Werkstuk Biologie Autisme, PDD-Nos, Asperger syndroom
|
|
- Gerda Timmermans
- 4 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Werkstuk Biologie Autisme, PDD-Nos, Asperger s Werkstuk door een scholier 2107 woorden 12 mei ,6 348 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is Autisme? Autisme is een stoornis. Er zijn verschillende vormen van autisme. Alle vormen worden verzameld onder het wetenschappelijke "kopje" PDD (Pervasive Developmental Disorders). In Nederland spreken we van ASS (Autistische Spectrum Stoornis) of van een pervasieve ontwikkelingsstoornis. Er zijn drie vormen van PDD: - Een Autistisch stoornis. - Het s van Asperger, dit is een vorm van Autisme maar dan zonder taalachterstand. - PDD-NOS, overige soorten PDD (Pervasive Developmental Disorder Not Otherwise Specified). Wat houdt deze stoornis nou precies in? Autisten reageren heel anders dan mensen zonder deze handicap. Dat kan je aan een aantal dingen snel ontdekken. Meestal kijken Autisten afwijkend naar andere personen en houden met die personen, of personen die ze in het leven tegenkomen geen rekening. Autisten tonen geen emoties of weinig emoties. Meestal zoeken ze geen troost bij hun ouders als ze verdrietig zijn. Ook willen ze absoluut niet geknuffeld worden en ze willen niet aangeraakt worden. Autisten trekken zich dan gelijk terug. Hierdoor verwerken Autisten hun prikkels ook niet goed. Dan kan het bijvoorbeeld wel eens gebeuren dat het kind zich ergens aan brand en dat het niet gaat huilen, hij blijft stil. Het kind zoekt geen troost, raakt ook niet paniek. Op bepaalde prikkels kunnen zij juist erg heftig reageren, zoals te fel licht of op hard geluid. Wat is de oorzaak van autisme? Autisme wordt veroorzaakt door een aandoening in de hersenen. Het is een neuro-psychiatrische stoornis. Deze term betekent dat het een hersenaandoening is die leidt tot stoornissen in het gedrag. Bij autisten komt de informatie wel goed binnen, maar wordt het op een andere manier verwerkt dan bij gezonde mensen. Autisme is dus geen kinderpsychose of kinderschizofrenie en moet dus ook anders behandeld worden. En het ligt al helemaal niet aan de opvoeding van de ouders! (zoals vroeger wel eens werd gedacht) Pagina 1 van 6
2 Maar wanneer ontdek je dat een kind Autisme heeft? Autisme komt pas aan het licht naar de 30ste levensmaand. Je merkt dan dat je kind toch anders is dan andere kinderen. Normale kleine kinderen leren meestal om eerst papa en mama te zeggen. Maar een Autist zegt dat niet. Die zegt bijvoorbeeld: auto of vliegtuig. Het is dan net of het kind zich meer interesseert in auto's en vliegtuigen dan zijn ouders. Daarom kunnen Autisten zich later in een onderwerp verdiepen en helemaal door dat onderwerp worden overgenomen. Een Autist denkt dan aan niets anders meer; het zogenaamde "kleven". Dit kan voor de ouders niet zo leuk zijn. Je hebt Autisten die zoveel van een onderwerp weten dat ze een universitaire opleiding gaan volgen. Deze Autisten noemen we ook wel hoogbegaafde Autisten. Dit is een bekend verhaal, maar helaas zijn verreweg de meeste Autisten juist zwakbegaafd. Hoe zit het met de motoriek? Vaak zijn Autisten overbeweeglijk en impulsief. Urenlang met je hoofd draaien en fladderen met je handen dat houden Autisten lang vol. Dit noemen zo ook wel hetzelfde ritueel gedrag, het herhalen van woorden van mensen of bewegingen. Sommige Autisten hebben last van het papegaai effect. Een voorbeeldje van dit effect is: De moeder zegt: "Ga je mee de stad in?" De Autist zegt dan: "Ga je mee de stad in?" De gebeurt op precies dezelfde intonatie. Het is dan erg vreemd en vooral niet leuk voor degene die praat. Opvoeding en begeleiding (Voor thuis en op het werk) Biedt een leefsituatie aan die een niveau lager ligt dan het niveau van het verstandelijk functioneren, zodat ze het emotioneel en sociaal aankunnen. Het is van groot belang dat je niet te veel straffen uitdeelt en juist wel veel beloningen geeft. Het opbouwen van contact is van heel groot belang. Je moet wel accepteren dat er nooit een echt goed contact zal ontstaan, maar wel een vertrouwdheid of aanhankelijkheid. Ga op zoek te gaan naar andere communicatiemiddelen. Probeer zo weinig mogelijk veranderingen in het leven van de autist aan te brengen. Veel dingen moeten aangeleerd worden. Je moet starten met maximale bescherming en specifieke opvoeding en begeleiding, pas daarna kan je aan integratie gaan denken. Praktische adviezen en suggesties: Het is belangrijk om op alle reacties van autisten te letten, want ze communiceren niet allemaal op dezelfde manier als wij dat doen. Eindeloos vragen van autistische mensen is bijna altijd een gevolg van onduidelijkheden en angsten. Probeer die te begrijpen en vervolgens goed te reageren. Gebruik eenvoudige, concrete taal. Autisten nemen taal vaak letterlijk. Als het via mondeling contact moeilijk is om een autist iets duidelijk te maken is het soms handig om bij een uitleg foto s of tekeningen te gebruiken. De nabijheid van mensen, aanraking en contactbereidheid moet je voorzichtig opbouwen. Bij het aanleren van vaardigheden is het verstandig om voorwerpen die het kind uit de concentratie Pagina 2 van 6
3 kunnen brengen weg te halen. Leg in de opvoeding en begeleiding vooral nadruk op praktische vaardigheden, zoals aan- en uitkleden, tafeldekken, afwassen, stofzuigen en praktische sociale vaardigheden. Probeer je voor de autist voorspelbaar te gedragen. Straffen en corrigeren leiden vaak tot stress. Blijf niet te lang boos, want dat kan tot spanningen en angst leiden. Je moet de tijd voorspelbaar maken. (structuur) Zorg voor een goede afwisseling van activiteiten en rust. Medicatie: Autisme is niet te behandelen met medicijnen. Als de overgevoeligheid voor prikkels te groot is, kan gedacht worden aan psychofarmaca als Haldol of Dispiperon. Dit laatste middel kan ook bijdragen aan een goede nachtrust. Orap kan het contact tijdelijk verbeteren, maar ook onrust geven. Antidepressiva kunnen soms de gedrevenheid wat verminderen. Sommige autisten krijgen ambulante begeleiding in een GGZ-instelling voor advies en steun. Wat is het Asperger s? In het algemeen heeft het Asperger s (AS) gemeen met autisme dat er een speciaal type van communicatiegebrek en sociale ongerijmdheid is. Mensen met het Asperger s hebben een betere communicatie en taalgebruik en passen zich beter aan hun omgeving. Ook binnen de groep AS'ers zijn veel variaties. Sommigen laten extreem moeilijk gedrag zien, anderen niet en zijn eenvoudig te sturen. Sommigen hebben leerproblemen en doen het slecht op school en anderen halen academische of universitaire diploma s. Asperger mensen hebben vaak interesse voor 1 speciaal iets. Zij kunnen daar dan ook over blijven vertellen ook als de ander er geen interesse voor heeft of toont. Asperger mensen ervaren prikkels door ogen, oren of voelen anders, overweldigender. Zo sterk zelfs dat ze er door in paniek kunnen raken. Een kriebelende trui kan onoverkomelijk zijn. Aan de andere kant kan pijn bv. als niet hinderlijk ervaren worden. De Asperger individu wil graag gewoon zijn en leert sociale routines aan. Hij lijkt nu gewoon maar heeft hard moeten werken om te bereiken wat de ander als vanzelf al had, en valt soms snel terug in oude patronen. Dat lukt alleen met hard werken en motivatie. Niet ieder Asperger individu kan bijna normaal gedrag aanleren. Soms wordt onaangepast gedrag door de gemeenschap toch als normaal gezien, zoals het rechttrekken van je ondergoed in gezelschap. Dat doet iedereen toch wel eens. Wat zijn de kenmerken? - Zwakke sociale interacties - Beperkt gebied van interesses - Slechte concentratie - Slechte coördinatie van de bewegingen - Moeilijkheden op school - Emotionele kwetsbaarheid Oorzaken en gevolgen; Pagina 3 van 6
4 Veel aandacht gaat uit naar de vroege ontwikkeling in de hersenen. In de eerste maanden van de zwangerschap worden de verbindingen gemaakt in de hersenen. Misschien dat hier iets fout is gegaan. Een precieze oorzaak is nog steeds niet bekend. Het gevolg van deze stoornis is een informatieverwerkingsstoornis. Communicatieve en informatieve vaardigheden kunnen ernstig verstoord zijn waardoor het een forse handicap kan zijn, een probleem voor de medemens omdat je het van de buitenkant niet kunt zien. Diagnose en behandeling Het aspergers is een kinderpsychiatrische diagnose die nog niet is vast te stellen aan de hand van exacte gegevens. De diagnose wordt gesteld aan de hand van systematisch verkregen gegevens van ouders, leerkrachten en bevindingen uit onderzoek van diverse deskundigen uit de medische en psychologische beroepsgroep. Doorgaans wordt de diagnose door een arts gesteld en vind er, vooral ook als er medicatie wordt voorgeschreven, een lichamelijk onderzoek plaats. Er is geen behandeling bekent die het aspergers doet verdwijnen. De behandeling bestaat net als bij de meeste kinderpsychiatrische aandoeningen, uit een combinatie van voorlichting, medicatie, opvoedingsondersteuning, begeleiding op school en psychotherapie in de vorm van gedragstherapie en/of sociale vaardigheidtraining. Medicatie wordt gegeven om de bijkomende problemen zoals angst, depressie of agressie te verminderen. Soms wordt het medicijn Ritalin voorgeschreven om de aandacht en de concentratie te verbeteren. Wat is PDD-NOS? PDD-NOS, de afkorting betekent: Pervasive Developmental Disorder Not Otherwise Specified. PDD-NOS is een ontwikkelingsstoornis, waarbij het grootste probleem is dat de kinderen, zich niet in kunnen leven in een ander persoon. Ze zijn erg op zichzelf gericht, en hebben vaak meerdere achterstanden op emotioneel, sociaal en motorische gebieden. PDD-NOS behoort tot het spectrum van Autistische Stoornissen. Doordat deze kinderen niet aan alle kenmerken voldoen of de kenmerken in mindere mate vertonen en andere kenmerken hebben, mag niet van Autisme worden gesproken en wordt dan ook wel van Autisme aanverwante contactstoornis gesproken. Kinderen met PDD-NOS hebben problemen met het sociale snapvermogen. Ze kunnen niet goed begrijpen wat er in anderen omgaat, zodat ze hun gedrag daar ook niet op kunnen afstemmen. De kenmerken voor het gehele spectrum is wel belangrijk om te vermelden want ieder kind met PDD-NOS heeft zijn eigen specifieke combinatie van een aantal kenmerken. De symptomen kunnen per individu/kind en per leeftijd verschillen in ernst en verschijningsvorm en op uiteenlopende niveaus van verstandelijk functioneren; van diep zwakzinnig tot hoog intelligent. Wat zijn de kenmerken?: Deze kinderen hebben tekortkomingen in hun sociale vaardigheden. Ze kunnen moeilijk overweg met Pagina 4 van 6
5 leeftijdgenootjes. Verder vertonen ze vaak ook tekortkomingen in communicatie zowel verbaal als non-verbaal. Ze weten soms zelf niet wat ze zeggen, ze kunnen soms hele moeilijke woorden gebruiken, die niet bij de leeftijd passen en klinken als "kleine volwassenen". Heel vaak hebben ze ook een heel monotoon stemgebruik. Bij het non-verbale gedrag vinden de kinderen het moeilijk om hen uit te drukken. In het algemeen kunnen kinderen met PDD-NOS blijdschap, angst of boosheid vertonen. Maar ze vertonen dan vaak alleen de extreme vorm van die emoties en ze zullen bovendien ook niet vaak de gelaatsuitdrukkingen gebruiken die normaal bij subtiele vormen van emotie passen. Je ziet vaak veel voorkomende stereotype gedragingen dat wil zeggen: steeds dezelfde handelingen doen, geïnteresseerd in een bepaald onderwerp en dan daar alleen maar over kunnen praten maar ook schokken met het hoofd, knipperen met de ogen, grimassen enz. Ook hebben kinderen met PDD-NOS vaak gebreken in de intelligentie en in de cognitieve ontwikkeling. Er zijn hele grote verschillen in gedrag: afzijdig en in zichzelf gekeerd. Laat wel contact toe maar zoekt het niet uit zichzelf. Overdreven beleefd en de bewegingen zijn houterig en stijf. En tenslotte zie je veelal een afwijkend beeld van fantasie en werkelijkheid. Alle dingen lopen vaak door elkaar heen, ze kunnen een sprookje of verhaaltje letterlijk nemen en geloven dat het ook echt gebeurd is. Echter is het per kind verschillend hoe de ontwikkeling verloopt. Sommige kinderen hebben een normale intelligentie, anderen kunnen daarin ook nog achter zijn dit hangt ook af van het karakter van het kind. Wat zijn de oorzaken en gevolgen? De oorzaak van PDD-NOS is nog niet duidelijk. Men vermoedt een stoornis in de ontwikkeling van de hersenen die gevolgen heeft voor het verwerken van vooral de sociale informatie. Geschat wordt dat erfelijkheid in % een rol speelt in de vorm van een kwetsbaarheid voor het ontwikkelen van de stoornis. Dikwijls ziet men in families van kinderen met PDD-NOS veel varianten van deze stoornissen. In de verschillende gradaties van sociaal, een beetje onhandig, tot het zuivere autisme. Voor het kind betekenen de gevolgen van PDD-NOS vaak een ernstige beperking in het dagelijks functioneren. Dit is vaak uiteraard afhankelijk van de samenstelling in de ernst van de stoornis. Kinderen met PDD-NOS zijn door hun problemen in de sociale omgang vaak heel onzeker en eenzaam. Angsten komen bij hen meer dan gemiddeld voor. Op school functioneren deze kinderen vaak onder hun intelligentie niveau. Vrienden maken en vriendschappen onderhouden is voor deze kinderen een extreem moeilijke opgave. De diagnose en de behandeling; PDD-NOS is een kinderpsychiatrische diagnose die nog niet is vast te stellen aan de hand van exacte gegevens. De diagnose wordt gesteld aan de hand van systematisch verkregen gegevens van ouders, Pagina 5 van 6
6 leerkrachten en bevindingen uit onderzoek van diverse deskundigen uit de medische en psychologische beroepsgroep. Doorgaans wordt de diagnose door een arts gesteld en vind er, vooral ook als er medicatie wordt voorgeschreven, een lichamelijk onderzoek plaats. Er is geen behandeling bekend die PDD-NOS doet verdwijnen. De behandeling bestaat net als bij de meeste kinderpsychiatrische aandoeningen, uit een combinatie van voorlichting, medicatie, opvoedingsondersteuning, begeleiding op school en psychotherapie in de vorm van gedragstherapie en/of sociale vaardigheidtraining. Medicatie wordt gegeven om de bijkomende problemen zoals angst, depressie of agressie te verminderen. Soms wordt het medicijn Ritalin voorgeschreven om de aandacht en de concentratie te verbeteren. Pagina 6 van 6
7.1. Werkstuk door een scholier 2301 woorden 3 februari keer beoordeeld. Nederlands. 1. Wat is Autisme?
Werkstuk door een scholier 2301 woorden 3 februari 2004 7.1 134 keer beoordeeld Vak Nederlands 1. Wat is Autisme? Er bestaat eigenlijk geen goede uitleg van autisme Volgens het woordenboek is het 'een
Nadere informatiePervasieve ontwikkelingsstoornis niet anderszins omschreven. Hoofdvraag: Wat is PDD-NOS?
Praktische-opdracht door een scholier 3651 woorden 17 april 2005 7,4 58 keer beoordeeld Vak Biologie Pervasieve ontwikkelingsstoornis niet anderszins omschreven. Hoofdvraag: Wat is PDD-NOS? PDD-NOS, de
Nadere informatieDeel VI Verstandelijke beperking en autisme
Deel VI Inleiding Wat zijn de mogelijkheden van EMDR voor cliënten met een verstandelijke beperking en voor cliënten met een autismespectrumstoornis (ASS)? De combinatie van deze twee in een en hetzelfde
Nadere informatieOuderbrochure PDD-NOS
1 Ouderbrochure PDD-NOS Maandagmiddag vijf voor vier. Vanuit de keuken hoort ze een auto stoppen op straat. De deur wordt hard dichtgeslagen. Dan is het even stil. De achterdeur wordt opengetrokken en
Nadere informatie6,3. Samenvatting door een scholier 1700 woorden 18 december keer beoordeeld. Zorg en welzijn
Samenvatting door een scholier 1700 woorden 18 december 2011 6,3 16 keer beoordeeld Vak Zorg en welzijn Pervasieve ontwikkelingsstoornis = aangeboren informatiestoornis ontstaan bij een aangeboren hersenafwijking.
Nadere informatieCure + Care Solutions
Cure + Care Solutions is hèt landelijk behandel- en expertisecentrum voor complexe psychische aandoeningen en werkt nauw samen binnen een landelijk netwerk van zorginstellingen door het hele land. Cure
Nadere informatieOverleg van tevoren altijd met de ouders over de aanpak voor het kind en tips voor de omgang.
Overleg van tevoren altijd met de ouders over de aanpak voor het kind en tips voor de omgang. Aandacht stoornissen ADD Attention Deficit Disorder (letterlijk: aandacht tekort stoornis) - Een vorm van ADHD
Nadere informatieZo te zien is er met Mike niets aan de hand. Toch is hij anders dan anderen. Hij kan urenlang tikken op zijn favoriete voorwerpen.
Autisme Zo te zien is er met Mike niets aan de hand. Toch is hij anders dan anderen. Hij kan urenlang tikken op zijn favoriete voorwerpen. Op andere mensen reageert hij niet. Zijn ouders dachten eerst
Nadere informatieStoornissen in het autistisch spectrum
DC 14 Stoornissen in het autistisch spectrum 1 Inleiding Dit thema gaat over stoornissen in het autistisch spectrum, kortweg autisme Beroepscontext: als onderwijsassistent kun je ingezet worden in het
Nadere informatieAutisme Spectrum Stoornis (ASS)
GGZ Friesland Ontwikkelingsstoornisssen Autisme Spectrum Stoornis (ASS) GGZ Friesland is de grootste aanbieder van geestelijke gezondheidszorg in de provincie Friesland. We bieden u hulp bij alle mogelijke
Nadere informatieAutismespectrumstoornis. SPV REGIOBIJEENKOMST MIDDEN NEDERLAND Mandy Bekkers
Autismespectrumstoornis SPV REGIOBIJEENKOMST MIDDEN NEDERLAND 19-10-2016 Mandy Bekkers (mandybekkers@hotmail.com) Waarschuwing vooraf! 2 Geschiedenis Autos (Grieks: zelf) 1937-1940: Term autisme 1943 &
Nadere informatiePDD-NOS is een afkorting van Pervasive Developmental Disorder Not Otherwise Specified een Engelse naam voor
Werkstuk door een scholier 1871 woorden 23 februari 2016 4,8 13 keer beoordeeld Vak Zorg en welzijn Inleiding Hallo, In dit werkstuk laat ik zien wat Autisme is. Hoe je ermee kunt leven enzovoort. Ik hoop
Nadere informatieOmgaan met Autisme. Handout workshop 27 mei 2016
Omgaan met Autisme Handout workshop 27 mei 2016 Informatie 1. Medicatie Hoewel er geen medicijn is dat direct werkt op autisme zijn er wel diverse medicijnen die ene positief effect kunnen hebben op dat
Nadere informatieZorgpad Autisme Spectrum Stoornissen
Zorgpad Autisme Spectrum Stoornissen Wanneer u autisme heeft, ondervindt u problemen in het contact met anderen. Het kan zijn dat u geen contact maakt of juist veel aandacht vraagt. U kunt zich moeilijk
Nadere informatieHersenstichting Nederland. Autismespectrumstoornissen
Hersenstichting Nederland Autismespectrumstoornissen 1 Autismespectrumstoornissen Een autismespectrumstoornis (ASS) is een ontwikkelingsstoornis waarbij de informatieverwerking in de hersenen verstoord
Nadere informatieInzicht in Autisme. Lezing
Inzicht in Autisme Lezing 18-09-2014 FRANS COOLEN ASS Trainer NVA ASS Trainer/coach bij In to Autisme frans.coolen@intoautisme.nl ASS Autisme Spectrum Stoornis Per persoon Per leeftijd In ernst In verschijningsvorm
Nadere informatieBijlage 25: Autismespectrumstoornis in DSM-5 (voorlopige Nederlandse vertaling) 1
Bijlage 25: Autismespectrumstoornis in DSM-5 (voorlopige Nederlandse vertaling) 1 Moet voldoen aan de criteria A, B, C en D A. Aanhoudende tekorten in sociale communicatie en sociale interactie in meerdere
Nadere informatiePOST TRAUMATISCH STRESS SYNDROOM PTSS
POST TRAUMATISCH STRESS SYNDROOM PTSS Inleiding Schokkende gebeurtenissen zoals ongelukken, lichamelijk of seksueel geweld, huiselijk geweld, incest, natuurrampen en oorlogsgeweld kunnen wonden en kwetsingen
Nadere informatieAutisme en de gevolgen Els Ronsse / MDR
Autisme en de gevolgen Els Ronsse / www.psysense.be MDR Voorkomen? Voor het hele spectrum komen een aantal studies onafhankelijk van elkaar uit op 60 tot 70 op 10.000 of 1 op ongeveer 150 personen. Af
Nadere informatieBijlage 2 Competentieprofiel leerling
Bijlage 2 Competentieprofiel leerling Naam leerling: Geboortedatum leerling: Kalenderleeftijd: Diagnose: School: Naam medewerker school: Functie medewerker school: Datum: Protocol overgang leerlingen met
Nadere informatieAUTISME BIJ KINDEREN PATIËNTENINFORMATIE
AUTISME BIJ KINDEREN PATIËNTENINFORMATIE Nederlandse Vereniging voor Psychiatrie Postbus 20062, 3502 LB Utrecht BEZOEKADRES: Mercatorlaan 1200, 3528 BL Utrecht Tel: 030 28 23 303 Fax: 030 28 88 400 E mail:
Nadere informatieAutisme Spectrum Stoornissen
www.incontexto.nl to nl Autisme Spectrum Stoornissen Drs. Nathalie van Kordelaar Nathalie van Kordelaar en Mirjam Zwaan Opbouw voorlichting Algemene kennis van autisme. Handelen in werksituaties. Alle
Nadere informatiehoud altijd de specifieke leerling met zijn individuele hulpvraag in het achterhoofd
Sleutelwoord is structuur De school is een uitgelezen plaats om de leerling met het Syndroom van Asperger te leren omgaan met leeftijdgenoten. Goede begeleiding is dan van belang. Docent kunnen veel voor
Nadere informatieKinderneurologie.eu. Selectief mutisme.
Selectief mutisme Wat is een selectief mutisme? Een selectief mutisme is een ontwikkelingsstoornis waarbij kinderen in bepaalde situaties niet praten, terwijl deze kinderen in een andere situaties wel
Nadere informatie7,3. Een stoornis in het contact met andere mensen. Een stoornis in communicatie en taalgebruik. Dwang naar regelmaat en herhaling
Werkstuk door een scholier 1761 woorden 22 juni 2002 7,3 311 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is autisme? Bestaat er eigenlijk een adequate definitie van autisme? Volgens het woordenboek betreft het 'een
Nadere informatieWelke essentiële maatschappelijke verandering is er t.a.v. generatie 45 >> NU?
Welke essentiële maatschappelijke verandering is er t.a.v. generatie 45 >> NU? 1 2 1 WAT kenmerkt een multiculturele samenleving? 3 Mensen van autochtone en allochtone afkomst Van 16,3 miljoen inwoners
Nadere informatie7-4-2014. WAT kenmerkt een multiculturele samenleving? Mensen van autochtone en allochtone afkomst
Welke essentiële maatschappelijke verandering is er t.a.v. generatie 45 >> NU? 1 2 WAT kenmerkt een multiculturele samenleving? Mensen van autochtone en allochtone afkomst Van 16,3 miljoen inwoners van
Nadere informatieDiagnostiek en onderzoek naar autisme bij dubbele diagnose. Annette Bonebakker, PhD, klinisch neuropsycholoog CENTRUM DUBBELE PROBLEMATIEK DEN HAAG
Diagnostiek en onderzoek naar autisme bij dubbele diagnose Annette Bonebakker, PhD, klinisch neuropsycholoog CENTRUM DUBBELE PROBLEMATIEK DEN HAAG 1 Autisme spectrum stoornissen Waarom dit onderwerp? Diagnostiek
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatieAutisme voor beginners. www.psysense.be
Autisme voor beginners www.psysense.be Oorzaak? Autisme = handicap Stoornis in functioneren van de hersenen Neurologische (biologische )stoornis andere ontwikkeling laatste theorie (augu 2014: teveel synapsen!
Nadere informatieKennis en aanpak van ouders met een verstandelijke en/of psychiatrische beperking. Esther Glas & Sandra Segers 10 November 2016
Kennis en aanpak van ouders met een verstandelijke en/of psychiatrische beperking Esther Glas & Sandra Segers 10 November 2016 Esther Glas Sandra Segers OUDERSCHAP Stelling 1 Mensen met een verstandelijke
Nadere informatieOp naar de DSM 5! Autismespectrumstoornis. J. Wolthaus, GZ-psycholoog en C. Schoenmakers, GZ-psycholoog
Op naar de DSM 5! Autismespectrumstoornis J. Wolthaus, GZ-psycholoog en C. Schoenmakers, GZ-psycholoog Autisme DSM IV: Stoornissen die meestal voor het eerst op zuigelingenleeftijd, kinderleeftijd of in
Nadere informatieKinderneurologie.eu. www.kinderneurologie.eu MCDD
MCDD Wat is MCDD? MCDD is een ontwikkelingsstoornis waarbij kinderen moeite hebben om met hun gevoelens om te gaan en moeite hebben met het onderscheid tussen fantasie en werkelijkheid. Hoe wordt MCDD
Nadere informatieWat betekent autisme voor een persoon met een verstandelijke beperking?
Wat betekent autisme voor een persoon met een verstandelijke beperking? (Héle korte introductie) Gerlie Willemsen, orthopedagoog-generalist Gerianne Smeets, psycholoog Eva Braune, coördinerend begeleider
Nadere informatieMijn kind heeft een LVB
Mijn kind heeft een LVB Wat betekent een licht verstandelijke beperking nu precies? Informatie voor ouders van kinderen en jongeren met een licht verstandelijke beperking in de leeftijd van 6 tot 23 jaar
Nadere informatieCure + Care Solutions
Cure + Care Solutions is hèt landelijk behandel- en expertisecentrum voor complexe psychische aandoeningen en werkt nauw samen binnen een landelijk netwerk van zorginstellingen door het hele land. Cure
Nadere informatieIk heb een postnatale/postpartum depressie
Ik heb een postnatale/postpartum depressie Ik kan nu volledig zeggen dat ik last heb van een postnatale/postpartum depressie. Dit durfde ik niet hardop te zeggen omdat mijn huisarts de eerste keer toen
Nadere informatieZORGELOOS OP UITJE, VOOR OUDERS EN BEGELEIDING VAN AUTISTISCHE KINDEREN
ZORGELOOS OP UITJE, VOOR OUDERS EN BEGELEIDING VAN AUTISTISCHE KINDEREN Inhoud: - Zorgeloos op uitje -Wat is autisme? - Wat houd een uitje precies in? - 15 TIPS om uw uitje tot een succes te maken Marinka
Nadere informatieOuderen en AutismeSpectrumStoornissen. Rosalien Wilting, klinisch psycholoog - psychotherapeut
Ouderen en AutismeSpectrumStoornissen Rosalien Wilting, klinisch psycholoog - psychotherapeut 1 Autisme? AutismeSpectrumStoornis (ASS) Een andere manier van informatie verwerken We spreken niet meer van
Nadere informatieUtrecht, Gooi & Vecht. Ondersteuning bij leven met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
Utrecht, Gooi & Vecht Ondersteuning bij leven met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave Wat betekent het dat uw kind moeilijk lerend is en wat 3
Nadere informatieOmgaan met kinderen met autismespectrumstoornissen. Rob Neyens 22.10.2009
Omgaan met kinderen met autismespectrumstoornissen Rob Neyens 22.10.2009 Programma 1. Theorie: wat is autisme? 1.1 Buitenkant 1.2 Binnenkant 2. Praktijk: hoe omgaan met autisme? 2.1 Remediëren 2.2 Compenseren
Nadere informatie6,5. Werkstuk door een scholier 1684 woorden 26 april keer beoordeeld
Werkstuk door een scholier 1684 woorden 26 april 2003 6,5 117 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is ADHD? ADHD is de afkorting van Attention Deficit Hyperactivity Disorder en dat is een aandachtstekortstoornis
Nadere informatieAUTISME EN MONDZORG. Informatie en tips voor mondzorgverleners
AUTISME EN MONDZORG Informatie en tips voor mondzorgverleners AUTISME: EEN SOMS ONZICHTBARE HANDICAP Autisme komt bij ongeveer 1% van de Nederlandse bevolking voor. Dat betekent dat iedere mondzorgverlener
Nadere informatieWelkom. DGM en Autisme. Esther van Efferen-Wiersma. Presentatie door
Welkom DGM en Autisme Presentatie door Esther van Efferen-Wiersma Inhoud Autisme: recente ontwikkelingen Van beperkingen naar (onderwijs)behoeften DGM en autisme Hulpmiddelen en materialen Vragen? Autisme?
Nadere informatieBipolaire stoornissen
Bipolaire stoornissen PuntP kan u helpen volwassenen Sommige mensen hebben last van stemmingsschommelingen die niet in verhouding staan tot wat er in hun persoonlijke omgeving gebeurt. De stemming lijkt
Nadere informatieAutisme en een verstandelijke beperking 20 september 2016
Autisme en een verstandelijke beperking 20 september 2016 Cecile Blansjaar: orthopedagoog/autisme specialist Gedragskundige Stichting de Waerden Mede oprichter De Sociale Bron Wat is Autisme? In Nederland
Nadere informatieTraining & themabijeenkomsten 2017
Training & themabijeenkomsten 2017 voor mantelzorgers en vrijwilligers Inhoudsopgave 3 4 7 10 11 Trainingen en themabijeenkomsten voor uw ontwikkeling Trainingen voor mantelzorgers Trainingen voor vrijwilligers
Nadere informatieBipolaire stoornissen PUNTP KAN U HELPEN
Bipolaire stoornissen PUNTP KAN U HELPEN Er zijn altijd situaties die ons erg boos, blij of verdrietig maken: emotionele pieken en dalen horen bij het leven. Maar het kan voorkomen dat u last heeft van
Nadere informatieVoor dat ik ga proberen uit te leggen wat autisme is, geeft ik eerst een paar voorbeelden van de impact daarvan.
AUTENTIEK Oudeveen 63 3905WD Veenendaal 0318-522629 / 06-44028983 contact@autentiek.nl www.autentiek.nl NL64 RABO 0180556061 Autisme: een leven lang anders Wanneer we spreken over autisme en (geloofs)opvoeding,
Nadere informatieCoördinatiestoornis bij kinderen en jongeren Developmental Coordination Disorder (DCD)
Wat staat er in deze folder? UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Coördinatiestoornis bij kinderen en jongeren Developmental Coordination Disorder (DCD) Inleiding voor ouders 1 Informatie
Nadere informatieKANS OP SLAGEN. Definitie van probleemgedrag. Autisme en Probleemgedrag. Steven Degrieck. 14 juni 2012. Definitie van probleemgedrag
KANS OP SLAGEN Definitie van probleemgedrag Autisme en Probleemgedrag Steven Degrieck 14 juni 2012 Altijd een sociale definitie (normen; omgeving) Gevaar voor persoon zelf, gevaar voor omgeving of belemmert
Nadere informatie23 oktober 2013 1. Wat betekent autisme voor jou? Waaraan denk je spontaan? Vroeger hoorde je daar toch niet zoveel over?
Vroeger hoorde je daar toch niet zoveel over? Tegenwoordig heeft iedereen wel een etiketje! Hebben we dat niet allemaal een beetje? Als je niks hebt, is het precies al abnormaal! Mijn kind heeft (net)
Nadere informatieWelkom. DGM en Autisme. Esther van Efferen-Wiersma. Presentatie door
Welkom DGM en Autisme Presentatie door Esther van Efferen-Wiersma Inhoud DGM en autisme? Autisme: recente ontwikkelingen Van beperkingen naar (onderwijs)behoeften DGM en autisme! Vragen? DGM en Autisme?
Nadere informatieIk maak mijn werkstuk over autisme, omdat dat me wel een leuk onderwerp lijkt.
Werkstuk door een scholier 2362 woorden 18 januari 2005 6,3 89 keer beoordeeld Vak Verzorging VOORWOORD Ik maak mijn werkstuk over autisme, omdat dat me wel een leuk onderwerp lijkt. Autisme is een ontwikkelingsstoornis,
Nadere informatie...de draad weer oppakken
...de draad weer oppakken Na de schok... Volwassenen Informatie voor volwassenen die betrokken zijn geweest bij een schokkende gebeurtenis Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis, dat laat niemand
Nadere informatieWerkstuk Anders Werkstuk over ADHD
Werkstuk Anders Werkstuk over ADHD Werkstuk door J. 1065 woorden 28 januari 2013 4,9 36 keer beoordeeld Vak Anders ADHD 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. Inleiding Klachten Oorzaken Voordelen van ADHD Medicatie Verhaal
Nadere informatieDSM IV interview. Semi-gestructureerd anamnestisch interview ter beoordeling of er sprake is van een autismespectrumstoornis.
DSM IV interview Semi-gestructureerd anamnestisch interview ter beoordeling of er sprake is van een autismespectrumstoornis. A.A. Spek Klinisch psycholoog Centrum Autisme Volwassenen GGZ Eindhoven Wanneer
Nadere informatieWerkstuk Biologie Dementie
Werkstuk Biologie Dementie Werkstuk door een scholier 1045 woorden 22 december 2003 5,3 40 keer beoordeeld Vak Biologie Wat is dementie: Vanuit het Latijn vertaald betekent dementie letterlijk ontgeestelijk-zijn.
Nadere informatie1. Gedrag. Au3sme. UMCG Publiekslezing Au3sme. Els M.A. Blijd- Hoogewys. Overzicht presenta3e. Wat is au3sme? Drie probleemgebieden
Au3sme dr. Behandelcoördinator Au3sme Team Noord Nederland Overzicht presenta3e Wat is au3sme? naar Morton & Frith, 1995 1. Gedrag 2. Biologie 3. Cogni3e 4. Diagnose 5. Behandeling genen, hersengebieden
Nadere informatieMijn leven op dit moment
Mijn leven op dit moment Naam: Leeftijd: Woonplaats: Mijn hobby s: Mijn familie: Mijn vrienden: Mijn school: Mijn werk: Mijn kwaliteiten en interesses Vul onderstaande zinnen aan. Ik ben goed in: Ik hou
Nadere informatieSymposium Autisme door Steven Degrieck OlmenEs 13 sept 2018
Symposium Autisme door Steven Degrieck OlmenEs 13 sept 2018 Steven Degrieck is verbonden aan het AUTISME CENTRAAL Expertisecentrum in België. Tijdens het symposium waren folders en boeken aanwezig, kijk
Nadere informatieZiekte van Huntington
Ziekte van Huntington Begrijpen van en omgaan met veranderend gedrag Niels Reinders en Henk Slingerland (psychologen) Huntington Café 27 september 2018 Ziekte van Huntington Erfelijke neurologische ziekte
Nadere informatieAutisme en een visuele of visuele én verstandelijke beperking
Autisme en een visuele of visuele én verstandelijke beperking Koninklijke Visio expertisecentrum voor slechtziende en blinde mensen www.visio.org Volg ons op: Pellentesque ipsum ligula, accumsan nec, elementum
Nadere informatieDeel I Wat we weten over de stoornis ADHD
Inhoud Inleiding 12 Deel I Wat we weten over de stoornis ADHD Hoofdstuk 1 Kenmerken van ADHD 1.1 De basiskenmerken 16 1.2 Aandachts- en concentratiestoornissen 17 1.3 Impulsiviteit 17 1.4 Hyperactiviteit
Nadere informatieUMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Coördinatiestoornis bij kinderen en jongeren
UMCG Centrum voor Revalidatie locatie Beatrixoord Coördinatiestoornis bij kinderen en jongeren Developmental Coordination Disorder (DCD) Wat staat er in deze folder? Inleiding voor ouders 1 Informatie
Nadere informatieInformatie en advies voor docenten SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR DEELNEMERS MET AUTISME IN HET MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS
Informatie en advies voor docenten SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR DEELNEMERS MET AUTISME IN HET MIDDELBAAR BEROEPSONDERWIJS Inzicht, herkennen, handelen Gemiddeld één op de twaalf deelnemers op een ROC
Nadere informatieAutisme, wat weten we?
Autisme, wat weten we? Matt van der Reijden, kinder- en jeugdpsychiater & geneesheer directeur Dr Leo Kannerhuis, Oosterbeek 1 autisme agenda autisme autisme en het brein: wat weten we? een beeld van autisme:
Nadere informatieSPECIALE AANDACHT GEVRAAGD. Informatie en advies voor de praktijkbegeleider
Informatie en advies voor de praktijkbegeleider SPECIALE AANDACHT GEVRAAGD VOOR EEN STAGIAIRE MET AUTISME (PDD-NOS EN SYNDROOM VAN ASPERGER) IN DE WERKSITUATIE Inzicht, herkennen, handelen Gemiddeld één
Nadere informatieWelkom. Voorstellen. Programma. Inleiding en voorstellen Wat is autisme, oorzaak en hoe herken je het? Autisme vanuit eigen ervaring
Welkom Algemene informatieavonden GGZ Noord- Holland-Noord in samenwerking met Stichting Deuvel Voorstellen Mieke Bellinga & Mariëlle Witteveen Programma Inleiding en voorstellen Wat is autisme, oorzaak
Nadere informatiePrikkelmijders+en+Prikkelzoekers+
Prikkelmijders+en+Prikkelzoekers+ Vandaag heb je kennis gemaakt met Daan en Sterre. Als Daan te veel prikkels krijgt dan sluit hij zich af. Hij krijgt op dat moment zoveel prikkels binnen dat hij even
Nadere informatieLezing voor de NVA. Door Harmke Nygard-Smith Klinisch psycholoog. Ontwikkelingsstoornissen Dimence
Lezing voor de NVA Door Harmke Nygard-Smith Klinisch psycholoog Ontwikkelingsstoornissen Dimence Waarom diagnostiek? Hoe doen we eigenlijk diagnostiek? De DSM 5 Wijzigingen in de DSM 5 voor de autisme
Nadere informatieHet stimuleren van sociaalcommunicatieve vaardigheden bij jonge kinderen met een autismespectrumstoornis
Het stimuleren van sociaalcommunicatieve vaardigheden bij jonge kinderen met een autismespectrumstoornis Herbert Roeyers Onderzoeksgroep Ontwikkelingsstoornissen VVL Congres, Berchem, 14 maart 2014 Pervasieve
Nadere informatieKinderneurologie.eu. Het foetaal alcohol syndroom. www.kinderneurologie.eu
Het foetaal alcohol syndroom Wat is het foetaal alcohol syndroom? Het foetaal alcohol syndroom is een combinatie van aangeboren afwijkingen bij een baby die veroorzaakt zijn door alcohol gebruik van de
Nadere informatieCursus en Thema 2015. voor mantelzorgers en vrijwilligers
Cursus en Thema 2015 voor mantelzorgers en vrijwilligers VRIJWILLIGERS Basiscursus (voor nieuwe vrijwilligers) Aantal bijeenkomsten: 4 In vier bijeenkomsten maken nieuwe vrijwilligers kennis met diverse
Nadere informatieZelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen?
Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Familie of naaste zijn van iemand die zichzelf beschadigt kan erg moeilijk zijn. Iemand van wie je houdt doet zichzelf pijn en het lijkt alsof je niks kunt
Nadere informatieExperts in diagnostiek
Experts in diagnostiek Het beste in een kind naar boven halen Elk kind heeft zijn eigen talenten. Dit betekent niet dat alle kinderen even goed mee kunnen komen op school. Sommige kinderen hebben onvoldoende
Nadere informatieHeb ik een persoonlijkheidsstoornis?
Heb ik een persoonlijkheidsstoornis? Heb ik een persoonlijkheidsstoornis? Heftige emoties zijn niemand vreemd: als jij en je partner uit elkaar gaan of wanneer jouw chef steeds hogere eisen stelt, is het
Nadere informatieVolledig mee eens. Volledig mee oneens. Enigszins mee oneens. Enigszins mee eens
1. Ik vind mezelf niet flexibel en/of heb het gevoel, dat met het klimmen der jaren mijn flexibiliteit afneemt. 2. Als dingen anders lopen dan ik had verwacht, vind ik dat geen enkel probleem. 3. Ik heb
Nadere informatieASS in de verzekeringsgeneeskundige praktijk
ASS in de verzekeringsgeneeskundige praktijk Dr. P. Remijnse, psychiater UWV Breda, 4-7-2017 Disclosure belangen spreker (Potentiële) belangenverstrengeling Voor deze bijeenkomst mogelijk relevante relaties
Nadere informatieTraining & themabijeenkomsten 2018
Training & themabijeenkomsten 2018 voor mantelzorgers en vrijwilligers Inhoudsopgave 3 4 7 9 11 11 Trainingen en themabijeenkomsten - Het hoe en waarom Trainingen voor mantelzorgers Trainingen voor vrijwilligers
Nadere informatieDansen zonder SDN beperkingen
Dansen zonder SDN beperkingen Lesboek korte impressie achtergrondinformatie Stichting Danssport op maat Schrijvers Emmely Lefèvre & Stefan Nijmeijer Mensen met een verstandelijke beperking Waar denk je
Nadere informatieLeerlijn Omgaan met ongewenst gedrag Workshop 3: Gedragsstoornissen & aanpakken volgens o.a. Gordonmethode
Leerlijn Omgaan met ongewenst gedrag Workshop 3: Gedragsstoornissen & aanpakken volgens o.a. Gordonmethode 27 januari 2016 14.30 17.00 uur Madeleine Vreeburg Leerlijn Omgaan met ongewenst gedrag in de
Nadere informatieMEE Nederland. Raad en daad voor iedereen met een beperking. Moeilijk lerend. Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind
MEE Nederland Raad en daad voor iedereen met een beperking Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Moeilijk lerend Uitleg over het leven van een moeilijk lerend kind Inhoudsopgave
Nadere informatiePERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS
PERSOONLIJKHEIDSSTOORNIS PATIËNTENINFORMATIE ALGEMEEN Wat is een persoonlijkheidsstoornis? Ieder mens heeft een persoonlijkheid. Een persoonlijkheid is de optelsom van hoe u als persoon bent, hoe u zich
Nadere informatieADHD-werking binnen CAR Accent
ADHD-werking binnen CAR Accent ADHD is een ontwikkelingsstoornis waarbij de verwerking van informatie in de hersenen verstoord verloopt. Als gevolg hiervan vertonen kinderen met deze stoornis vooral problemen
Nadere informatieWat er ook aan de hand is, de gevolgen zijn hetzelfde. Je bent een aantal lichamelijke functies, die je voorheen als vanzelfsprekend aannam, kwijt.
Hoofdstuk 7 Emoties Nu is het tijd om door te gaan. Je hebt je dwarslaesie, je bent hopelijk klaar met al de medische dingen, nu is het tijd om ook je gevoelens aandacht te geven. Dus: ga lekker zitten,
Nadere informatieWerkgeversvereniging Oost - Regio IJssel/Vecht
Werkgeversvereniging Oost - Regio IJssel/Vecht 1. Welke associaties heeft u bij het begrip Autisme? Contactgestoord, nemen geen initiatief. Beperkt in het sociaal wenselijk gedrag, grotere behoefte aan
Nadere informatieLate fouten in het taalbegrip van kinderen
1 Late fouten in het taalbegrip van kinderen Petra Hendriks Hoogleraar Semantiek en Cognitie Center for Language and Cognition Groningen Rijksuniversiteit Groningen 2 De misvatting Actief versus passief
Nadere informatieOMGAAN MET WAT IS ANGST? BANG ZIJN IS OK! 23/02/2015 KINDERANGSTEN
OMGAAN MET KINDERANGSTEN Brainstorm: Angsten bij kinderen An Coetsiers Kinderpsycholoog/gedragstherapeut www.depraatdoos.be Hannah, 3 jaar Anouk, 10 jaar BANG ZIJN IS OK! WAT IS ANGST? Is een normaal verschijnsel
Nadere informatiePraktische opdracht ANW Depressies
Praktische opdracht ANW Depressies Praktische-opdracht door een scholier 1714 woorden 27 februari 2002 7,9 16 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding: Deze brochure gaat over depressies. Op het moment hebben
Nadere informatieBrijder Verslavingszorg Hoofddorp
Ons Team Ons team is zeer divers. We bestaan uit het secretariaat, psychologen, maatschappelijk werkers, sociaal psychiatrisch verpleegkundigen, cognitief gedragstherapeutisch werkers, ervaringsdeskundigen,
Nadere informatieAutisme en depressie. Congres Nijcare 14 juni 2018 Katelijne Robbertz & Cees Kan
Autisme en depressie Congres Nijcare 14 juni 2018 Katelijne Robbertz & Cees Kan Hoe herken je autisme bij een depressieve patiënt? 3 Wat gaat hier mis? DSM5 criteria Autismespectrumstoornis A. Beperkingen
Nadere informatieSchrijf hier een korte introductie van jezelf. Schrijf bijvoorbeeld op hoe je leven er nu uitziet op het
Mijn leven Mijn leven op dit moment Schrijf hier een korte introductie van jezelf. Schrijf bijvoorbeeld op hoe je leven er nu uitziet op het gebied van werk, vrije tijd, opleiding, gezin, familie, relaties
Nadere informatieHet paranoïde type: Deze vorm treedt meestal op rond de jaar. Het kenmerk is dat de patiënten vreemde hallucinaties
Spreekbeurt door een scholier 1566 woorden 12 april 2004 6,3 48 keer beoordeeld Vak Verzorging inhoud: hfd 1 : Schizofrenie hfd 2 : Vormen van Schizofrenie hfd 3 : Kenmerken hfd 4 : Oorzaken hfd 5 : Gevolgen
Nadere informatieDSM IV interview. Semi-gestructureerd anamnestisch interview ter beoordeling of er sprake is van een autismespectrumstoornis.
DSM IV interview Semi-gestructureerd anamnestisch interview ter beoordeling of er sprake is van een autismespectrumstoornis. A.A. Spek Klinisch psycholoog Centrum Autisme Volwassenen GGZ Eindhoven Wanneer
Nadere informatieNLD bij (jong) volwassenen in opleiding en werksituaties
NLD bij (jong) volwassenen in opleiding en werksituaties Lia Charité praktijk voor psychosociale therapie Lia Charité Notenboom 6 5682 HZ Best Nederland tel: +31499 398302 info@liacharite.nl www.liacharite.nl
Nadere informatieYvette Dijkxhoorn, Autisme en Bewegen
Yvette Dijkxhoorn, Autisme en Bewegen De autismespectrumstoornissen - Kwalitatieve stoornissen in de sociale interactie - Kwalitatieve stoornissen in de communicatie - Kwalitatieve stoornissen in het verbeeldingsvermogen
Nadere informatieSociaal onhandig: aangeboren of (niet) geleerd
artikel uit Mobiel 6, december 2000/januari 2001 Sociaal onhandig: aangeboren of (niet) geleerd rubriek: Vreemd gedrag!? Door: Pim Steerneman, hoofd Centraal Coördinatiepunt Autisme Zuid-Limburg MENNO
Nadere informatieNA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS
NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis laat niemand onberoerd. Je bent er meestal niet op voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben voor
Nadere informatie