9 Bijensterfte. Aandeordeishetspoeddebatoverbijensterfte. Devoorzitter: Despreektijdisvastgesteldopdrieminutenperfractie.

Transcriptie

1 TK Bijensterfte Aandeordeishetspoeddebatoverbijensterfte. Despreektijdisvastgesteldopdrieminutenperfractie. Voorzitter.Landbouwgifmetneonicotinoïdenalsimidaclopridisduizendkeergiftigervoorhoningbijendan DDT. Daarmeelijkthetmoeilijkteontkennendatditgif nietmetdemassalebijensterftevandoenheeft.erligt echtereenmiljardenbelangachterdeverkoopvanlandbouwgif.uiteenuitzendingvanzembla,demoordopde honingbijgenaamd,blijktdatditbelangnauwverweven ismetbepaaldeelementenuitdewetenschappelijkewereldendanmetnameuitwageningenuniversity.internationaalzeggenveelerkendewetenschappersenblijkt uitwetenschappelijkerapportenjuistdatlandbouwgifeen oorzaakisvandemassalebijensterfte.innederlandzittendr.vandersluijsvandeuniversiteitutrechtentoxicoloogdr.tennekesopdezelijn.verderverwijsiknaardr. Blacquièreenhetrecenterapportvanhetmilieubureau vandeverenigdenaties,waarinletterlijkstaatdatstudies hebbenuitgewezendatdechemicaliënhetrichtingsgevoel,dehersenfunctieenhetmetabolismevanbijenaantasten.opdegrootsteinternationaleconferentievanbijenexpertsooitgehouden,isgeconcludeerddatdenieuwe bestrijdingsmiddeleneengrotebedreigingvormenvoor bijen.ikhebdezerapportenbijme,iklaatdeledennueen aantalvandezerapportenzien. Erisduseenbehoorlijkeconsensusdathetlandbouwgifbijdraagtaandesterftevanbijen.Devraagisinwelkematedithetgevalis,maardathetgifbijdraagt,lijkt welhaastzeker.desterfteonderbijenenvlindersiszo zorgwekkenddatweonsnietkunnenveroorlovenomdezeoorzaaktenegerenofteontkennen.debasisdieaangedragenwordtomdezeoorzaaktekunnennegerenis hetrapportvanmejuffrouwvisser.ookdathebikhier bijme.mejuffrouwvisserheeftalsstagiaireonderzoek gedaan.alsstudentvandechristelijkagrarischehogeschooldrontenheeftzijditonderzoeknaarbijensterfte uitgevoerd.zijconcludeertdatimidaclopridinoppervlaktewatergeenrelevantefactoris. Nuishetzodatstagiaireszekernuttigonderzoekkunnenverrichteneneenstageisnatuurlijkeennuttigleerinstrument,maarditstageonderzoekisnooitgepubliceerd ineenwetenschappelijktijdschriftenisooknietuitgevoerddooreenafgestudeerdpersoondiekonbeschikken overdevolledigegegevens.ookzijninhetonderzoekde huidigeoverschrijdingenvanhetgevaarlijkelandbouwgifinonsoppervlaktewaternietmeegenomen.datkande studentenieteuvelwordengeduid,maarwatwelkwalijk is,isdatzoweldestaatssecretarisalshetcollegevoorde toelatingvangewasbeschermingsmiddelenenbiociden zichopdatonderzoekbaseert.ikvraagdestaatssecretaris waaromhijzichbaseertopdateneonderzoekendeonderzoekendieikbijmijheb,negeert.erkenthijdatditonevenwichtigisendathetbetermoet? DeSPwileenmoratorium.Wehebbenditalvakergezegdenikwilhetnunogmaalsbepleiten.Wezijnbezig metonderzoek.latenwedatafwachtenennubijtwijfel nietinhalen. AfrondendwilikevenstilstaanbijdeonafhankelijkheidvanWageningenUniversity.Ishetnietzodatdeze universiteitteafhankelijkisvanderdegeldstromen,dus geldvandeindustrie?ikhebtrouwvanvandaagbijme. Erstaateenartikelinoverdecensuurdieopdeuniversiteitisgepleegd.Erzijnfoto'stentoongesteldvaneenplofkipeneennerts,endezefoto'szijndoorWageningenUniversityverwijderd.Deredendaarvoorisonduidelijk,maar degenendiedefoto'shebbengemaakt,zijnzeerteleurgesteldenbeschouwenhetweghalenalsregelrechtecensuur.isdeministerbereidomonderzoektedoennaarde matewaarinfinanciëleenbestuurlijkeverwevenheidmet hetbedrijfslevendeafhankelijkheidvandewageningen Universityindewegstaan? Voorzitter.Insectensprekendoorgaansnietzeertotde verbeelding,maarzezijncruciaalvooronsecosysteem. Zonderecosysteemhebbenwijnietsteeten,nietstedrinkenenishetheelsnelklaarmetonsallemaal.Ditgaat vooralopvoordebij,maarikstelookmetnadrukdatde manierwaaropwijinnederlandlandbouwbedrijvenen metdenatuuromgaanvoorveelmeerinsectengrotenadeligeeffectenheeft.ookvoordemenskanditopsoms nietzoheellangetermijnzeernadeliguitpakken. Wijsprekenvanavondvooraloverdebijensterfte.Wij hebbeneenindringendereportagevanzemblagezien waarinbleekdaterbij inderdaad debelangrijksteadviseurvanditkabinet,wageningenuniversityenhaarvakgroepbijen@wurnogalwatkanttekeningenteplaatsen zijn. Voordatdestaatssecretariserzelfweeroverbegint,wil ikalseerstezeggendatdepartijvoordedierenerkentdat devoortschrijdendebijensterfteeencomplexprobleem ismetverschillendefactoren.hetzoumooizijnalsde staatssecretarisnietdoetalsofwijdatnieterkennen.eén vandiefactorenishetgebruikvangiftigebestrijdingsmiddelen.decollegavandespheefthetalaangegeven. Sindsdieneonicotinoïdenwordengebruikt,heeftdebijensterfterampzaligevormenaangenomen.Wijdenken datdaareenrelatiemeeis.grootonderzoektoontdat ookaan.waarom,waaromneemtditkabinetgeenactie naaraanleidingvandiewetenschap?deverenigdenaties hebbenactiegevraagd.datisietsandersdan:wijwachtennogweleventjesmetonderzoek.omhetzekerevoor hetonzekeretenemen,moetereenmoratoriumopdie gevaarlijkemiddelenkomenzolanghetonderzoekwordt uitgevoerd. Kandestaatssecretarisbevestigendaterbandenzijn metdeindustriezoalshetbedrijfincotec,datpatenten heeftopdegiftigemiddelenwaarindezaadjesvanplantenwordengecoat,zodatdeheleplantgiftigwordtendat kwalijkemiddelwordtverspreidonderalleswatvoorbijvliegt,waaronderdusdebij? Ikvindhetheelergbelangrijkdatikhierspreekover demotiediewebijhetvorigedebathebbeningediend, endieisaangenomen,overdeherbeoordelingvande middelendieschadelijkkunnenzijnvoorbijen.ikhebde staatssecretarisgevraagdomineenbrieftelatenweten hoehijhaargaatuitvoeren.ikwaseralbangvoor:wezijn niettevredenoverdeuitvoeringvandiemotie.destaatssecretariszegtdater27middelenzijntoegelatendiein

2 Ouwehand TK aanmerkingkomenvoorherbeoordeling.vandie27middelenzullenalleendietoelatingenwordenherbeoordeeld dienieteerdervolgensdelaatstenormenzijnbeoordeeld, schrijftdestaatssecretaris.danblijvenernogzesover. Datwordtdanevensnelgedaanzondernieuwonderzoek. Maardatwasnietdebedoelingvandemotie.Indemotiewerdexplicietgevraagdomhetmeenemenvansubletaleeffectenendatistotnutoesimpelwegonvoldoendegebeurd.Datwilzeggendaterduseennieuwebeoordelingsmethodemoetkomen.Ikwijsdestaatssecretaris opeenonderzoekvancresswell,datikhem,alshijdat wil,kanoverhandigen.hijheeftaangetoonddatdehuidigebeoordelingsmethodenvanlandbouwgifnietvoldoen. IkwijsdestaatssecretarisookopeenrapportvandeGezondheidsraaduit2000waarinookalheelkritischenoten wordengekraaktoverdestatistischemethodedievoor detoelatingenwordtgebruikt.watisergebeurdmetdat rapport? Voorzitter.Ikziedatmijnlampjealknippert.Datvind ikergvervelend.graagtoezeggingenovereendeugdelijkeuitvoeringvandemotie.ikwilnogéénpuntmaken.ik waszeerverbaasdomineenagrarischekranteenadvertentieaantetreffenovereenbestrijdingsmiddel,meteen heelvrolijkplaatjewaaropstaat"bijvriendelijk".ikgeloof daarniksvan,wantdaarzittenneonicotinoïdenin.ikwil vandestaatssecretariswetenwatderegelszijnvooretiketteringenreclamevoorbestrijdingsmiddelen.magje claimendatietsbijvriendelijkisalsernotabeneeenstof inzitwaarvaninverschillendeonderzoekenisaangetoond datdieeengrootgevaarvormtvoordebij?graageenreactiedaarop. Voorzitter.80%vandegewassenisvoordevoortplantingafhankelijkvanbijen.Alswijhetbetrekkenoponze voedselproductie,danisdatongeveer30%.jezouzeggendaterzowaarookeenheelgrooteconomischbelang is.daargajenietlichtvaardigmeeom.hetgaatdanniet aanomtestellendatergeenwetenschappelijkbewijszou zijnvoorderelatietussenhetgebruikvanneonicotinoïden,zoalsimidacloprid,enbijensterfte.hiergeldtderegel:eerstaantonendatzegeenschadeveroorzakenen danpasgebruiken. Enhetverbandwordtwelgelegd.Hetwordtinternationaaldoorveelwetenschappersgelegd.Tochwordthet gebagatelliseerddoorwageningenuniversitymaarop geenenkelemanieronderbouwd,wantwageningenzegt zelfgeenonderzoektehebbengedaannaarderelatietussendezemiddelenenbijensterfte.waarhebjehetdan over?inelkgevalgaathetomvoorbijenuiterstgiftige stoffen.aanhetstapeltjeonderzoeken ikweetnietof hetalindatvandeheervangervenzat wiliknogeen heeleenvoudigetoevoegen,namelijkdeconclusiesvan deeuropeanfoodsafetyauthority(efsa).zijgafin2008 klip-en-klaaraandatdezestoffenuiterstgiftigzijnvoor bijenendaterzeerenzeerterughoudendmeemoetwordenomgegaan.erisdusweldegelijkbekendheidmee. ErzijnenormeconcentratiesaangetroffeninhetoppervlaktewaterinhetWestland.Datisnietbedachtdoormij ofeenmilieugroeperingmaardooronsallerwaterschap, deoverheid.datzegtdatdestoffenvoorkomeninhetwaterinhoeveelhedendiedenormenmetpakweg1000keer overschrijden.hetiszeerwaarschijnlijk diehypothese durfikaan datbijenookinhetwestland,ookindenederlandsesituatie,ruimschootsinaanrakingkomenmet dezestoffen,alwashetmaardoorplantendieinhetwaterdrijvenofindebermenstaan,diedezestoffenopnemenenwaarbijdebijenzeuiteindelijkviadebloemenbij zichkrijgen. Ermoetgoedenonafhankelijkonderzoekkomenom dataantetonen.datonafhankelijkonderzoekmoetdit keermaareenkeernietdoorwageningenwordengedaan.ikgageenbeschuldigendevingerheffenmaarvoor allezekerheidenomalleschijntevermijden,zouhet eveneenkeertjenietdoorwageningenuniversitymoetengebeuren. Ookmijnfractieisontevredenoverdeuitvoeringvan demotievanmevrouwouwehandoverdeherbeoordelingvanstoffen.alsjeeenherbeoordelingdoet,doeje hetgoedenprobeerjedaarnietweereenheleboelmiddelenbuitentelaten.ikvraagdestaatssecretarismet klemomalle27middelendiegenoemdzijn,degelijkte herbeoordelenmetinbegripvandesubletaleeffecten. Indetussentijdkunnenwijgeenrisico'snemen.De GroenLinksfractiebepleitdanooktijdelijkeen(vrijwel) geheelverbodophetgebruikvandezemiddelenmetals éénbelangrijkcriterium:inelkgevalgeencontactmethoningbijen.voordeglastuinbouwzoudatbijvoorbeeldbetekenendathetmiddelalleennogmaarkanwordentoegepastinkassendie100%geslotenzijnengeenenkele uitspoelinghebbennaarhetoppervlaktewater.zonodig zalikdaarovereenmotieindienenintweedetermijn. Mijnheerdevoorzitter.Toenditspoeddebatwerdaangevraagd,hebbenwijdatnietgesteundomdaternogeen aantalbrievenmoestkomen.nueenvandetweeaangekondigdebrievenerligt,zijnwijtochblijmetditdebat. Ikspreekindiezinmijnwaarderinguitvoordevasthoudendheidvanmijncollega'sOuwehand,VanGervenen Grashoffinditdossier,wanthetisbelangrijk.DeCDAfractiedeeltdezorgendievelenindesamenlevingzich hierovermaken.destaatssecretarisheeftterechtlaten wetendateenherbeoordelingaandeordeis.daarmee wordttegemoetgekomenaandezorgvandekamerover neonicotinoïden.wijzijnbenieuwddaarnaar.wijwillendeuitkomstdaarvanwetenenliefstzosnelmogelijk, wantdezorgenenrapportendieherenderverschijnen, vragenomeenjuistantwoord.wijzijndusbenieuwd naardeherbeoordelingvandewerkzamestoffenimidacloprid,clothianidineenthiamethoxam.ja,voorzitter,mijnmedewerkerlevertgoedwerk!daarnaastwordt voorgesteldomooknogdestoffipronilteherbeoordelen. Nogmaals,wijwensensnelantwoordvandestaatssecretarisopdevraaghoeditonderzoekwordtuitgevoerden hoesneldaareenantwoordopkomt.wijkrijgendatantwoordhetliefstzosnelmogelijk. WatiseigenlijkdeNederlandseinputmetbetrekking totdeherzieningvanderichtlijnprioritairestoffen?datis eendochterrichtlijnvandekaderrichtlijnwater.wijgaan ervanuitdatdestaatssecretaris,netalsbijdebehandelingvanhetwetsvoorstelvoordeimplementatievande gewasbeschermingsmiddelenrichtlijn,delijnkiestvan geennationalekoppen,dusooknietviaeenomweg. IklasdatkennisinstituutAlterraWageningenperdirect stoptmethetmonitorenvanalleinsectensoorteninnederland.metdehulpvan500vrijwilligerswordeninsectengespotengeteldinheelnederland.wijdenkendatdit

3 Koopmans TK nuttigis;dathebbenwebijvoorbeeldgezienbijdeblauwtongproblematiek,metdeknut.wijbegrijpendatalterra hiermeestoptomdathetministerievanel&idebijdrage van perjaarstopzet.Isdatwaar?Zitdaarbeleid achter?wieweetziterbeleidachter,maarwijgevende staatssecretarisinoverwegingomditbesluitteheroverwegen. IkdankdeCDA-fractievoordesteunvoordevasthoudendheidvaneenaantalfracties.Ikhebooknogeen vraag.deheerkoopmansdeeltonzezorgen,maarisde CDA-fractie,nuwenietwetenofdemiddelenwelveilig zijn,voorstandervaneenmoratoriumopdeneonicotinoïdentotdatnaderonderzoekdeveiligheidervanaldan nietheeftaangetoond? IkvindhetbuitengewooningewikkeldomperKamermotiemiddelenwelofniettoetelaten.WijzijnKamerleden; wijzijngeendeskundigen.wijdienenonsinmijnogen bijdatsoortbesluitentebaserenopdeskundigeoordelen.daaromzegiktegendestaatssecretaris:zorgervoor dathetctgbzosnelmogelijkeeneindadviesheeftmet betrekkingtotdeherbeoordeling.vervolgensiseenpolitiekewegingaandeorde,maarikvindhetergvergaand omvoorafaleenbesluittenemen.ikwachtechterdeantwoordenvandestaatssecretarisaf,wantiksluitnietuit datwijditzoudenkunnensteunen.maarinprincipeheb ikermoeitemeeomditpermotietedoen. Mijnvoorstelgaatnietoverintrekkingendergelijke,want datislastig.wezoudenechterweleenmoratoriumop hetgebruikkunnenafspreken.wezoudendesectorkunnenvragenomopditmomenttestoppenmethetgebruik totdathetnaderonderzoekisafgerond.diemiddelenzijn toegelatenenwordenopnieuwbeoordeeld,maarikwil eenmotieindienenwaarinderegeringwordtverzocht eenmoratoriumaftespreken.datlijktmijgeziendehuidigestandvanzakeneenheelreëletussenoplossing. Hetaandesectorvragen,kanaltijd.Permotieeenbesluit nemen,lijktme,ookgeziendemanierwaaropdewetin elkaarzit,geengoedidee.nogmaals,ikbenveelmeer geïnteresseerdinhetantwoordvandestaatssecretaris. Alsdatantwoordveelteveelruimteenonzekerheidlaat, wilikbestnadenkenovereenvormvanvermindering.ik benerechtergeenvoorstandervanomzomaar,omdater onzekerheidis,eenmoratoriumpermotieaftedwingen. Datlijktmegeengoedidee. IkbenblijdatdeheerKoopmansvragenheeftgesteld overhetstopzettenvanhetreedsjarenlopendeonderzoekvandeinsectenmonitoringdooralterra.daarkwam ikdoorgebrekaanspreektijdnietaantoe.iksteunzijn vraagdaarover.ikbenechterwelbenieuwdnaarhetvolgende.ikhebgemerktdatdecda-fractietotnutoegeen enkelemotieheeftgesteundwaarinwordtgevraagdnog eensnaarheteffectvandiemiddelenopbijentekijken. NudeheerKoopmansdezestapgezetheeft,benikwel benieuwdofhijhetmetmijeensisdathetonderzoek goedmoetwordenuitgevoerdendaterook zoalsinde motiewordtgevraagd naardesubletaleeffectenmoet wordengekeken,omdatweeenbreedbeeldwillenhebbenvanwatdiemiddelendoenvoorbijen. Omopheteerstepuntintegaan:alsdestaatssecretaris nietveeltrekheeftomdatgeldteregelenkanerweereen motie-koopmans/ouwehandkomen.datisaltijdprachtig. Latenwedaarvastoptoosten. Wekunnenooknogeenamendementjeindienenbijde suppletoirebegroting,maarditterzijde. WatbetreftdetweedevraagvanmevrouwOuwehand benikgeïnteresseerdinhetantwoordvandestaatssecretaris.ikkomdaarintweedetermijnnaaraanleidingvan zijnantwoordopterug. MevrouwJacobi(PvdA): Voorzitter.Op12 maartzondzemblaeendocumentaire uitonderdenaam"demoordopdehoningbij".naaraanleidinghiervankwamenervelereacties.deophefwas terecht,maareigenlijkwashetooknietsnieuws.inmiddelskomtdebijensterftealongeveerdriejaarterugop deagendavandetweedekamer.devorigeministervan LNV,mevrouwVerburg,heeftopbasisvanmotiesinieder gevaldenoodzaakingezienomnaderonderzoektedoen. Daarvooris1mln.uitgetrokken.HetheeftmijechterbevreemddatdeheerBlacquièrevandeWURindedocumentaireuitgebreidverteltdathetlandbouwgifnietis meegenomeninhetonderzoek.alsjeweetdatinternationaleonderzoekendeeffectenvanimidaclopridbewezenhebben,watoverigensookuitdedocumentaireblijkt, vindikhetergbijzonderdatdergelijkonderzoekbijde WURnietheeftplaatsgevonden.Ikwildaargraagvande staatssecretariseennadereuitlegover.ookwilikweten waterdanwelisonderzocht.wehaddenhetnetovereen eventueelmoratorium.driejaargeledenwasdeaanleidingvooronzeterughoudendheidsteedsdaternogonderzoeknaargedaanwerdendatweuiterstzorgvuldig moestenzijnmetbesluitvorming,maarvoordepvdafractieisnudemaatvol.ikvinddaterlanggenoegisgedraald.watmijbetreftkomternueenmoratorium,totdat naderonderzoekbewijstwaarvoornogwelmogelijkhedenzijn. Uitdedocumentairekwamooknaarvorendatinons oppervlaktewatergroteconcentratiesimidaclopriden pesticidenzitten.eigenlijkhoortdatookbijditdossier. Hetheeftbehalvevoordebijennatuurlijkookgevolgen voordemenselijkegezondheid.graagzoudepvda-fractieziendatooknaardeeffectenvoordemenselijkegezondheidspecifiekonderzoekzalstarten. Watbetreftdebijensterftevindenwedatnuhetmomentisaangebrokenomtoteenmoratoriumoverte gaan.wevindenhetnietlangerverantwoordomdeze schadetelatenplaatsvinden.weziendathetcomplexis endatookandereaspecteneenrolspelen,maarvoorons ishelderdatimidacloprideenbelangrijkerolinhetgeheelheeft.ikzougraagvandestaatssecretarishetplan vanaanpakvoordeherbeoordelingvernemen.hoewilhij datproceslatenverlopen?hoewordtdekamerdaarover geïnformeerd?

4 Snijder-Hazelhoff TK MevrouwSnijder-Hazelhoff(VVD): Voorzitter.DeVVD-fractieheeftdestijdseenpasopde plaatswillenmakenomaftewachtenwatdebrievenvan destaatssecretarisnogzoudenkunnenbetekenen.wijdelenendeeldendezorgenoverdebijensterfte.wedelen ookdezorgzoalsverwoorddoordenederlandsebijenhoudersvereniging.webeseffenmaaraltegoedwelk belangwehebbenbijeengoedebijenstand.bijenzijn metnamebelangrijkvooronzewereldvoedselproductie. Wemoetenernietaandenkendatdebijernietmeeris. Voorzitter.Ikrefereernuevenaaneenanderonderzoek dandeonderzoekendienetzijngememoreerd.erligteen uitgebreidrapportvandeverenigdenatiesvanvorigjaar. Hetgrootstedeelvandatrapportgaatoverdeoorzaken vandebijensterftewereldwijd.devnheeftdatonderzoek wereldwijdgedaanenkomttotdeconclusiedatdevarroamijteenvandebelangrijksteoorzakenis.behalvede varroamijtwordenindatrapportnog29anderebiologischeziekteverwekkersvermelddiegroteschadekunnen veroorzaken.verderconstateerthetonderzoekookdathet gebrekaangevarieerdvoedsel,metnameaanstuifmeel, eenbelangrijkeoorzaakisvaneenabnormalebijensterfte.eenverslechteringvandehabitatvandebijisdusde conclusie.iksluitmijinditverbandaanbijdeconclusie vandenederlandsebijenhoudersvereniging.dieconcludeertnamelijkopbasisvandehuidigegegevensdathet eencomplexverhaalis.wijkunnenonsnietalleentotéén kleinonderzoekjebeperken,maarmoetenditonderzoek wereldwijdentameren. Ikbenopzichzelfblijmethetfeitdatdestaatssecretarisnuinzijnbriefeenherbeoordelingvandeneonicotinoïdenenhuneffectenopbijenaankondigt.Ikherhaal niethetlijstjedatdeheerkoopmansnetnoemde;ikzie denamenhierstaan.neonicotinoïdenzijnduszesheel belangrijkestoffendieeengroteimpactopbijenkunnen hebben.zezittenin27gewasbeschermingsmiddelen.het Ctgbgeeftaanhoehetditonderzoekwilgaanuitvoeren. Datisprima. IkkreegneteenberichtonderogenvaneenonderzoekdatwordtgedaandoorWageningenUniversity& ResearchCentre(WUR).Gebeurtditnaasthetonderzoek vanhetctgb? Mijnslotconclusieisdatikheelgraagwildatwijons niethiertoebeperken,maardatwijerkennendaterwereldwijdeenprobleemis.wijmoeteninditkaderdusook devnvolgen.wijmoetenonsvergewissenvandiestudieseneventuelemaatregelendiewereldwijdnodigzijn. IkhebeenvraagaandeVVD. Inmijntermijnhebikalgezegddatheteencomplexprobleemis,maareenvande inhetoogspringendefactorenistochhetlandbouwgif. Ikhebdestijdseenmotiedaaroveringediend,maarde VVDheeftnietvoordiemotiegestemd.MevrouwSnijder spreekternuwelpositiefoverdatdiestoffenwordenherbeoordeeld.vindtdevvd-fractieookdatditnaardelaatstewetenschappelijkeinzichtenmoetgebeurenendathet onderzoekookstatistischgoedmoetzijnonderbouwd? MevrouwSnijder-Hazelhoff(VVD): MevrouwOuwehandnoemtlandbouwgifinhetalgemeen.Ikdenkdatwijonsmoetentoespitsenopdeneonicotinoïdendiejuisteengrooteffecthebbenopdebijen.IkgaervanuitdathetCtgb,eenzeervooraanstaand orgaandathetonderzoekdoet,dezakendoetzoalsmevrouwouwehanddieweergeeft.wellichtkunnenwijvragenaandestaatssecretarishoehijditzietenhoehijdit beoordeelt.ikzoudatookgraagweten. MevrouwVanVeldhoven(D66): Voorzitter.Somszitbelangineenkleinbeestje.Bijenblijkenonmisbaarvooronzenatuurenonzeland-entuinbouw.Demassalesterftevanbijenisdanookechtzorgwekkend,ofEinsteinnuwelofnietdeuitspraakheeftgedaandatdemensheidnogvierjaaroverheeftnahetuitstervenvandebijen.Deoorzakenzijnparasieten,ziekten enpesticiden.dezefactorenkunnenbovendientegelijk voorkomenenhangensamenmetveranderingeninhet landschap,zoalsdeafnamevandehoeveelheidendiversiteitvanbloemenenplanten.mijnfractieheeftdelaatstejarenwelgeziendatdebiodiversiteitachteruitgaat, ietswaarvoorhetpblrecentookwaarschuwde.kande staatssecretarisaangevenwelkconcreetaandeelinde sterftehijtoeschrijftaandedriegenoemdefactoren?wat ishijvanplandaaraantedoen? ErzijnverschillenmetandereEU-landen.Dereguleringentoelatingvanbestrijdingsmiddelenverschiltper land.datkanovereenstemmenmetwezenlijkverschillendeomstandighedenwaarvoorgeenandereoplossingen zijn.zohebbenwijinnederlandbijvoorbeeldveeloppervlaktewaterwaarmeewerekeningmoetenhouden.landbouwgifspeeltnogaltijdeenbelangrijkerolindenederlandselandbouw,maarerisinnederlandminderonderzoekgedaandieditspeeltbijbijensterfte.bovendienzijn enkelepesticidendieeldersverbodenzijn,hierweltoegestaan.kandestaatssecretaris,losvandespecifiekdoor collegaouwehandgenoemdepesticiden,helderinkaart brengenwaarhetnederlandsebeleidafwijktvandatvan omringendeeu-landen,zoalsbelgië,frankrijkenduitsland,enwatdemotivatieisvoordieafwijking?isereigenlijkietsalseengifwijzer,dieboerenbijbepaaldegewassenhelptomhetminstschadelijkegiftekiezen?enis ertransparantieoverdematewaaringifwordttoegepast? Deaangenomenmotievraagtdeherbeoordelingvan neonicotinoïden.vindtdestaatssecretarisdaterinnederlandvoldoendewetenschappelijkonderzoekisnaar Nederlandsebijenomdezeherbeoordelingteonderbouwen?Zoniet,ishijdanbereidombrederonderzoektefinancierenofgebruiktemakenvankennisuithetbuitenland?DestaatssecretarisvoertdeNederlandsevertaling vandeteeb-studieuit.kanhijdaarinookingaanopde economischewaardevanbijenvoordenederlandselandentuinbouw? Totslotietsoverdefinancieringvanhetonderzoek naardeoorzaakvanbijensterfte.wijbegrijpendatveel onderzoekvanwageningenuniversityisgefinancierd doordechemischeindustrie.datmag,maaromdeschijn vanbelangenverstrengelingtevermijden,istransparantieoverdatonderzoekwelvangrootbelang.daaromzoudenwegraagziendateenoverzichtwordtgemaaktvan deonderzoeken,meteenkortesamenvattingvanwater isgedaan,enwaarbijvermeldwordtinwelkematehet onderzoekookdooranderewetenschappersisgetoetst. Graageenreactievandestaatssecretaris. Devergaderingwordtenkeleogenblikkengeschorst.

5 Bleker TK Voorzitter.Dezorgoverdebijensterftebestaatalenkelejaren.Hetsterfteniveauligtopongeveer20%tot25%. Normaalishet10%tot15%.Datisdusnietgoed.Het probleemstaathoogopalleagenda's,dievandeeu,de OESOendeVN. Uitalleanalyseskomtnaarvorendatde oorzakendiverszijn.devarroamijtwordtveelgenoemd, maarookdegewasbeschermingsmiddelen,metname deneonicotinoiden,kunnennietwordenuitgeslotenals mogelijkeoorzaak.recentisineenvn-rapportnogmaals aangegevendaternietéénoorzaakis,maarmeerdere. Datisgeenredenomoorzakendiewijkunnenbeïnvloeden,danmaarophunbelooptelaten.Erisontzettend veelonderzoekverricht,erisveelonderzoekgaandeener staatnogveelonderzoekopderails. ErisgesprokenoverhetonderzoekvandeWUR. Ikben zelfjarenlangonderzoekergeweest.hetallerslechtsteargumentomanalysesofconclusiesvaneencollega-onderzoekerterdiscussietestellen,vondikaltijd:jebentniet onafhankelijk.hebdanhetlefenhetwetenschappelijkinzichtendemethodischeanalysecapaciteitomaantegevenwaarhetnietdeugt.ikvindhetslechtomdegenedie hetonderzoekheeftgedaanvaneenkwalificatietevoorzienendatvervolgensaantegrijpenomtezeggen:en daaromdeugtjouwonderzoekniet.ikhadaannietsméér eenhekeldanaandiemaniervanwetenschapbedrijven. Ikvindtrouwensookdathetindepolitieknietthuishoort omzooverwetenschappelijkerapportentespreken.dan moetjeklip-en-klaarzijnoverwaarhetdanechtdemist inisgegaan.wijlevengelukkigineenopensamenleving. Erzijnallemogelijkhedenomgezaghebbenderapporten dooranderewetenschappersaandekaaktelatenstellen, omtefalsificeren.wijhebbenaltijdnogkarlpopper.een theoriefalsificerenisnogveelinteressanterdaneentheoriebevestigen.datisdewetenschappelijkecultuurwaarinwijwerken.ikdoenietmeeaanhetdiskwalificerenvan rapportenvanwegedepersoonofdeorganisatiedieze heeftgemaakt,ikbeoordeelrapportenopinhoud. Alswijopdiemanierhetdebatvoerenoverhetbenaderenvanwetenschapenoverdeonderlingebenadering indewetenschap,danwilikgraagvandestaatssecretarishorenofhijhetopzijnplaatsvindtdatalseenonderzoeksinstituutzichbeperkttotéénfactorindebijensterfte,datinstituutookvergaandeuitsprakendoetoveranderewetenschappers,dieexpertisehebbenophetgebiedvandeeffectenvanbestrijdingsmiddelen.hoeziet destaatssecretarisdat? Doedieuitspraken.Alszeniethoudbaarzijn,alszegeen houtsnijden,wordenzeneergesabelddoorcollega-wetenschappers.latenwijwelwezen,heteersteonderzoek datondermeermeteenmiljoenvandeoverheiddoor dewurisverricht,isbegonnenmetdemogelijkeveroorzakersdevarraomijtendeziektenosema.diewerdenindertijdgezienalsbelangrijkefactorenvoordebijensterfte.daterdaarnaonderzoekisgedaan,isnietmeer danredelijk.hetvervolgonderzoekzalzichookrichtenop destoffendieindegewasbeschermingsmiddelenwordengebruikt.datisdusindevolgendefaseaandeorde. Daarwordtnueenonderzoeksaanpakvoorgemaakt,die ikbinnenkortzalontvangen.ikzaldekamerdaarvanop dehoogtestellen,inalleopenheidvanwetenschappelijk debatenwetenschappelijkecontrole.ookdeeffectenop degezondheidvanmensenzullendaarbijwordenbetrokken. Destaatssecretarisgaloppeertmooiwegbijdevraagdie ikeigenlijkhebgesteld.ikhebgeentwijfelsgeuitover hetonderzoekvanwageningennaardeeffectenvande varroamijt,ikhebvragengesteldoverdeuitsprakendie Wageningenmeenttekunnendoenoverhetonderzoek enderelatietussendebestrijdingsmiddelenendebijensterfte.zijdoendatzelfniet,zijdoendevarroamijt.prima,maardankunnenzijdusgeenvergaandeuitsprakendoen.alsdestaatssecretariszegt:doedieuitspraak, danwordtzewelneergesabeld,enikbendegenediedat neersabelt,danvindikdathijmettweematenmeet.de vraagkomtopnieuwoptafel:kandestaatssecretarishet zichvoorstellendat,alseenuniversiteitdiezelfgeenonderzoekdoetnaarderelatietussenbijensterfteengifvergaandeuitsprakendoet,enweziendathetkabinetdie lijneigenlijkvolgt hetblijvenontkennenenbagatelliseren ervragenkomenoverhoedateigenlijkzitmetde financiëlebanden?kandestaatssecretariszichdaariets bijvoorstellen? Nee,bijvragenoverdiefinanciëlebandenenzovoortskan ikmenietsvoorstellen. Opditzelfdepuntvoortbordurend:ikgeefdestaatssecretarishelemaalgelijkdatjenietprimairmoetinhakenop deonafhankelijkheidofafhankelijkheidvaneenonderzoekeromdaarmeemeteenbewijsuithetongerijmdezijn onderzoekterdiscussietestellen.maarhierwaswelsprakevaneenonderzoeker,tevensadviseurvandestaatssecretaris,diedaadwerkelijkzondereigenonderzoekeen bepaaldeoorzaakbagatelliseert.ishijhetnietmetmij eensdatdieadviseureenheelanderantwoordaanhem hadmoetengeven,namelijk:datiseeninteressantpunt datwenodiggrondigmoetenonderzoeken? Iklaatmijvooralleidendooronderzoekendiemedeop onsverzoek,danwelopinternationaalverzoekworden gedaan.deadviezendiealstoegiftnuendandooronderzoekerswordengegeven,neemikinhetalgemeenmet eenkorrelzout. Hetlaatsteisinteressant.Isdestaatssecretarishetmet mijeensdathijookdeuitsprakenvandeheerblacqiere inzakehetnietbestaande,ofgebagatelliseerdeverband tussendepesticidenendebijensterftemeteenheelgrote korrelzoutmoetnemen?datisnietoponderzoekgebaseerd. Ikzaldeuitkomstenvanhetvervolgonderzoekheelserieusnemen,waarinwelsystematischwordtonderzocht watdemogelijkeeffectenzijnvanbepaaldestoffeningewasbeschermingsmiddelen.daaroriënteerikmijop.dat ereenintermezzoisgeweestmetiemanddieerbijbetrokkenisgeweestendaaropalvasteenvoorschotjeheeftgenomen,isvoormijietsvanvoorbijgaandeaard.wijzullen

6 Bleker TK onsbeleidnietbaserenopdatsoortgratisadviezentussendoor,wijzullenonsbaserenoponderzoekdatookinternationaaldetoetsderkritiekkandoorstaan. Ikbenblijmetdezeuitspraken.Mijresttocheenbeetje hetgevoeldatdezeschermutselingeneenpaarjaarvertraginginhetjuisteonderzoekhebbenopgeleverd. Ikkomdaarovernogtespreken. Ishetdebedoelingdatwijookwereldwijdanderestudiesbijonzebeoordelingbetrekken?Ja,datdientook doorhettoelatingsorgaantegebeuren.voertwageningen hetonderzoekuit,naasthetctbg?dewurdoetonderzoeknaardebijensterfteendeoorzakendaarvan,hetctbgdientmetdekennisdieerisdebeoordelingendeherbeoordelingtedoen,opdepuntenzoalseerdergenoemd, EriseenvraaggesteldoverhetonderzoekvanmejuffrouwVisser,eentermdiemijaandejarenzestigdeed denken.heelbijzonderdatdeheervangervendieterm gebruikte.mejuffrouwvisserheefteenonderzoekgedaan,endatonderzoekisabsoluutnietdebasisvoorde toelating.erligteeneuropeesdossieraantengrondslag, opgestelddoordeefsa. DeEU-goedkeuringberustop peerreviewsenheeftdusbetrekkingopmeerderelidstaten.ookindenationalebeoordelingvandemiddelen wordtheteu-toetsingskadertoegepast,watmejuffrouw Visserverderookschrijft. MevrouwVanVeldhovenvroegwatdeoorzakenvoor debijensterftezijnenwathetgewichtvandediverseoorzakenis.dievraagisonmogelijktebeantwoorden.erzijn meerdereoorzaken.alsikdaarnueengewichtaanzou kunnentoekennen,zouikechteensoortbijenkoningzijn. Datisonmogelijk. MevrouwVanVeldhovenvroegomeenoverzichtvan detotnutoeuitgevoerdeonderzoeken.datoverzicht komt.dewurmaakteenoverzichtvanalleonderzoeken endedaaropgegevencommentaren.datoverzichtkrijgt dekamertezijnertijdook. IkbenalingegaanophetpuntvandeonafhankelijkheidvandeWUR. Watzijnderegelsmetbetrekkingtotadvertentiesen "bijvriendelijk"?volgensmijhebbenwijinnederlandeen reclamecode.advertentiesenreclamesmogennietmisleidendzijn.wijzullenbekijkenofditdoordebeugelkan. Zoniet,danzullenwijonsmeldenbijdeReclameCode Commissie. MevrouwVanVeldhovenheefteenvraagoverhetvoorgaande. MevrouwVanVeldhoven(D66): Volgensmijgaathetbijbijenvooralomdekoningin,niet omdekoning,maarikachtdestaatssecretaristotveel instaat.ikhebeenvraagovereenonderzoekwaarophij nietspecifiekisingegaan,namelijkdeteeb-studie.kan destaatssecretarisingaanopheteconomischeenfinanciëlebelangvandebijenvoordenederlandseland-en tuinbouw? VolgensmijiseenvandieTEEB-studiesafgerond.Er loopternogeentje.latenwijafsprekendatwijproberen ominhettoegezegdeoverzichtvandetotnutoegedane onderzoekeneenpassageoptenemenoverdeinformatie dieopdatpuntbeschikbaaris. Watbetreftdeadvertentiesendeclaimvaneen"bijvriendelijk"bestrijdingsmiddel,waarinneonicotinoïdezit,ben ikblijdatdestaatssecretarisgaatbekijkenhoeditzit.ik denkechterdatermeernodigisdanalleeneenreclame CodeCommissie,diekanzeggendatdieclaimvalsisen datdatnietmag.zolangdiebestrijdingsmiddelentekoop zijn ikheblieverdatdaarhelemaalgeensprakevanis moetdaariniedergevaleengoedeenduidelijkewaarschuwingopstaan.ikbenbenieuwdwelkeregelingener daarvoorzijnenofdievoldoendezijn.ikvraagdestaatssecretarisofhijdekamerdaarschriftelijkoverkaninformeren,metdaarbijeventueelzijnvoorstellenvooraanscherping. Alserechtietsloosis,informerenwiju.Alshetechter gewoonvaltonderdegangbarenederlandsereclame Codeenzovoort,laatikhetdaarbij. Ikbooddestaatssecretarisnogeveneenuitwegomdit nietuitzijnhoofdtehoevendoen,maarwatzijndande regelswaaraanjemoetvoldoenalsjeeenpotjebestrijdingsmiddelenineentuincentrumwiltverkopen?wat moetjedanopdeverpakkinghebbenstaan?hoegroot moetdatzijnenwiecontroleertdat?ikhadjuistgevraagd omdaarschriftelijkopintegaan,wantikkanmijvoorstellendatdestaatssecretarisditnietallemaaluitzijn hoofdweet. Ikweethetallemaaluitmijnhoofd,maarikherhaaldatu vanonshoortalsernaaraanleidingvandieconcreteadvertentieietsmisis. MevrouwOuwehand,voordelaatstekeer. Ikwilookwetenhoehetstaatmetdemiddelendieinhet tuincentrumtussendegezelligeplantjesendekonijnen staanendiemensenargeloosinhunkarretjestoppen. Hoewordenzijgewaarschuwdvoordegevaren? Ikkoopdatspulwel,natuurlijkalleenspulwaargeenbijenvanomvallen.Volgensmijzitdaareennettegebruiksaanwijzingbijenwordenookdebijwerkingen,degebodenwijzevantoepassingendatsoortdingenvermeld. Datisgangbaarbijdittypegewasbeschermingsmiddelen diejebijdeintratuin,deaankoopcentraleofdeacmkunt kopen.ikdenkdatikmethetkopenvanditsoortspullen gewoonmeerervaringhebdanmevrouwouwehand.ik benopditpuntechtkoploper. Daarommoetikhetookvragen.Ikweethetniet.Ikkoop diedingenniet. Datstaaterdusallemaalop.

7 Bleker TK Tochbeniknietergonderdeindrukvandekennisdiede staatssecretarisinzijnhoofdheeft.ikwilhetpreciesweten.stuurdekamerdaareveneenoverzichtjevanendan komenwijernogeensopterug. Alserwatmisis,stuurikiets.Andersblijvenwijbezig.Ik zouzeggen:ikgaeensmetmevrouwouwehandinden HaagofZoetermeernaardeIntratuinendankijkenwij waterallemaaltekoopis. Datregeltumaarnaafloop! Ligthetnietvoordehanddatbijhetbekijkenvaneenadvertentiederandvoorwaardenbestaanuitwatindetoelatinggeregeldis?Bijeentoelatinghorengebruiksvoorschriften.Datzijndegrenzenwaarbinneneenadvertentie beoordeeldzoumoetenworden. Wijkijkeneropdiemaniernaar.Nogmaals,alserwataan deknikkeris,hoortdekamermeer. Ikkombijdeherbeoordeling.Inmijnbriefvan22 maart hebikgeschrevenhoehetctgbdeherbeoordelingin tweefasengaataanpakken.tijdenshetmondelingvragenuurop15 maarthebikopbasisvaninformatievan hetctgbgezegddatdeherbeoordelingbinnenenkelewekeningangkomtenookopkortetermijnkanwordenafgerond.hetctgbheeftmijvandaaglatenwetendatde completeherbeoordelingnietopdieheelkortetermijnis afteronden.daaroverbenikbijzonderboos.dathebik vandaagooklatenwetenaandevoorzittervanhetctgb. Ikbendaarzeerboosover.Ikhebmijwellateninformerenoverdeeersteuitkomstenvandeeerstefasevanhet onderzoek.opbasisvandeeersteverkennenderesultatenvandeherbeoordelinghebikhetctgbdeinstructie gegeventoepassingvaneendrietalstoffenopteschorten,tijdelijkteverbiedenenniettoetelaten,tenzijdekomendedagenmitigerendemaatregelenmogelijkzijnom demogelijkeeffectentegentegaan.hetgaatomveldtoepassingeninboomgaardenvoorappelenpeer,veldtoepassingeninhogeboomkwekerijgewassenenomnietprofessionelebuitentoepassingenvanmiddelenindecategorieneonicotinoïden. Daarmeewilikaangevendathetvertraagduitvoeren vandeherbeoordelingtothetvolgendeheeftgeleid.als uiteeneersteverkenningblijktdaterrisico'szijn,leidtdat perdirecttoteenstopvanhetgebruikvanhetbetreffendemiddeltenzijermitigerendemaatregelenmogelijkzijn. Datkaninconcretebetekenendatoverenkeledageneen aantalstoffengewoonuitdeschappengaat,iniedergevalvooralgemeenpubliekgebruik.daarnaastzijndieniet toepasbaarvoorprofessionalswaarhetgaatomdegenoemdeveldtoepassingen.dezeweeklaatikbijdezestoffenentoepassingennognakijkenofsprakeisvanadequatemitigerendemaatregelenzoalsbijvoorbeelddriftreductieendatsoortdingenmeer.zijndieerniet,dangeef ikhetctgbinstructieomdetoelatingtijdelijkopteschorten,zodatgebruikentoepassingnietmeertotdemogelijkhedenbehoort. Ditisnatuurlijkopmerkelijknieuwsvandestaatssecretaris.Hetroeptechtermeteeneenhoopverwarringop.Hij heefthetoverdriemiddelen,behorendetotdeneonicotinoïden.diewilhijvanavondnatuurlijknietnoemen.ishet nietveelbeteromhetvoorzorgsprincipetoetepassen, omvolstrektehelderheidtegevenentegemoettekomen aandezorgenineengrootdeelvandekamerendesamenleving?latenwijeenpasopdeplaatsmakeneneen moratoriumafsprekenoverneonicotinoïden.latenwij deonderzoeksresultatenopditterreinafwachten.eengedeeltelijkemaatregel,ofeenhalvemaatregel,ishetverkeerdesignaalbijzo'nbelangrijkekwestie. Ikvinddatik,ookgeletopdediscussiediewijinmaart hebbengevoerd,heelsnelenadequaathandel.daarbij gaikuitvanhetvoorzorgsprincipe,maarwelopbasisvan informatie.inconcretegevallenwordennuvrijvergaandestappengezet.overigens,zozegiktegenmevrouw Ouwehand,richthetonderzoekzichookopfipronil. Ditisdewerkwijzediewijnuhanteren.Ikvinddatikdit opeenzeerserieuzemanieraanhetbehandelenben.met hetoogoprisico'swachtenwijniettothetlaatstewetenschappelijkonderzoekentotdeallerlaatstefasevande herbeoordeling.alseropgrondvandeeersteverkenning risico'sblijkentezijn,wordtopgetreden. Ikvolgdestaatssecretaris,maarhebtochnogopmerkingen.Ikhebhetdilemmageschetstalsjedatnietover deheleliniedoet;hetzijnimmersdezelfdesoortstoffen. Theoretischmagjedusverwachtendatdieeffectenelkaarallemaalbenaderen.Destaatssecretariszegtdathij alvergaandestappenzet;ikwijsopitalië.erzijnnatuurlijkookanderelandenwaaralmoratoriazijnafgekondigd. Ikdenkdathetgoedisomeenhelder,duidelijksignaal aftegeven,ookgeziendeenormerisico'sdieklevenaan hetopdezewijzevoortgaanmetdiebestrijdingsmiddelen. Nogmaals:hetgaatbijdezekwestiealtijdomstofentoepassing.Jemoetdeschadelijkheidvandestofindeconcretetoepassingssituatiebeoordelen.Datdoenwijheel consciëntieusendaarbijhanterenwijdeessentievanhet voorzorgsprincipe.daargaanwijdekomendewekenmee verder.bijhetctgbhebikaangegevendatikeenuitstel totaugustus,septembernietaccepteer.erwordtstapsgewijsgewerkt.alserweertwijfelisnadeanalysevaneen groepoftoepassingen,volgtdezelfdeactie:stop,tenzij ermitigerendemaatregelendenkbaarzijn.maarhetgaat steedsomstofentoepassing. Ikbenblijdatdestaatssecretarisinelkgevalbereidisom, indiennodig,tijdelijkeenmoratoriumophetgebruikvan hetmiddelintestellen.ikhebechternogvragenoverde preciezeuitvoeringvandemotie,diedestaatssecretarisnognietbeantwoordheeft.teneerstevraagikmijaf waaromhetslechtsomzesmiddelengaat.destaatssecretarisschrijftdathetalleendemiddelenbetreftdieniet eerdervolgensdelaatstenormenzijnbeoordeeld.die middelenzijndusbeoordeeldvolgensdenormendienu aantoonbaarnietdeugen.daarinzijnnamelijkdesubletaleeffectennietmeegenomen.

8 Bleker TK OokhebikdestaatssecretarisgewezenophetonderzoekvandeGezondheidsraaduit2000,waarinheelkritischekanttekeningenwordengeplaatstbijdestatistische onderbouwing.ookhebikgewezenophetonderzoekvan Cresswell,waarinisaangetoonddatalletoelatingenwaar debeslissingeninzoweleuropaalsdeverenigdestaten nuopzijngebaseerd,namelijkdeveldproeven,statistisch onvoldoendezijnomtekunnenaantonendatdiemiddelenveiligzijnvoorbijen.datiszwarekritiekopdebeoordelingtotnutoe.alsdezemiddelen,ofheternu6of27 zijn ikdenkdathetermeermoetenzijn opdezelfde manierwordenbeoordeeld,schietenwijdaarniksmee op. Ookdeeffectenwaaroverunuspreekt,zijnbijdebeoordelingdoordeEFSAbetrokken:heteffectophetgedrag, opbroedontwikkeling,opstuifmeel,opopslag,ophetbijenvolkenopdefoerageeractiviteit.aldatsoorteffecten zijnmeegenomenbijdebeoordelingvandezestoffen. Nogmaals:vraagmijnietommeeronderzoektedoen. Datvervolgonderzoekhebbenwijinganggezet.Ikheb gezegddatdaarbijnietalleensprakeisvanonderzoek, maarookvanpraktischeherbeoordeling.eningevalvan twijfel:exitmethetspul. Nogeenkeer:dekritiekisgerichtopdehuidigebeoordelingsmethode.Ikhebhetnietzelfbedacht,maardiewetenschapper.Destaatssecretarisdurfthetvastnietinzijn hoofdtehalenomdatonderzoektebekritiseren.geen vandeveldproevenwaaroptotnutoealletoelatingenzijn gebaseerd,deugtstatistisch;datgeldtookvoordemeest recenteherbeoordelingen.ikvraagdestaatssecretaris omdieinzichtenmeetenemenindeherbeoordeling;het gaatnietomopnieuwdoenwatwealhebbengedaan. Ikvraaghemverderomtekijkennaardesubletaleeffectenenalleneonicotinoïdenteherbeoordelen.Enikvraag hemwathetkabinetheeftgedaanmethetonderzoekvan degezondheidsraaduit2000. Opdatlaatstehebikaldriekeerantwoordgegeven,inclusiefeenbriefoverwatweermeehebbengedaanen watweerverdermeedoen. Dandeherbeoordeling.MevrouwOuwehandkaner nogvanallesbijhalen.ikgeefnu100%prioriteitaaneen zeergedegen,consciëntieuzeuitvoeringvandemotieen deherbeoordeling.uitdeeersteresultatenmagblijken hoeconsciëntieusdatgebeurt.hieropwilikdeinspanningdekomendewekenrichten.ikzaldekamerperiodiekinformerenoverhoehetervoorstaat.alswijaanleidingzienomopanderedandiezesstoffenhetonderzoek terichteneneenherbeoordelingtestarten,dandoenwij datook.indienertwijfelontstaatoverdebeoordelingtot dantoe,dandoenwijdat;geenenkelpunt. MijvaltopdatdestaatssecretarisinzijnreactieopmevrouwOuwehandeenveelopenerbenaderingkiestdan inzijnschriftelijkeantwoorden.daarinmaakthijeenheel striktonderscheidtussenoudereenjongerebeoordelingen.totopditmomentishetvooronsvolstrektonhelder waarindiebeoordelingendanzodanighebbenverschild datbijdejongstebeoordelingenblijkbaargeenherbeoordelingnodigis.alsdestaatssecretarismijgoedenhelder zouuitleggenwaarindatverschilzit,dankanikbegripopbrengenvoorzijnantwoord.zoniet,danzegik:zorgdat jeallesherbeoordeelt. Ikhebwaarderingvoordestappendiedestaatssecretarisnuzet,lopendedeherbeoordeling.Ditgeeftaandat hijdeurgentiehiervanziet.hetisduidelijkdathetovergrotedeelvandebetreffendemiddeleninnederlandin deglastuinbouwwordtgebruikt.ikhoorgraagvande staatssecretarishoehijdatbeoordeelt.diemiddelenkomenmassaalinhetoppervlaktewaterterecht.levertdit wellichtalvoldoendesignalenopomookvoordeglastuinbouweenmoratoriumintestellen,ofkijktdestaatssecretariseranderstegenaan? Datlaatstezalmoetenblijkenuithetverdereverloopvan hetherbeoordelingsproces. Latenweoverheteerstepunthetvolgendeafspreken. Alsdeherbeoordelingvandezestoelatingenisafgerond, zalikgemotiveerdbeargumenterenwaarombepaaldeanderetoelatingenwelofnietalsnogindeherbeoordeling zoudenmoetenwordenbetrokken.metdekennisvannu zegik:datisnietnodig.hetisechtereenrelatiefnieuw gebied.erkomtbovendienmeerdrukop,ookvanmijn kant.toenikvandaagdiebriefkreegvanhetctgb,dacht ik:verdraaid ikvloeknooitmaarzouhetbijnahebben gedaan watgebeurthier?wijzettenermetelkaardruk op.ikziehetechtalseenpersoonlijkeopgaveomdiemotieopeengoedemanieruittevoeren.geefmijdekans omdateerstvoordiezestoelatingengoedtedoen.daarnarapporteerikoferredenisomdatookbijanderete doen.wijzijndaarheeltransparantin.ikhebniets,maar danookniets,teverbergen. Destaatssecretarisiseigenlijkbegonnenmeteensoorttik opdevingersvanhetctgb;datiseenconstatering. Ikbegrijpdekeuzesvandestaatssecretarisendeeldie ook,metéénrestrictie.ikziterweleenbeetjemeedatde staatssecretariszegt:tenzijmitigerendemaatregelenwordengenomen.hoebeoordeelthijdat?datvindikwelingewikkeld.zegtdestaatssecretarisdathijnu,vanwege designalen,detoelatingintrektmaardathijerpasnaderoverkanoordelenalshetvolledigeonderzoekheeft plaatsgevonden? Datzouookeenwerkwijzezijn,maarbinnenenkeledagenhebikduidelijkheidoverdevraagofadequatemitigerendemaatregelenbijbepaaldetoepassingenmogelijkzijn.Datisechteenkwestievandagenennietvanweken.Volgendeweekmaandagofdinsdagweetikofde toepassingenwaarwehetnuoverhebben,definitieftijdelijkuitdeluchtgaanofmisschiendefinitiefnooitmeer indeluchtterugkomen.danzalikaandekamerrapporteren. MevrouwJacobi(PvdA): Ikhebtweevragen.IkhebgevraagdwaaromlandbouwgiffennietzijnbetrokkenbijdeonderzoekeninWageningen,ondanksdrukvandeKamer.HeeftdestaatssecretarisondertussenookmijnheerBlacquièreeentikopdevingersgegeven?Datzouikeigenlijkwelterechtvinden.Ik benblijmetdestappendiedestaatssecretariszet,maar ikheberweldepestoverindatweminofmeerdriejaar weggegooidhebben.datisdusmijneerstevraag:waar-

9 Bleker TK omheeftwageningendatnietgedaanenwaaromheeft hetministerienietgestuurdopdezekwestie?hetbeeld werdnamelijkgeschapendatdaarwelonderzoeknaar werdgedaan.datbeeldkreegdekamer.mijntweede vraagiswanneerwijdebriefkrijgeninhetkadervanhet heleherbeoordelingstraject. Overtweewekenkrijgtueenvoortgangsrapportageover hetherbeoordelingsproces.wathetonderzoekbetreft: volgensmijbegintonderzoekmeestalmeteentheorie. Watwiljeverklaren?Jewiltbijensterfteverklaren.Dan kijkjeindeliteratuur,endanblijktdaterzesfactorenverklarendzijnendattwee,driedaarvanwordenaangemerkt alsmeestverklarend.injeeersteonderzoekrichtjejeop defactorenwaarhetcausaleverbandhetgrootstwordt geacht.dieprobeerjeinbeeldtebrengen.zopeljeaf. Datishierbijookzo.Devarroamijtendeanderefactor zijninbeeldgebracht.indevervolgfasekomendegewasbeschermingsmiddelenendestoffenwaarwijhet overhebben,aandeorde.datgaatnudusookgebeuren. Wetenschappelijkgezienishetheellogischomhetzote doen.jekuntookandersredeneren.jekuntjeafvragen watdoordepolitiekbeïnvloedbarefactorenzijn.wijkunnendenkikweinigaandevarroamijtdoen.ikzounietwetenhoe.misschienmeteenmotieomallevarroamijten uittezettennaarheteigenland.wekunnenwelwatdoen aandegewasbeschermingsmiddelenendestoffendie daarinzitten.jehaddusanderskunnenbeginnen,maar ikdenkdatditwetenschappelijkgezieneenlogischeredeneringis:eerstdemeestinvloedrijkefactorenwaarbijhet causaalverbandhetsterkstekanzijnendanpeljeaf. MevrouwVanVeldhoven(D66): Ikzoubijnageneigdzijnomeengrapjetemakenoverdie mijten.diekomenmisschienweluitnederland.dankrijgenweeralleenmaarmeeralswezo'nmotieindienen! Ikhebookeenvraag.Ikzetvraagtekensbijdebeoordelingvandemitigerendemaatregelen.Destaatssecretaris heeftdaaroveralwatgezegdinzijnantwoordopdeheer Koopmans,maarikwileveneenprecisering.Destaatssecretariszeidathijdeeerstebeoordelingbinnenheeftvan driestoffenendathijopbasisdaarvanwellichtvanplan isomdiedriestoffenvoorlopignietmeertoetestaan.betekentditdathijnoggeeneersteanalyseheeftvandie anderedriestoffen?ofbetekentditdatdieeersteanalysenoggeenaanleidingtotzorggeeft?mijncollegasprak netovereentikopdevingersvandectgb.hoegaatde staatssecretariservoorzorgendathetindetoekomstbetergaat?watheefthijerzelfvangeleerd?hoegaathij zorgendathetbetergaat? Hetmoetinderdaadveelbeter.Ikwilmijnogeensberadenoverdevraagwathetbetekentvoordeaansturing vandieorganisatie. MevrouwVanVeldhoven(D66): Kunnenwijeenbriefvandestaatssecretarisverwachten overditonderwerp? Ja,maarnieteerderdanronddezomer.Wemoeteneerst gewoonhetwerkdoen. MevrouwVanVeldhoven(D66): Datbenikmetueens. Deconclusies,ooktenaanzienvandedrietoepassingen, zijngebaseerdopdeverkennendefasevanhetonderzoek.zodraindiezelfdeverkennendefasetenaanzienvan anderestoffenvergelijkbareconclusieskunnenworden getrokken,gebeurtdat. MevrouwSnijder-Hazelhoff(VVD): Ikhebtweekortevragen.Teneerste.Ikhoordestaatssecretariszeggendaterbijhetwetenschappelijkonderzoek wordtafgepeldopbasisvanwathetmeestlogischisen dathijdanuitkomtbijdriezakendierisicovolzijn.volgensmijgeefthetvn-rapportaandaterveelmeeroorzakenzoudenkunnenzijn.ikzoudaaromtochgraagzien datnederlandhetoorteluisterenblijftleggennaarwat erwereldwijdgebeurt,omdatwellichtdaarnogandere zakenvoorhetvoetlichtzullenkomendanwijnuveronderstellen.tentweede.destaatssecretariszegtdatwe pasovertweewekendevoortgangsrapportagekrijgen. Hijheeftechterookgezegddaterbinneneenaantaldagenduidelijkheidkomtoverdevraaghoehetmetdedrie middelenstaat.ikgaervanuitdatwijdandirectookhorenwatdaardestandvanzakenvanis. Beidevragenkanikpositiefbeantwoorden. Datwasdebeantwoordingvandestaatssecretaris.Ikheb hetgevoeldatdaarmeeeentweedetermijnnietnodigis, maarikzienudatdeledendatgevoelnietdelen. Voorzitter.Ikdenkdathetdebatnietafis.Ikwilallereerst constaterendathetctgbeentikkrijgt,maardatookde WageningenUniversityerkennelijknietongeschonden vanafkomt.destaatssecretariszegtdatonafhankelijkheid erniettoedoetendathethemstoortalsmensenzeggen datereenafhankelijkheidsrelatie,eenfinanciëlerelatieis. Hijzegtdatdathemfeitelijknietinteresseert.Indefarmaceutischeindustrieechter,iskeeropkeerduidelijkgewordendatdebroodheerinvloedheeftopdeuitkomstvan eenonderzoek.onderzoekendiegefinancierdzijndoor defarmaceutischeindustriegevenvaaksystematischeen positievereuitkomstvaneenbepaaldgeneesmiddeldan hetgevalisineenonafhankelijkonderzoek.daarmeeis nieteen-op-eenderelatiegelegddathetonderzoekvan WageningenUniversityfoutisofjuistnietfout,maarhet risicovanbiasisdoordierelatiewelaanwezigendeonafhankelijkheidinhetgeding. IkvindhetongekenddatdeheerVanGervenzijntweedetermijnbegintmettezeggendat"de"Wageningen Universityhiernietongeschondenisuitgekomen.Wieis dat,"de"wageningenuniversity?isdatiedereendiedaar werkt?iedereendiedaaractiefis?waardoelthijop? IkweetnietofdeheerKoopmansaanwezigwasbijditdebat.Hijheefttochhetdebatgevolgdengehoorddatop

10 VanGerven TK basisvanéénonderzoekvergaandeconclusieszijngetrokken?ikmoetconstaterendatdatnietjuistis. Hetgaatmijomdewoorden"deWageningenUniversity". KandeheerVanGervenwatpreciezerzijn?Hijmagvan mijbestdeconclusietrekkendatditonderzoekvande WageningenUniversityuiteindelijktotwatandersgeleid heeft.maaromhiergewoontegaanstaanentezeggen "dewageningenuniversitykomthiernietongeschonden uit" IkvraagdeheerVanGervenomzichwatpreciezer uittedrukken. Magikdaneentegenvraagstellen? Nee. KomthetCtgbhierongeschondenuit?Nee.Danmoeten wij Nee,nee. Hetiswelvanbelangomdatzoteduiden,wantbijdeCtgbwerkeneenheleboelmensen,maarnietaldiemensen hebbenaanhetonderzoekgewerktoverneonicotinoïden enregistratie.iknoemhetindenbrede,maarnatuurlijk gaathetoverdeonderzoekersofdeprofessorofdeheer Blacquière,diebepaaldeconclusiestrektopbasisvanéén onderzoekwaarvanwijnumoetenconstaterendathet flinterdunwas.ikgaovertothetindienenvanmijnmoties. constaterendedatonderzoekuitwijstdatneonicotinoïden eenschadelijkeffecthebbenophetnavigatie-enleervermogenvanbijenenookbijensterftekunnenveroorzaken; overwegendedatbijeneengroterolspelenindebestuivingvandemeestevanonzegewassenendaardooreen onmisbarerolhebbeninonzevoedselproductieendeinstandhoudingvanonzebiodiversiteit; overwegendedatfrankrijk,duitslandenitaliëaleenverbodhebbeningesteldopneonicotinoïdenvanwegedebijensterftealdaar; verzoektderegering,eenmoratoriumintestellenophet gebruikvanneonicotinoïdentotdatinhetnadereonderzoekbewezenisdatneonicotinoïdengeenschadelijkeffecthebbenopbijen, DezemotieisvoorgestelddoordeledenVanGervenen Ouwehand.Naarmijblijkt,wordtdeindieningervanvoldoendeondersteund. Zijkrijgtnr.182(32500-XIII). verzoektderegering,onderzoektedoennaardevraag "of"endematewaarinfinanciëleenbestuurlijkeverwevenheidmethetbedrijfslevenendeafhankelijkheidvan derdegeldstromen,deonafhankelijkewetenschapsbeoefeninginwageningenindewegstaan; verzoektderegeringtevens,hierbijookgebruiktemaken vaneengeanonimiseerdpersoneelstevredenheidsonderzoekbinnendeuniversiteitwageningen, DezemotieisvoorgestelddoordeledenVanGervenen Ouwehand.Naarmijblijkt,wordtdeindieningervanvoldoendeondersteund. Zijkrijgtnr.183(32500-XIII). Voorzitter.Debijenvallenbijbosjesneerenwekunnen nietgenoegdoen,zoisdeindrukvandepartijvoorde Dieren,omhetvoorzorgsprincipetoetepassenenervoortezorgendatwijniethetrisicolopendatdezezobelangrijkediersoortuitsterft.Datgeldtookvoorandereinsecten.Destaatssecretarisheeftopéénvraaggeenantwoordwillengeven.Ikhebdevraagvoorzichtiggeformuleerd:ishetwenselijkdateenbestuursvoorzittervaneen universiteitzelfgeldverdientaanlandbouwgifdatzoter discussiestaat?ikhebhetoverpatentenvanincotec.ik wiltochgraageenbeoordelingvandestaatssecretaris daarvan.volgensmijheeftdestaatssecretarismisschien eenbeetjegejoktofeenhalvewaarheidgesproken.het onderzoekvandegezondheidsraaduit2000isnietbetrokkenbijdehuidigebeoordeling.destaatssecretarisen zijnvoorganger,deministervanlnv,hebbendekamer daarnietovergeïnformeerd.ikvraagdestaatssecretaris omdatalsnogtedoen.ikkanhetonderzoekookaande ambtenarensturen.hetlijktmijdatditnodigisvooreen zorgvuldigdebat. Totslotdienikviermotiesin.Ikleeszesnelvoorinverbandmetdetijd. constaterendedatdekamerheeftverzocht,dereedstoegelatenneonicotinoïdenopnieuwtetoetsenopdege-

11 Ouwehand TK zondheidvanbijen,enhierbijookexplicieteventuelesubletaleeffectenmeetenemen(32372,nr.19); constaterendedatderegeringaangeeftslechtszesvande toegelatenmiddelentewillenherbeoordelenenhiervoor geennieuwetoetsingsmethodeinwilzetten; constaterendedatdesubletaleeffectenopdezewijzeonvoldoendewordenmeegenomen,zoalsookwordtbevestigddoorinternationalewetenschappers(o.a.cresswell, J.,2010); verzoektderegering,deherbeoordelingvanallereeds toegelatenneonicotinoïdemiddelenterhandtenemenen hierbijdemeestrecentewetenschappelijkeinzichtente benutten,zoweloverdeeffectenvanneonicotinoïdenals overdestatistischeonderbouwingvandeonderzoeken, DezemotieisvoorgestelddoordeledenOuwehanden Jacobi.Naarmijblijkt,wordtdeindieningervanvoldoendeondersteund. Zijkrijgtnr.184(32500-XIII). constaterendedatdekamerheeftverzocht,dereedstoegelatenneonicotinoïdenopnieuwtetoetsenopdegezondheidvanbijen,enhierbijookexplicieteventuelesubletaleeffectenmeetenemen(32372,nr.19); constaterendedatnaastdebijookandereinsecten,waaronderbestuiversalsvlindersenhommels,mogelijknegatieveeffectenvandezemiddelenondervinden; verzoektderegering,bijdeuitvoeringvandeherbeoordeling,dereedstoegelatenneonicotinoïdentevensopnieuw tetoetsenopdegezondheidvanandereniet-doelwitinsecten, DezemotieisvoorgestelddoordeledenOuwehanden Jacobi.Naarmijblijkt,wordtdeindieningervanvoldoendeondersteund. Zijkrijgtnr.185(32500-XIII). AlsikdanmetdestaatssecretarisnaarIntratuinga,dan hoopikdatwijdaargeengevaarlijkegifstoffenzullen aantreffen.alsdezemotiewordtaangenomenkandat nogbewaarheidwordenook. constaterendedaterduidelijkeaanwijzingenzijndathet gebruikvanneonicotinoïdenbijdraagtaandevoortgaandeenzeerzorgwekkendebijensterfte; verzoektderegering,deverkoopvanbestrijdingsmiddelenopbasisvanneonicotinoïdenaanparticulierenniet langertoetestaan, DezemotieisvoorgestelddoorhetlidOuwehand.Naar mijblijkt,wordtdeindieningervanvoldoendeondersteund. Zijkrijgtnr.186(32500-XIII). Delaatstemotiegaatoverdemiddelendienogwelverkochtmogenworden. verzoektderegering,voorstellenuittewerkenomreclamevoorenetiketteringvanbestrijdingsmiddelenaan strengereregelsteonderwerpenendezebinnenzes maandenaandekamervoorteleggen, DezemotieisvoorgestelddoorhetlidOuwehand.Naar mijblijkt,wordtdeindieningervanvoldoendeondersteund. Zijkrijgtnr.187(32500-XIII). Voorzitter.Naeenaantaljarenvanontkennenlijkternu dantocheenkleinbeetjeschotindezaaktekomen.ik beneenoptimistischmens,dusikweegdewoordenvan destaatssecretarismetenigoptimisme.maarwijzijner noglangniet.veelhangtafvanwatdekomendeweken enmaandendaadwerkelijkgaatgebeuren.terondersteuningdaarvandienikdevolgendemotiein.watikdaarin vraag,zouvrijdichtkunnenliggenbijwatdestaatssecretarisaanhetdoenis,alsikzijnwoordengoedbegrepen heb.daarkrijgikvanhemgraageenreactieopintweede termijn.daarnazalikbezienhoeikdaarmeeverderga. overwegendedat: