Transmurale Richtlijn. Diagnostiek bij dementie
|
|
- Stefan Aalderink
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Transmurale Richtlijn Diagnostiek bij dementie
2 NETWERK DEMENTIE OOST-VELUWE Het Netwerk Dementie Oost-Veluwe is een gestructureerd samenwerkingsverband van instellingen en individuele beroepsbeoefenaren, die zich bezighouden met dementiezorg in de regio. (zie pagina 22 voor een overzicht van de partners) Het Netwerk stelt zich ten doel door samenwerking en krachtenbundeling een integraal aanbod op het gebied van wonen, zorg en welzijn te realiseren, dat in dienst staat van en zorgdraagt voor een zo goed mogelijk behoud van kwaliteit van leven voor de cliënt met (een vermoeden van) dementie en zijn mantelzorgers in de regio Oost-Veluwe. Hieruit volgt een laagdrempelig, duidelijk en continu traject dat voorziet in vroegsignalering, diagnostiek, informatie en advies, behandeling/ begeleiding en het verlenen van diensten op het gebied van wonen, zorg en welzijn. Lopende projecten zijn: Diagnostiek en deskundigheidsbevordering huisartsen Ontmoetingscentrum voor mensen met dementie en hun mantelzorgers Casemanagement / zorgtrajectbegeleiding Correspondentieadres: Netwerk Dementie Oost-Veluwe p/a Regentesselaan 2B 7316 AC Apeldoorn Lisenka van Gogh, ketenregisseur T E info@netwerkdementie.nl W 1
3 INHOUDSOPGAVE Netwerk Dementie Oost-Veluwe 1 Inhoudsopgave 2 Voorwoord 3 Toelichting Transmurale Werk Afspraken Dementie 4 Transmurale Werk Afspraken Dementie 6 Observatie Lijst voor vroege symptomen van Dementie (OLD) 13 Mini Mental State Examination (MMSE) 15 Screeningslijst zorgdiagnostiek 17 Toelichting zorggerichte diagnostiek 19 Partners in het Netwerk Dementie Oost-Veluwe 22 2
4 VOORWOORD Voor u ligt de vernieuwde Transmurale Richtlijn Diagnostiek bij Dementie; aangeboden door het Netwerk Dementie Oost-Veluwe. Met deze richtlijn willen zorgaanbieders uit de regio de diagnostiek bij dementie optimaliseren. De vernieuwing komt voort uit het Landelijk Dementie Programma (LDP), waarin onze regio participeerde. Dit project richt zich op verbetering van de zorg rond dementie, waarbij de cliënt en de mantelzorger een belangrijke rol spelen. Uit dit project bleek onder andere welke belangrijke rol huisartsen hebben bij de diagnostiek en begeleiding van dementie, het belang van vroeg diagnostiek, goede zorgdiagnostiek en casemanagement (begeleiding) voor iedere dementerende en zijn mantelzorger. Het Netwerk Dementie Oost-Veluwe, waarin ook de huisartsen participeren, zet inmiddels de activiteiten van het LDP in onze regio voort. Verwerkt in de vernieuwde Transmurale Werk Afspraken (TWA) is de herziene CBO richtlijn diagnostiek en medicamenteuze behandeling van dementie uit Bij de samenstelling is gekeken naar de Transmurale Richtlijn Diagnostiek en Verwijzing bij Dementie uit de regio Midden Holland Hieruit is met name de zorgdiagnostiek overgenomen. Ook zijn verwerkt de schriftelijke commentaren van de huisartsen uit onze regio en de reacties tijdens de blokcursus van de huisartsen in het voorjaar Bij de mogelijkheden tot verwijzing is het Geheugencentrum Apeldoorn, een samenwerking tussen poliklinieken neurologie en dagonderzoekcentrum geriatrie voor patiënten met geheugenstoornissen of vermoeden op dementie, alvast meegenomen. De complete TWA komt binnenkort digitaal beschikbaar op de website van het Netwerk Dementie Oost-Veluwe ( Mevrouw N. Vogel, namens Netwerk Dementie Oost-Veluwe De heer S. Tromp, namens Werkgroep TWA Dementie Mevrouw T. Aalbers, namens Alzheimer Nederland afdeling Oost-Veluwe 3
5 Toelichting TWA Dementie De TWA dementie is opgebouwd rond twee onderdelen: een ziektegericht deel en een zorggericht deel. In de praktijk zijn deze onlosmakelijk met elkaar verbonden. Voor de ziektegerichte diagnostiek zijn al standaarden ontwikkeld. Deze zijn met enkele aanvullingen integraal overgenomen. Voor de zorggerichte diagnostiek bij dementie bestaan dergelijke landelijke vastgestelde standaarden niet. Deze zijn dan ook uitgebreider beschreven in een nieuw ontwikkelde screeningslijst met toelichting. Vroegdiagnostiek is van wezenlijk belang. De onzekerheid in de eerste fase wordt zowel door patiënt en mantelzorger als zeer belastend ervaren. Bovendien maakt vroege diagnostiek het voor patiënt en mantelzorger beter mogelijk om te anticiperen op te verwachten problemen. Zorgcoördinatie/casemanagement kan in een vroeg stadium geregeld worden. Dit is een belangrijke wens vanuit de mantelzorgers. Ziekte- en zorggerichte diagnostiek zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en zijn allebei nodig. Dit komt zowel tot uitdrukking in de praktijk, als in de theorie, bijvoorbeeld in het rapport van de Gezondheidsraad en het Consensus Document bij het Dementiesyndroom van het CBO. Over het algemeen zal eerst de ziektegerichte diagnostiek plaatsvinden, gevolgd door de zorggerichte diagnostiek. Bij de groep 85 + staat vaak de zorggerichte diagnostiek voorop en vormt de sluis naar de ziektegerichte diagnostiek. Met name de zorggerichte diagnostiek is een continu proces. Dementie is een ingrijpende en voortschrijdende ziekte. Toenemend functieverlies vraagt een continue toetsing van de zorgbehoefte bij de patiënt en de mantelzorger en aanpassing van de zorgverlening. Zorgdiagnostiek wordt standaard bij patiënt en mantelzorger toegepast. De mantelzorger speelt een essentiële rol bij de zorgverlening aan mensen met dementie. De zorgvraag wordt mede bepaald door de balans tussen draaglast en draagkracht van de mantelzorger. Professionals stemmen de zorg met elkaar af. Een hulpmiddel hierbij kan het gebruik van een overdrachtsdossier zijn. Ook een zorgcoördinator/ casemanager is een belangrijke factor in de kwaliteit en continuïteit van zorg. 4
6 Toelichting TWA Dementie (vervolg) Onderdeel ziektegerichte diagnostiek De richtlijn ziektegerichte diagnostiek is gebaseerd op de NHG-standaard dementie (actualisering 2003). Onderdeel zorggerichte diagnostiek De beperkingen in het dagelijks leven worden in kaart gebracht aan de hand van 13 domeinen zorgdiagnostiek, o.a zelfverzorging, mobiliteit, huishoudelijke werkzaamheden en gedragsproblemen. De basis en aanvullende zorggerichte diagnostiek zijn door ons bewerkt en als screeningslijst toegevoegd en in een aparte toelichting uitgebreid beschreven. Verantwoording en achtergrond Dementie rapport gezondheidsraad 2002/2004. DOC-team (dementie onderzoeksen casemanagement team) stichting Geriant Noord Holland. Transmuraal netwerk Midden Holland. NHG standaard dementie T.W.A CBO Consensus richtlijn Dementie TWA werkgroep Dementie: W. te Water (klinisch geriater), H. Janssen-Warnaars (huisarts), M.A. Jansen-Arends (huisarts), H. Snoeij (psychiater), B. van Kooten (neuroloog), S.Tromp (sociaal geriater), N.G. Hillerström (specialist ouderengeneeskunde) en J. Echten (coördinator transmurale zorg) 5
7 Transmurale Werk Afspraken Dementie Begrippen Dementie wordt gekenmerkt door geheugenstoornissen en een of meer andere cognitieve stoornissen, zoals afasie, apraxie, agnosie of een stoornis in de uitvoerende functies, met als gevolg een duidelijk negatieve invloed op het dagelijks functioneren, werk, sociale activiteiten en relaties. Afsie: verminderd taalbegrip en problemen met taalexpressie (bijvoorbeeld niet op woorden kunnen komen). Apraxie: verminderd vermogen om handelingen uit te voeren ondanks intacte motorische functies (bijvoorbeeld aankleden). Agnosie: verminderd vermogen objecten te herkennen ondanks intacte sensorische functies (ook desoriëntatie). Stoornis in de uitvoerende functies: verminderd vermogen plannen te maken, te organiseren, logische conclusies te trekken en te abstraheren (langzamer van begrip, huishouden niet overzien). Richtlijnen diagnostiek In deze richtlijn wordt onderscheid gemaakt tussen ziektediagnostiek en zorgdiagnostiek. De huisarts doet van beide de basisdiagnostiek (zie hieronder), eventueel met hulp van praktijkondersteuner of gespecialiseerd verpleegkundige. De huisarts verwijst voor aanvullende diagnostiek indien geïndiceerd. Bij mogelijke dementie vindt eerst een oriëntatie plaats, waarbij de Observatie Lijst voor vroege symptomen van Dementie (OLD) (zie pagina 13) als hulpmiddel gebruikt kan worden. Vroegdiagnostiek is van belang om tijdig te kunnen starten met begeleiding en advisering ten behoeve van een beter beheersbare en minder stressvolle situatie rondom de patiënt met dementie. 6
8 Richtlijn Ziektegerichte diagnostiek Basis ziektegerichte diagnostiek Anamnese en hetero-anamnese Wees bedacht op een façade en afhankelijk gedrag (bijvoorbeeld het head turning sign ) vraag naar begin en beloop van de problemen. Beoordeel: Het geheugen: stel vragen over wat men gisteren deed, nieuwsitems, gebeurtenissen uit het verleden. Andere cognitieve stoornissen: afasie, apraxie, agnosie en stoornissen in de uitvoerende functies. Beperkingen in het dagelijks functioneren: telefoneren, eigen boodschappen doen, koken, huishoudelijk werk doen en persoonlijke verzorging waaronder ook medicijngebruik en het regelen van geldzaken (zie ook de domeinen van de zorgdiagnostiek op pagina 13). Lichamelijke oorzaken en co-morbiditeit: lichamelijke klachten, medische voorgeschiedenis, voeding (met het oog op deficiënties), alcohol- en geneesmiddelengebruik. Het verdient aanbeveling ter objectivering van de geheugenstoornissen en andere cognitieve stoornissen een Mini-mental state examination (MMSE) [zie pagina 11] af te nemen. Neem altijd een hetero-anamnese af in afwezigheid van de patiënt. Inventariseer ook de belasting van de mantelzorger. Lichamelijk onderzoek Inspecteer huid en slijmvliezen, beoordeel zelfzorg en lichaamshygiëne. Meet pols en bloeddruk, ausculteer hart en longen. Verricht oriënterend neurologisch onderzoek (let op doorgemaakt CVA of ziekte van Parkinson): looppatroon, focale verschijnselen, reflexverschillen, latente paresen, hemianopsie, motoriek van het gelaat en de extremiteiten en Parkinson-symptomen (maskergelaat, hypokinesie, tremor, rigiditeit of tandradfenomeen). Doe evt aanvullend lichamelijk onderzoek zoals visus- en gehooronderzoek. Laboratorium onderzoek Hb, Ht, MCV, BSE, glucose, TSH, kreatinine, Na, K, Vit B12, foliumzuur. Bij onvolwaardig dieet of overmatig alcoholgebruik: vit B1,Vit B6, leverfunctie. Aanvullend ziektegerichte diagnostiek Op geleide van uitkomsten van de basisdiagnostiek kan aanvullend ziektegerichte diagnostiek geïndiceerd zijn (zie consultatie en verwijzing). 7
9 Richtlijn Zorggerichte diagnostiek Basis zorggerichte diagnostiek Dit is een continue cyclisch proces, bij voorkeur uitgevoerd door een vast persoon. De basus dignostiek betreft de volgende domeinen die meer of minder aandacht vragen in de zorg. Ziektebesef en inzicht Veiligheid Dagstructuur en bezigheden Sociale contacten Organisatie van, en hulp bij huishouden ADL en bewegen Financiën/administratie en wettelijke vertegenwoordiging Voedingspatroon en middelengebruik Medicijngebruik Rust/onrust (psychisch functioneren) Emotionele steun Mantelzorger(s) Woonsituatie en woonomgeving Hiervoor kan de screeningslijst zorgdiagnostiek op pagina 17 gebruikt worden. Aanvullend zorggerichte diagnostiek Op geleide van uitkomsten van de basisdiagnostiek kan, bij specifieke problemen, aanvullend zorggerichte diagnostiek geïndiceerd zijn (zie consultatie en verwijzing). 8
10 Evaluatie Stel de diagnose dementie bij stoornissen in het geheugen, andere cognitieve stoornissen en verminderd dagelijks functioneren. Denk aan zeldzame vormen van dementie zoals frontotemporale dementie (begin op relatief jonge leeftijd; jaar; soms uitgesproken gedragsproblemen) en Lewy body -dementie (in ernst wisselende cognitieve stoornissen met motorische onrust, visuele hallucinaties en parkinsonisme). Hierbij is consultatie/verwijzing aangewezen. Onderscheid lichte cognitieve stoornissen ( mild cognitive impairment ) van dementie: er zijn stoornissen bijvoorbeeld in het geheugen, maar het dagelijks functioneren is intact. Wees hierbij attent op ongerustheid en besteed aandacht aan het beloop. Sluit een delier uit: in korte tijd ontstaat een stoornis in het bewustzijn (besef van de omgeving) en de aandacht (concentratie vasthouden en kunnen verplaatsen). Let hierbij op een somatische oorzaak. Houd rekening met ingrijpende gebeurtenissen en denk ook aan depressie (wisselend beloop en soms tijdelijk gestoord geheugen). Wees attent op een angststoornis, alcoholverslaving of een psychose. Let op behandelbare oorzaken of beïnvloedende factoren, zoals normal-pressure hydrocefalus (dementie met wijdbeens lopen, onstabiel looppatroon, verhoogde mictiedrang of incontinentie), hypothyreoidie, hartfalen en geneesmiddelenintoxinatie (psychofarmaca, anti-parkinsonmiddelen, anti-epileptica en digoxine). 9
11 Beleid Bespreek de diagnose met de patiënt en zijn naasten, doe dit zo nodig stapsgewijs. Bespreek de zorg en ondersteuningsbehoefte. Maak afspraken over zorgcoördinatie/casemanagement (praktijkondersteuner, gespecialiseerd verpleegkundige thuiszorg, GGNet, verpleeg- en verzorgingshuis instelling). Houd bij een bijkomende somatische aandoening zoveel mogelijk rekening met de wensen van de patiënt en een eventuele wilsverklaring over al dan niet behandelen. Voorlichting Geef informatie over dementie als een geleidelijk progressieve aandoening, over de mogelijke oorzaken en bij dementie op jonge leeftijd (< 65 jaar) over erfelijke aspecten. Besteed aandacht aan de verwerking (vergelijk een slechtnieuwsgesprek ). Bereid de naasten voor op te verwachten problemen door functieverlies en gedragsstoornissen. Wijs op verdere informatie en mogelijkheden voor steun en zorg (Alzheimer Nederland en de NHG-patiënten brieven). Niet-medicamenteus beleid Wijs op belevingsgerichte zorg: laat de patiënt in zijn waarde, wees gericht op de beleving van de patiënt en voorkom strijdpunten. Houd de ziekte niet voor de omgeving verborgen en regel de financiële in immateriële belangen als de patiënt nog beslissingsbekwaam is. Wijs op gespreksgroepen voor patiënten en mantelzorgers en op de mogelijkheden van thuiszorg en dagbesteding. Bij vastgestelde dementie is de patiënt niet geschikt om aan het verkeer deel te nemen. Bij beginnende dementie is een uitzondering mogelijk (zie CBR). 10
12 Beleid (vervolg) Medicamenteuze therapie Cholinesteraseremmers kunnen worden overwogen bij beginnend tot matig gevorderde Alzheimer dementie, Parkinson dementie en dementie met Lewy Bodies. Er moet voldoende toezicht op inname, werking en bijwerkingen zijn en geen coronair lijden of AV geleidingsstoornissen. Deze medicatie bij voorkeur voor te schrijven door een specialist op het gebied van dementie. Plaatjesaggregatieremmers worden niet aangeraden. Bij onrust die lijkt te komen door dementie kan men kiezen voor een lage dosis haloperidol (bijv. 0,5 mg op te hogen tot max. 2 dd 1,5 mg) of pipamperon druppels 1 dd eind van de dag 8-10 druppels. Schrijf het antipsychoticum korte tijd voor en bouw zo snel mogelijk af. Het effect hiervan is beperkt. Bij patiënten met de ziekte van Parkinson zijn klassieke antipsychotica als haloperidol gecontraïndiceerd. Bij hevige onrust en psychotische symptomen in het kader van een delier, dient naast symptoombestrijding het onderliggend lijden te worden geanalyseerd en behandeld. Controles Stem de controlefrequentie af op de behoefte van de patiënt en zijn naasten en maak hier afspraken over met de zorgcoördinator/casemanager. Ga bij gevorderde dementie driemaandelijks de draagkracht van de naasten na en anticipeer op verdere achteruitgang van de patiënt. 11
13 Consultatie en Verwijzing De huisarts houdt de regie, doet de basisdiagnostiek en verwijst voor aanvullende diagnostiek. Verwijzing voor aanvullende ziektegerichte diagnostiek bij Cognitieve stoornissen of gedragsproblemen waarbij getwijfeld wordt aan de diagnose dementie. Dementie met vermoeden van een behandelbare of intracraniële afwijking. Snel progressieve dementie of dementie op een leeftijd jonger dan 65 jaar. Ernstige gedragsstoornissen of ernstige onrust zonder reactie op behandeling. Dementie met vraagstelling medicatie. Verwijzen naar Geheugencentrum (meeste indicaties) Neuroloog, geriater, psychiater, specialist ouderengeneeskunde (specifieke problematiek) GGNet (nadruk op begeleiding) PG dagbehandeling, verpleeghuis AMBU (observatie, overbelasting mantelzorger, crisissituaties) Verwijzing voor aanvullende zorggerichte diagnostiek bij Zorgweigering Gevaarlijke situaties Overbelasting mantelzorger Comorbiditeit Inadequaat gedrag, zowel acting out als terugtrek gedrag Jong dementerende Conflicterend inzicht mantelzorger / patiënt Verwijzen naar GGNet (ook begeleidingsvraag of bemoeizorg) Geheugencentrum (als onderdeel algehele diagnostiek) Specialist ouderengeneeskunde (verpleeg- en verzorgingshuis instelling) Thuiszorg, casemanagement Terugverwijzing bij De specialist verwijst terug naar de huisarts tenzij er vervolgbehandeling, begeleiding noodzakelijk is die niet in de 1e lijn mogelijk is. 12
14 Observatie Lijst vroege symptomen van Dementie (OLD) Hoofdaspect/ deelaspecten Symptomen Observatie Hints Cognitie Vergeetachtigheid 1 Vergeet steeds welke dag het is A B C D 2 Vergeet regelmatig gebeurtenissen die kort geleden gebeurd zijn A B C D Wanneer kwam u hier voor het laatst? 3 Kan recent gehoorde verhalen of mededelingen niet meer navertellen A B C D Waarom kwam u hier de laatste keer? Herhaling 4 Valt vaak in herhalingen zonder het zelf door te hebben A B C D Sleutelvraag: hoe gaat het met u (of uw partner, kinderen enz.)? 5 Vertelt tijdens een gesprek regelmatig hetzelfde verhaal A B C D Taal 6 Kan regelmatig niet op bepaalde woorden komen A B C D Observatie tijdens gesprek 7 Verlies snel de draad van het verhaal A B C D Toelichting Op deze observatielijst worden de genoemde symptomen door de onderzoeker als volgt gescoord: A=ja: B=twijfelachtig: C=nee: D=niet na te gaan Per kenmerk moet één antwoord worden gekozen. 13
15 Observatie Lijst Dementie (vervolg) Hoofdaspect/ deelaspecten Symptomen Observatie Hints Begrip 8 Aan het antwoord is te merken dat de vraag niet begrepen is A B C D Observatie tijdens gesprek 9 Heeft meer moeite om een gesprek te begrijpen A B C D ADL Oriëntatie 10 Haalt tijden door elkaar A B C D Gedrag Façadevorming 11 Verzint uitvluchten A B C D Afhankelijkheid 12 Toename afhankelijk gedrag in vergelijking met vroeger A B C D Denk aan opzij kijken Interpretatie Een score van vier of meer keer ja (score A) is een aanwijzing voor beginnende dementie en is een reden voor verder onderzoek naar geheugenstoornissen, overige cognitieve stoornissen en het dagelijks functioneren. Bij een score van drie of minder keer ja heeft het zin de OLD binnen zes maanden te herhalen. Als er geen enkele positieve score is, is er geen reden aan dementie te denken. 14
16 Gestandaardiseerde Mini-Mental State Examination (MMSE) Naam patiënt Datum Naam invuller Ik ga u nu enkele vragen stellen en geef u enkele problemen om op te lossen. Wilt u alstublieft uw best doen om zo goed mogelijke antwoorden te geven. Noteer antwoord 1.a. Welk jaar is het? b. Welk seizoen is het? c. Welke maand van het jaar is het? d. Wat is de datum vandaag? e. Welke dag van de week Score (0-5) is het? 2. a. In welke provincie zijn we nu? b. In welke plaats zijn we nu? c. Waar zijn we nu? d. Wat is de naam van de straat? e. Op welke verdieping zijn we nu? Score (0-5) RM Kok, FRJ Verhey,
17 Mini-Mental State Examination (vervolg) 3. Ik noem nu drie voorwerpen. Wilt u die herhalen nadat ik ze alle drie gezegd heb? Onthoud ze want ik vraag u over enkele minuten ze opnieuw te noemen. (Noem appel, sleutel, tafel, neem 1 seconde per woord). (1 punt voor elk goed antwoord, herhaal maximaal 5 keer tot de patiënt de drie woorden weet) 4. Wilt u van de 100 zeven aftrekken en van wat overblijft weer zeven aftrekken en zo doorgaan tot ik stop zeg? (Herhaal eventueel 3 maal als de persoon stopt, herhaal dezelfde instructie, geef maximaal 1 minuut de tijd). Noteer hier het antwoord. of Wilt u het woord worst achterstevoren spellen? Noteer hier het antwoord. 5. Noemt u nogmaals de drie voorwerpen van zojuist. (Eén punt voor elk goed antwoord). 6. Wat is dit? En wat is dat? Wijs een pen en een horloge aan. (Eén punt voor elk goed antwoord). 7. Wilt u de volgende zin herhalen: Nu eens dit en dan weer dat. (Eén punt als de complete zin goed is) 8. Wilt u deze woorden lezen en dan doen wat er staat? (papier met daarop in grote letters: Sluit uw ogen ) Score (0-3) Score (0-5) Score (0-3) Score (0-2) Score (0-1) Score (0-1) 9. Wilt u dit papiertje pakken met uw rechterhand, het dubbelvouwen Score (0-3) en het op uw schoot leggen? (Eén punt voor iedere goede handeling). 10. Wilt u voor mij een volledige zin opschrijven op dit stuk papier? Score (0-1) (Eén punt wanneer de zin een onderwerp en een gezegde heeft en betekenis heeft). 11. Wilt u deze figuur natekenen? (Twee vijfhoeken, die elkaar overlappen, zodat een vierhoek tussen de twee vijfhoeken overblijft). Score (0-1) (Eén punt wanneer figuur goed is nagetekend). Totale testscore Score (0-30) 16
18 Screeningslijst zorgdiagnostiek Naam patiënt Naam professional Geboortedatum Functie Burgerservicenummer Datum Basisdiagnostiek Goed, normaal, geregeld, voldoende Twijfelachtig, wisselend Verstoord, afwezig,problematisch,onvoldoende Ziektebesef en inzicht Veiligheid Dagstructuur en bezigheden Sociale contacten Organisatie van/hulp bij huishouden A.D.L. en bewegen Voedingspatroon en middelengebruik Medicijngebruik Rust/onrust (psychisch functioneren) Emotionele steun Mantelzorger(s) Woonsituatie en woonomgeving Financiën/administratie/wettelijke vertegenwoordiger 17
19 Screeningslijst (vervolg) Aanvullende diagnostiek geadviseerd bij de volgende problemen Verstoord, afwezig, problematisch, onvoldoende A. Zorgweigering B. Gevaarlijke situaties C. Overbelasting mantelzorger D. Comorbiditeit E. Inadequaat gedrag, zowel acting-out als terugtrekgedrag F. Jong dementerende G. Conflicterend inzicht mantelzorger en patiënt Netwerk Dementie Oost-Veluwe Apeldoorn, najaar 2009 Met dank aan het Transmuraal Netwerk Midden-Holland Zie voor een toelichting op deze screeningslijst pagina
20 Toelichting zorggerichte diagnostiek Op basis van uitspraken over diagnostiek op indicatie bestaat de zorgdiagnostiek uit twee componenten. Het basisgedeelte bestaat uit de hieronder beschreven dertien domeinen. In het aanvullend gedeelte wordt diepergaand onderzoek geadviseerd, naar aanleiding van hieronder genoemde problemen. Dit is meestal een reden voor verwijzing voor zorgdiagnostiek en begeleiding. Basis zorggerichte diagnostiek Ziektebesef en ziekte-inzicht: de aan- of afwezigheid hiervan geeft inzicht in de invloed hiervan op het gedrag en de communicatie(mogelijkheden). Dit is bepalend voor de manier van omgaan met de patiënt. Veiligheid: dit domein geeft inzicht hoe onnodige schade aan personen en zaken kan worden voorkomen. Vergroten van (het gevoel van) veiligheid kan de draagkracht vergroten. Dagstructuur en bezigheden: dit domein biedt zicht op hoe de patiënt de dag doorbrengt. Het kan aangrijpingspunten bieden voor veiligheid en houvast. Sociale contacten: onderzoek hiervan geeft inzicht in de mate waarin problemen in contacten voor een patiënt of mantelzorger aan de orde zijn. Bevredigende sociale contacten zijn van belang in het ervaren van steun. Tevens geeft het informatie over mogelijkheden voor een plan van aanpak. Organisatie van en hulp bij het huishouden: dit domein geeft inzicht in mogelijkheden van de patiënt en maakt een inschatting mogelijk van (dreigende) schade als het tekort niet wordt opgevangen. Een goede organisatie van het huishouden draagt bij aan de draagkracht. ADL en bewegen: biedt inzicht in de lichamelijke zelfredzaamheid van de patiënt in het dagelijks leven. Aanpassingen of ondersteuning in dit domein vermindert de draaglast. Voedingspatroon en middelengebruik: geeft inzicht in de conditie van de patiënt en mogelijke bedreigingen hiervan. Dit inzicht biedt aanknopingspunten om de conditie te verbeteren. Medicijngebruik: geeft inzicht in wat de patiënt gebruikt, hoe hij ermee omgaat en welke bijwerkingen mogelijk (kunnen gaan) spelen. Belangrijk om een vinger aan de pols te houden en tijdig kunnen ingrijpen. 19
21 Toelichting zorggerichte diagnostiek (vervolg) Rust / onrust: geeft inzicht in de mate van psychisch disfunctioneren (bijvoorbeeld hallucinaties, agressie). Een zo groot mogelijke stabiliteit in dit domein vermindert de belasting voor patiënt en mantelzorger. Emotionele steun: dit domein geeft inzicht in de draagkracht en draaglast van patiënt en mantelzorger en biedt aanknopingspunten om deze balans verder te verstevigen. Mantelzorg: het domein mantelzorg geeft inzicht in de mogelijkheden en beperkingen met betrekking tot de gewenste steun voor mantelzorger en patiënt en vormt daarmee een belangrijke peiler voor het beleid. Woonomgeving: geeft inzicht in de mogelijkheden en beperkingen in de woonomgeving van de patiënt. Tevens gaat het hierbij om op lange en / of korte termijn aanpassingen aan de woning. Financiën, administratie en wettelijke vertegenwoordiging: dit domein biedt inzicht in de mate waarin patiënt en /of mantelzorger in staat zijn hiervoor verantwoordelijkheid te dragen. Aanwezigheid van of noodzaak tot wettelijke vertegenwoordiging wordt in kaart gebracht. 20
22 Toelichting zorggerichte diagnostiek (vervolg) Aanvullende zorggerichte diagnostiek Zorgweigering: dit kan (in korte tijd) tot onhoudbare situaties leiden voor de patiënt en / of de mantelzorger. Van belang hierbij is de wilsbekwaamheid van de patiënt en /of de mantelzorger te onderzoeken. Is hij in staat weloverwogen de beslissing te nemen om de zorg te weigeren? En is deze beslissing in vrijheid genomen of onder druk van bijvoorbeeld de omgeving? Gevaarlijke situaties: kunnen de balans tussen draaglast en draagkracht ernstig verstoren. Aandachtspunten hierbij zijn de mate van gevaar voor zichzelf en de omgeving. Maar ook de ontstaansgeschiedenis en duur van de gevaarlijke situatie en de afwendbaarheid ervan. Overbelaste mantelzorger: de mantelzorger is vaak de drager van het systeem om de patiënt heen, zonder wiens ondersteuning verblijf in de thuissituatie moeilijker wordt. De overbelasting kan van lichamelijk of psychische aard zijn, of een combinatie van beide. Een belangrijke vraag is of de overbelasting acuut of geleidelijk is ontstaan. Dit kan aanknopingspunten bieden voor de gewenste oplossingsrichting. Co-morbiditeit : de invloed van andere ziektebeelden kan leiden tot veranderingen in het algemeen functioneren en in het PG-beeld. Zo kan een ontregelde diabetes tot gedragsproblemen leiden. Tijdig inzicht hierin en handelen kan erger voorkomen. Inadequaat gedrag: zowel acting-out (verbaal of non-verbaal geweld) als terugtrekgedrag. Belangrijke factoren zijn ontstaansgeschiedenis en duur van het gedrag. Evenals omgevingsfactoren, mogelijke lichamelijke oorzaken en de beïnvloedbaarheid. Jong dementerenden: gelet de grote impact die dit ziektebeeld heeft op de patiënt zelf en diens omgeving is aanvullende diagnostiek op zijn plaats. Deze zal vooral gericht zijn op het evenwicht tussen draaglast en draagkracht bij de patiënt en diens systeem. Maar ook omgaan met het rouwproces, aandacht voor (thuiswonende) kinderen, financiën en de arbeidssituatie. Conflicterend inzicht patiënt en mantelzorger: kan leiden tot verstoring van het evenwicht tussen draaglast en draagkracht. Wat is / was de gebruikelijke manier van omgaan met elkaar? Hoe is het gesteld met de cognitieve vermogens van beiden? In hoeverre is het mogelijk inzicht in de situatie te verstrekken en daarmee de situatie te beïnvloeden? 21
23 Partners in het Netwerk Dementie Oost-Veluwe
24 Netwerk Dementie Oost-Veluwe, december 2009 Eindredactie en opmaak Drukwerk Coaxi Communicatie VDA-groep
Handreiking. Dementie
Handreiking Dementie Handreiking Dementie Doelgroep Ouderen met (een verdenking op) geheugen en overige cognitieve stoornissen die van invloed zijn op het dagelijkse leven. Diagnostiek (huisarts, wijkverpleegkundige)
Nadere informatie6.a.1. GESTANDAARDISEERDE MMSE
6.a.1. GESTANDAARDISEERDE MMSE Naam patiënt : Datum invullen : Naam invuller : Ik ga u nu enkele vragen stellen en geef u enkele problemen om op te lossen. Wilt u alstublieft uw best doen om zo goed mogelijke
Nadere informatie1 Geheugenstoornissen
1 Geheugenstoornissen Prof. dr. M. Vermeulen 1.1 Zijn er geheugenstoornissen? Over het geheugen wordt veel geklaagd. Bij mensen onder de 65 jaar berusten deze klachten zelden op een hersenziekte. Veelal
Nadere informatieOpbouw praatje. Wat is dementie? Vormen van dementie Diagnose dementie Behandeling van dementie De verloop van dementie Conclusie
DEMENTIE Opbouw praatje Wat is dementie? Vormen van dementie Diagnose dementie Behandeling van dementie De verloop van dementie Conclusie Definitie dementie Dementie is een syndromale diagnose, een ziekte
Nadere informatieFormulier 8 Geheugen en concentratieproblematiek
Formulier 8 Geheugen en concentratieproblematiek Problematiek m.b.t. geheugen, oriëntatie en concentratie kan met behulp van diverse assessments in kaart worden gebracht. De gegevens van deze testen zeggen
Nadere informatieHospital ABCD studie Pinnummer: H 3. Ontslag. Extra benodigdheden: - Horloge - Pen - Leeg A4 vel - MMSE formulier
H 3 Ontslag Extra benodigdheden: - Horloge - Pen - Leeg A4 vel - MMSE formulier Uw ervaringen zijn waardevol In dit interview gaan we het hebben over uw dagelijkse bezigheden en hoe u zich voelt. Uw ervaringen
Nadere informatieVERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht
VERANDERING VAN GEDRAG: EEN PROBLEEM OF NIET? Marieke Schuurmans Verpleegkundige & onderzoeker UMC Utrecht/Hogeschool Utrecht GEDRAG: De wijze waarop iemand zich gedraagt, zijn wijze van doen, optreden
Nadere informatieDementie Zorg voor zilver ga voor goud. Wim van den Dool, sociaal geriater 20 november 2012
Dementie Zorg voor zilver ga voor goud Wim van den Dool, sociaal geriater 20 november 2012 Programma Signaleren van cognitieve achteruitgang Geheugenklachten vs dementie Verschillende vormen van dementie
Nadere informatieWorkshop dementie diagnostiek
Workshop dementie diagnostiek Bernard Prins, huisarts Medisch Centrum Gelderlandplein, lid Academisch Huisartsen Netwerk van het Vumc en Coöperatie Huisartsen in Amsterdam Zuid Karel Brühl, specialist
Nadere informatie6 e mini symposium Ouderenzorg
6 e mini symposium Ouderenzorg Aanvullende diagnostiek bij dementie in de 1 e lijn Suzanne Boot, specialist ouderengeneeskunde, kaderarts psychogeriatrie i.o. 28-09-2015 Pagina 1 6 e Mini symposium ouderenzorg
Nadere informatieDe delirante patiënt van vergeetachtig tot verwardheid
De delirante patiënt van vergeetachtig tot verwardheid Marja Jellesma-Eggenkamp Klinische geriatrie Alysis 25 mei 2010 symposium Zevenaar 1 Kwetsbare ouderen inleiding >25% opgenomen patiënten 70+ 10-40%
Nadere informatieInformatiebijeenkomst. Dementie
Informatiebijeenkomst Dementie KBO Bergeijk - November 2016 Kristien Jansen, Specialist Ouderengeneeskunde Ellen Rozel, GZ-psycholoog Valkenhof Vergeetachtigheid is niet altijd een teken van dementie!
Nadere informatieCase Record Form 6 maanden follow up
DECOMPRESSIVE SURGERY FOR PATIENTS WITH CEREBRAL VENOUS THROMBOSIS PART 2: PROSPECTIVE REGISTRY Case Record Form 6 maanden follow up Studie nummer: Initialen: TRIAL COORDINATION: Jonathan Coutinho, MD
Nadere informatie4. INVENTARISATIE OUDERENZORG
4. INVENTARISATIE OUDERENZORG Ingevuld door : Datum : PERSOONSGEGEVENS Naam : Geboortedatum : Telefoon (check) : BSN : Verzekering (check) : Huisarts : Naam contactpersoon : Telefoon contactpersoon : HULPVRAAG
Nadere informatieKwetsbare ouderen, samenwerking noodzakelijk! dinsdag 25 mei uur tot uur (personeels)restaurant Ziekenhuis Zevenaar
Kwetsbare ouderen, samenwerking noodzakelijk! dinsdag 25 mei 19.00 uur tot 21.30 uur (personeels)restaurant Ziekenhuis Zevenaar Samenwerking huisarts en specialist ouderengeneeskunde bij de kwetsbare oudere
Nadere informatieScholing Dementie: wees er vroeg bij!
Scholing Dementie: wees er vroeg bij! Anke Pril, huisarts Mariëlle van der Putten, spec. Ouderengeneeskunde Andrew Tan, geriater Hubertine van Bree, casemanager Dementie Casus mevrouw de R. 79 jaar Gehuwd,
Nadere informatieVroegsignalering bij dementie
Vroegsignalering bij dementie Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Docentenhandleiding voor mbo-zorg onderwijs en bijscholing Contact: Connie Klingeman, Hogeschool Rotterdam c.a.klingeman@hr.nl
Nadere informatieDementie, ook u ziet het?! Hanny Bloemen Klinisch Geriater Elkerliek Ziekenhuis Helmond 22 mei 2013
Dementie, ook u ziet het?! Hanny Bloemen Klinisch Geriater Elkerliek Ziekenhuis Helmond 22 mei 2013 Hoeveel mensen in Nederland hebben dementie? 16.5 miljoen Nederlanders; 2.5 miljoen hiervan is 65+ (15%)
Nadere informatieDementie per leeftijdscategorie 6-1-2010. Dementie Dementiesyndroom. = ontgeesting. Omvang dementie in Nederland. Matthieu Berenbroek
Dementie Dementiesyndroom de-mens = ontgeesting Matthieu Berenbroek Fontys Hogeschool Verpleegkunde Omvang dementie in Nederland 2005 180.000 / 190.000 dementerenden 2050 400.000 dementerenden Bron CBO
Nadere informatieMasterclass DementieNet Vroege signalen dementie. Jan Oudenes 2017
Masterclass DementieNet Vroege signalen dementie Jan Oudenes 2017 Hoe herken ik vroege signalen van dementie? Programma: Welkom en kennismaking Inleiding Doel van de training Waarom is het belangrijk om
Nadere informatieVerschillende soorten van dementie. Door: Wim Dorst Geriatrisch verpleegkundige i.o
Verschillende soorten van dementie Door: Wim Dorst Geriatrisch verpleegkundige i.o 2013 Als je het niet meer weet. Wanneer is er sprake van dementie? Als er sprake is van meer dan één stoornis in de cognitieve
Nadere informatieAntonius College: Dementie
Antonius College: Dementie Sprekers Karel van Wieringen internist ouderengeneeskunde Doetie Visser verpleegkundig specialist geriatrie Polikliniek Klinische Geriatrie Specifiek gericht op ouderen, maar
Nadere informatieIk ben uit de mode. Netwerk Dementie 7 februari 2019 Judith van Tuijn
Ik ben uit de mode Netwerk Dementie 7 februari 2019 Judith van Tuijn (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium
Nadere informatieDuo Dagen 13 april 2015
WORKSHOP niet aan gedacht Duo Dagen 13 april 2015 M.Y.E. Cappetti, Klinisch Geriater A. Stuurman, casemanager dementie Laurens Casus Hr. A. Hr A. 84 jaar. Getrouwd en zelfstandig wonend. Thuiszorg voor
Nadere informatieLeergang ouderen. Module: dementie en mantelzorgondersteuning Docent: Jacqueline de Groot, specialist ouderengeneeskunde
Leergang ouderen Module: dementie en mantelzorgondersteuning Docent: Jacqueline de Groot, specialist ouderengeneeskunde Inhoud van de scholing Epidemiologie Vormen van dementie Diagnostiek Behandeling
Nadere informatieEerste richtlijnen voor het omgaan met euthanasie vragen van cliënten en hun families die bij Geriant in behandeling zijn
Eerste richtlijnen voor het omgaan met euthanasie vragen van cliënten en hun families die bij Geriant in behandeling zijn Praat erover: 1. Je hoeft niet alles te weten of te begrijpen over euthanasie bij
Nadere informatieDementie, regeren is vooruit zien. R. Dingenouts, specialist ouderengeneeskunde
Dementie, regeren is vooruit zien R. Dingenouts, specialist ouderengeneeskunde Dementie Dementie is een dodelijke hersenziekte Dementie = zijn geest verliezen 10 % van de bevolking ouder dan 65 jaar heeft
Nadere informatieWelkom. Publiekslezing dementie 17 februari 2015 #pldementie
Welkom Publiekslezing dementie 17 februari 2015 #pldementie R.H. Chabot, neuroloog Beatrixziekenhuis Rivas Zorggroep DEMENTIE DIAGNOSE EN SYMPTOMEN Inhoud Geheugen Wat is dementie? Mogelijke symptomen
Nadere informatieWat is dementie? Radboud universitair medisch centrum
Wat is dementie? Bij de diagnostiek en behandeling van mensen met dementie werkt het Jeroen Bosch Ziekenhuis nauw samen met het Radboud Alzheimer Centrum in het Radboudumc te Nijmegen. We wisselen voortdurend
Nadere informatieSTAPPENPLAN COGNITIEVE STOORNIS IN DE EERSTE LIJN
STAPPENPLAN COGNITIEVE STOORNIS IN DE EERSTE LIJN Doel Opsporen van cognitieve stoornissen om complicaties te voorkomen bij zelfstandig wonende ouderen. STAP 1: Screenen op cognitieve stoornis in de eerste
Nadere informatieDementie in de palliatieve fase
Dementie in de palliatieve fase Wie zijn wij? Marielle Rooijakkers Karin van Mersbergen Dementie Verzamelnaam voor een combinatie van symptomen waarbij de hersenen, informatie niet meer goed kunnen verwerken.
Nadere informatieZiekte- en zorgdiagnostiek Dementie Regio Breda, Alphen/Chaam en Baarle Nassau. Stand van zaken d.d. 1 juni 2009
Ziekte- en zorgdiagnostiek Dementie Regio Breda, Alphen/Chaam en Baarle Nassau Stand van zaken d.d. 1 juni 2009 Inhoud presentatie Dementie: feiten en cijfers Korte introductie project dementie Stand van
Nadere informatieHospital-ADL studie Pinnummer: P 1. 1 maand na ontslag (Huisbezoek) Extra benodigdheden: - Horloge - Pen - Leeg A4 vel - MMSE formulier
P 1 1 maand na ontslag (Huisbezoek) Extra benodigdheden: - Horloge - Pen - Leeg A4 vel - MMSE formulier 1 Uw ervaringen zijn waardevol In dit interview gaan we het hebben over uw dagelijkse bezigheden
Nadere informatieHeeft mevrouw Alzheimer?
Heeft mevrouw Alzheimer? Dementie in de dagelijkse praktijk Marieke Perry, huisarts-onderzoeker Radboudumc Herkennen van dementie in de praktijk Mevr. Hendriks - 84 jaar VG: stabiele AP, wervelkanaal stenose,
Nadere informatieDilemma s rondom actieve levensbeëindiging bij bejaarden. Paul Beuger, huisarts, Scenarts Jos Verkuyl, geriater
Dilemma s rondom actieve levensbeëindiging bij bejaarden Paul Beuger, huisarts, Scenarts Jos Verkuyl, geriater Programma Inleiding Casuistiek, in groepen Centrale terugkoppeling Inzicht vanuit geriatrisch
Nadere informatieDeelprotocol cognitieve stoornissen / dementie. Projectgroep ouderenzorg Katwijk
Deelprotocol cognitieve stoornissen / dementie Projectgroep ouderenzorg Katwijk Versie 4 Inhoudsopgave Voorblad 1 Inhoudsopgave 2 Algemeen 3 Doel Bronnen Zorgproces 4 Fase 1: Signalering Fase 2: Diagnostische
Nadere informatieDEMENTIE. huisarts in the lead. Duo Dagen 27 28 maart 2014. E. Oelrich, Huisarts H. Ham, Huisarts M.Y.E. Cappetti, Klinisch Geriater
DEMENTIE huisarts in the lead Duo Dagen 27 28 maart 2014 E. Oelrich, Huisarts H. Ham, Huisarts M.Y.E. Cappetti, Klinisch Geriater Toetsvragen Inhoud Korte inleiding over dementie Vroege signalering dementie
Nadere informatieVergeetachtig of dement?
Dementie Riëtte Oudenaarden, verpleegkundig specialist geriatrie Vergeetachtig of dement? 2 1 Vergeetachtig of dement? 3 Dementie is meer dan vergeten Verstoring op meerdere domeinen. Lichamelijke problemen
Nadere informatieVerslag Exelonspreekuur
2012 Verslag Exelonspreekuur Renate Agterhof ragterhof@spaarneziekenhuis.nl MANP 2010-2012 Hogeschool Leiden S1002628 mei 2012 Inhoud 1. Inleiding... 2 2. Casusbeschrijving... 3 3. Reflectieverslag...
Nadere informatieDEMENTIE CASUSSCHETSEN. Casusschets 1
Casusschets 1 U heeft dienst op de huisartsenpost en wordt gebeld door de kinderen van dhr. O.. Dhr. O., 83 jaar, is sinds dit weekend in toenemende mate vergeetachtig, in de war en mat. Volgens de zoon
Nadere informatieStandpunt tijdige diagnostiek
Standpunt tijdige diagnostiek Alzheimer Nederland pleit voor tijdige diagnostiek bij dementie: bij de eerste signalen van dementie, de zogenaamde niet pluis fase. Dan is de diagnose relevant en belangrijk.
Nadere informatieParkinson en Psychoses
Parkinson en Psychoses Inleiding Mensen met de ziekte van Parkinson kunnen last krijgen van ongewone belevingen die niet overeenkomen met de werkelijkheid. Dit zijn psychotische belevingen die de vorm
Nadere informatieDementie Radboud universitair medisch centrum
Dementie Bij u, uw partner of familielid is dementie vastgesteld. In deze folder kunt u lezen wat dementie is en waar u voor verdere vragen en informatie terecht kunt. Vanwege de leesbaarheid wordt in
Nadere informatieOnderwijsmateriaal voor toetsgroepen
Videofragment 1 de anamnese bij een delirante patiënt 1. Toelichting op de module Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M77, herziene versie april 2014. Om te kunnen begrijpen hoe de huisarts het
Nadere informatiePsychologie Inovum. Informatie en productenboek voor cliënten, hun naasten en medewerkers
Psychologie Inovum Informatie en productenboek voor cliënten, hun naasten en medewerkers Waarom psychologie Deze folder is om bewoners, hun naasten en medewerkers goed te informeren over de mogelijkheden
Nadere informatieSPANkracht Zinvolle activiteiten voor jonge mensen met dementie
SPANkracht Zinvolle activiteiten voor jonge mensen met dementie Brabantse Inspiratie en Kennisdag 5 november 2015 Deliane van Vliet Ben Janssen Inhoud Doelgroep jonge mensen met dementie Ontwikkeling Spankracht-pakket
Nadere informatieKetenzorg dementie. Ketenzorg dementie in Zoetermeer
Ketenzorg dementie Wat is dementie? Dementie is niet één bepaalde aandoening, maar een ziektebeeld (syndroom) waarvan meer dan 60 oorzaken bekend zijn. Kenmerkend voor dit ziektebeeld is een combinatie
Nadere informatieWerkstuk Biologie Dementie
Werkstuk Biologie Dementie Werkstuk door een scholier 1045 woorden 22 december 2003 5,3 40 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is dementie: Vanuit het Latijn vertaald betekent dementie letterlijk ontgeestelijk-zijn.
Nadere informatieVERDIEPINGSSESSIE PLANETREE IEDEREEN WEET DAT HET NIETS KAN WORDEN ALS JE KOMT, ALLEEN JIJ WEET DIT NIET! JOEP KOCH JESSICA RUISBROEK
VERDIEPINGSSESSIE PLANETREE IEDEREEN WEET DAT HET NIETS KAN WORDEN ALS JE KOMT, ALLEEN JIJ WEET DIT NIET! JOEP KOCH JESSICA RUISBROEK Disclosure belangen spreker Geen (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieScholingsbijeenkomst. Samen sterk in de zorg na een beroerte
Scholingsbijeenkomst Samen sterk in de zorg na een beroerte Programma scholingsbijeenkomst 1. Welkom, inleiding 2. Simulatiespel Heb ik een probleem dan? 3. Lezing Lange termijn gevolgen CVA voor patiënt
Nadere informatiePalliatieve zorg en Dementie verbinden. Jet van Esch Specialist ouderengeneeskunde
Palliatieve zorg en Dementie verbinden Jet van Esch Specialist ouderengeneeskunde Kennistoets Dementie kan alleen sluipend ontstaan ja/nee Bij dementie is ook het gevoel aangetast ja/nee Palliatieve zorg
Nadere informatieStoornis in praktisch handelen. Dit bemoeilijkt de uitvoering van bijvoorbeeld koken, autorijden of hobby s.
Dementie 2 Dementie in de Nederlandse bevolking Dementie is een aandoening die vooral ouderen treft, maar het kan ook voorkomen op jongere leeftijd. In Nederland zijn er naar schatting ongeveer 300.000
Nadere informatieAd 2 Een depressie op oudere leeftijd kan schuilgaan achter, maar ook samengaan met somatische comorbiditeit.
Dementie Achtergronden bij casusschets 1 (Cora Ritmeijer) Vraag 1: antwoord 1 is juist Zie werkafspraak differentiele diagnostiek. Ad 1 Stil delier wordt vaak niet herkend. Kenmerken: apathie, bewegingsarmoede,
Nadere informatieLASA 021- Memory complaints and MMSE. Memory complaints and Mini Mental State Examination (MMSE)
Memory complaints and Mini Mental State Examination (MMSE) Introductie De volgende vragen gaan over geheugen en concentratie. Om daarvan een indruk te krijgen worden deze vragen in dit onderzoek aan iedereen
Nadere informatieLeidraad voor psycho-sociale begeleiding van thuiswonende mensen met dementie
Leidraad voor psycho-sociale begeleiding van thuiswonende mensen met dementie Eerste gesprek met de persoon met dementie en de mantelzorger 1. Is er een diagnose dementie? Ja, er is een diagnose dementie
Nadere informatieDementie op jonge leeftijd. Jong dementerend. probleemschets. Jong dementerend. Waarom onderkenning groep jong dementerenden belangrijk?
Dementie op jonge leeftijd Definitie Probleemschets Ziektebeelden Jong dementerend Herkenning van dementie Prof.dr.Ph.Scheltens, neuroloog VUMC Drs. Rolinka Romkes, Dementieconsulent Geriant West-Friesland
Nadere informatieOudere migranten en cognitieve stoornissen en dementie
Oudere migranten en cognitieve stoornissen en dementie Dag van de inhoud dr. J. Witlox, specialismegroep neurocognitieve stoornissen drs. Nour Alkaduhimi, specialismegroep ouderen Mijn moeder is dement
Nadere informatieDEMENTIE EN MANTELZORG
DEMENTIE EN MANTELZORG Oorzaken vergeetachtigheid Oudere leeftijd Geneesmiddelen Voeding Lichamelijke problemen Psychische problemen Eenzaamheid Gevolg van een vorm van dementie Vergeetachtigheid Bijvoorbeeld:
Nadere informatieZiektebeelden Vormen van gedrag. Waar wordt gedrag door beïnvloed? Casus Kernelementen SOFI (DCM)
Ellen Bos-Ruijer, GZ-(neuro)psycholoog Wat gaan we doen? Ziektebeelden Vormen van gedrag. Waar wordt gedrag door beïnvloed? Casus Kernelementen SOFI (DCM) Ellen Bos-Ruijer, GZ-(neuro)psycholoog Algemeen
Nadere informatieTransmurale richtlijn diagnostiek bij dementie
Transmurale richtlijn diagnostiek bij dementie 2015 Degenen die betrokken zijn geweest bij deze versie zijn: - Jacintha van Thiel, klinisch geriater GHZ - Riette Oudenaarden, verpleegkundig specialist
Nadere informatieMINI MENTAL STATE EXAMINATION (MMSE) (Derix,MMA; Teunisse,S; Hijdra,A; Wens,L; Hofstede,AB; Walstra,GJM; et al.) Aanwijzingen afnemen MMSE
RIJKSINSTITUUT VOOR ZIEKTE- EN INVALIDITEITSVERZEKERING Openbare instelling opgericht bij de wet van 9 augustus 1963 TERVURENLAAN 211 1150 BRUSSEL Dienst voor geneeskundige verzorging MINI MENTAL STATE
Nadere informatieDementie na de diagnose
Dementie na de diagnose 1. Beloop en symptomen 2. De rol van het ziekenhuis na de diagnose - Medicatie bij dementie 3. Samenwerking 1 e lijn en ziekenhuis: vragen/opmerkingen - Ziekte van Alzheimer - Vasculaire
Nadere informatieMedicatie als instrument om onrust en agressie te beheersen? Niet agressief, maar duf? dr. Martin Smalbrugge. Wie ben ik??
Medicatie als instrument om onrust en agressie te beheersen? Niet agressief, maar duf? dr. Martin Smalbrugge Wie ben ik?? Specialist ouderengeneeskunde Hoofd opleidingsinstituut specialisme ouderengeneeskunde
Nadere informatieDementie. Havenziekenhuis
Dementie Uw arts heeft met u en uw naasten besproken dat er (waarschijnlijk) sprake is van dementie. Mogelijk bent u hiervan geschrokken. Het kan ook zijn dat u of uw omgeving hier al op voorbereid was.
Nadere informatieZorggroep Apeldoorn en omstreken
Psychogeriatrie 2 Zorggroep Apeldoorn en omstreken Inhoud Inleiding 4 Psychogeriatrie 5 Wat kunt u verwachten? 7 Tot slot 9 3 Inleiding Uw familielid [1] wordt binnenkort opgenomen op een psychogeriatrische
Nadere informatieProbleemgedrag bij ouderen
Probleemgedrag bij ouderen https://www.youtube.com/watch?v=8sbtxdpcndg https://www.youtube.com/watch?v=5tu-1faasp8&t Definitie probleemgedrag Alle gedrag van de patiënt dat door deze patiënt en/of zijn
Nadere informatieParkinsonismen Vereniging. Parkinson en Psychose
Parkinsonismen Vereniging Parkinson en Psychose Inhoudsopgave Inleiding 4 Psychose 4 Oorzaak 5 Door de ziekte van Parkinson 5 Door het gebruik van anti-parkinsonmedicatie 5 Door een lichamelijke aandoening
Nadere informatieVerwijsrichtlijn hulp bij dementie Maastricht en Heuvelland
Verwijsrichtlijn hulp bij dementie Maastricht en Heuvelland Een vroege onderkenning van dementie zorgt ervoor dat op tijd belangrijke beslissingen worden genomen over juridische en financiële zaken, maar
Nadere informatieparkinson DE NOODZAAK VAN EEN BREDE BEHANDELING EN AANPAK
parkinson DE NOODZAAK VAN EEN BREDE BEHANDELING EN AANPAK ONDERWERPEN PARKINSON, OORZAAK EN ONTSTAAN GETALLEN: HOE VAAK KOMT DEZE ZIEKTE VOOR? KLACHTEN EN VERSCHIJNSELEN BELOOP THERAPIE CONSEQUENTIES VOOR
Nadere informatieHet geheugen en dementie. Presentatie gemaakt door M.J. te Hennepe-van Vulpen MSc. ing. Preventiefunctionaris/psycholoog GGNet Preventie
Het geheugen en dementie Presentatie gemaakt door M.J. te Hennepe-van Vulpen MSc. ing. Preventiefunctionaris/psycholoog GGNet Preventie Lezing over Geheugen en Dementie Programma: Hoe zit het geheugen
Nadere informatieGeriatrie achtergronden casusschetsen. Voor: begeleider/presentator
Geriatrie achtergronden casusschetsen Voor: begeleider/presentator Interline februari 2010 Voorstel wijzigingen bij herziening werkafspraak kunnen op de laatste pagina worden genoteerd. INTERLINE GERIATRIE
Nadere informatieRichtlijn Diagnostiek van dementie in de huisartsenpraktijk
Richtlijn Diagnostiek van dementie in de huisartsenpraktijk Dr. Marlies De Brandt, Dr. Sicco Bakker, Dr. Steven Flerackers, Dr. Thomas Stulens Promotor: Prof. Dr. Jan De Lepeleire Co-promotoren: Dhr. Jurn
Nadere informatiePalliatieve zorg en dementie
Palliatieve zorg en dementie 17 april 2014 Welkom Lied Leonie Meijer Inleiding op palliatieve zorg bij dementie Door Monique van den Broek Wat is dementie?door Lyan de Roos PAUZE Keten dementie adhveen
Nadere informatieEenzaamheid bij ouderen Brede conferentie Transformatie 6 maart Rianne van der Meer, klinisch geriater Groene Hart Ziekenhuis
Eenzaamheid bij ouderen Brede conferentie Transformatie 6 maart 2018 Rianne van der Meer, klinisch geriater Groene Hart Ziekenhuis Eenzaamheid bij ouderen Casus Ouderen en eenzaamheid Eenzaamheid herkennen
Nadere informatieParkinson en neuropsychiatrie
Parkinson en neuropsychiatrie Rosalie van der Aa- Neuropsycholoog Altrecht Opbouw Onze Hersenen en Parkinson Neuropsychiatrie Adviezen Onze Hersenen en Parkinson de ziekte van Parkinson: 2 de neurodegeneratieve
Nadere informatiePsychogeriatrie of gerontopsychiatrie.
Psychogeriatrie of gerontopsychiatrie. Psychogeriatrie : geneeskunde cognitieve beperkingen Gerontopsychiatrie psychiatrische ziekenhuizen - curatief Bedenkingen Binnen gerontopsychiatrie goede balans
Nadere informatiedelier bij ouderen Delier bij ouderen Videofragment 1 De anamnese bij een delirante patiënt 1. Toelichting op de module
Videofragment 1 De anamnese bij een delirante patiënt 1. Toelichting op de module Deze module is gebaseerd op de NHG-Standaard M77 van maart 2003. Om te kunnen begrijpen hoe de huisarts het beste kan omgaan
Nadere informatieWorkshop Kwetsbare Oudere
Workshop Kwetsbare Oudere Carin Westphal, huisarts Leonie Snijders, praktijkverpleegkundige Huisartsenpraktijk Someren Nicole Hellings wijkverpleegkundige en teamleider Zorgboog Aandacht voor Ouderenzorg
Nadere informatieBijeenkomst LND. 14 oktober 2015
Bijeenkomst LND 14 oktober 2015 JONGE MENSEN MET DEMENTIE Marian Salari en Monique Hertogs Doelgroep Mensen met dementie, waarbij de ziekte begint vóór 65 jaar. 15.000-25.000 mensen Meer sprake van erfelijkheid
Nadere informatieVerdiepingsvragenlijst
Verdiepingsvragenlijst Keten Complexe Zorg voor Ouderen VERDIEPINGSVRAGENLIJST [G]OUD Versie april 2013 Versie april 2012 1 VERDIEPINGSVRAGENLIJST [G]OUD Verdiepingsvragenlijst Datum: - - Tijdstip aanvang:
Nadere informatieDe tijd van je leven
De tijd van je leven Dementie Het verschil tussen dementie en alzheimer. Dementie is een verzamelnaam voor een aantal verschijnselen, die verschijnselen worden veroorzaakt door een ziekte. Er zijn ruim
Nadere informatieVerschijningsvormen van dementie op jonge leeftijd, verschillen en overeenkomsten Freek Gillissen
Verschijningsvormen van dementie op jonge leeftijd, verschillen en overeenkomsten Freek Gillissen Verpleegkundig consulent dementie Alzheimercentrum VUMC Herkenning preseniele dementie Vroege verschijnselen:
Nadere informatieDe behandelaren van Archipel
De behandelaren van Archipel Arts, psycholoog, fysio- en ergotherapeut, logopedist, diëtist, muziektherapeut, maatschappelijk werker het gevoel van samen 'Oók als u behandeling nodig heeft wilt u zelf
Nadere informatieWij verzoeken u vriendelijk om bijgaande brief onder de aandacht te brengen b de fracties van de politieke partijen binnen uw gemeente.
Geachte heer, mevrouw, Wij verzoeken u vriendelijk om bijgaande brief onder de aandacht te brengen b de fracties van de politieke partijen binnen uw gemeente. Wilt u zo vriendelijk zijn om ons een ontvangst-
Nadere informatieAmbulant Geriatrisch Team. voor Diagnostiek en Consultatie
Ambulant Geriatrisch Team voor Diagnostiek en Consultatie AZG/28/0314 juli 2014 Ambulant Geriatrisch Team voor Diagnostiek en Consultatie In deze folder leest u alles over het Ambulant Geriatrisch Team
Nadere informatieDe rol van de parkinsonverpleegkundige en de samenwerking met andere zorgprofessionals
De rol van de parkinsonverpleegkundige en de samenwerking met andere zorgprofessionals M.M. Hemmelder 20 juni 2013 Inhoud Parkinsonverpleegkundige Belangrijkste aandachtspunten per fase diagnose vroege
Nadere informatieDementie Lezing voor SeniorenRaad Best
Dementie Lezing voor SeniorenRaad Best 15 maart 2018 Serge Roufs Specialist Ouderengeneeskunde Kaderarts psychogeriatrie Sociaal Geriater Curriculum Vitae Geboren en getogen in Eindhoven Eckartcollege
Nadere informatieDiagnostiek & preventie van dementie
Diagnostiek & preventie van dementie Zeeland, 10 oktober 2013 Eric Moll van Charante, huisarts Afdeling Huisartsgeneeskunde AMC Nadelen vroegdiagnostiek 1. Fout-positieve diagnoses: onduidelijke consequenties
Nadere informatieDEMENTIEZORG. Chronische en acute verwardheid. Jan Oudenes Verpleegkundig consulent geriatrie Ede, 10 november 2015
DEMENTIEZORG Chronische en acute verwardheid Jan Oudenes Verpleegkundig consulent geriatrie Ede, 10 november 2015 Programma Acute verwardheid/delier Fragment Mieren in de thee Dementie en delier 1 Delier
Nadere informatieClientprofielen maatwerkvoorzieningen Kempengemeenten Reusel-De Mierden, Bergeijk, Bladel en Eersel 19 mei 2014
Welbevinden Doel Het bevorderen van welzijn en de kwaliteit van leven, achteruitgang vertragen en mantelzorgers ontlasten door het dragelijk houden van de effecten van de aandoening van de cliënt en langer
Nadere informatieInformatie voor Familieleden omtrent Psychose. InFoP 2. Inhoud
Informatie voor Familieleden omtrent Psychose InFoP 2 Inhoud Introductie Module I: Wat is een psychose? Module II: Psychose begrijpen? Module III: Behandeling van psychose de rol van medicatie? Module
Nadere informatieDementie, probleemgedrag en de mantelzorger
Dementie, probleemgedrag en de mantelzorger LOAG Gedragsstoornissen en psychiatrie bij dementie Utrecht, 16 april A. Kunneman, gz-psycholoog Introductie GZ-psycholoog Werkzaam op de GAAZ / poli geriatrie
Nadere informatieCompleet Geriatrisch Assessment Screening CGA FIT
Compleet Geriatrisch Assessment Screening CGA FIT Functiebehoud In Transitie Naam : BASISGEGEVENS Huisarts: Naam verpleegkundige : Datum van invullen: d d m m j j j j Geboortedatum oudere: d d m m j j
Nadere informatieBlad 1. Bijlage 3. Nadere beschrijving productcodes en diensten Maatwerkvoorziening Begeleiding
Bijlage 3. Nadere beschrijving product en diensten Maatwerkvoorziening Begeleiding Op basis van de prestatiebeschrijvingen opgesteld door de Nza (2013). Nza F125 Dagactiviteit GGZ-LZA (p/u.) Toeleidingtraject
Nadere informatie3) DIAGNOSTIEK OBV NHG STANDAARD DEMENTIE 4) NA ZIEKTEDIAGNOSTIEK VOLGT ZORGDIAGNOSTIEK 7) BIJ DIAGNOSTISCHE ONDUIDELIJKHEID VERWIJZEN
LEERDOELEN 1) ONDERSCHEID DELIER EN DEPRESSIE 2) OORZAAK EN BEHANDELING DELIER 3) DIAGNOSTIEK OBV NHG STANDAARD DEMENTIE 4) NA ZIEKTEDIAGNOSTIEK VOLGT ZORGDIAGNOSTIEK 5) BELANG COGNITIEVE DOMEINEN 6) BIJ
Nadere informatieWelkom in het Alzheimercentrum Erasmus MC
Welkom in het Alzheimercentrum Erasmus MC In ons Alzheimercentrum zien wij mensen met verschillende vormen van dementie, of een vermoeden daarvan. Door intensieve samenwerking tussen verschillende afdelingen
Nadere informatieHospital ABCD studie Pinnummer: H 1. Baseline (binnen 48 uur na opname) Extra benodigdheden: - Horloge - Pen - Leeg A4 vel - MMSE formulier
H 1 Baseline (binnen 48 uur na opname) Extra benodigdheden: - Horloge - Pen - Leeg A4 vel - MMSE formulier 1 Uw ervaringen zijn waardevol In dit interview gaan we het hebben over uw dagelijkse bezigheden
Nadere informatieDementie. Huiveringwekkend?
Dementie Huiveringwekkend? Overzicht Ontvangst en Conclusies Praktijk ervaringen uit de zaal Inleiding in de verschillende vormen van dementie Hoe stel je de diagnose Differentiaal Diagnose: de Drie D
Nadere informatieOuderenpsychiatrie Maarsheerd
Centrum voor Neuropsychiatrie Ouderenpsychiatrie Maarsheerd Specialistische hulp aan mensen met een Niet Aangeboren Hersenletsel Kliniek en deeltijdbehandeling Informatie Informatie voor verwijzers voor
Nadere informatieACUUT OPTREDENDE VERWARDHEID (DELIER) INFORMATIE VOOR PATIENT, FAMILIE EN BETROKKENEN
ACUUT OPTREDENDE VERWARDHEID (DELIER) INFORMATIE VOOR PATIENT, FAMILIE EN BETROKKENEN Inleiding Uw familielid, partner of kennis is in Franciscus Gasthuis & Vlietland opgenomen. Hij of zij is opgenomen
Nadere informatie