Wonen met Zorg in de anticipeerregio s

Transcriptie

1 Wonen met Zorg in de anticipeerregio s Inleiding In de komende decennia zal de bevolkingssamenstelling veranderen en zal het aandeel ouderen in de bevolking toenemen. Indien nu al bekend is hoeveel ouderen in 2025 in een verzorgingshuis wonen of een zorgbehoefte hebben, wordt het mogelijk om hier op te anticiperen. In Zuid-Holland wordt een zestal gebieden onderscheiden als anticipeerregio: Alblasserwaard- Vijfheerenlanden, Goeree-Overflakkee, Hoeksche Waard, Krimpenerwaard, Rijnstreek en Voorne-Putten. Deze gebieden zullen naar verwachting in de komende decennia een stagnatie van de bevolking of krimp van de bevolking ondervinden. Kenmerkend voor deze regio s is zowel een ontgroening, als een vergrijzing van de bevolking. In deze factsheet wordt voor de anticipeerregio s een indicatie gegeven van de vraag naar wonen met zorg voor ouderen, mensen met een verstandelijke beperking en mensen met psychiatrische problematiek in de periode De basis voor het berekenen van de cijfers is het Ramingsmodel wonen met zorg (Ramingsmodel) van het Tympaan Instituut. Het beleid rondom scheiden van wonen en zorg is een onderdeel van het Ramingsmodel. Hierdoor kan een indicatie worden gegeven van wat de gevolgen van scheiden van wonen en zorg zijn voor de vraag naar verschillende woonzorgvormen. Uitgangspunten in Ramingsmodel De raming in deze factsheet is gebaseerd op: de huidige vraag (CIZ-gegevens over zorggebruik 2013 en WoonOnderzoek Nederland 2012); de bevolkingsontwikkeling (Bevolkingsprognose Zuid-Holland 2013); voorgestelde beleidsveranderingen: minder mensen komen in aanmerking voor verblijf in een instelling (Ministerie van VWS 2013) 1. Het is belangrijk te realiseren dat deze drie indicatoren afgeleid zijn van de gegevens van heel Zuid-Holland. Dit betekent dat de lokale situatie kan afwijken van het provinciale gemiddelde. Voor het Ramingsmodel Wonen met Zorg worden deze indicatoren regelmatig bijgesteld. Mocht u behoefte hebben aan precieze uitleg over de berekeningen van het ramingsmodel, kunt u die vinden in de publicatie Toelichting berekening kengetallen Ramingsmodel Wonen met Zorg. In het Regionaal Informatiesysteem Samenleving (RIS) vindt u bovendien gegevens op gemeenteniveau van een aantal gegevens uit deze factsheet. 1 Inmiddels is een deel van de voorgestelde beleidsveranderingen rondom scheiden van wonen met zorg al gerealiseerd. In de planning voor 2014 is hiermee zo veel mogelijk rekening mee gehouden van het aantal zorgvragers Postbus Anna van Saksenlaan AA Den Haag 2593 HW Den Haag info@tympaan.nl 070

2 Demografische ontwikkelingen Figuur 1 Bevolkingsontwikkeling in de anticipeerregio s in Zuid-Holland anticipeerregio s overig zuid-holland bron: CBS 2013, Bevolkingsprognose provincie Zuid-Holland 2014; bewerking Tympaan Instituut 2013 De bevolkingssamenstelling van Zuid-Holland verandert en het aantal ouderen neemt ten opzichte van de overige leeftijdsgroepen toe. Figuur 1 geeft deze veranderende verhouding tussen de verschillende leeftijdsgroepen weer. Het aantal 65-plussers in de anticipeerregio s zal vanaf 2020 het aantal jongeren (0-17 jaar) gaan overschrijden. De totale bevolking van de provincie groeit tussen 2014 en 2025 met circa 5. In tabel 1 is zichtbaar dat met name in de Rijnstreek en Voorne-Putten het aantal ouderen sterk toeneemt met een respectievelijke groei van 39 en 40. Dit staat tegenover een groei van 28 voor de overige regio s van Zuid-Holland. De anticipeerregio s laten naast de sterkere vergrijzing ten opzichte van de provincie, ook een sterkere afname zien in het aantal bewoners onder 18 jaar. Tabel 1 Prognose van de bevolkingsontwikkeling in de anticipeerregio s , in percentages regio totaal alblasserwaard-vijfheerenlanden goeree-overflakkee hoeksche waard krimpenerwaard rijnstreek voorne-putten overige regio s zuid-holland zuid-holland bron: CBS 2013, Bevolkingsprognose provincie Zuid-Holland 2013; bewerking Tympaan Instituut 2013 Bevolkingsprognoses bepalen voor een belangrijk deel de ramingen van de vraag naar wonen met zorg, waarbij ouderen de grootste vraag naar zorg hebben. In tabel 2 is de progno- 2

3 se van het absolute aantal leeftijdsgroepen in de afzonderlijke regio s zichtbaar. In alle regio s zal het aantal ouderen toenemen. In de anticipeerregio s is daarnaast sprake van een afname van het aantal mensen dat jonger is dan 65 jaar. In de overige delen van de provincie zullen de leeftijdsgroepen tot 65 jaar wel in absolute aantallen toe blijven nemen. Tabel 2 Prognose van de bevolkingsontwikkeling in de anticipeerregio s regio 0-17 jaar jaar alblasserwaard-vijfheerenlanden goeree-overflakkee hoeksche waard krimpenerwaard rijnstreek voorne-putten overige regio s zuid-holland zuid-holland Kaart 1 geeft het aandeel ouderen per anticipeerregio in 2014 weer. Hoeksche Waard, Krimpenerwaard en Goeree-Overflakkee hebben in 2014 met 19 ouderen het hoogste aandeel van de regio s. De prognose van het aantal ouderen per regio in 2025 is zichtbaar op kaart 2. In 2025 zullen alle anticipeerregio s een hoger aandeel ouderen hebben dan de overige regio s in Zuid-Holland. Hoeksche Waard zal met meer dan een kwart ouderen (26) de grootste vergrijzingsgraad kennen. 3

4 Kaart 1 Aandeel ouderen in de regio in 2014 Kaart 2 Aandeel ouderen in de regio in ,6 22,4 17,9 16,3 19,2 17,0 25,1 19,7 25,1 21,1 19,5 19,4 24,8 26,0 bron: CBS 2014, Bevolkingsprognose provincie Zuid-Holland; bron: CBS 2014, Bevolkingsprognose provincie Zuidbewerking Tympaan Instituut 2014 Holland 2013; bewerking Tympaan Instituut 2014 Vraag naar wonen met zorg Wonen met zorg voor ouderen Figuur 2 Raming van de vraag naar geschikt, beschermd en verzorgd wonen van 65-plussers in de anticipeerregio s alblasserwaardvijfheerenlanden goeree-overflakkee hoeksche waard krimpenerwaard rijnstreek voorne-putten geschikt beschermd verzorgd bron: CIZ 2013, Bevolkingsprognose provincie Zuid-Holland 2013; bewerking Tympaan Instituut 2014 Wonen met zorg kan worden uitgesplitst in drie verschillende vormen. Beschermd wonen is wonen in een verzorgings- of verpleeghuis of een andere instelling waar 24-uurszorg gegeven wordt, verzorgd wonen is wonen in een zelfstandige woning met geplande zorg aan huis en geschikt wonen betreft het wonen in woningen die geschikt zijn voor ouderen met 4

5 beperkingen. Figuur 2 laat de geraamde situatie zien voor de periode in de betreffende regio s 2. De behoefte naar beschermd wonen neemt door de beperktere toegang tot 2020 af, en zal daarna weer licht toenemen door de groei van het aantal ouderen. Zowel in Voorne-Putten als in de Rijnstreek zal de vraag in 2025 bijna gelijk zijn aan Door de sterkere groei van het aantal ouderen in deze regio s is daar te zien dat de vraag ondanks de beperkte toegang toe zal blijven nemen. Ook de vraag naar verzorgd wonen neemt toe als gevolg van de combinatie van de bevolkingsgroei en het feit dat ouderen met weinig beperkingen (voormalige ZZP 1-3) niet meer in aanmerking komen voor opname in een verzorgingshuis. Mede als gevolg van de beperktere toegang tot wonen met zorg, hebben 17 verzorgingstehuizen in Zuid-Holland inmiddels de deuren gesloten of hebben zij besloten dat zij deels zullen sluiten. Hiervan zijn twee verzorgingshuizen in de regio Voorne-Putten en één verzorgingshuis in Krimpenerwaard gevestigd (bron: Berenschot/NOS 2014). Tot slot neemt ook de vraag naar geschikt wonen toe als gevolg van de vergrijzing in de anticipeerregio s. Wonen met zorg voor mensen met een verstandelijke beperking Het totaal aantal volwassenen in de anticipeerregio s dat hulp nodig heeft vanwege een verstandelijke beperking, zal licht stijgen (figuur 3). De verhouding tussen de mensen die hulp krijgen in een beschermde woonvorm en die begeleid zelfstandig in de buurt wonen, zal hierbij wel veranderen. Dit komt door het beleid om mensen pas bij ernstige beperkingen te laten instromen in een beschermde woonvorm. De vraag naar beschermde woonvormen neemt hierdoor naar verwachting met meer dan 20 af. De grootste daling vindt plaats tussen 2015 en Mede door de beperktere toegang tot een beschermde woonvorm, neemt de vraag naar begeleid zelfstandig wonen voor mensen met een verstandelijke beperking toe. De vraag naar begeleid zelfstandig wonen in de anticipeerregio s betreft in 2014 ongeveer 0,2 van de bevolking van 18 jaar en ouder en zal stijgen tot bijna 0,35 in In realiteit zal de ontwikkeling geleidelijker verlopen dan in deze figuur geschetst wordt, omdat de prognose per vijf jaar weergegeven wordt. 5

6 alblasserwaard vijfheerenlanden Figuur 3 Raming van de vraag naar wonen met zorg voor mensen met een verstandelijke beperking in de anticipeerregio s hoeksche waard rijnstreek beschermd begeleid zelfstandig bron: CIZ 2013, Bevolkingsprognose provincie Zuid-Holland 2013; bewerking Tympaan Instituut 2014 Wonen met zorg voor mensen met psychiatrische problematiek alblasserwaard vijfheerenlanden Figuur 4 Raming van de vraag naar wonen met zorg voor GGZ-cliënten in de afzonderlijke anticipeerregio s hoeksche waard rijnstreek goereeoverflakkee krimpenerwaard voorneputten goereeoverflakkee krimpenerwaard voorneputten beschermd begeleid zelfstandig bron: CIZ 2013, Bevolkingsprognose provincie Zuid-Holland 2013; bewerking Tympaan Instituut 2014 De groep mensen met psychiatrische problematiek is in absolute aantallen groter dan het aantal mensen met een verstandelijke beperking en anders verdeeld over de woonvormen beschermd wonen en begeleid zelfstandig. Het aandeel cliënten dat beschermd woont is in de GGZ namelijk veel kleiner dan in de verstandelijk gehandicaptenzorg. Door de beleidsvoornemens zal een kleinere groep aanspraak kunnen maken op een beschermde woonvorm. Dit is ook te zien in figuur 4. De daling vindt plaats vanaf De vraag naar beschermd wonen neemt in de raming met bijna 50 af. De groep mensen met psychiatrische problematiek die ondersteuning nodig heeft, stijgt daarentegen licht. Wegens de beperkte bevolkingstoename in de anticipeerregio s neemt de vraag naaar wonen met zorg voor mensen met een psychiatrische problematiek minder sterk toe dan in de overige regio s. De prognose voor de vraag naar wonen met zorg voor GGZ-cliënten laat een groei van circa 3,9 zien ten opzichte van een groei van 6,8 in de overige regio s van Zuid-Holland. Met name in Voorne-Putten is de toename van deze zorgvraag lager (2,1). 6

7 Conclusie Alle regio s in Zuid-Holland vergrijzen en krijgen te maken met een hogere vraag naar verzorgd en geschikt wonen voor ouderen. De anticipeerregio s zullen wegens de grotere toename in ouderen in versterkte mate te maken krijgen met de gevolgen van deze vergrijzing (en ontgroening) van de bevolking. De vraag naar beschermd wonen voor ouderen neemt tot 2020 af en daarna weer toe. Als gevolg van de toename van 65-plussers zal de vraag na 2020 weer toenemen, in sommige regio s tot net onder het niveau van De vraag naar beschermd wonen voor GGZ-cliënten neemt met bijna 50 af. Op dit moment wonen al veel GGZ-cliënten begeleid zelfstandig. Deze groep groeit. Relatief veel mensen met een verstandelijke beperking wonen beschermd. Deze groep zal kleiner worden. De zorg- en hulpbehoefte van de groepen die extramuraliseren verschilt van de huidige cliënten die verzorgd of begeleid zelfstandig wonen. Bij ouderen is er bijvoorbeeld een toename van de vraag naar begeleiding. Bij GGZ-cliënten en, in beperkte mate, mensen met een verstandelijke beperking neemt de behoefte naar persoonlijke verzorging toe. Deze vormen van ondersteuning zullen daarom vaker gecombineerd worden in de thuissituatie. Het is niet bekend hoe groot de voorraad geschikte woningen is in de provincie Zuid- Holland en haar anticipeerregio s, waardoor het moeilijk is te bepalen in hoeverre vraag en aanbod op elkaar zijn afgestemd. Literatuur Schriftelijke documentatie Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Brief aan de Tweede Kamer: Hervorming langdurige zorg. Den Haag: Ministerie van VWS, Colofon oktober F.C. Schiller, M.G.A. Ligtvoet-Janssen Tympaan Instituut Dit is een gratis uitgave van het Tympaan Instituut en is onder vermelding van 0659 te bestellen bij het Tympaan Instituut. 7