Samenvatting Nederlands Bladzijde 84 t/m 100

Transcriptie

1 Samenvatting Nederlands Bladzijde 84 t/m 100 Samenvatting door een scholier 1488 woorden 30 maart ,6 32 keer beoordeeld Vak Methode Nederlands Eldorado 1 De 19e eeuw vanaf 1880 De bevolking van West-Europa nam in de 19e eeuw erg toe. Tegelijkertijd ontwikkelde zich de industriële revolutie. In 1848 stemden verschillende regeringen voor in liberale grondwet, waar onder andere de rechten van de mens in werden vast gelegd. De positie van de arbeider werd beter door het oprichten van vakbonden. In de tweede helft van de negentiende eeuw was er veel preutsheid. De eerste romantici waren kunstenaars die zich verzetten tegen de heersende maatschappij en onderdrukking. De belangrijkste kenmerken van de Romantiek in de literatuur zijn: > verzet: persoonlijke vrijheidsdrang en kritiek > humor: als verdedigingsmiddel bij gevoelens van onvrede > liefde voor de natuur. terug naar de zuiverheid en liefde van de natuur > belangstelling voor het verleden: historische belangstelling voor het ongerepte verleden > aandacht voor droom en fantasie: verkenning van de wereld van droom en fantasie Niet alle kenmerken komen tegelijk voor. De kenmerken van de romantiek zijn nog steeds terug te vinden. Aan het einde van de 19e eeuw ontstond de naturalistische roman. Kenmerken hiervan zijn: > de inhoud is erg realistisch > er is sprake van psychologische diepgang > er is sterk sociaal gevoel Voorbeelden van Nederlandse naturalistische schrijvers zijn Louis Couperus en Frederik van Eeden. Kenmerken van de nieuwe poëzie zijn: > de hartstocht begon weer de bezielende kracht van het dichterschap te vormen > een dichter kon alleen iets waardevols maken als hij ergens volledig door geëmotioneerd was. (deze emoties werden vooral opgeroepen door schoonheid van natuur en geliefde) Poëzie werd weer een individuele gevoelszaak, wat sindsdien niet veranderd is. Tegen het einde van de 19e eeuw werden toneelschrijvers er van doordrongen dat toneel realistisch en speelbaar moest zijn. Dialogen werden voortaan geschreven in het proza van gewone-mensentaal. Men wendde zich af van klassieke onderwerpen en ging weer terug naar de realiteit. Pagina 1 van 5

2 Voor arbeiders waren in deze periode de lonen nog steeds te lagen, de huizen klein en de gezondheidszorg slecht. Door invloed van de vakbonden werden de lonen en werkomstandigheden verbeterd. Belangrijke wetenschappelijke ontdekkingen en uitvindingen hebben de wereld grondig veranderd. De ontwikkelingen in de psychologie (Freud en Jung) hebben grote invloed gehad op kunst en cultuur. Van 1914 tot 1918 werd de eerste wereldoorlog gevoerd. Na deze oorlog sloeg het optimistische geloof in een welvarend Europa om in pessimisme. Rond 1930 was er overal grote werkeloosheid en armoede. Doordat velen steun zochten in het machtige leiderschap van Mussolini en Hitler brak in 1939 de Tweede Wereldoorlog uit. In het begin van de 20e eeuw volgde een reactie op het realistische en vaak sombere karakter van de naturalistische verhalen en romans uit eind 19e eeuw. Hierdoor bouwden de verhalen voort rond de romantische tradities van rond Dit zijn neoromantische verhalen. Modernisme is een verzamelnaam voor vernieuwingsbewegingen in de literatuur in de periode tussen ongeveer 1920 en In deze periode was sprake van baanbrekende literaire stromingen zoals expressionisme, surrealisme en de nieuwe zakelijkheid. Kenmerken van expressionistische teksten zijn: > Schrijvers willen niet langer de werkelijkheid realistisch weergeven in fraaie woorden, maar het doorlichten tot ze de kern gevonden hebben. > Ze zoeken naar abstracte beelden die sterke gevoelens uitdrukken in krachtig en kleurrijk taalgebruik. > De dichters willen zich niet meer binden aan traditionele versvormen en kiezen voor het vrije vers. In het literaire surrealisme ging het onderbewustzijn een belangrijke rol vervullen: > De droom als uitdrukking van wat leeft in het onbewuste van de mens wordt een inspiratiebron voor de schrijvers. > Fantasie en intuïtie gingen een belangrijke rol spelen. > Schrijvers lieten zich leiden door beelden die uit het onbewuste opwelden. De lezer moest zich laten meevoeren door de beeldenstroom. Nieuwe zakelijkheid is een manier van schrijven. Het is een sobere en strakke manier van schrijven, door het weglaten van bijkomstigheden en door een filmische reportage-achtige stijl. De bekendste toneelschrijver in deze periode was Herman Heijermans, die veel sociaal bewogen toneelstukken schreef Mussolini en Hitler sleepten de wereld mee in WOII. Door technisch hoog ontwikkeld oorlogstuig vonden miljoenen mensen de dood. Na WOII was Europa verwoest en verarmd. De wederopbouw begon aarzelend, maar jaar na jaar nam het tempo toe. In de jaren 50 werd de Europese Economische Gemeenschap (EG) opgericht. Er werd in Europa gebouwd aan de welvaartsstaat naar Amerikaans Pagina 2 van 5

3 voorbeeld. Er is in de oorlog veel verzetsliteratuur ontstaan. Eerst had die literatuur de vorm van vlugschriften die van hand tot hand gingen, later werden de verzetsteksten via de ondergrondse pers gepubliceerd en na de oorlog werden ze gebundeld in bloemlezingen. Er is enorm veel onmiddellijke invloed van de oorlog op literatuur geweest. WOII is ook een enorme inspiratiebron geweest voor de literatuur, en is dit nog steeds. Het opvallendste kenmerk van de naoorlogse verhalende literatuur is het ontstaan van veel bekentenisromans, waarin de schrijver zijn persoonlijke leven en privé-opvattingen blootlegt. De naoorlogse romans tonen geen opwekkend wereldbeeld. Veel terugkomende thema's zijn: > Mensen zijn vervreemd van elkaar en staan alleen. > Mensen worden door egoïsme gedreven en niet door naastenliefde, idealen ontbreken. > De beschaving is een laagje vernis over een bouwsel van primitieve driften en hartstochten. Uit de naoorlogse periode tot 1960 heeft maar een van de bekentenisromans tot op heden grote indruk gemaakt: De avonden, van Gerard Reve. In de jaren 50 was de kloof tussen recensenten en het publiek erg groot. Recensenten besteedden veel aandacht aan rebellerende schrijvers, zoals Reve. Deze boeken werden aanvankelijk echter nauwelijks verkocht. De leestradities blijken taaier als literaire omwentelingen. Er werd in die tijd veel gelezen, maar slechts weinig nieuwe literatuur. De belangrijkste vooroorlogse stromingen hadden invloed op een aantal jonge dichters, die zich groepeerden tot wat ze zelf noemden: de Vijftigers. Ze verzetten zich tegen het verleden en vonden dat de mooie verzen van traditionele poëzie niet oprecht waren. De Vijftigers herkenden zich in de ideeën van de expressionisten en de surrealisten. Voor het grote publiek heeft de film het schouwburgtoneel naar een tweede plaats verdrongen. In de jaren vijftig begon de tv de positie van de film aan te tasten De jaren van wederopbouw waren voorbij. Materieel ging het de meeste West-Europeanen steeds beter. De invloed van radio, televisie en film werd enorm. Er werden door verschillende groeperingen steeds meer vraagtekens geplaatst bij de gevestigde orde van die tijd. Men, vooral jongeren, zette zich af tegen het patroon van luxebestedingen, de energieverslindende en enkel op groei gerichte economie, de autoriteit van gezagsdragers en de groeiende wapenwedloop als gevolg van de Koude Oorlog. De literatuur werd democratischer: literatuur kwam er voor iedereen en meestal in de taal van gewone mensen. Het werk van Jan Wolkers trok aandacht. Hij rekende in zijn boeken af met streng-calvinistische opvoeding. Door zijn felle realisme en openhartigheid over seksualiteit werden zijn romans als schokkend Pagina 3 van 5

4 ervaren door de oudere generatie. Verschillende feministische auteurs debuteerden in deze periode. Het heeft tot de jaren 70 geduurd voordat in de Nederlandse literatuur een traditie in het genre detectives begon te ontwikkelen. Na de Beweging van Vijftig groeide een afkeer van ingewikkelde en onbegrijpelijke poëzie. Men kreeg weer belangstelling voor de alledaagse dingen. (Hievan komt de term neorealisme.) Poëzie moest iets zijn wat voor iedereen verstaanbaar was, maar toch zóveel poëtische meerwaarde hebben dat de lezer geïnformeerd werd over het raadsel van het leven. Het ging hierbij de persoonlijke manier van kijken naar wat zich afspeelde. Rond 1970 was er geen lopende Nederlandse toneelproductie, wat gespeeld werd was meestal een vertaald buitenlands succes. Tussen 1970 en 1985 was er sprake van een krasse omwenteling. 5 Sinds 1980 Wetenschap en technische ontwikkelingen werden in de jaren 80 van de 20e eeuw pilaren van de West- Europese samenleving. De moderne technologie zorg er voor dat de wereld gevoelsmatig steeds kleiner wordt. Dit heeft vooral bij jongeren nieuwe vaardigheden bijgebracht. De West-Europese samenleving wordt steeds internationaler door immigranten uit voormalige koloniën en doordat vluchtelingen hier hun heil komen zoeken. Databanken, digitale en optische informatiedragers worden net zo belangrijk als boeken. Genres die vroeger met minachting bekeken werden, worden steeds meer serieus genomen als literatuur. Naast de leescultuur is er een kijkcultuur ontstaan. Boeken blijven in ruime mate beschikbaar en literatuur word tegenwoordig steeds meer als handelswaar behandeld. Enkele schrijvers van moeilijk toegankelijke literatuur zorgden in het midden van de jaren tachtig voor ontwikkeling naar een zeer realistisch en makkelijk leesbaar verhaal. De verkoopaantallen stegen indrukwekkend. Na het midden van de jaren zeventig zijn de dag- en weekbladen een steeds belangrijker rol gaan spelen in de literatuur en bijna overal in Europa word succes geboekt met reisverhalen. Doordat de afgelopen tientallen jaren veel buitenlanders in Nederland zijn komen wonen, is onze literatuur een snijpunt van verschillende culturen geworden. In de jaren tachtig was er sprake van veel goed ontvangen, vrouwelijke prozadebuten. In de poëzie word de lijn van het concrete dichten voortgezet. Een nieuw verschijnsel vormen de zogenaamde Poetry Slams (gedichtcompetities). Bij toneel en cabaret werd afscheid genomen van de fantastische vernieuwingsdrang aan het eind van de jaren 60. Het toneel blijft, ondanks grote concurrentie van de moderne media, boeien. Radio en vooral tv krijgen iedere avond een groot publiek. Voor het grote publiek heeft de speelfilm definitief de eerste plaats overgenomen van het schouwburgtoneel. Pagina 4 van 5

5 Cabaret werd vooral in de jaren 70 en 80 geliefd. Maar ook op tv vind je tegenwoordig steeds meer de populariteit van cabaretiers terug. Pagina 5 van 5