SAMEN BESLISSINGEN NEMEN MET BEWONERS MET DEMENTIE Ruben Vanbosseghem, Valerie Desmet Elise Cornelis, Prof. dr. Patricia De Vriendt

Transcriptie

1 SAMEN BESLISSINGEN NEMEN MET BEWONERS MET DEMENTIE Ruben Vanbosseghem, Valerie Desmet Elise Cornelis, Prof. dr. Patricia De Vriendt Studiedag Bedankt voor uw klacht! Agentschap Zorg & Gezondheid Gent, 28 februari 2019

2 Doel van deze workshop Kennis van verschillende vormen van besluitvorming Inzicht krijgen in het beslissingsproces De verschillende stappen van SDM kunnen toepassen

3 VORMEN VAN BESLUITVORMING

4 Vormen van besluitvorming Autonome beslissingen Ondersteunde autonome beslissingen Gezamenlijke beslissingen Gedelegeerde beslissingen Overgenomen beslissingen Pseudo-autonome beslissingen Geen betrokkenheid bij beslissingen

5 Beslissingen over dagelijkse activiteiten Volledig zelfstandig Autonome beslissingen bewoner beslissing Smeybe, et al. 2012

6 Ondersteunde autonome beslissingen Beslissingen over dagelijkse activiteiten Voldoende informatie geven Nagaan of alles begrepen werd Aantal opties beperkt houden Visuele ondersteuning zorgverlener beslissing bewoner

7 Gezamenlijke besluitvorming Steeds in afhankelijkheid van anderen Ondersteuning bieden Gebrek vertrouwen in eigen beslissingen Besluiteloosheid Intensieve begeleiding > redeneren Informatie bieden Opties bieden Respons afwachten familie zorgverlener bewoner beslissing Smeybe, et al. 2012

8 Gedelegeerde beslissingen Actieve beslissing om anderen te laten beslissen Geen passieve aanvaarding Geen niet-betrokkenheid Vertrouwenspersoon Vergt ziekte-inzicht familie zorgverlener bewoner beslissing Smeybe, et al. 2012

9 Overgenomen beslissingen Geen keuze om de andere te laten beslissen De andere neemt over Houdt mogelijk rekening met voorkeuren Baseert zich op observaties familie zorgverlener beslissing bewoner

10 Pseudo-autonome beslissingen Eerder impliciete beslissingen Gebrek aan dialoog, informatie en afweging van opties Uitgaan van de waarden van de persoon met dementie Onjuiste vooronderstellingen Risico: Voorkeuren van anderen krijgen bovenhand zorgverlener bewoner beslissing Smeybe, et al. 2012

11 Geen betrokkenheid bij beslissingen Niet langer de vaardigheden om beslissingen te nemen? zorgverlener Geen mogelijkheid bieden tot beslissingen nemen Geen keuzemogelijkheden familie bewoner beslissing Smeybe, et al. 2012

12 SHARED DECISION MAKING

13 Wat is Shared Decision Making? Gedeelde verantwoordelijkheid Informatie geven (evidence gebaseerd) Opties Voor- en nadelen Wat belangrijk is voor de patiënt bevragen Waarden en voorkeuren Ondersteunen bij afwegen van opties Samen een beslissing nemen

14 Personen met dementie Wie is van mening dat personen met dementie niet meer kunnen gezamenlijk beslissen over activiteiten in het dagelijks leven?

15 Bij dementie? Diagnose van dementie onmogelijkheid om beslissingen te nemen

16 Personen met dementie Progressieve aandoening: cognitieve stoornissen met geheugenproblemen, communicatieve beperkingen, tragere verwerkingssnelheid, Verminderde mogelijkheden om te redeneren en beslissingen te kunnen nemen (Kim et al., 2002; Moye et al., 2004) Rol van mantelzorgers en familieleden Meerdere beslissingen tegelijkertijd en zijn vaak langdurige processen (Span et al., 2013)

17 Beslissingen van personen met dementie Dagelijkse activiteiten Zorg en ondersteuning Participatie in samenleving Vertegenwoordiger van beslissingen Adapted from Groen - van de Ven & Span, 2014

18 Oefening Bekijk het filmpje Bespreek per 2 welke zaken van belang zijn om tot gezamenlijke besluitvorming te komen Wat gaat goed en wat gaat niet goed in deze situatie? Welke stappen kan je hier benoemen?

19 Gezamenlijke besluitvorming ondheid-en-welzijn/innoveren-metouderen/onderzoeksprojecten/shared-decision-making-inzorgnetwerken--van-ouderen-met-dementie/

20 DOEL VAN DE STUDIE

21 Doel van de studie Maken zorgverleners (ZV) gebruik van gezamenlijke besluitvorming bij het nemen van beslissingen over dagelijkse activiteiten bij personen met dementie (PmD)? Medische beslissingen of beslissingen over levenseinde

22 METHODE

23 Methode Zorgverleners in thuiszorg Zorgverleners in thuiszorg Digitale vragenlijst Focusgroepen Zorgverleners in WZC Zorgverleners in WZC

24 Methode Zorgverleners in thuiszorg (n=223) Digitale vragenlijst (n=457) Zorgverleners in WZC (n=234)

25 Respondenten Setting % Woonzorgcentrum 51% Thuiszorg - Mutualiteit - Ziekenhuis: afd. geriatrie/geriatrisch dagzh - Thuiszorg - Dagverzorgingscentrum - Andere (bvb. geheugenkliniek) 49% 19% 13% 8% 6% 3%

26 Respondenten Discipline n Verpleegkundige 99 (21,6%) Sociaal werker 99 (21,6%) Ergotherapeut 71 (15,5%) Referentiepersoon dementie 58 (12,7%) Zorgkundige 50 (10,9%)

27 Denk terug aan uw laatste contact met een persoon met dementie

28 RESULTATEN

29 Praten over dagelijkse activiteiten? 89,7% 86,6% Sprak over dagelijkse activiteiten Ging na of de activiteit betekenisvol was

30 Waar ging het gesprek over? VEILIGHEID ZORGPLANNING 1 2 3

31 Positieve attitude t.o.v. de persoon met dementie De ZV aanvaardt de PmD zoals hij is (96,8%) De ZV geeft om de PmD (93,4%) De ZV kan omgaan met de emoties van de PmD (89,2%)

32 Vertrouwen volgens de zorgverlener De persoon met dementie heeft vertrouwen in de zorgverlener (88,3%) De zorgverlener had vertrouwen in de persoon met dementie (60,0%)!

33 Belemmerende factoren voor gezamenlijke besluitvorming M.b.t. de persoon Onvoldoende inzicht (52,8%) M.b.t. de omgeving Derde persoon betrokken (44,9%) Besluiteloos (26,9%) Derde persoon was belemmerend (10,0%) Onmogelijkheid om informatie te begrijpen (19,3%)

34 Wat gaat goed? Zorgen dat de PmD zich openlijk kan uiten (95,9%)? De vragen van de bewoner beantwoorden (89,5%) + - De PmD proberen begrijpen vooraleer een oplossing te bieden (79,0%)

35 Wat kan beter? Daily activities! + - Aandacht vestigen op dagelijkse activiteiten (33,4%) Ik somde de keuzemogelijkheden op (incl. niets doen) (45,3%) Mogelijkheid om op een beslissing terug te komen (39,0%) Ik gaf uitleg over de voor- en nadelen van de opties (49,1%)

36 DISCUSSIE

37 Discussie en conclusie PmD betrekken in beslissingen over dagelijkse activiteiten is belangrijk, ZV vinden dit ook Dagelijkse activiteiten worden frequent besproken met PmD ZV: goede attitude, MAAR vaak een gebrek aan vertrouwen in de PmD om een beslissing te maken Meer aandacht nodig voor: Belangrijke stappen in SDM: opties bespreken, met hun voor- en nadelen, mogelijkheid om op de beslissing terug te komen Belemmerende factoren om SDM te gebruiken

38 STAPPEN VAN SHARED DECISION MAKING

39 Stappen in shared decision making Intentiefase Kwestiefase Optiefase Voor- en nadelenfase Beslisfase Voorkeurenfase Uitvoeringsfase Evaluatiefase Elwyn (2015) Groen - Van de Ven (2015) Stiggelbout et al. (2015) Agency for Healthcare Research and Quality (2014) National Learning Consortium (2013) Coulter & Colins (2011)

40 Intentiefase Kwestiefase Optiefase Voor- en nadelenfase Voorkeurenfase Beslisfase Uitvoeringsfase Evaluatie -fase Nodig persoon uit om te participeren (bvb. om problemen te verkennen) Laat personen weten dat hij keuzemogelijkheden heeft dat zijn doelen en bezorgdheden een belangrijk deel uitmaken van de besluitvorming Er een beslissing moet genomen worden en dat zijn mening belangrijk is Zorg voor empathie en vertrouwen Continue opdracht! Benadruk dat de keuze zal gebaseerd zijn op wat belangrijk is voor de persoon

41 Intentiefase Kwestiefase Optiefase Voor- en nadelenfase Voorkeurenfase Beslisfase Uitvoeringsfase Evaluatie -fase Verken de problemen, zorgen en prioriteiten Bekom een eenduidige visie op het probleem en het doel Wat is er aan de hand? Vertel me over Ik begrijp dat je het meest geïnteresseerd bent in klopt dit? Welke bezorgdheden heb je?

42 Intentiefase Kwestiefase Optiefase Voor- en nadelenfase Voorkeurenfase Beslisfase Uitvoeringsfase Evaluatie -fase Deel informatie Nodig de persoon uit om te vertellen welke informatie hij heeft Is de informatie volledig en correct? Benoem de opties, leg ze uit en help de persoon om de opties verder te verkennen Geef de opties op een neutrale manier weer (implicit normativity = valkuil) Niets doen is ook een optie (= watchful waiting) Anticipeer op mogelijke niet gestelde vragen Wat weet de persoon over de opties?

43 Intentiefase Kwestiefase Optiefase Voor- en nadelenfase Voorkeurenfase Beslisfase Uitvoeringsfase Evaluatie -fase Geef informatie over de voordelen, nadelen en risico s Geef informatie over alle opties Bespreek ook de gevolgen van de optie om niets te doen Gebruik evidence based informatie Geef ook aan wat er niet gekend is over de opties Laat ons even de voor- en nadelen overlopen van de verschillende mogelijkheden Gebruik eventueel visuele hulpmiddelen (decision aid tools) bvb. Talking mats

44 Intentiefase Kwestiefase Optiefase Voor- en nadelenfase Voorkeurenfase Beslisfase Uitvoeringsfase Evaluatie -fase Ga de waarden en voorkeuren van de personen na Moedig de persoon aan om te spreken over wat belangrijk is voor hem/haar Ga opvattingen van de persoon na en stuur bij indien nodig Begeleid de persoon bij het evalueren van de opties gebaseerd op hun doelen en bekommernissen Heeft de persoon alles begrepen? Wat is voor de persoon belangrijk? Waar maakt hij zich zorgen over? Kan je de opties nog eens herhalen? Welke optie heeft uw voorkeur? Wat is belangrijk voor u bij deze optie? Over welke nadelen maak je je zorgen?

45 Intentiefase Kwestiefase Optiefase Voor- en nadelenfase Voorkeurenfase Beslisfase Uitvoeringsfase Evaluatie -fase Bespreek de wens van de persoon om de beslissing te maken en de manier waarop Wil de persoon zelf beslissen? Indien niet, weet de zorgverlener op welke manier de persoon denkt over de opties? Wie heeft welke rollen en verantwoordelijkheden? Is de persoon klaar om de beslissing te nemen? Geef de persoon nog tijd als hij dit nodig heeft (bvb. om dit te bespreken met familie) Vat alle informatie samen en maak de beslissing Bevestig de beslissing Registreer: beslissing, actieplan, rollen en verantwoordelijkheden Bespreek op welke manier de beslissing zal opgevolgd worden

46 Intentiefase Kwestiefase Optiefase Voor- en nadelenfase Voorkeurenfase Beslisfase Uitvoeringsfase Evaluatie -fase Begeleid de persoon tijdens de uitvoering van de beslissing Leg de volgende stappen uit Heeft de persoon de volgende stappen begrepen? Welke uitdagingen zijn er bij het uitvoeren van de beslissing?

47 Intentiefase Kwestiefase Optiefase Voor- en nadelenfase Voorkeurenfase Beslisfase Uitvoeringsfase Evaluatie -fase Evalueer de beslissing Is de beslissing uitgevoerd? Wat werkte? Wat niet? Moet er een andere beslissing genomen worden? Herinner de persoon er aan dat beslissingen kunnen herbekeken of veranderd worden

48 TOEPASSINGEN

49 Oefening Mevrouw A is nieuw in het WZC. Jij gaat langs om met haar te praten over betekenisvolle activiteiten. Het is belangrijk dat mevrouw nog actief kan zijn en niet de hele tijd op haar kamer hoeft te blijven. Je vraagt haar om samen te praten over haar activiteiten vroeger en nu. En om haar te laten beslissen wat ze nog wil doen nu ze hier woont. Je hebt een afspraak bij haar op de kamer. Je begroet mevrouw en stelt jezelf voor en zegt ook waarom je komt; samen bespreken wat voor haar belangrijk is op vlak van activiteiten. Jij luistert naar haar verhaal over activiteiten vroeger en nu. Ze vertelt dat ze veel gekookt heeft, graag leest, graag alleen is Jij overloopt de activiteiten die aangeboden worden in het WZC. Je vindt zelf dat de kookgroep echt iets is voor mevrouw. Je spreekt af met haar dat je ze zal komen ophalen volgende week dinsdag voor de kookgroep.

50 Bespreek Intentiefase Kwestiefase Optiefase Voor- en nadelenfase Voorkeurenfase is niet ok. Je luistert niet naar mevrouw en bespreekt geen voor en nadelen van elke optie Beslisfase Actiefase is niet ok

51 Oefening Ga per 3 zitten 1 observator (gebruik stappenplan) 1 zorgverlener 1 persoon met dementie Kies een situatie en voer het gesprek Nabespreking

52 Situatie 1 Bewoner X heeft nieuwe kledij nodig. Als hulpverlener denk je dat het mogelijk is om naar de markt te gaan en de bewoner daar een nieuw kleed te laten kiezen. Hoe pak je dat aan? Welke besluitvorming is er? Hoe verloopt dit?

53 Situatie 2 Bewoner Y is volgende week jarig. Als team denken jullie dat het fijn zou zijn om een feestmenu te voorzien die de bewoner zelf kan samen stellen. Hoe pak jij dat aan? Welke besluitvorming is er? Hoe verloopt dit?

54 Situatie 3 Als hulpverlener zie je op de planning dat bewoner Z morgen voormiddag een relaxatiebad kan krijgen, begeleid door jou. Hoe pak je dat aan? Welke besluitvorming is er? Hoe verloopt dit?

55 Nabespreking Toepassen van stappenplan Communicatievalkuilen? Aandachtspunten?

56 VERDER OEFENEN? PROBEER DEZE IN TEAM

57 Stellingen 1. Ondanks de hulp die nodig is, kan de bewoner kiezen wanneer hij naar het toilet gaat. Ook tijdens een activiteit 2. Overdag kan de bewoner drinken wanneer en wat hij wil. 3. De bewoner kiest op ieder moment van de dag wat hij doet en hoe hij dit doet. 4. De persoon met dementie mag met de handen eten. 5. Als hulpverlener houd ik toezicht in de leefgroep zodat er geen foute zaken gebeuren.

58 Stelling 1 De bewoner zit op zijn gemak wanneer hij naar het toilet gaat. Ondanks de hulp die ik nodig heb, kan ik kiezen wanneer ik naar het toilet ga. Ook tijdens een activiteit.

59 Stelling 2 Overdag drinkt hij wanneer en wat hij wil.

60 Stelling 3 De gebruiker kiest op ieder moment van de dag wat hij doet en hoe hij dit doet.

61 Stelling 4 De persoon met dementie mag met de handen eten.

62 Stelling 5 Als hulpverlener houd ik toezicht in de leegroep zodat er geen foute zaken gebeuren.

63 Extra oefenmateriaal

64 Vragen, discussie en besluit

65 Wat neem je mee? Sterktes en uitdagingen Wat doe je hier morgen mee?

66 Meer weten? Vormingsreeks van de BAM volgen? arteveldehogeschool.be/ahsgezondheidszorg/ergotherapie/kronkels ODC Zorginnovatie arteveldehogeschool.be/zorginnovatie

67 NO DECISIONS ABOUT ME WITHOUT ME