Autisme Spectrum Stoornis (ASS)

Transcriptie

1 GGZ Friesland Ontwikkelingsstoornisssen Autisme Spectrum Stoornis (ASS)

2 GGZ Friesland is de grootste aanbieder van geestelijke gezondheidszorg in de provincie Friesland. We bieden u hulp bij alle mogelijke psychische problemen. Met meer dan 160 locaties zijn we dicht bij u in de buurt. Ruim 2000 medewerkers bieden zorg vanuit hetzelfde motto: haal het beste uit uw leven! We kiezen bij GGZ Friesland voor die behandeling waarvan het effect wetenschappelijk is bewezen. De wet BIG (Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg) bevat regels voor zorgverlening door beroepsbe-oefenaren in de gezondheidszorg. Onze behandelaren zijn BIG-geregistreerd. Dit is een extra garantie voor de kwaliteit van onze behandelingen. Bij de behandeling van ontwikkelingsstoornissen houden we ons nauwkeurig aan de laatste landelijke richtlijnen op dit gebied (zie ook We kennen het allemaal wel: een gesprekspartner maakt een grapje, dat we niet oppikken maar letterlijk nemen. We hebben totaal niet door dat het om een grap gaat. Dit kan voor problemen in communicatie zorgen. Bij de meeste mensen gebeurt dit een enkele keer. Maar bij sommige mensen is dit eerder regel dan uitzondering. Problemen met communiceren U pikt vrijwel geen enkele humoristische opmerking op en neemt bijna alles letterlijk. Hierdoor heeft u in het dagelijks leven flinke problemen met communiceren. U vindt het lastig om contact te maken met mensen, relaties aan te gaan en heeft beperkte interesses. Ook vindt u het moeilijk om uw emoties te uiten, emoties van anderen aan te voelen en met onverwachte situaties om te gaan. Als u zich herkent in deze voorbeelden, dan kan het zijn dat u een vorm van autisme heeft. Deze term wordt vaak gebruikt voor verschillende aandoeningen die binnen Autisme Spectrum Stoornissen (ASS) vallen. Wat is autisme? Autisme komt van het Griekse woord autos, dat zelf betekent. Autos verwijst naar de in zichzelf gekeerde indruk die mensen met autisme soms maken. ASS komt redelijk vaak voor: bij ongeveer 1 procent van de Nederlandse bevolking. Bij iemand met ASS is de prikkel- en informatieverwerking in de hersenen verstoord. De informatie die via de zintuigen binnenkomt, wordt bij mensen met ASS op een andere manier verwerkt. U neemt losse details waar uit de wereld om u heen en heeft moeite om die details vervolgens te verwerken tot een samenhangend geheel. Hierdoor ontstaan verwarring, misverstanden, angst en frustraties. Autisme is een levenslange beperking die belemmeringen oplevert op allerlei gebieden, zoals in het onderwijs, op het werk, in de vrije tijd en in de omgang met anderen. De problematiek komt het vaakst voor bij jongens en mannen. Vaak wordt autisme omschreven als een sociale beperking. U vindt het lastig om sociale contacten te onderhouden en in gesprekken trekt u zich vaak terug. U vindt het moeilijk om

3 spontaan te zijn en met onverwachte situaties om te gaan, u kunt uw emoties niet goed uiten en voelt emoties van anderen niet goed aan. Doordat u gevoelig bent voor prikkels, kunt u uw concentratie verliezen en raakt uw hoofd als het ware vol. Hierdoor bouwt een spanning op, waardoor u zich regelmatig terugtrekt. Ondanks een goede intelligentie zijn volwassenen met ASS vaak niet of minder goed in staat zich in contact met anderen sociaal te gedragen. Contact maken vindt u moeilijk Als u ASS heeft, vindt u het moeilijk om contact te maken. Vaak vermijdt u oogcontact en vindt u knuffelen en aanraken niet prettig. En als u contact zoekt, praat u vervolgens honderduit over wat u bezighoudt (meestal betreffen dit een paar onderwerpen waar uw interesses liggen), zonder de ander ergens naar te vragen. Dat maakt het lastig om vriendschappen te sluiten en ervaart u het als lastig om normaal met anderen om te gaan. Ook kunt u het moeilijk vinden een invulling te geven aan uw dagelijkse leven en vrije tijd. U neemt woorden letterlijk Woorden neemt u soms heel letterlijk. Gezegden, gebaren of gezichtsuitdrukkingen vindt u moeilijk om te begrijpen. Sommige mensen met autisme praten op een aparte manier, door bijvoorbeeld een vreemde of plechtige stem, veel herhalingen of boekentaal te gebruiken. U bent erg gevoelig voor prikkels uit de omgeving. Als de radio bijvoorbeeld zachtjes op de achtergrond aanstaat, kan dit voor u erg hinderlijk zijn, terwijl een ander het niet eens zou horen. Eindeloos met hetzelfde bezig Ook kunt u het moeilijk vinden u iets te verbeelden of ergens uw fantasie op los te laten. Of u heeft juist te veel fantasie, wat weer angstige gedachten kan opleveren. Mensen met autisme hebben vaak interesse voor één of twee voorwerpen, gedachten of activiteiten. U kunt eindeloos met hetzelfde bezig zijn, bijvoorbeeld steeds over hetzelfde thema praten of naar dezelfde muziek luisteren. Of u maakt soms schommelende bewegingen. Vormen van ASS Naast de klassieke vorm van autisme, de autistische stoornis, zijn de stoornis van Asperger en PDD-NOS (Pervasive Developmental Disorder, not otherwise specified Pervasieve (in alles doordringend) ontwikkelingsstoornis, niet anders omschreven) de meest voorkomende. Mensen met de stoornis van Asperger vertonen veel overeenkomsten met mensen die een klassieke vorm van autisme hebben. Het grootste verschil is de spraakontwikkeling. Mensen met de stoornis van Asperger hebben een normale spraakontwikkeling. Toch hebben ze communicatieproblemen. Vooral met de meer subtiele aspecten van communicatie. Mensen met PDD-NOS hebben verschillende klachten die lijken op autisme, maar deze klachten voldoen niet volledig aan de kenmerken. Het kan zijn dat bepaalde symptomen pas op latere leeftijd naar voren komen, of minder aanwezig zijn. PDD-NOS wordt daarom wel de verlegenheidsdiagnose of restgroep genoemd. Oorzaken ASS is een vorm van een ontwikkelingsstoornis. We spreken van een ontwikkelingsstoornis als de ontwikkeling in een bepaald gebied van de hersenen (tussen 0 en 18 jaar) afwijkend verloopt. De prikkel- en informatieverwerking in de hersenen is hierdoor verstoord. Hoe een afwijkende ontwikkeling van de hersenen precies tot de klachten van ASS leidt, is ondanks onderzoeken nog niet bekend. Wel is duidelijk dat ASS veel vaker voorkomt bij personen met bepaalde aangeboren hersenziekten en vormen van verstandelijke beperkingen. Erfelijkheid speelt een grote rol bij ASS. De kans dat u een broer of zus heeft die ook ASS heeft, is twintig keer groter dan bij mensen die geen ASS hebben.

4 Gevolgen ASS bij kinderen en jongeren worden tegenwoordig vrij goed herkend door artsen en onderwijzers. Wellicht is dit bij u niet het geval. Het kan zijn dat de ontwikkelingsstoornis tot nu toe onopgemerkt is gebleven en dat u zich goed staande heeft kunnen houden dankzij uw intelligentie, uw aanpassingsvermogen of bijvoorbeeld dankzij de overzichtelijke omgeving waarin u bent opgegroeid. Veel mensen met ASS zijn goed in technische vakken of in het werken met computers. Ze gaan op hun werk om met mensen die dezelfde interesses hebben en gaan een soort functionele relatie met hen aan. De beperkingen vallen daardoor minder op. De reden dat u nu hulp zoekt, kan te maken hebben met het feit dat er meer eisen worden gesteld aan uw sociale vaardigheden en flexibiliteit. Bijvoorbeeld bij de overgang van studie naar werk, een wisseling van baan of in relaties. Maar of u nu pas voor het eerst professionele hulp zoekt, of al eerder in behandeling bent geweest, vaak heeft u zichzelf altijd al anders gevoeld dan anderen en spelen de problemen waar u nu tegenaan loopt al veel langer. Waarschijnlijk merkte u dat bepaalde sociale activiteiten uw hele leven al veel moeite kostten. Ook kan het zijn dat u ondanks uw intelligentie niet kon meekomen op school en moeite had om te communiceren met leeftijdsgenoten. Hierdoor kunt u zich eenzaam voelen. Het vastlopen in werk, relaties en andere vormen van uw daginvulling, kunnen uw leven ingrijpend beïnvloeden. Het kan zelfs leiden tot andere psychiatrische symptomen zoals angst, depressiviteit, dwangmatigheid of agressie. Welke symptomen van ASS u ook heeft, de juiste behandeling kan veel klachten verminderen. Dankzij de hulp van een gespecialiseerd team van GGZ Friesland ontdekt u wat er met u aan de hand is en hoe u met de problematiek kunt omgaan. David, 26 jaar: Ik ben onhandig in sociale contacten Vier jaar geleden studeerde ik af en had ik mijn diploma voor programmeur op zak. Waar mensen om me heen druk op zoek gingen naar een baan, merkte ik dat ik volledig blokkeerde. Het idee dat ik op sollicitatiegesprek moest, deed bij mij het angstzweet uitbreken. Ik zat een paar maanden thuis, toen mijn moeder me vroeg of het wel goed ging. Ik merkte dat ik me steeds ellendiger ging voelen. Overdag zat ik achter de computer en s avonds dronk ik het ene na het andere biertje om rust in mijn hoofd te krijgen. Op aanraden van haar ben ik naar de huisarts gegaan. Die verwees me door naar GGZ Friesland. Na verschillende onderzoeken kwam de diagnose: ik heb het Syndroom van Asperger. Ik ben goed in mijn werk, maar erg onhandig in sociale contacten. Dat ben ik ook altijd al geweest. Maar de overgang naar het werk was voor mij een druppel. Ik was zo bang om aan het werk te gaan, dat ik volledig blokkeerde. Dankzij therapie leer ik om beter te communiceren en krijg ik tips hoe ik me zo goed mogelijk kan concentreren. Nu werk ik bij een klein bedrijf en heb ik een kamer voor mezelf. Hier kan ik me rustig op mijn werk storten, zonder dat anderen me afleiden.

5 De juiste hulp Nadat u bent aangemeld door uw huisarts, wordt u doorverwezen naar de polikliniek Ontwikkelingsstoornissen wanneer er gedacht wordt aan deze problematiek. U krijgt een intakegesprek en samen met de intaker wordt bekeken of u aan het juiste adres bent. De diagnose ASS wordt niet van de een op andere dag gesteld. Een psychiater of psycholoog voert gesprekken met u en doet diverse testen. Afhankelijk van de kenmerken die gevonden worden, wordt vastgesteld of er sprake is van klassiek autisme, het syndroom van Asperger of PDD-NOS. Na de intake volgt een behandeladvies. Er wordt met u besproken welk soort therapie voor u het meest geschikt is. Ook krijgt u informatie over de duur van de behandeling. Eventuele alternatieven worden met u besproken. Samen met uw (hoofd)behandelaar wordt regelmatig nagegaan of de therapie aanslaat en het gewenste effect oplevert. Wanneer u samen tot de conclusie komt dat de behandeling bijgesteld moet worden, dan kan dat. Waar bestaat de behandeling uit? Tijdens de behandeling wordt uitgebreid aandacht besteed aan psycho-educatie. Hierbij wordt uitleg gegeven over de diagnose, over zowel de beperkingen als de talenten die ASS met zich meebrengt. We doen dit bij voorkeur in groepsverband, zodat er ook gelegenheid is voor uitwisseling van ervaringen. We bespreken de gevolgen van de diagnose in diverse fasen van het leven. Vervolgens wordt gekeken of er behoefte is aan individuele ondersteuning en begeleiding, partnerrelatie-therapie (Rel-ASS) of cognitieve therapie om uw zelfvertrouwen te vergroten. Tevens kan medicatie een onderdeel van de behandeling zijn. Medicijnen kunnen ASS niet genezen, maar wel onrust en concentratieproblemen verminderen. Ook kan het stemmingswisselingen en agressieve uitbarstingen beperken. Wat zijn de kosten? Psychische hulpverlening valt onder de basisverzekering voor ziektekosten. De kosten worden daaruit vergoed. Wel kan een eigen risico in rekening worden gebracht. In uw verzekeringspolis vindt u hierover meer informatie. Uw belangen, rechten en klachten Voor vragen en hulp kunt u altijd terecht bij uw behandelaar. Ook kunt u de geestelijk verzorger, de patiëntenvertrouwenspersoon, de Cliëntenraad en/of de Familieraad benaderen. Contactgegevens vindt u in de folder In behandeling bij GGZ Friesland. Ook vindt u in deze folder meer informatie over rechten en plichten rondom uw behandelplan, behandeling en dossier. De folder Ontevreden? Laat het ons weten! vertelt u waar u terecht kunt met eventuele klachten. Deze brochures zijn te vinden in de wachtkamers of u kunt ze opvragen bij de afdeling Communicatie via pr@ggzfriesland.nl of via tel: Afspraak afzeggen Om een behandeling succesvol te laten verlopen, is het belangrijk dat u aanwezig bent op de geplande afspraakmomenten. Als u onverhoopt niet kunt komen, verzoeken wij u dringend uw afspraak tijdig, zo mogelijk 24 uur van te voren, af te zeggen.

6 Heeft u vragen? Voor vragen of meer informatie kunt u terecht bij een locatie van GGZ Friesland bij u in de buurt. Kijk voor meer informatie ook op www. ggzfriesland.nl. Adressen GGZ Friesland Polikliniek Ontwikkelingstoornissen Compagnonsplein NN Drachten Tel Colofon Deze brochure is door de afdeling Communicatie van GGZ Friesland met de grootste zorg gemaakt. Ze zijn hierin geadviseerd door de Centrale Cliëntenraad. Mochten er onduidelijkheden in staan, neem dan contact op met de afdeling Communicatie. Tel of stuur een mail naar pr@ggzfriesland.nl Z.ont.ass Haal het beste uit uw leven Mow.o0312