Brein en taal, kip of ei? Els Loman

Transcriptie

1 Nationaal congres Taal en Lezen 12 oktober 2017 Brein en taal, kip of ei? Els Loman

2 Wat komt aan de orde? Wat is relevant om te weten over de werking van het brein voor leren en taaldidactiek? Welke nieuwe inzichten zijn er? Welke breinprincipes doen er toe voor optimale taalontwikkeling?

3 Contactgegevens Els Loman

4 Opdracht 1 Schrijf voor jezelf zoveel mogelijk woorden op bij het woord (1) of (2) LICHT

5 Taal is het vermogen om ervaringen en slimmigheidjes van allerlei mensen op te slaan en door te geven. René Gude

6 Taal leren, hoe gaat dat? Wat is nodig om teksten te begrijpen? 6

7 Opdracht 2 Singaporetest (1) 60% versie We moeten -, zei een - uit Singapore tegen -. We hebben geen - meer. Singapore is maar met een We - met - - dat we niet - kunnen. - - ik - een - met een - aan - -, het - er -. Voor de - mensen is dit nog - de - - van -, maar dat is een niet meer te - - geworden. 7

8 Singaporetest (2) 70% versie We moeten -, zei een - uit Singapore tegen -. We hebben geen - meer. Singapore is maar een klein - met een sterk - -. We - met - - dat we niet anders kunnen. - - ik - een huis met een - aan beide -, het - er -. Voor de - mensen is dit nog - de - - van -, maar dat is een niet meer te - - geworden. 8

9 Singaporetest (3) 80% versie We moeten -, zei een - uit Singapore tegen me. We hebben geen - meer. Singapore is maar een klein - met een sterk groeiende bevolking. We - met zo n - dat we niet anders kunnen. - - ik - een huis met een - aan beide -, het liefst er -. Voor de meeste mensen is dit nog steeds de - wijze van wonen, maar dat is een niet meer te - - geworden. 9

10 Singaporetest (4) 90% versie We moeten omhoog, zei een - uit Singapore tegen me. We hebben geen - meer. Singapore is maar een klein eiland met een sterk groeiende bevolking. We - met zo n ruimtegebrek dat we niet anders kunnen. - - ik wil iedereen een huis met een tuin aan beide zijden, het liefst er -. Voor de - mensen is dit nog steeds de ideale manier van wonen, maar dat is een niet meer te - - geworden. 10

11 Singaporetest (5) 100% versie We moeten omhoog, zei een architect uit Singapore tegen me. We hebben geen ruimte meer. Singapore is maar een klein eiland met een sterk groeiende bevolking. We kampen met zo n ruimtegebrek dat we niet anders kunnen. Net zoals ik wil iedereen een huis met een tuin aan beide zijden, het liefst er omheen. Voor de meeste mensen is dit nog steeds de ideale manier van wonen, maar dat is een niet meer te realiseren droom geworden. 11

12 Opdracht 3 Het sijhcnt neit zeeovl uit te meakn in wleke vrolgode de letrtes van een worod satan. Als de eestre en de ltatsae letetr op de jsitue paatls saatn kun je de mesete wreoodn zednor peobmerln leezn. Dit kmot ddaorot je hrneesen geen aarpte ltretes leezn, maar hlee woredon.

13 Opdracht vraag-antwoordstructuur 1. Lees de tekst de pikkel en de wob 2. Beantwoord voor jezelf de vragen 3. Overleg met je buurman/-vrouw 4. Bedenk waarom jullie deze vragen kunnen beantwoorden en destilleer puntsgewijs hoe jullie tot de antwoorden zijn gekomen 13

14 De pikkel en de wob Tekst Een wob mufte in zijn frinse fruin. Een pikkel beunde snerp in de fruin van de wob. Groes mijn bale fruin, loeg de wob briest. Mijn fruin is frins. Proest bedaan, makkelde de pikkel. Mart jij benedel geen lijpjes? Ik mart geen rorse pakkels, slukte de wob biester. Vragen 1. Waar mufte de wob? 2. Hoe beunde de pikkel in de fruin van de wob? 3. Wat is de fruin? 4. Wat makkelde de pikkel? 14

15 Wat is van invloed bij taalontwikkeling? 1. Individu: Vermogen, nieuwsgierig, competentie, autonomie, relatie, motivatie, emotie, (zelf)vertrouwen, 2. Brein: Ontwikkeling, ontplooiing, focus, uitdaging, bekrachtiging, plasticiteit, flexibiliteit. 3. Omgeving: Betrokken, rijk aan leren, aandacht, bekrachtiging, modeling, kader bieden, congruent en consequent, voorspelbaar, richting

16 Taalontwikkeling heeft alles te maken met het mentale lexicon, met concepten en de plasticiteit van het brein.

17 Taal om te leren is.. 17 Verbreding, verdieping en verfijning van betekenissen door nieuwe ervaringen

18 Hersenen Linkerhelft Rechterhelft Oude hersenen - jongeren hersenen Deelgebieden en totaal Ontplooiing van binnen naar buiten, van achter naar voren

19 Groei van neurale netwerk pasgeborene en 2 jaar daarna 19

20 Hersenen Bestaan uit miljarden zenuwcellen die verbonden zijn met duizenden andere zenuwcellen Onderlinge verbondenheid is het neurale netwerk Witte en grijze stof verbinden en geven prikkels door Zenuwcellen zijn prikkelbaar: via synapsspleet en met behulp van neurotransmitters worden signalen ontvangen en doorgeven In hersenen zijn verschillende structuren gekoppeld aan vaardigheden Alle individuele structuren vormen samen met hun onderlinge verbindingen en de communicatie via deze verbindingen je beweging, waarneming, denken en voelen. (zenuwcel verbinding gebieden hersenen)

21 Ondersteunende en richtinggevende omgeving is erg belangrijk (snoeien) Door steun, sturing en ervaringen (scaffolding) verdwijnen niet-efficiënte verbindingen 21

22 22

23

24 De hersenen het brein

25

26 Brein leren taal Leren is een ondeelbaar geheel, emotie, gedrag en cognitie, taal is daarbij een bindmiddel. Positiviteit en negativiteit zijn niet gelijk in ons brein. Een positieve talige grondhouding laat kinderen en jongeren zelfvertrouwen ontwikkelen rond eigen taalvermogen. Leraren die autonomie ondersteunende taal gebruiken helpen leerlingen met intrinsieke motivatie Bij controlerende leraren verliezen leerlingen eigenwaarde, twijfelen en zijn niet gemotiveerd.

27 Carol S. Dweck Hoogleraar Psychology Stanford University Judy Willis Neuroloog en leerkracht John Medina 27 Ontw. molec. bioloog

28 Brein en leren David A. Sousa Antoino R. Damasio

29 29

30 Breinleren 1. Voor leren is zuurstof en brandstof nodig 2. Neuroplasticiteit, hersenen zijn plastisch, dat vormt de basis voor leren (fixed mindset en growth mindset) neurons that fire together wire together) (use it or lose it) 3. Herhaling is noodzakelijk (van geitenpaadje tot snelweg) 4. Benutten van meerdere zintuigen bevordert het leren (visuele waarneming is krachtig) 5.Samen leren met anderen is effectiever (spiegel neuronen)

31 6. Emoties spelen een hoofdrol bij leren. 7. Profiteer van associatieve kracht van het brein 8. Leren gaat beter met een heldere taak oriëntatie, taal-, lees-, les- of leerdoel 9. Het benutten van het onbewuste geeft extra leereffect. 10. Kennis over de werking van het brein stimuleert het leren.

32 Breinprincipes 1. Focus 2. Herhaal 3. Voortbouwen 4. Emotie 5. Creatie

33 ASOOO Autonomie Status Overtuiging over ontwikkelbaarheid

34 Opdracht 4 1. Neem een taalles voor ogen die je nog gaat geven 2. Verrijk of verfijn de taalles met één van de zes breinprincipes 3. Wat ga je anders doen?

35 Websites en links

36 CPS Onderwijsontwikkeling en advies Plotterweg 30 T [033] BB Amersfoort F [033] Postbus BN Amersfoort E cps@cps.nl