Checklist ICT-nascholingsbehoeften.

Transcriptie

1 Vakgroep Onderwijskunde Checklist ICT-nascholingsbehoeften. Instrument voor: directeurs - ICT-coordinatoren - nascholingscoordinatoren Promotor: Onderzoekers: Prof. Dr. Martin Valcke Isabel Rots Marjolein Verbeke

2 - INLEIDING - Sinds enkele jaren voert de Vlaamse overheid een stimuleringsbeleid om het gebruik van informatie- en communicatietechnologie (ICT) aan te moedigen in het Vlaamse onderwijs. Toch toont onderzoek naar de ICT-nascholingsbehoeften van Vlaamse scholen aan dat grotere inspanningen nodig zijn rond de nascholing van leerkrachten op gebied van ICT. Volgens de scholen zelf vormt het expertisetekort van de leerkrachten de belangrijkste reden voor het nog steeds beperkte gebruik van ICT in de lessen. Nascholing en training worden dan ook als de belangrijkste katalysatoren voor het geïntegreerd ICT-gebruik gezien. Wat kan u daar nu concreet aan doen? Opdat de ICT-nascholingsorganisaties zo goed mogelijk zouden kunnen inspelen op de behoeften en noden van scholen met betrekking tot ICT-nascholing is het van essentieel belang de mening te kennen van de betrokkenen zelf. De Universiteit Gent ontwikkelde daarom in opdracht van het Departement Onderwijs een vrijblijvend hulpmiddel voor de scholen om hun eigen ICT-nascholingsbehoeften te detecteren. Het gaat om een checklist die u kan gebruiken voor het ontwikkelen van een eigen ICT-(nascholings-)beleid en voor het formuleren van een nascholingsvraag met betrekking tot ICT voor de nascholingsorganisaties. Het is de bedoeling dat u deze checklist overloopt om na te gaan met welke elementen uw school rekening moet houden om tot schoolgebonden invulling van ICT-nascholing te komen. De checklist behandelt verschillende onderwerpen: het algemeen ICT-beleid en de ICTbeleidsprioriteiten van de school, het draagvlak voor ICT-gebruik in de leergebieden / vakken en het ICT-nascholingsbeleid van de school. De eerste twee onderwerpen gaan niet rechtstreeks over ICT-nascholing, maar behandelen een aantal elementen die een belangrijke basis vormen voor de ontwikkeling van een aangepast ICT-nascholingsbeleid. U kan de verschillende onderwerpen van de checklist overlopen en daarbij telkens 'ja' of 'nee' als antwoord aanduiden. Die zaken waar u met 'nee' op heeft geantwoord, zijn stappen die nog gezet kunnen worden of keuzes die nog gemaakt kunnen worden in de verdere ICTontwikkeling van uw school. U kan eventueel ook de bijhorende "Vragenlijst ICT-nascholingsbehoeften. Instrument voor leerkrachten." onder het leerkrachtenteam van uw school verspreiden. Via deze vragenlijst krijgt u een overzicht van de ICT-expertise en de ICT-nascholingsbehoeften van uw leerkrachten. 2

3 - TERMINOLOGIE - aanbodgestuurde nascholing: Een organisatie heeft een bepaald aanbod aan nascholing en de school tekent daar op in. didactisch gebruik van bureaupakketten: Dit wil zeggen dat men gebruik maakt van bureaupakketten bij het onderwijzen: bijvoorbeeld werkbladen of klasagenda maken met Word, formulieren maken met Excell, een presentatie maken met Power Point, e-learning: Zowel in de Visietekst ICT in het onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap als in de brochure E-learning, werken aan het onderwijs van de toekomst wordt e-learning beschouwd als educatief ICT-gebruik. Met andere woorden: "leren over, met en door middel van ICT" 1 of "gebruikmaken van ICT voor leren en lesgeven" 2. In dit onderzoek staat e-learning echter voor een beperkt aspect van bovenstaande omschrijving. Voor deze meer beperkte invulling baseerden we ons op de beschrijvingen van het nascholingsaanbod van de verschillende REN 3. Met e-learning wordt het gebruik van (specifieke) e-learningplatforms of tools aangeduid. Het gaat dan bijvoorbeeld om het werken met Smartschool of Blackboard. elektronische leeromgeving of virtueel leerplatform: Dit zijn softwaresystemen die de communicatiemogelijkheden ( , newsgroups, chat, ) en de presentatiemogelijkheden (http, doc, pdf, ) van het internet combineren. Het gaat om de virtuele plek waar de lerende bijvoorbeeld leeropdrachten leest, gemaakte opdrachten inlevert, on-line discussiebijdragen plaatst en reageert op discussiebijdragen van anderen, samenwerkt aan een project ( , archivering notulen, becommentariëren van elkaars werkstukken, ), on-line toetsen maakt, Het doel is niet zozeer de klasomgeving (virtueel) te reproduceren, maar eerder de leerlingen een reeks instrumenten aan te bieden om het leerproces te vergemakkelijken en te bevorderen. geïntegreerd ICT-gebruik: Geïntegreerd ICT-gebruik betekent dus ook dat het ICT-gebruik niet beperkt blijft tot bijvoorbeeld de technologieles of de informaticales, maar dat ICT in de dagelijkse klaspraktijk van de verschillende leergebieden geïntegreerd wordt. leerlijn: een vaste volgorde van opeenvolgende stappen, bijvoorbeeld de stappen die in het eerste leerjaar (basisonderwijs) moeten gezet worden op gebied van ICT multimedia: Bij een computer houdt de term multimedia in dat beeld, geluid en (eventueel) communicatie in een apparaat verenigd zijn. Voorbeelden van multimedia-artikelen zijn videokaarten, geluidskaarten, digitale fotocamera's, videobewerkings- en TV-kaarten. Met deze apparatuur 1 Visietekst ICT in het onderwijs (departement onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap) < > 2 brochure E-learning, werken aan het onderwijs van de toekomst (Europese Commissie) < > 3 In 2000 besliste de Vlaamse regering om vijf regionale expertisenetwerken (REN) op te richten. Deze REN voorzien in nascholing en ondersteuning voor het pedagogisch gebruik van ICT in het onderwijs en richten zich naar alle onderwijsniveaus en -vormen. 3

4 kunnen stilstaande, bewegende en TV-beelden op de computer weergegeven en bewerkt worden. pedagogisch-didactische (ICT-)kennis: kennis over het leren en onderwijzen met behulp van ICT (methode) persoonlijk ontwikkelingsplan: Dit is een plan dat de leerkracht periodiek voor zichzelf opstelt. In dat plan geeft het personeelslid aan wat zijn persoonlijke leerpunten zijn voor de komende periode. technische (ICT-)vaardigheden: Concreet gaat het over een aantal technisch-instrumentele basisvaardigheden om met een computer om te gaan, een aantal noodzakelijke vaardigheden om basissoftware te gebruiken en het opdoen van ervaringen met ICT. vakinhoudelijke kennis: kennis van de leerstof (inhoud) vraaggestuurde nascholing: Dit betekent dat de school zelf bepaalt aan welke nascholing het team behoefte heeft en hier zelf een nascholingsvraag voor formuleert. Met andere woorden: nascholing op maat van de school (dit kan zowel door iemand van het schoolteam als door externen - maar dan uitgewerkt in overleg met het schoolteam - gegeven worden). Voor meer uitleg over de terminologie met betrekking tot ICT in het onderwijs verwijzen we ook naar de "Visietekst ICT in het onderwijs ": 4

5 - CHECKLIST - Zijn volgende ICT-doelstellingen al opgenomen in het algemeen schoolbeleid of meer specifiek in het ICT-beleid van uw school? JA NEE De ICT-infrastructuur optimaliseren. Het ICT-gebruik in administratieve processen optimaliseren. De leerkrachten motiveren om ICT te gebruiken in de leergebieden / vakken. Een beleidsvisie ontwikkelen m.b.t. het gebruik van ICT in de leergebieden / vakken. De technische ICT-vaardigheden van leerkrachten ontwikkelen. De leerkrachten trainen in het didactisch gebruik van ICT. Educatieve software integreren in de leergebieden / vakken. ICT gebruiken als leermiddel in alle leergebieden / vakken. De vaardigheden in kaart brengen die leerkrachten moeten bezitten om ICT te kunnen integreren in hun dagdagelijkse klaspraktijk. Bepalen welke ICT-vaardigheden van de leerlingen kunnen worden verwacht aan het einde van hun onderwijstraject in deze school. Een leerlijn voor ICT bepalen over de verschillende leerjaren heen. Een taakverdeling vastleggen inzake ICT-onderhoud en -beheer. Een nascholingsbeleid rond ICT ontwikkelen. Een aanpak ontwikkelen voor de evaluatie en bijsturing van ICT-acties. Een aanpak ontwikkelen voor externe communicatie over de goede ICTwerking van de school. 5

6 Is er voldoende draagvlak voor het geïntegreerd ICT-gebruik in uw school? JA NEE Is de steun en interesse voor het geïntegreerd ICT-gebruik voldoende groot bij de directie? de ICT-coördinator(-en)? de leerkrachten? de leerlingen of cursisten? de ouders? Is er een gemeenschappelijke visie over het geïntegreerd ICT-gebruik onder uw leerkrachten? Zijn de ICT-vaardigheden van het leerkrachtenteam voldoende ontwikkeld voor het geïntegreerd ICT-gebruik in uw school? Vindt u de huidige ICT-infrastructuur in uw school geschikt om ICT te integreren in de vakken / leergebieden? Hoe wordt in uw school de keuze van ICT-nascholingen voorbereid? Heeft u een overzicht van de actuele ICT-kennis en -vaardigheden van uw leerkrachten? Hoe komt u de ICT-nascholingsbehoeften van uw leerkrachten te weten? via lesobservaties via functioneringsgesprekken via een (schriftelijke) enquête bij de leerkrachten via informele gesprekken via vergaderingen via schoolwerkplan, doorlichtingsverslag, via een persoonlijk ontwikkelingsplan JA NEE 6

7 Worden volgende methodieken van opleiding en ondersteuning gebruikt in de huidige nascholingsinitiatieven van uw school? JA NEE Zelfstudie m.b.v. vakliteratuur Advies via telefoon, of elektronische discussiefora Coaching door collega's Nascholing op maat van de school (eventueel uitgewerkt door externen) Studiedag, lezing, congres of beurs Cursus of training door externen op een locatie buiten de eigen school Samenwerkingsprojecten met andere instellingen Cursus afstandsleren ondersteund door on-line technologie Open en flexibel leren dat volledig on-line gebeurt Bezoek aan andere scholen met geïntegreerd ICT-gebruik Wordt op uw school bij het kiezen van ICT-nascholingen voor de leerkrachten rekening gehouden met volgende aspecten? JA NEE Inhoudelijke aspecten? De kwaliteit van het aanbod De aanwezigheid van lesmateriaal en ondersteuning (bijv. syllabus, nazorg, ) De expertise van de nascholer De aandacht voor nieuwe ontwikkelingen De vakgerichtheid van het aanbod De afstemming op de vaardigheden, noden en interesses van de leerkrachten De mate waarin de opleiding gericht is op het schoolteam De mate van interactiviteit De (onmiddellijke) bruikbaarheid voor de klaspraktijk De afstemming op de noden en behoeften van de school 7

8 Wordt op uw school bij het kiezen van ICT-nascholingen voor de leerkrachten rekening gehouden met volgende aspecten? JA NEE Organisatorische aspecten? Het tijdstip: tijdens / aansluitend op lesuren of volledig buiten de lesuren al dan niet niet tijdens verlofdagen of vakantie De duur: éénmalig tot beperkt aantal (lange) sessies of meerdere (korte) sessies, gespreid in tijd De locatie: dicht bij school of is langere reistijd ook acceptabel bereikbaarheid in de eigen school of in lokalen van de aanbieder De organisatorische haalbaarheid voor de school De organisatorische haalbaarheid voor gezinsleven van de leerkrachten De prijs: hoe wordt het budget verdeeld? De beschikbare infrastructuur (bijv. één PC per cursist?) Is er in uw school voldoende ondersteuning voor de toepassing en verspreiding van de opgedane kennis en vaardigheden? JA NEE Zijn de leerkrachten voldoende overtuigd van het nut van de nascholing? Is er opvolging of nazorg voorzien door de school of door organisator van de nascholing? Zorgt de school voor een stimulerende omgeving, waarin het geleerde kan toegepast worden? 8

9 HOE ZIT HET MET UW COLLEGA'S IN VLAANDEREN? In opdracht van het departement Onderwijs van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap werd "een prospectie naar de behoeften en noden aan ICT-nascholing op schoolniveau" uitgevoerd. Het was de bedoeling om via deze prospectie de behoeften van scholen inzake ICT-nascholing in kaart brengen en dit voor de verschillende regio's in Vlaanderen. 64 basisscholen, 30 secundaire scholen en 4 centra voor volwassenenonderwijs uit de verschillende Vlaamse provincies namen deel aan het onderzoek. Deze scholen zijn representatief op gebied van leerlingen- en leerkrachtenaantal voor de Vlaamse scholen in het algemeen. We geven nog enkele resultaten mee van dit onderzoek. Top-3 van de ICT-beleidsprioriteiten. BaO SO CVO 1 educatieve software integreren in de klaspraktijk 2 de ICT-infrastructuur optimaliseren 3 het ICT-gebruik in administratieve processen optimaliseren de ICT-infrastructuur optimaliseren het ICT-gebruik in administratieve processen optimaliseren de leerkrachten motiveren om ICT te gebruiken in de lessen het ICT-gebruik in administratieve processen optimaliseren de ICT-infrastructuur optimaliseren een taakverdeling vastleggen inzake ICT-onderhoud en -beheer De voorbereiding van de nascholing. Percentage van de scholen met een systematische aanpak voor ICT-professionalisering van leerkrachten: BaO 28,2% SO 37,3% CVO 25% Percentage van de scholen dat de ICT-nascholingsbehoeften van de leerkrachten niet in kaart brengt: BaO 25% SO 17,7% CVO 37,5% 9

10 Top-3 van de manieren om de ICT-nascholingsbehoeften in kaart te brengen: BaO SO CVO 1 via vergaderingen via een (schriftelijke) enquête bij via vergaderingen de leerkrachten 2 via informele gesprekken via vergaderingen via een (schriftelijke) enquête bij de leerkrachten 3 via een (schriftelijke) enquête bij de leerkrachten & via schoolwerkplan, doorlichtingsverslag, via informele gesprekken via schoolwerkplan, doorlichtingsverslag, Met welke inhoudelijke aspecten wordt rekening gehouden bij het kiezen van ICTnascholingen? Top-3. BaO SO CVO 1 de (onmiddellijke) bruikbaarheid voor de klaspraktijk 2 de afstemming op de vaardigheden, noden en interesses van de leerkrachten 3 de afstemming op de noden en behoeften van de school de (onmiddellijke) bruikbaarheid voor de klaspraktijk de afstemming op de vaardigheden, noden en interesses van de leerkrachten de vakgerichtheid van het aanbod de (onmiddellijke) bruikbaarheid voor de klaspraktijk de aanwezigheid van lesmateriaal en voldoende ondersteuning de afstemming op de vaardigheden, noden en interesses van de leerkrachten Met welke organisatorische aspecten wordt rekening gehouden bij het kiezen van ICT-nascholingen? Top-3. BaO SO CVO 1 tijdens de lesuren dicht bij de school tijdens de lesuren 2 dicht bij de school tijdens de lesuren dicht bij de school 3 éénmalige tot beperkt aantal (lange) sessies éénmalige tot beperkt aantal (lange) sessies de prijs 10