Onderwijs in blauw. Aan de vanzelfsprekendheden voorbij. VO-congres 28 maart 2019 Dolf van den Berg

Transcriptie

1 Onderwijs in blauw Aan de vanzelfsprekendheden voorbij VO-congres 28 maart 2019 Dolf van den Berg

2 Wassily Kandinsky,

3 Blauw schilderij (1924) van Wassily Kandinsky

4 Waarom waarderen miljoenen mensen een blauw paard op een schilderij, terwijl leerlingen met deficiënties moeilijk geaccepteerd worden? Het blauwe paard (1911) van Franz Marc

5 De gele koe (1911) van Franz Marc

6 Omslag van de Almanak Der blaue Reiter (1912)

7 Oosters (1909) van Wassily Kandinsky

8 Hoe onderwijs de menselijke evolutie heeft versneld.

9 De toekomst van ons onderwijs bespreken op het niveau van de verscheidenheid: verschillen zijn geen problemen, doch uitdagingen.

10 Grote genetische verschillen. Veel is genetisch bepaald. De ouders, familieleden en vriendjes voegen er 10 tot 20 procent aan toe. Voor het onderwijs blijft er dan nog rond de 20 procent over. Iedereen komt als iemand op de wereld en we zijn de rest van ons leven bezig om te ontdekken wie die iemand is.

11 Klassikaal onderwijs sinds Het klassikaal onderwijs werd in de Onderwijswet van 1806 vastgelegd. Al ruim twee eeuwen geleden. Voor iedereen gelijkheid: dezelfde leerstof met dezelfde benadering en gelijkheid in toetsing. Voor iedereen gelijktijdigheid: tijdstippen en duur van lesgeven: dezelfde groep 8 lesuren van 50 minuten van lokaal naar lokaal, van dag naar dag, van week naar week en van jaar naar jaar.

12 De normaalverdeling: het beeld van de traditionele jaarklas met zijn gelijkheids- en gelijktijdigheidsbeginsel.

13 De zwanenzang van de traditionele leerstofjaarklas. Gravure van Reinier van Persijn

14 Belevingen rond de leerstofjaarklas. Ik zie ruimten met hun eigen Elk kind heeft recht op een ontwikkelingsgerichte werkplek. sombere grammatica. Ik zie hun angst voor het afwijkende. Ik zie dolende zielen met hun soms bovenmenselijke belasting. Ik heb medelijden met ze en wil hen graag helpen. Wat achter de schermen gebeurt is dikwijls niet duidelijk. Maar

15 De schildergrammatica van Kandinsky (1912). Ze erkennen alleen wat kan worden gewogen en gemeten. Men is door vreemde wijsheid verblind. Zulke proporties kunnen niet worden uitgerekend, noch kunnen zulke weegschalen ooit kant-en-klaar gevonden worden. De kunstenaar brengt als schepper tot uitdrukking wat hemzelf eigen is: zijn persoonlijkheid. Hij brengt zijn eigenheid naar buiten. Het gaat hem om de dans van de toekomst: ik ben in plaats van ik was.

16 Onze gewenste onderwijsgrammatica. Om te werken aan de toekomst creëert de leraar een andere kleur: een andere inhoud: hij of zij is medeschepper en stelt zichzelf ter beschikking. Het onderwijs is wat de leraren ervan maken. Zijn of haar persoonlijkheid is beschikbaar. Hij brengt naar buiten wat het onderwijs in algemene zijn eigen is: de essentie van het onderwijs respecteren: het begeleiden van het ontwikkelingsproces van elke leerling.

17 Plaats van ontwikkelingsgericht onderwijs. Individueel Gepersonaliseerd Ontwikkelingsgericht in blijvende dialoog Klassikaal

18 Leerstofjaarklassen versus een ontwikkelingsgerichte benadering. 15% 70% 15% Groepsroutes en individuele leerroutes School met jaarlagen en uitersten binnen die jaarlagen: een vooral horizontale benadering. School zonder klassen en zonder jaarlagen: een vooral verticale benadering.

19 Een voor elke leerling ontwikkelingsgerichte benadering. Niet meer praten over sterkere of zwakkere leerling; liever over hogere of lagere treden in ontwikkeling: een leerling wordt dan met zichzelf vergeleken, niet met een ander (niet met het gemiddelde). Termen als achterstand, vooruit zijn, zwakbegaafd of hoogbegaafd gebruiken we niet meer. Niet meer praten over interne differentiatie of andere vormen van differentiatie. Niet meer praten over basisstof, verrijkingsstof of herhalingsstof.

20 Waarover praten we dan wel? Over ontwikkelingsgericht, mede afhankelijk van de kennis, behoeften, motivatie, tempo, ontwikkelingspatronen van elke leerling. Naar een individuele leerlijn: in groepjes of individuele leerroutes. Leidend is de zone van de naaste ontwikkeling mede op basis van specifieke leerdoelen.

21 Belevingen van een ontwikkelingsgerichte leergroep. Een leraar is voor elk kind of leerling beschikbaar. De groep is geen grauwe massa. De leraar bouwt geen muren of hekken rond het kind. Er is geen hoofdstroom of norm-leerling. Ik zie bij de leraar een nieuwsgierige, wachtende, dat wil zeggen aandachtige houding. Een kind wordt geen mens, want dat is hij of zij al. De handen van de leraar reiken naar de ander.

22 Belevingen van een ontwikkelingsgerichte leergroep. De leraar is er! Hij is beschikbaar! Dit is onderwijs in blauw! Dit is evolutie! Dit is omgaan met verscheidenheid!

23 Kansrijk en eerlijk onderwijs. Elke leerling is onvervangbaar. Hij of zij vertegenwoordigt een waarde op zich. Leerlingen zijn niet gelijk, zij leren niet gelijk en zij leven niet gelijk. Uitsluiting vanwege diversiteit is tegen de mensenrechten, inhumaan en discriminerend.

24 Centrale boodschap. De traditionele leerstofjaarklas Ontwikkelingsgericht onderwijs in blijvende dialoog Gelijkheid en gelijktijdigheid Verscheidenheid in dialoog + + Kansrijk en eerlijk onderwijs Horizontaliteit Verticaliteit

25 Nawoord. Het onderwijs is wat de leraren ervan maken. De leerstofjaarklas is eigenlijk pure fictie. Maar het geeft aan iedereen een identiteit. Het is een verhaal. Hieraan is men zo verknocht dat aan de werkelijkheid ervan niet getwijfeld wordt. Het hele collectieve onderwijsbolwerk is opgebouwd rond dit verhaal. Twijfelen aan dit verhaal betekent een mogelijke verandering van je eigen identiteit.

26 Wij willen niet meer gevangen zitten en kijken elke dag uit naar een écht onderwijsfeest. Kinderen op een balkon (1929) van Albert Burkart

27 Hoe in de praktijk? Naar een nieuwe school! Marjo van IJzendoorn, rector van het Rodenborch-College en het Jeroen Bosch College.

28 Een belangrijk strategisch uitgangspunt. Het ontwerpen van een toekomstperspectief. Wie ben ik?

29 Drie leidende vragen. In hoeverre bereidt ons huidige onderwijs de leerlingen voor op de (onderwijs-)wereld na de school? Hoe zou volgens jou de school er in 2020 uit moeten zien? Welke bijdrage zou jij zelf willen leveren?

30 Vijf onderwijs-pedagogische uitgangspunten. 1. Elke leerling is verschillend. 2. We gaan uit van wat de leerling nodig heeft. 3. Leerlingen ontwikkelen eigenaarschap en leren verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen ontwikkeling. 4. Leerlingen kunnen werken op hun niveau en in hun tempo. 5. We bieden leerlingen keuzemogelijkheden en maatwerk.

31 Missie nieuwe Eigenaarschap leerlingen school WIJ Eigenaarschap docenten

32 De pedagogische kernwaarde WIJ en afleidingen daarvan.

33 Zicht op onze nieuwe school. Iedere leerling telt: Persoonsgericht onderwijs Wij / Samen: Dialogaal onderwijs Modulair onderwijs op tempo en niveau door de jaarlagen heen. Individuele leerroutes. Vakoverstijgende thema s. Basisgroepen. Junior-college. 1-2 jarige brugklas. Docent als expert: kennisdrager, mentor en coach.

34 Doorlopende leerlijn Doubleren verdwijnt Ordening van de leerstof Modulair Onderwijs Doelen en verwachtingen stellen Onderwijs op niveau Eigen tempo

35 Modulair onderwijs voor de talen en wiskunde als een principe voor leerstofordening (longitudinale programmering) Treden 2 e leerjaar Treden 1 e leerjaar Gezamenlijke instructie Leergroepen Gezamenlijke instructie Basisgroepen tweede leerjaar (2a en 2b) Basisgroep eerste leerjaar (1a) Parallelle basisgroep eerste leerjaar (1b)

36 Vragen? Dank voor uw aandacht!