Scopingsadvies Project-MER Optimalisatie werking Grote Steunbeer te Diest

Transcriptie

1 Vlaamse Overheid Departement Omgeving Afdeling Gebiedsontwikkeling, Omgevingsplanning en projecten Directie Gebiedsontwikkeling Milieueffectrapportage Koning Albert II-laan 20 bus Brussel T 02/ mer@vlaanderen.be Scopingsadvies Project-MER Initiatiefnemer: Vlaamse Milieumaatschappij Afdeling Operationeel Waterbeheer Buitendienst Hasselt De Schiervellaan Hasselt 03 mei 2019 PRMER-3157-SA

2 1. Inleiding Het voorliggend project heeft volgende doelstellingen: - Het herstellen van de dynamische waterstuwende functie van de Grote Steunbeer, een stuwconstructie op de Demer te Diest, in functie van de op- en afwaartse buffering en de voeding van de Demer door Diest - De restauratie en opwaardering van de Grote Steunbeer en randomgeving. - Het oplossen van het vismigratieknelpunt t.h.v. de Grote Steunbeer op de Demer en kunstwerk K31. - Het herorganiseren van het fiets- en voetgangersverkeer ter hoogte van de Grote Steunbeer. - Het garanderen van een constant waterpeil voor de visvijvers behorende tot het provinciaal domein De Halve Maan via de Begijnenbeek en het inschakelen van de vijvers als hoogwaterbufferbekkens met overloop naar het wachtbekken te Webbekom. Het project strekt zich uit over drie afzonderlijke locaties, met name : Locatie 1 : de Grote Steunbeer. Bij laagwaterdebieten op de Demer zal het Demerwater opgestuwd worden tot een peil van ongeveer +19,80 m TAW om Demerwater door de binnenstad van Diest (via de Demer door Diest ) te sturen. Hiervoor dient onder meer de bestaande betonnen wand dwars voor de Saspoort verwijderd te worden. Door het opstuwen van het water zal het vismigratieknelpunt, dat de Grote Steunbeer nu reeds is, nog toenemen. De remediëring zal eruit bestaan om de vissen, d.m.v. een doorsteek van de wallen, naar de Zwarte Beek te leiden en vervolgens via een vistrap aan de K31 de vismigratie op de Demer te herstellen. Locatie 2 : Provinciaal domein De Halve Maan. Bij hoogwaterdebieten op de Demer is het uit den boze om Demerwater door Diest te laten stromen. Op zulke momenten dient de verbinding tussen de Demer en de Demer door Diest verbroken te worden door een nieuwe stuwconstructie. De buffercapaciteit van de Demer door Diest zal op zulke momenten gebruikt worden als regenwaterbuffer. Het is niet wenselijk dat de Begijnenbeek in hoogwatersituaties hierin uitmondt. Om deze reden werd geopteerd om de Begijnenbeek door een sas, als onderdeel van de nieuwe dubbele schuifconstructie, door de Demer van Diest te laten lopen en te laten aansluiten op de Demer afwaarts de Grote Steunbeer. In normale omstandigheden zal er wel water uit de Begijnenbeek naar de Demer door Diest stromen. Een nieuw kunstwerk wordt gerealiseerd ter hoogte van de kruising Begijnenbeek met de Leopoldvest. Deze constructie heeft een dubbele functie: enerzijds het waterpeil in de vijvers Halve Maan op het gewenste peil van +21,07 tot +21,12 m TAW houden; anderzijds bij hoogwater Diest te beschermen tegen het teveel aan water van de Begijnenbeek door ter hoogte van de Leopoldvest slechts een beperkt debiet door te laten en het teveel aan water via de vijvers Halve Maan af te leiden. De vijvers Halve Maan kunnen tot een peil +22,00 m TAW opgestuwd worden. De verschillende vijvers worden met elkaar verbonden met kokers met een sectie van ongeveer 3 m² zodanig dat ze als communicerende vaten kunnen optreden en het totale buffervolume van de vijvers aangesproken kan worden. Om een te hoog peil op de vijvers te vermijden, wordt er een overstort met terugslagklep voorzien naar het Webbekomsbroek. Locatie 3 : K31 tussen Demer en Zwarte Beek Zoals beschreven onder projectlocatie 1 wordt de Demer afwaarts de Grote Steunbeer verbonden met de Zwarte Beek, dit om vissen de mogelijkheid te bieden om via de Zwarte Beek opwaarts de Grote Steunbeer te migreren. Om effectief terug stroomopwaartse vismigratie op de Demer Project-MER scopingsadvies PR3157 2

3 mogelijk te maken dient er een tweede verbinding tussen de Zwarte Beek en de Demer gerealiseerd te worden. Ter hoogte van projectlocatie 3 wordt daartoe een nieuwe vispasseerbare verbinding tussen de Demer en de Zwarte beek gerealiseerd zodat het kunstwerk K31 vispasseerbaar is. Deze activiteiten zijn onderworpen aan de m.e.r.-plicht volgens het project-m.e.r.-besluit1, met name: Bijlage III 10f) stuwdammen en andere installaties voor het stuwen of voor de lange termijn opslaan van water 10l) werken inzake kanalisering en ter beperking van overstromingen (flood relief werken). Voor categorieën van projecten opgenomen in bijlage III van het project-m.e.r.-besluit, is het indienen van een project-m.e.r.-screening mogelijk. Door de initiatiefnemer wordt gekozen om een project-mer op te maken. De aanmelding met vraag om scopingsadvies werd ingediend op 08 februari Er werd geen openbare raadpleging/participatiemoment/infomoment georganiseerd door de initiatiefnemer van het project. Er werden adviezen opgevraagd bij de administraties en openbare besturen (zie bijlage). Dit scopingsadvies wordt opgesteld met het oog op de methodologie van het MER. Het houdt rekening met de principieel verplichte onderdelen van een project-mer op basis van art van het DABM 2, en met de ontvangen adviezen. Dit scopingsadvies heeft betrekking op de reikwijdte, het detailleringsniveau en de inhoudelijke aanpak van het project-mer. Het project-mer moet opgesteld worden zoals door de initiatiefnemer voorgesteld werd in de aanmelding en aangevuld/aangepast worden volgens de specifieke vereisten die in dit scopingsadvies geformuleerd zijn. 2. Verantwoording, beschrijving project en alternatieven Zoals in de aanmelding vermeld, moet het MER de volgende alternatieven onderzoeken en beoordelen o Nulalternatief o Locatiealternatief (voor projectlocatie 1) o Inrichtingsalternatieven o Uitvoeringsalternatieven (te bekijken in functie van effectenonderzoek) 3. Algemene en methodologische aspecten De afbakening van het studiegebied moet voldoende gemotiveerd worden per discipline, rekening houdend met het feit dat het studiegebied zowel het projectgebied als het gebied waar effecten 1 Besluit van de Vlaamse Regering van 10 december 2004 houdende vaststelling van de categorieën van projecten onderworpen aan milieueffectrapportage, B.S. 17 februari 2005, zoals herhaaldelijk gewijzigd. 2 Decreet van 5 april 1995 houdende algemene bepalingen inzake milieubeleid, B.S. 3 juni 1995, zoals herhaaldelijk (DABM). Project-MER scopingsadvies PR3157 3

4 zich kunnen voordoen moet omvatten. De ruimtelijke afbakening moet voor elke discipline duidelijk tekstueel omschreven worden en indien mogelijk, voorgesteld worden op kaart. In het MER moet duidelijk aangegeven worden met welke ontwikkelingsscenario s rekening gehouden wordt of juist niet bij de beschrijving van een referentiesituatie, en moet voor elk ontwikkelingsscenario duidelijk gemotiveerd worden waarom. Er moet ook aangegeven worden voor welke disciplines de ontwikkelingsscenario s al dan niet relevant zijn. Dit moet beschreven worden in een algemeen hoofdstuk voorafgaand aan de effectbespreking per discipline. Wanneer er tijdens het opstellen van het project-mer nieuwe ontwikkelingsscenario s naar boven komen, moeten deze toegevoegd worden. Volgende relevante juridische en beleidsmatige randvoorwaarden dienen bijkomend te worden aangepast, opgevolgd of aangevuld: geen voor dit dossier. Cumulatieve effecten moeten onderzocht worden. De methodologie voor de effectbeschrijving en -beoordeling moet voor elke discipline in het project-mer duidelijk en transparant omschreven worden. Tevens moet per discipline aangegeven worden op basis van welke criteria een effect beoordeeld wordt. Het resterend effect na de milderende maatregelen moet aangegeven en gekoppeld worden aan het gehanteerde beoordelingskader. De effectenbespreking en -beoordeling moet transparant gebeuren. Bij de beschrijving van de bestaande toestand en van de milieueffecten moet, als aanvulling op de aanmelding, voldoende aandacht besteed worden aan het volgende: Algemeen : - Pag. 51 : zoals afgelopen zomer en zomer Beter zou zijn : zoals in de zomers van 2017 en De verwijzing naar afgelopen zomer is slechts beperkt geldig (in 2019) als de zomer van het jaar 2018 bedoeld wordt. - De TAW notatie correct schrijven: steeds vooraf laten gaan door een plusteken (of minteken), vermits het een relatieve hoogte ten opzichte van een referentieniveau (0 m TAW) betreft. - Consequent gebruik maken van het decimaal teken (=kommateken). - Hoofdstuk 7 : Informatie uit bestaand onderzoek. Plan-MER Herinrichting van de Demervallei tussen Diest en Werchter (PL0135) opnemen. Nagaan of er interferentie is met de effecten van de geplande ingrepen of de resultaten van het plan-mer van deze herinrichting. Discipline water: , pag. 45 : ongelukkige zinsconstructie : Meer specifiek is de voornaamste watervoerende laag te vinden in het Mioceen Aquifersysteem (HCOV 0250), gevormd door Miocene zandafzettingen: de formaties van de Formaties van Eigenbilzen, Voort, Berchem, Bolderberg, Diest en Kattendijk. Bovendien zijn de zanden van Eigenbilzen en de zanden van Voort respectievelijk van Rupeliaanse en Chattiaanse ouderdom, en dus geen Mioceen maar Oligoceen. De zanden Project-MER scopingsadvies PR3157 4

5 van Kattendijk zijn dan weer van Pliocene ouderdom, en hun vermelding in het Hageland is incorrect, want hun verspreiding is beperkt tot de omgeving van Antwerpen. - CIW stelt dat de mogelijke impact op de grondwater- en oppervlaktewaterkwaliteit minstens kwalitatief besproken moet worden, of er moet aangegeven worden waarom er geen impact verwacht wordt. Wanneer ingeschat wordt dat er een betekenisvolle impact op de grondwater- en oppervlaktewaterkwaliteit mogelijk is, moet het effect op de individuele kwaliteitselementen van de betrokken waterlichamen besproken worden. - De Vlaamse Waterweg stelt dat, indien de debieten bij een T100 door de Grote Steunbeer toenemen, de effecten hiervan ook stroomafwaarts (dus binnen de Sigmaperimeter) dienen onderzocht te worden. Het Sigmaproject houdt namelijk geen rekening met hogere debieten door de Grote Steunbeer. Discipline bodem: - Pag. 42 : de beschrijving van de geologie bevat twee ongelukkige keuzes van terminologie: De Demervallei kent een vrij vlakke topografie (op ca. 22 m TAW), maar ter hoogte van Diest slingert de Demer zich door enkele fossiele heuvels (getuigenheuvels). Het betreft hier om te beginnen geen fossiele heuvels, want dat zou betekenen dat het huidige landschap begraven zou zijn onder een dikke laag sediment, en als dusdanig herkenbaar zou zijn in diepteprofielen. De begripsverwarring komt allicht door de algemene kennis over het ontstaan van de heuvels van het Hageland, namelijk dat zij als zandbanken zouden zijn afgezet in de Miocene Noordzee.. Bij de latere vorming van het huidige landschap werden deze voormalige zandbanken ten gevolge van differentiële erosie opnieuw in reliëf gezet. Daardoor heeft het landschap in belangrijke mate de paleotopografie van de toenmalige zeebodem overgeërfd. Een tweede ongelukkige term is getuigenheuvel, aangezien de geologische opbouw van de heuvels aansluit bij die van hun substraat (zanden van Diest). Het begrip getuigenheuvel slaat op heuvels waar in de hogere gedeelten, afzettingen worden aangetroffen, die geïsoleerd zijn van hun eigenlijke dagzoomgebied (Engelse term: outlier ). Dit is hier niet het geval. Ter illustratie: de term getuigenheuvel wordt wel correct gebruikt in een passage verder op dezelfde pagina: Vanwege de resistentie van de ijzerzandsteen is deze laag erg resistent voor erosie en heeft ze aanleiding gegeven tot de vorming van heuvels - Diestiaanheuvels of getuigenheuvels - van het projectgebied tot de Vlaamse Ardennen. Waar het inderdaad om getuigenheuvels gaat omdat de (vermoedelijke) correlatieve afzettingen van de zanden van Diest er slechts de bovenste m van de heuvels vormen, bovenop Eocene formaties (en ook nog verder tot de Zuid-West-Vlaamse en Noord-Franse Heuvels) ; Lood in grondwater van natuurlijke oorsprong? Chroom, arseen en nikkel (en zink, hier niet vermeld) komen regelmatig voor in natuurlijk verhoogde concentraties, bvb. in glauconiethoudende zanden, zoals de zanden van Diest, of in het grondwater in zulke afzettingen. Lood als natuurlijk verhoogde waarde is echter minder gekend. Uitloging uit het vermelde puin en voormalige stortplaats zou een verklaring kunnen zijn. De zinsnede: Gezien deze verspreid over de onderzochte percelen voorkomen,, gaat het hier over andere percelen op projectlocatie 1, of wordt er ook op de andere projectlocaties Project-MER scopingsadvies PR3157 5

6 lood in het grondwater aangetroffen? Hoe verhouden de gevonden waarden zich ten opzichte van de achtergrond- en saneringswaarden? Mogelijke informatie ook in: Discipline mens-sociaal-organisatorische aspecten: - Sport Vlaanderen vraagt om ook het effect van het project te onderzoeken op de bestaande en bewegwijzerde mountainbike-route en de dito loopomloop. Voor contacten internetreferenties wordt verwezen naar het advies van Sport Vlaanderen. Discipline biodiversiteit: - Het Agentschap Natuur en Bos (ANB) vraagt om een bijkomend scenario te onderzoeken voor Locatie 3. Het voorgestelde extra scenario behelst het verruwen van de bedding van de Zwarte Beek (aanbrengen van drempels of deflectoren (instream) of extra meandering, ) tussen de nieuwe geplande doorsteek van de Demer naar de Zwarte Beek ter hoogte van de Grote Steunbeer en stuw K31. Met dit alternatief is het op het eerste zicht mogelijk om op eenvoudige wijze het bestaande hoogteverschil op te vangen zonder grote graafwerken te moeten doorvoeren in het gebied (en dus een mogelijke milieu-impact te genereren) en om voor een verbetering van de huidige structuurkwaliteit van de benedenloop van de Zwarte Beek voor stroomminnende vissoorten te zorgen. Dit zou op zich ook tot een belangrijke ecologische meerwaarde kunnen leiden, waardoor met zeer beperkte ingrepen een win-win kan gerealiseerd worden op het vlak van vismigratie en structuurherstel. ANB oppert dat dit scenario mogelijks al werd bekeken door VMM, maar uiteindelijk niet werd behouden omwille van problemen met de afvoercapaciteit van het wachtbekken, of dat dit scenario niet realiseerbaar zou zijn op basis van de geplande waterhoogten in Demer en Zwarte Beek. Dan is het gewoon van belang om aan te geven dat dit scenario niet realiseerbaar is. Nu is het uit de Aanmelding niet duidelijk dat dit ook effectief onderzocht werd. Verdere algemene opmerkingen : Ook de volgende onderdelen moeten aan bod komen in het MER (cfr. richtlijnenboek Algemene methodologie): - de leemten in de kennis - de eventuele opvolgings- en monitoringsmaatregelen - een afzonderlijke discipline-overschrijdende samenvatting (inclusief de milderende maatregelen) - een niet-technische samenvatting Project-MER scopingsadvies PR3157 6

7 4. Goedkeuring team van erkende MER-deskundigen Het in de aanmelding voorgestelde team van erkende MER-deskundigen wordt goedgekeurd. Wijzigingen aan het team van deskundigen in de loop van het m.e.r. moeten gemeld worden aan met vermelding PR3157. Digitaal getekend Door Liesl Vanautgaerden Directiehoofd Directie Gebiedsontwikkeling Afdeling Gebiedsontwikkeling, Omgevingsplanning en -projecten Project-MER scopingsadvies PR3157 7

8 Bijlage Lijst met instanties die om advies werden gevraagd : Agentschap Natuur en Bos buitendienst Vlaams-Brabant Departement MOW College van Burgemeester en Schepenen van Diest Fluxys Infoworks Onroerend Erfgoed Vlaams-Brabant SPORT VLAANDEREN Provincie Vlaams-Brabant De Vlaamse Waterweg Zeeschelde-Zeekanaal VMM Staf Algemeen Directeur Integraal Waterbeleid Dienst Secretariaat CIW Lijst met de instanties die gereageerd hebben: Agentschap Natuur en Bos buitendienst Vlaams-Brabant Departement MOW College van Burgemeester en Schepenen van Diest Fluxys Infoworks Onroerend Erfgoed Vlaams-Brabant SPORT VLAANDEREN De Vlaamse Waterweg Zeeschelde-Zeekanaal VMM Staf Algemeen Directeur Integraal Waterbeleid Dienst Secretariaat CIW Project-MER scopingsadvies PR3157 8