestemmingen. 46% van de Duitse watersporters is in het bezit van een motorboot en 36% heeft een zeilboot. 17% bezit een motorsailer. De Duitse watersportdoelgroep is iets meer gericht op motorboten. 65% van de Duitse Kenniscentrum Recreatie 27

29 watersporters huurt voor zijn/haar vakantie en 35% heeft een boot in eigendom. De verhouding gehuurde zeiljachten/motorboten is gelijk. De marktpositie van Duitse deelstaten op het gebied van de watersport is door DWIF met Nederland vergeleken op basis van de volgende zes criteria: Natuurlijke omstandigheden (peil, stand, conditie) Inrichting van de infrastructuur Breedte en diepte (kwaliteit) van het aanbod Bijzonder aanbod Randvoorwaarden Kwaliteitsmanagement Verklaring symbolen +++ Zeer goede, uitgebreide infrastructuur en aanbod aanwezig ++ Goede infrastructuur en aanbod voorhanden + Basisinfrastructuur en aanbod voorhanden Opmerking bij tabel: Een Hausboot is een motorboot die woon- en transportmiddel combineert en tijdens vakantie meestal op binnenwateren gebruikt wordt. Deze boot mag zonder vaarbewijs gevaren worden. Vergelijkbaar met een kajuitmotorboot. Een motorboot is een motorboot zoals we in Nederlandse termen gewend zijn. Dit leverde het volgende beeld op (zie tabel 3.1). Tabel 3.1 Marktpositie van de Duitse deelstaten t.o.v. Nederland Mecklenburg- Vorpommern Brandenburg Nederland Zeilen Hausboot Motorboot Surfen Duiken Waterski en wakeboard Kano Bron:Ostseeinstitut Universität Rostock &DWIF 2010 Kenniscentrum Recreatie 28

30 In deze vergelijking heeft Mecklenburg-Vorpommern (door het Oostzeegebied), vergeleken met Nederland en zeker vergeleken met Brandenburg, een leidende positie wat betreft zeiltoerisme. Wat betreft hausboottoerisme staan Mecklenburg-Vorpommern en Nederland op dezelfde plaats. Brandenburg blijft achter, behalve op kanogebied. Kijken we naar motorboottoerisme dan staat Nederland op kop. Nederland blijft achter wat betreft surfen, duiken waterskien/wakeboarden en kanotoerisme. Onderzoek van het NBTC onder Duitse watersporters, naar de bootvakanties in Nederland wijst het volgende uit: Tabel 3.2 Waardering belang aanbodaspecten Aanbodaspect Zeiljacht Motorjacht Mooie vaargebieden 1 2 Goede prijs/kwaliteitverhouding 2 1 Kwaliteit toeristisch aanbod volgens Duitse watersporttoeristen De Duitse watersporttoeristen hechten het meeste belang aan mooie vaargebieden, een goede prijs/kwaliteitverhouding, de vriendelijke bevolking, voldoende aanlegmogelijkheden en veel vaarroutes. Het Duitse Ostseegebied scoort hoger op de prijs/kwaliteit verhouding bij Duitse zeiltoeristen. Het IJsselmeer en de Wadden scoren hoger op de vriendelijke bevolking. Bij Duitse motorboottoeristen scoort Duitsland (Mecklenburg/Brandenburg) beter op de kwaliteit van het vaargebied/routes en bezienswaardige steden. Nederland wordt beter gewaardeerd in aanleg-, bootverhuurmogelijkheden, prijs/kwaliteitverhouding en haar vriendelijke bevolking. Vriendelijke bevolking 3 4 Voldoende aanlegmogelijkheden 4 3 Veel vaarroutes 5 5 Bezienswaardige steden bereikbaar vanaf het water 6 6 Voldoende ontspanningsmogelijkheden op de wal 7 7 Voldoende strandjes/zwemmogelijkheden 8 9 Voldoende en goed bootverhuurmogelijkheden 9 8 Goede kwaliteit jachthavens Bron: Onderzoek bootvakanties van Duitsers in Nederland, NBTC, 2010 In het onderzoek van het NBTC naar bootvakanties van Duitsers is voor zeilboten de concurrentiepositie van Nederland vergeleken met de o.a. de Duitse Ostsee. Aangezien het IJsselmeer en de Waddenzee de meeste bezochte vaargebieden zijn voor Duitse zeilboottoeristen, mogen we de beoordeling van de kwaliteit van aanbodaspecten voor Nederland in belangrijke mate toespitsen op het IJsselmeer en de Wadden. In onderstaande tabel is de waarderingsvergelijking van de Duitse zeiltoerist van het aanbod in de Deutsche Ostsee en Nederland. Duitsers die Nederland hebben aangedaan met een zeiljacht vinden bezienswaardige steden die goed bereikbaar zijn vanaf het water ook goed bij ons land passen. Kenniscentrum Recreatie 29