Serviceflats grote kans voor innovatie van zorg- en woonsector

Transcriptie

1 Serviceflats grote kans voor innovatie van zorg- en woonsector Enschede, 8 april 2011 SVF/LH/11/51 Lennart Homan MSc ir. Bernhard Hoeksma

2 TimesLab Capitool PL Enschede Tel. +31 (0) TimesLab B.V. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of worden openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm, of op welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van TimesLab B.V. Het gebruik van cijfers en/of tekst als toelichting of ondersteuning bij artikelen, boeken en scripties is toegestaan, mits de bron duidelijk wordt vermeld.

3 Stand van zaken serviceflats anno 2011 Het meest recente onderzoek naar de situatie van de serviceflats in Nederland heeft meer dan 7 jaar geleden plaats gevonden (Bron IWZ; Serviceflats een toekomst voor de serviceflat.) Door TimesLab is een onderzoek gedaan naar de stand van zaken bij alle serviceflats in Nederland anno Zie TimesLab-publicatie ʼʼKerngegevens Serviceflats 2011ʼʼ, onder andere beschikbaar op onze site: Daarnaast hebben wij concrete, heel diepgaande ervaring met en kennis over een aantal serviceflats. In die serviceflats is door TimesLab ondermeer onderzoek uitgevoerd naar de situatie en wensen van de huidige bewoners. In het algemeen geldt voor de serviceflats in Nederland anno 2011 : Dat de leegstand in serviceflats aanzienlijk is toegenomen. Dat de populatie in serviceflats veroudert en zorgbehoeftiger wordt. Dat er veelal een versnipperd en inefficiënt georganiseerd aanbod van zorg is. Dat de huidige bewoners vaak alleen maatregelen voor de korte termijn steunen. Dat de bewoners geen behoefte meer hebben aan de hoge en verplichte vaste servicekosten. Dat de bewoners meer keuzevrijheid willen in de diensten die zij afnemen waarbij meer het principe geldt: ʻʼde gebruiker betaaltʼʼ. Dat de bewoners vaak afwillen van de zorgen en te nemen beslissingen die eigen bezit nou eenmaal met zich mee brengen Dat een toenemend aantal bewoners (en veelal hun kinderen) wil overschakelen van bezit naar huren. Dat het voor een bestuur uit voornamelijk de kring van eigen bewoners vrijwel ondoenlijk is een toekomstbestendig beleid te voeren. Dat serviceflats veelal prachtige appartementen hebben die echter van binnen vaak zijn gedateerd. Dat serviceflats op prachtige locaties staan en ook een zonnige toekomst kunnen hebben. TimesLab SVF/LH/11/51/8APR2011 3

4 Hoe verder met de serviceflats? Serviceflats lenen zich uitstekend voor de formule van ʻʼverzorgd wonenʼʼ. Onder ʻʼverzorgd wonenʼʼ wordt hier eenvoudigheidshalve verstaan: geheel zelfstandige woningen waar 24 uur per dag zorg op afroep mogelijk is door de aanwezigheid van een goede infrastructuur voor wonen, zorg en welzijn. Is daar behoefte aan? Het antwoord is: ja. In de ouderenzorg ontstaan wachtlijsten voor zorg waarbij ʻʼverblijf is geïndiceerd. ʼʼVerblijfʼʼ wordt officieel doorvertaald naar: behoefte aan een plek in een verzorgingshuis of verpleeghuis. Bij deze wachtlijsten gaat het om tienduizenden mensen waarvan voor ca. 6 % het wachten problematisch is. Betekent dit dat de capaciteit van verzorgingshuizen en verpleeghuizen moet worden uitgebreid? Het antwoord is ons inziens: nee! Een aanzienlijk deel van de mensen die zijn geïndiceerd voor ʻʼverblijf is op zoek naar een alternatief in de thuissituatie of in de vorm van geclusterd zelfstandig wonen. Het is de grote trend onder ouderen! Het beleid van de overheid speelt daar ook terecht adequaat op in wat betreft organisatie en financiering van zorg. (N.B. Het begrip ʻʼeen indicatie voor verblijfʼʼ komt steeds verder van de praktijk af te staan, maar dit terzijde). Sterker nog: uit diverse onderzoeken blijkt dat voor misschien wel de helft van de huidige bewoners van een verzorgings- of verpleeghuis er in beginsel een alternatieve vorm van wonen is; zonder hogere kosten en minimaal dezelfde kwaliteit van zorg en welzijn, namelijk: ʻʼverzorgd wonenʼʼ. Maar er zijn nog veel te weinig mogelijkheden voor ʻʼverzorgd wonenʼʼ waarvoor het noodzakelijk is dat er 24 uur per dag ʻʼop afroepʼʼ (binnen bijvoorbeeld 20 minuten) een zorgverlener beschikbaar is. Serviceflats zijn gebouwd en ontworpen als zelfstandige vorm van wonen die zich uitstekend leent om deels of geheel te worden omgevormd tot ʻʼverzorgd wonen. De grote uitdaging is om dit fysiek en organisatorisch zo vorm te geven dat die infrastructuur niet of nauwelijks zichtbaar is zodat ook vitale ouderen (en misschien deels zelfs wel andere doelgroepen) met plezier in een comfortabel appartement wonen. TimesLab SVF/LH/11/51/8APR2011 4

5 Organisatorische eisen aan beschikbaarheid van zorg Voor vernieuwing van wonen, zorg en welzijn is het essentieel te kijken naar de organisatorische eisen die aan de zorg worden gesteld. Daarbij kan het volgende onderscheid worden gemaakt: a. De zorgverlener levert zorg volgens afspraak, op geplande tijden b. De zorgverlener levert zorg volgens afspraak, op geplande tijden maar wordt zo af en toe ook ongepland opgeroepen c. Er moet een zorgverlener in de ʻʼnabijheid zijnʼʼ (binnen maximaal 20 minuten aanwezig na oproep) d. Er moet 24 uur per dag een zorgverlener in de directe omgeving zijn. Ouderen waarvoor de eis b of c geldt zouden uitstekend in een serviceflat kunnen wonen (of in de directe nabijheid daarvan). In de serviceflat kan dan een organisatorische eenheid van hulpverleners worden gestationeerd die 7 x 24 uur aanwezig en bereikbaar is. Globale schets van een vernieuwde voorziening De toekomst van veel serviceflats zou er globaal als volgt kunnen uitzien: De appartementen komen in eigendom van een vastgoedexploitant (bijvoorbeeld een woningcorporatie) De appartementen behouden hun karakteristieke eigenschappen van hoogwaardig zelfstandig wonen (eigen ingang, riante woonkamer, minimaal 1 volwaardige slaapkamer, eigen badkamer). In de appartementen wordt de meest actuele technologie aangelegd (veiligheid, monitor- en oproepsysteem, gemaksdiensten). De appartementen worden gerenoveerd (zo nodig nieuwbouw). Er worden huren gehanteerd die voor een brede groep ouderen betaalbaar moeten zijn. Er is per definitie een scheiding van wonen en zorg. Er wordt een gezonde mix van vitale bewoners en zorgbehoeftige bewoners nagestreefd. Er is hoogwaardige 24-uurszorg aanwezig en deze wordt kostenefficiënt en doelmatig ingezet. Dit gebeurt op een manier die niet of nauwelijks zichtbaar is voor de andere bewoners. In voorkomende gevallen wordt een klein deel van een serviceflat ingericht voor heel zorgintensieve bewoners waarbij de partner gewoon in het eigen appartement blijft wonen. Er zijn / blijven allerlei service- en welzijnsdiensten aanwezig waarbij de nadruk ligt op: ʻʼde gebruiker betaalt. TimesLab SVF/LH/11/51/8APR2011 5

6 Wie kan deze kansen grijpen? Geen enkele beleidsinstantie in Nederland draagt formeel de verantwoordelijkheid voor de serviceflats. Een veel gehoord argument is dat het de ʻʼparticuliere markt betreft. Maar dit leidt tot een maatschappelijk knellend probleem: Enkele tienduizenden veelal hoogbejaarde mensen zijn eigenaar van een formule die niet meer werkt maar die ze, gezien hun leeftijd, ook niet meer kunnen verbeteren! Maar er zijn duidelijke maatschappelijke ontwikkelingen die aangeven welke partijen de handschoen zouden kunnen oppakken: Besturen van serviceflats: moeten willen bewegen. Zorgaanbieders: de onvermijdelijke toename van sterk zorgbehoeftige ouderen zal niet worden opgevangen door het bijbouwen van verzorgings- en verpleeghuizen; zorgaanbieders zullen op zoek gaan naar alternatieven. Vastgoedexploitanten: zoals woningcorporaties die worden aangespoord zich weer meer met maatschappelijke ontwikkelingen bezig te houden. Gemeenten: die in vrij korte tijd (ondermeer via de WMO) een sterke regie- en uitvoeringsrol hebben gekregen in het realiseren van een lokaal, samenhangend aanbod van wonen, zorg en welzijn. De landelijke overheid: zoals het Ministerie van VWS die ondermeer het scheiden van wonen en zorg nu definitief wil doorzetten. Kortom, er liggen grote kansen voor de woon- en zorgsector bij het innoveren van de serviceflats om te komen tot geclusterd zelfstandig ʻʼverzorgd wonenʼʼ. Een formule die een grote toekomst heeft, demografisch noodzakelijk is en beleidsmatig al wordt gestimuleerd. En waaraan bij de klanten / ouderen een enorme behoefte is! TimesLab SVF/LH/11/51/8APR2011 6