Vragenlijst ICT-nascholingsbehoeften.

Transcriptie

1 Vakgroep Onderwijskunde Vragenlijst ICT-nascholingsbehoeften. Instrument voor leerkrachten. Promotor: Onderzoekers: Prof. Dr. Martin Valcke Isabel Rots Marjolein Verbeke

2 - INLEIDING - Sinds enkele jaren voert de Vlaamse overheid een stimuleringsbeleid om het gebruik van informatie- en communicatietechnologie (ICT) aan te moedigen in het Vlaamse onderwijs. Toch toont onderzoek naar de ICT-nascholingsbehoeften van Vlaamse scholen aan dat grotere inspanningen nodig zijn rond de nascholing van leerkrachten op gebied van ICT. Volgens de scholen zelf vormt het expertisetekort van de leerkrachten de belangrijkste reden voor het nog steeds beperkte gebruik van ICT in de lessen. Nascholing en training worden dan ook als de belangrijkste katalysatoren voor het geïntegreerd ICT-gebruik gezien. Wat kan u daar nu concreet aan doen? Om te garanderen dat de ICT-nascholingen zo goed mogelijk aansluiten bij wat de leerkrachten zelf verwachten en nodig vinden, is het van essentieel belang de mening te kennen van de leerkrachten zelf. De Universiteit Gent ontwikkelde daarom in opdracht van het Departement Onderwijs een vrijblijvend hulpmiddel voor u en uw collega's om uw eigen ICT-nascholingsbehoeften te bepalen. Het gaat om een vragenlijst die u kan invullen om de ICT-integratie in uw leergebieden / vakken en uw eigen ICT-vaardigheden in kaart te brengen. De vragenlijst behandelt verschillende onderwerpen: het feitelijk gebruik van ICT in uw klaspraktijk, uw ICT-expertise, uw ICT-opleidingsnoden en uw verwachtingen ten aanzien van ICT-nascholing. De antwoorden op deze vragenlijst kunnen dan de input vormen voor het uitwerken van een ICT-nascholing op maat van uw school in overleg met uw collega's en directie. 2

3 - TERMINOLOGIE - aanbodgestuurde nascholing: Een organisatie heeft een bepaald aanbod aan nascholing en de school tekent daar op in. didactisch gebruik van bureaupakketten: Dit wil zeggen dat men gebruik maakt van bureaupakketten bij het onderwijzen: bijvoorbeeld werkbladen of klasagenda maken met Word, formulieren maken met Excell, een presentatie maken met Power Point, e-learning: Zowel in de Visietekst ICT in het onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap als in de brochure E-learning, werken aan het onderwijs van de toekomst wordt e-learning beschouwd als educatief ICT-gebruik. Met andere woorden: "leren over, met en door middel van ICT" 1 of "gebruikmaken van ICT voor leren en lesgeven" 2. In dit onderzoek staat e-learning echter voor een beperkt aspect van bovenstaande omschrijving. Voor deze meer beperkte invulling baseerden we ons op de beschrijvingen van het nascholingsaanbod van de verschillende REN 3. Met e-learning wordt het gebruik van (specifieke) e-learningplatforms of tools aangeduid. Het gaat dan bijvoorbeeld om het werken met Smartschool of Blackboard. elektronische leeromgeving of virtueel leerplatform: Dit zijn softwaresystemen die de communicatiemogelijkheden ( , newsgroups, chat, ) en de presentatiemogelijkheden (http, doc, pdf, ) van het internet combineren. Het gaat om de virtuele plek waar de lerende bijvoorbeeld leeropdrachten leest, gemaakte opdrachten inlevert, on-line discussiebijdragen plaatst en reageert op discussiebijdragen van anderen, samenwerkt aan een project ( , archivering notulen, becommentariëren van elkaars werkstukken, ), on-line toetsen maakt, Het doel is niet zozeer de klasomgeving (virtueel) te reproduceren, maar eerder de leerlingen een reeks instrumenten aan te bieden om het leerproces te vergemakkelijken en te bevorderen. geïntegreerd ICT-gebruik: Geïntegreerd ICT-gebruik betekent dus ook dat het ICT-gebruik niet beperkt blijft tot de technologieles of de informaticales, maar dat ICT in alle lessen en vakken geïntegreerd wordt. leerlijn: een vaste volgorde van opeenvolgende stappen, bijvoorbeeld de stappen die in het eerste leerjaar (basisonderwijs) moeten gezet worden op gebied van ICT multimedia: Bij een computer houdt de term multimedia in dat beeld, geluid en (eventueel) communicatie in een apparaat verenigd zijn. Voorbeelden van multimedia-artikelen zijn videokaarten, geluidskaarten, digitale fotocamera's, videobewerkings- en TV-kaarten. Met deze apparatuur 1 Visietekst ICT in het onderwijs (departement onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap) < > 2 brochure E-learning, werken aan het onderwijs van de toekomst (Europese Commissie) < > 3 In 2000 besliste de Vlaamse regering om vijf regionale expertisenetwerken (REN) op te richten. Deze REN voorzien in nascholing en ondersteuning voor het pedagogisch gebruik van ICT in het onderwijs en richten zich naar alle onderwijsniveaus en -vormen. 3

4 kunnen stilstaande, bewegende en TV-beelden op de computer weergegeven en bewerkt worden. pedagogisch-didactische (ICT-)kennis: kennis over het leren en onderwijzen met behulp van ICT (methode) persoonlijk ontwikkelingsplan: Dit is een plan dat de leerkracht periodiek voor zichzelf opstelt. In dat plan geeft het personeelslid aan wat zijn persoonlijke leerpunten zijn voor de komende periode. technische (ICT-)vaardigheden: Concreet gaat het over een aantal technisch-instrumentele basisvaardigheden om met een computer om te gaan, een aantal noodzakelijke vaardigheden om basissoftware te gebruiken en het opdoen van ervaringen met ICT. vakinhoudelijke kennis: kennis van de leerstof (inhoud) vraaggestuurde nascholing: Dit betekent dat de scholen zelf bepalen aan welke nascholing men behoefte heeft en dat ze daar zelf een nascholingsvraag voor formuleren. Met andere woorden: nascholing op maat van de school (dit kan zowel door iemand van het schoolteam als door externen - maar dan uitgewerkt in overleg met het schoolteam - gegeven worden). Voor meer uitleg over de terminologie met betrekking tot ICT in het onderwijs verwijzen we ook naar de "Visietekst ICT in het onderwijs ": 4

5 - VRAGENLIJST - Het feitelijk gebruik van ICT in uw lessen / vakken. 1. Hoeveel jaar maakt u al gebruik van ICT in uw klaspraktijk, dit schooljaar inbegrepen? jaar Enkel voor scholen die lager en secundair onderwijs aanbieden: 2. Hoe frequent zet u ICT in tijdens uw lessen? Gebruik de gegeven cijfers om te antwoorden. (Indien u meer dan 3 vakken geeft, kies dan de 3 vakken waaraan u de meeste tijd besteedt.) 0 nooit 1 een paar keer per jaar 2 een paar keer per trimester 3 een paar keer per maand 4 een paar keer per week 5 dagelijks Vak 1: Vak 2: Vak 3: Indien u voor bepaalde vakken nooit of slechts een paar keer per jaar ICT gebruikt: 3. Wat zijn volgens u de belangrijkste redenen waarom u geen of slechts zelden gebruik maakt van ICT in deze vakken? 5

6 4. Welke maatregel of voorziening zou het gebruik van ICT in uw klaspraktijk het meest stimuleren? (Kruis uw antwoorden aan of vul zelf aan, maximaal 3 antwoorden!) 1. de verbetering van de infrastructuur Maatregel 2. meer (educatieve) software en ondersteunend materiaal 3. financiële hulp (bijv. sponsoring) 4. meer professionalisering (via nascholing) 5. betere interne communicatie rond ICT 6. een beter uitgewerkte onderwijsvisie voor ICT (noden, doelen, leerlijn, leerplan, ) 7. (meer) personele ondersteuning in de school (door ICT-coördinator, directeur, ) 8. organisatorische maatregelen (roostering, tijd beschikbaar maken, ) Andere: 6

7 Uw ICT-expertise. 5. Op welk niveau beheerst u onderstaande vaardigheden met betrekking tot het gebruik van ICT? Gebruik de gegeven cijfers om te antwoorden (Niet alle vaardigheden zijn van toepassing voor elk onderwijsniveau, laat indien nodig het vakje leeg. Voor uitleg over de terminologie, zie p. 3.) 0 ik beheers deze vaardigheid niet 1 ik ben beginner in deze vaardigheid 2 ik beheers de basis van deze vaardigheid 3 ik ben gevorderd in deze vaardigheid technisch ICT-vaardigheden 1. technische vaardigheden m.b.t. het gebruik van ICT 2. didactisch gebruik van bureaupakketten 3. werken met multimedia 4. ontwikkelen en onderhouden van een website 5. oplossen van de meest voorkomende ICT-problemen pedagogisch-didactisch 6. inzicht in het beleid van de onderwijsoverheid over het gebruik van ICT in mijn leergebieden / vakken 7. selectie en evaluatie van educatieve software geschikt voor mijn leergebieden / vakken 8. integreren van educatieve software in mijn leergebieden / vakken 9. kennis van de mogelijkheden die het internet te bieden heeft voor mijn leergebieden / vakken 10. gebruik van ICT als didactisch hulpmiddel bij mijn thema's / vakken 11. gebruik van e-learning ter ondersteuning van mijn lessen 7

8 ICT-vaardigheden organisatorisch 12. helpen uitwerken van een beleidsvisie over ICT-gebruik in mijn school 13. helpen bij de organisatie van geïntegreerd ICT-gebruik in mijn school Kan u eventueel aangeven voor welke specifieke ICT-activiteiten u een beroep moet doen op iemand anders? 8

9 Uw ICT-opleidingsnoden. 6. Hoe belangrijk zijn onderstaande ICT-nascholingen om ICT beter te integreren in uw vakken / leergebieden? Gebruik de gegeven cijfers om te antwoorden. 0 volkomen onbelangrijk 1 onbelangrijk 2 belangrijk 3 zeer belangrijk technisch ICT-nascholingen 1. een basisintroductie in het werken met de computer 2. nascholing over het didactisch gebruik van bureaupakketten 3. nascholing over het werken met multimedia 4. nascholing over het ontwikkelen en onderhouden van een website 5. nascholing over het oplossen van de meest voorkomende ICT-problemen pedagogisch-didactisch 6. nascholing over het beleid van de onderwijsoverheid over het gebruik van ICT in mijn leergebieden / vakken 7. nascholing over het selecteren en evalueren van educatieve software voor mijn leergebieden / vakken 8. nascholing over het integreren van educatieve software in mijn leergebieden / vakken 9. nascholing over de mogelijkheden die het internet te bieden heeft voor mijn leergebieden / vakken 10. nascholing over het gebruik van ICT als didactisch hulpmiddel bij mijn thema's / vakken 11. nascholing over het gebruik van e-learning ter ondersteuning van mijn lessen organisatorisch 12. nascholing over het uitwerken van een beleidsvisie over ICT-gebruik in mijn school 13. nascholing over het organiseren van geïntegreerd ICT-gebruik in mijn school 9

10 Wat verwacht u van ICT-nascholing? 7. Mensen leren op verschillende manieren. In welke mate vindt u onderstaande methodieken van opleiding en ondersteuning geschikt voor uw ICT-nascholing? Gebruik de gegeven cijfers om te antwoorden. 0 volkomen ongeschikt 1 eerder ongeschikt 2 eerder geschikt 3 zeer geschikt 1. zelfstudie m.b.v. vakliteratuur Methodieken 2. advies via telefoon, of elektronische discussiefora 3. coaching door collega's 4. nascholing op maat van de school, uitgewerkt door externen in overleg met het schoolteam 5. studiedag, lezing, congres of beurs 6. cursus of training door externen op een locatie buiten de eigen school 7. samenwerkingsprojecten met andere instellingen 8. cursus afstandsleren ondersteund door on-line technologie 9. open en flexibel leren dat volledig on-line gebeurt 10. bezoeken aan andere scholen waar ICT geïntegreerd wordt in de klaspraktijk 10

11 8. Met welke aspecten zou u rekening houden bij het kiezen van een ICT-nascholing? (Kruis uw antwoorden aan of vul zelf aan, maximaal 3 antwoorden!) a) Wat is er voor u belangrijk op inhoudelijk vlak? 1. de kwaliteit van het aanbod Inhoudelijke aspecten 2. de aanwezigheid van lesmateriaal en ondersteuning (bijv. syllabus, nazorg, ) 3. de expertise van de nascholer 4. aandacht voor nieuwe ontwikkelingen 5. de vakgerichtheid van het aanbod 6. de afstemming op mijn ervaring, vaardigheden, noden en interesses 7. de mate waarin de opleiding gericht is op het schoolteam 8. de mate van interactiviteit 9. de (onmiddellijke) bruikbaarheid voor mijn klaspraktijk, aansluiting bij leerplan 10. de afstemming op noden en behoeften van mijn school Andere: 11

12 b) Wat is er voor u belangrijk op organisatorisch vlak? Organisatorische aspecten 1. het tijdstip a) op weekdagen (niet vakantie) b) tijdens de lesuren c) aansluitend op de lesuren d) buiten de lesuren 2. de duur a) éénmalig tot beperkt aantal sessies ( lange sessies) b) gespreid in tijd ( korte sessies) 3. de locatie a) niet te ver b) gemakkelijk bereikbaar c) in de eigen school 4. organisatorische haalbaarheid voor de school 5. organisatorische haalbaarheid voor mijn gezinsleven 6. de prijs 7. de beschikbare infrastructuur Andere: 12

13 9. Welke opvolging of nazorg verwacht u van een ICT-nascholing? We bedoelen hiermee de initiatieven waardoor u de kans krijgt om na afloop van de eigenlijke cursus nog feedback te geven en te krijgen over datgene wat tijdens de cursus aan bod gekomen is. (Kruis uw antwoorden aan of vul zelf aan, maximaal 3 antwoorden!) Opvolging of nazorg 0. ik heb geen behoefte aan nazorg, ondersteunend materiaal is voldoende (bijv. referenties naar literatuur, handleiding, interne opvolging in de eigen school, ) 1. een contactpersoon om vragen te stellen (via verschillende communicatiekanalen: mail, telefoon, ) 2. een helpdesk 3. een discussieforum 4. een bijeenkomst nadien (ervaringen uitwisselen, vragen stellen, ) 5. de lesgever moet de toepassing van het geleerde opvolgen (evaluatie, bezoek school, ) 6. de lesgever houdt de cursisten op de hoogte van nieuwigheden (via mail) 7. de aanbieder stuurt een uitnodiging voor een opvolgend lessenpakket 8. een website ter ondersteuning Andere: 13

14 HOE ZIT HET MET UW COLLEGA'S IN VLAANDEREN? In opdracht van het departement Onderwijs van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap werd "een prospectie naar de behoeften en noden aan ICT-nascholing op schoolniveau" uitgevoerd. Het was de bedoeling om via deze prospectie de behoeften van scholen inzake ICT-nascholing in kaart brengen en dit voor de verschillende regio's in Vlaanderen. 64 basisscholen, 30 secundaire scholen en 4 centra voor volwassenenonderwijs uit de verschillende Vlaamse provincies namen deel aan het onderzoek. Deze scholen zijn representatief op gebied van leerlingen- en leerkrachtenaantal voor de Vlaamse scholen in het algemeen. We geven nog enkele resultaten mee van dit onderzoek. Gemiddeld aantal jaar dat ICT gebruikt wordt in de lessen / vakken. BaO SO 5 jaar 6 jaar Top-3 van de redenen voor een beperkt ICT-gebruik. BaO SO CVO 1 het technisch expertisetekort van de leerkrachten het technisch expertisetekort van de leerkrachten het technisch expertisetekort van de leerkrachten 2 de gebrekkige infrastructuur de leerkrachten zijn weinig gemotiveerd of willen er geen energie in stoppen 3 de leerkrachten zijn weinig de gebrekkige infrastructuur gemotiveerd of willen er geen energie in stoppen het gebrek aan goede of toepasbare software het pedagogisch-didactisch expertisetekort van de leerkrachten Top-3 van de meest stimulerende maatregel voor ICT-gebruik. BaO SO CVO 1 professionalisering (via nascholing) professionalisering (via nascholing) professionalisering (via nascholing) 2 (meer) personele ondersteuning de aankoop van (educatieve) SW en ondersteunend materiaal de verbetering van de infrastructuur 3 de aankoop van (educatieve) SW en ondersteunend materiaal (meer) personele ondersteuning de aankoop van (educatieve) SW en ondersteunend materiaal 14

15 Top-3 van de opleidingsnoden. BaO SO CVO 1 een basisintroductie in het werken met de computer 2 nascholing over de mogelijkheden die het internet te bieden heeft voor de klaspraktijk 3 nascholing over het didactisch gebruik van bureaupakketten een basisintroductie in het werken met de computer nascholing over het didactisch gebruik van bureaupakketten nascholing over het gebruik van ICT als didactisch hulpmiddel bij specifieke thema's / vakken een basisintroductie in het werken met de computer nascholing over het determineren en oplossen van de meest voorkomende ICT-problemen nascholing over de mogelijkheden die het internet te bieden heeft voor de klaspraktijk Met welke inhoudelijke aspecten wordt rekening gehouden bij het kiezen van ICTnascholingen? Top-3. BaO SO CVO 1 de (onmiddellijke) bruikbaarheid voor de klaspraktijk 2 de afstemming op de vaardigheden, noden en interesses van de leerkrachten 3 de afstemming op de noden en behoeften van de school de (onmiddellijke) bruikbaarheid voor de klaspraktijk de afstemming op de vaardigheden, noden en interesses van de leerkrachten de vakgerichtheid van het aanbod de (onmiddellijke) bruikbaarheid voor de klaspraktijk de aanwezigheid van lesmateriaal en voldoende ondersteuning de afstemming op de vaardigheden, noden en interesses van de leerkrachten Met welke organisatorische aspecten wordt rekening gehouden bij het kiezen van ICT-nascholingen? Top-3. BaO SO CVO 1 tijdens de lesuren dicht bij de school tijdens de lesuren 2 dicht bij de school tijdens de lesuren dicht bij de school 3 éénmalige tot beperkt aantal (lange) sessies éénmalige tot beperkt aantal (lange) sessies de prijs 15

16 Top-3 van de verwachtte opvolging of nazorg. BaO SO CVO 1 een bijeenkomst nadien een contactpersoon om vragen te stellen een contactpersoon om vragen te stellen 2 een contactpersoon om vragen te stellen 3 de lesgever moet de toepassing van het geleerde opvolgen een bijeenkomst nadien de aanbieder stuurt een uitnodiging voor een opvolgend lessenpakket een bijeenkomst nadien een helpdesk 16