5,2. Werkstuk door een scholier 2159 woorden 24 juni keer beoordeeld. Geschiedenis DE INDUSTRIELE REVOLUTIE

Transcriptie

1 Werkstuk door een scholier 2159 woorden 24 juni ,2 139 keer beoordeeld Vak Geschiedenis DE INDUSTRIELE REVOLUTIE Inhoudsopgave: Waar komt het vandaan? 1. Technologische vernieuwing in Engeland 2. De vorming van het industrieproletariaat 3. Verbreding van het begrip 4. Oorzaken en periodisering 5. Sociale Aspecten 6. Uitvindingen James Watt Thomas Alva Edison De gebroeders Wright Waar komt het vandaan? Werd voor het eerst gebruikt werd in Frankrijk, maar vooral bekendheid kreeg door F. Engels, die in zijn boek Die Lage der arbeitenden Klasse in England (1845) de slechte arbeidsomstandigheden in de textielindustrie in Manchester beschreef. De Industriële Revolutie werd uiteindelijk uitsluitend gebruikt in Engeland. In de klassieke wetenschappelijke beschrijvingen als die van A. Toynbee, Lectures on the industrial revolution (1883), en P. Mantoux, La révolution industrièlle au XVIIIe siècle (1906), werd er de snelle transformatie van Engeland van agrarische tot industriële samenleving, een proces dat begon rond 1760 en omstreeks 1830 voltooid was. Verreweg het belangrijkste werd de rol van de techniek. 1. Technologische vernieuwing in Engeland Deze trad het eerst op in de textielindustrie. In 1733 werd door de wever Kay de schietspoel uitgevonden, die het werktempo van de wevers verdrievoudigde. Tot dan waren er drie à vier spinsters nodig om één wever van werk te voorzien, nu werd die ongelijkheid nog groter. De oplossing kwam in 1764 met de Spinning Jenny, een spinmachine met verscheidene klossen van Hargreaves, en de waterframe van Arkwright (1769). Deze spinmachine had zodanige afmetingen, dat hij niet meer thuis geïnstalleerd kon worden en hij had bovendien aandrijving door waterkracht nodig. Daardoor won het fabriekssysteem terrein ten koste van het domestic system (thuisarbeid). In 1787 vond Cartwright een weefmachine uit, die, Pagina 1 van 5

2 mede door tegenwerking van de thuiswevers, pas na de eeuwwisseling goed ingang vond. Vooral in de katoenindustrie vonden er invoeringen van nieuwe dingen plaats. De vraag naar katoen, machinaal veel gemakkelijker te verwerken dan wol, was groot en deze bedrijfstak won snel terrein. Belangrijke vernieuwing was er ook in de ijzerindustrie. Omstreeks 1883 vond Cort het puddle-process uit, waardoor kwaliteit goed smeedijzer vervaardigd kon worden. De belangrijkste uitvinding was wel die van de stoommachine door Watt (1776). (Wel waren door Newcomen en Savery al voorgangers ontwikkeld, maar deze waren slechts bruikbaar in mijnen.) De stoommachine, die door middel van riemen en stangen een groot aantal machines tegelijk aandreef, betekende de uiteindelijke doorbraak van het fabriekssysteem. Kolen, ijzer en de stoommachine vonden een gelukkige combinatie in de spoorweg. Na de constructie van een bruikbare locomotief door Stephenson (1825) werden op grote schaal spoorwegen aangelegd, waardoor mensen en goederen op snelle en goede wijze vervoerd konden worden. 2. De vorming van het industrieproletariaat In de oudere literatuur werd de Industriële Revolutie meestal in nauwe samenhang gezien met de agrarische, waarbij de grootgrondbezitters gronden aan het algemeen gebruik onttrokken en vervolgens omheinden, om op de aldus ontstane, aaneengesloten stukken land de rationalisatie van de landbouw mogelijk te maken. Volgens Marx leidde dit ertoe dat de yeomenry, de boerenstand, naar de stad trok en daar het industrieproletariaat ging vormen. Deze visie is aanvankelijk door historici overgenomen, maar thans meent men dat de meeste boeren compensatie kregen en op het platteland bleven. 3. Verbreding van het begrip Na de Tweede Wereldoorlog kreeg men aandacht voor de ontwikkelingslanden en dus voor de problematiek van voorsprong en achterstand. Daarmee onderging het begrip industriële revolutie een universalisering. Engeland was het eerste, maar niet het enige land geweest waar een industriële revolutie plaatsvond. Daarna waren België, Frankrijk, de Verenigde Staten, Duitsland (na 1850), Zweden en Japan (1870), Nederland (1890), enz. gevolgd. Er is zelfs even gedacht dat zich ook in de Derde Wereld een industriële revolutie zou kunnen ontwikkelen en dat de Engelse ervaring een ontwikkelingsmodel voor de Derde Wereld zou kunnen opleveren. Bij vergelijking ziet men echter, dat het pre-industriële Engeland een van de rijkste landen van de wereld was, dat de bevolking er ten gevolge van de hoge sterfte slechts langzaam groeide en dat het land niet gehinderd werd door concurrentie. De huidige ontwikkelingslanden moeten echter allereerst een achterstand compenseren. De ervaringen in de Derde Wereld maakten duidelijk dat er wel wat meer nodig is voor een industriële revolutie dan een aantal uitvindingen. Import van machines bleek in de Derde Wereld vaak niet het verwachte effect te hebben en dit beklemtoonde het belang van factoren als infrastructuur, kapitaalverschaffing, scholing, stimulatie door de overheid, enz. Veel onderzoek is er thans op gericht deze factoren te profileren. Naarmate het aantal genoemde factoren toenam, werd ook het beeld van het proces dat industriële revolutie heet, complexer. Soms wordt een industriële revolutie nog wel afgeschilderd als een technologisch fenomeen. Gebruikelijker zijn echter omschrijvingen die variëren van louter versnelling van de economische groei tot breed maatschappelijk veranderingsproces. Dit laatste houdt niet alleen economische, maar ook sociale, culturele en politieke verandering in, zodat vrijwel alles wat veranderd is Pagina 2 van 5

3 onder het hoofdstuk industriële revolutie gerangschikt wordt. Oorzaken en gevolgen zijn in een dergelijke visie niet meer te onderscheiden. Naarmate het begrip meer omvat kan er minder sprake zijn van plotselinge veranderingen, omdat veel zaken tot diep in het verleden reikende wortels hebben (zo was in het 16e eeuwse Engeland al grootindustrie aanwezig met steenkool als energiebron). 4. Oorzaken en periodisering Inmiddels zijn al meer dan veertig oorzaken aangegeven voor de industriële revolutie in Engeland. Ze zijn wel ingedeeld in de zes groepen: a. kapitaalaccumulatie; b. innovaties; c. gunstige omstandigheden (voldoende aanwezigheid van grondstoffen, arbeid, inventief en organisatorisch vermogen); d. vrijhandel, zodat Engeland de massaproductie zonder problemen kwijt kon; e. uitbreiding van de markt; f. diversen, zoals goede oogsten en een gunstige afloop van de oorlog met Frankrijk. Over het algemeen dateert men het begin van de eerste Industriële Revolutie rond 1740, toen de bevolking snel begon te groeien en de vraag naar goederen dus sterk toenam, of ook wel rond 1780, toen de mechanisatie in diverse sectoren goed doorzette en de canal-boom, die aan de aanleg van de spoorwegen voorafging, een hoogtepunt beleefde. Het eindpunt wordt meestal geplaatst rond 1850, toen de Engelse economische suprematie onaantastbaar gevestigd was (elders moest het toen eigenlijk allemaal nog beginnen). Dit kwam sterk tot uiting op de in 1851 te Londen gehouden wereldtentoonstelling, die een verpletterende demonstratie van de Engelse voorsprong was. Eigenlijk wordt ook wel gesproken van een tweede Industriële Revolutie, gekenmerkt door de opkomst van elektriciteit, de auto en de aardolie-industrie, en een derde Industriële Revolutie, die wordt gekoppeld aan de groei van informatica (de leer van de mechanische verzameling en verwerking van informatie) en tevens aan de uitbouw van de elektronische en de chemische nijverheid. Een dergelijke benadering stoelt echter op de inmiddels toch wel enigszins verouderde visie dat een industriële revolutie vrijwel uitsluitend een technisch verschijnsel is. In sociaal opzicht heeft de Industriële Revolutie het fabrieksproletariaat geschapen. Vooral in de beginperiode waren er uiterst slechte arbeidsomstandigheden: bedompte en gevaarlijke fabrieken; lange werktijden, ook voor vrouwen en kinderen; slechte behuizing in snel groeiende steden. De fabrieken moesten continu draaien en brachten dus de dictatuur van de klok. De mensen konden niet meer hun eigen werktempo bepalen. Vrouwen en kinderen waren goedkope en dus gewilde arbeidskrachten. Het kwam vaak voor dat zij het gezinsinkomen moesten verdienen. Daarmee werd de autoriteit van de man als gezinshoofd, die vaak langer aan het ambachtelijk patroon vasthield, aangetast, met alle frustraties en spanningen van dien. Afkeer van het industriële systeem kwam aanvankelijk tot uiting in ongeorganiseerde acties ( machinebestorming ). Daarna poogde men verbetering te verkrijgen via het streven naar algemeen kiesrecht en door middel van de oprichting van vakverenigingen. De Industriële Revolutie heeft voor vrijwel alle sociale groepen materiële verbetering gebracht. Massafabricage van goederen maakte dat veel zaken, waaronder primaire levensbehoeften zoals kleding, zeer goedkoop werden. Daarnaast zorgde de rationalisatie in de landbouw er voor dat Engeland definitief ontsnapte aan de bevolkingstheorie dat bevolkingsgroei in een volgend stadium altijd door hongersnood en epidemieën werd teruggehouden. Overigens is de discussie over de vraag of de levensstandaard van de arbeiders in Engeland in het kader van de Industriële Revolutie is gestegen, al meer dan een eeuw gaande. De koele rekenaars, die een objectieve verbetering hebben gemeten, en degenen die stellen dat slechts telt dat de arbeiders zelf vonden dat zij er slecht aan toe waren, zijn het nog steeds fundamenteel Pagina 3 van 5

4 met elkaar oneens. 5. Sociale Aspecten In sociaal opzicht heeft de Industriële Revolutie het fabrieksproletariaat geschapen. Vooral in de beginperiode waren er uiterst slechte arbeidsomstandigheden: bedompte en gevaarlijke fabrieken; lange werktijden, ook voor vrouwen en kinderen; slechte behuizing in snel groeiende steden. De fabrieken moesten continu draaien en brachten dus de dictatuur van de klok. De mensen konden niet meer hun eigen werktempo bepalen. Vrouwen en kinderen waren goedkope en dus gewilde arbeidskrachten. Het kwam vaak voor dat zij het gezinsinkomen moesten verdienen. Daarmee werd de autoriteit van de man als gezinshoofd, die vaak langer aan de ambachtelijk patroon vasthield, aangetast, met alle frustraties en spanningen van dien. Afkeer van het industriële systeem kwam aanvankelijk tot uiting in ongeorganiseerde acties machinebestorming. Daarna poogde men verbetering te verkrijgen via het streven naar algemeen kiesrecht en door middel van de oprichting van vakverenigingen. De Industriële Revolutie heeft voor vrijwel alle sociale groepen materiële verbetering gebracht. Massafabricage van goederen maakte dat veel zaken, waaronder primaire levensbehoeften zoals kleding, zeer goedkoop werden. Daarnaast zorgde de rationalisatie in de landbouw er voor dat Engeland definitief ontsnapte aan het Malthusiaanse dilemma dat bevolkingsgroei in een volgend stadium altijd door hongersnood en epidemieën werd gereduceerd. Overigens is de discussie over de vraag of de levensstandaard van de arbeiders in Engeland in het kader van de Industriële Revolutie is gestegen, al meer dan een eeuw gaande. De koele rekenaars, die een objectieve verbetering hebben gemeten, en degenen die stellen dat slechts telt dat de arbeiders zelf vonden dat zij er slecht aan toe waren, zijn het nog steeds fundamenteel met elkaar oneens. 6. Uitvindingen James Watt De Engelsman James Watt ( ) wordt beschouwd als de uitvinder van de stoommachine. Op basis van de ideeën van voorgangers ontwikkelde Watt de eerste beheersbare stoommachine, waarbij hij de stoomdruk omzette in kracht, die door de mens kon worden gebruikt voor de aandrijving van machines. Hiervoor ontwikkelde hij een methode om, met gebruikmaking van stoom, wielen in beweging te zetten. Samen met de fabrikant Matthew Boulton richtte James Watt in 1775 een fabriek op voor de productie van stoommachines. In de jaren die volgden verbeterde hij de werking van de stoommachine voortdurend. In de jaren construeerde hij een dubbelwerkende machine, waarbij de stoomdruk afwisselend aan één van de beide zijden van de ketel werd afgevoerd. Watt drukte het vermogen van zijn machines uit in paardenkracht; deze term werd tot circa 1980 gebruikt en vervangen door kilowatt (kw). De machines van de firma Boulton werden vanaf 1787 gebruikt in de textielindustrie en legden hiermee de kiem voor de industriële revolutie. Later werden ook andere toepassingen voor de stoommachine bedacht, Pagina 4 van 5

5 zoals voor het vervoer van mensen en vracht: de trein. De mens was niet langer afhankelijk meer van hand-, paarden- en windkracht, waardoor onze moderne samenleving kon ontstaan. Om deze grote uitvinder te eren werd later de eenheid van elektriciteit (Watt) naar hem vernoemd, maar stroom heeft Watt zelf nooit gekend. Stoom zou tot het einde van de negentiende eeuw de belangrijkste bron voor aandrijving blijven. Thomas Alva Edison De Amerikaanse uitvinder Thomas Alva Edison ( ) werd in zijn tijd ook wel eens "De tovenaar van Menlo Park" genoemd. Thomas Alva Edison begon reeds op negenjarige leeftijd met natuurkundige proeven. Hij wordt door sommigen beschouwd als de grootste uitvinder van zijn tijd. Zijn belangrijkste bijdrage was de constructie van de eerste elektrische gloeilamp. Voordat elektriciteit ontdekt werd, gebruikte men andere energiebronnen voor verlichting. Men moest iets verbranden om licht te krijgen. Hiervoor gebruikte men een gas, petroleumlamp of kaars. Deze geven licht omdat er iets verbrandt. Dat is niet het geval bij een elektrische gloeilamp; daarin wordt een draad zodanig verhit, dat hij gaat gloeien zonder onmiddellijk te verbranden. De gloeidraad van een gloeilamp moet zich in een luchtledige ruimte bevinden. Doordat er geen zuurstof is kan hij niet verbranden. Op 21 oktober 1879 brandde de eerste gloeilamp met een bamboe, koolstofvezel. Sinds die dag zijn gloeilampen steeds verbeterd, onder meer door de Nederlandse technici van de Philips fabrieken in Eindhoven. Edison heeft tijdens zijn leven meer dan duizend uitvindingen gedaan. De belangrijkste zijn, naast de gloeilamp, de grammofoon, de film, de microfoon, het meerlijnige telegraaftoestel en de telefoonzender. De gebroeders Wright De Amerikaanse broers Orville ( ) en Wilbur ( ) maakten de eerste motorisch voortbewogen vlucht op 17 december Zij wisten het vliegtuig twaalf seconden in de lucht te houden, waarbij een afstand van 37 meter werd afgelegd. Slechts weinigen waren getuige van deze historische vlucht. De Wrights weerden pottenkijkers en zeker fotografen. De roem kwam daardoor pas veel later. De broers verdienden hun brood met een fietsenmakerij in Dayton in de staat Ohio. Ze werden vooral geïnspireerd door de geschriften van Otto Lilienthal uit Berlijn. Lilienthal kwam in 1896 om het leven tijdens een experiment met een zweeftoestel. Aan deze vlucht waren jaren van voorbereidingen vooraf gegaan. De broers fabriceerden en gebruikten de eerste windtunnel in 1901 voor hun experimenten. De Wrights verwierpen het idee van klapwiekende vleugels en kozen voor een systeem van scheluwtrekken of kromtrekken van de achterzijden van de vleugels. Veel onderdelen moesten de broers zelf ontwikkelen, zoals de 12 pk motor. Pagina 5 van 5