Eindrapportage Vervolgonderzoek Primair onderwijs Oost Groningen
|
|
- Tine van den Berg
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Eindrapportage Vervolgonderzoek Primair onderwijs Oost Groningen Beter onderwijs, minder scholen en samen bestuurd 17 april 2014 Eindrapportage onderzoek Primair Onderwijs Regio Oost Groningen
2 datum 17 april 2014 werk Onderwijs Oost Groningen onderwerp Eindrapportage behandeld door D. Breunis en M. Tankink Kattenhage JE GRONINGEN Van Nelleweg BC ROTTERDAM Bloemfonteinstraat 62 lokaal EH EINDHOVEN KAW Postbus BM GRONINGEN +31 (0) info@kaw.nl
3 Inhoudsopgave Inleiding 5 Woon en Leefbaarheidsplan Regio Oost Groningen 5 Programma primair onderwijs 5 Vervolgonderzoek primair onderwijs voorjaar Spoor 1 Passende bestuursvorm Opgaven en randvoorwaarden Externe adviseurs Twee Werksessies Resultaat 7 2. Spoor 2 Scholen en locaties Inventarisatie beleidsvoornemens schoolbesturen Demografische ontwikkelingen Reactie gemeenten op clusteringen en scenario s Twee exercities Kaartmateriaal Rekenmodel Rekenwerk 3 scenario s Voorstel Fase Spoor 1 Nieuw bestuursmodel Spoor 2 Regionaal niveau Spoor 2 gemeentelijk niveau Bijlagen 18 KAW Eindrapportage onderzoek Primair Onderwijs Regio Oost Groningen 3
4 4 Eindrapportage onderzoek Primair Onderwijs Regio Oost Groningen KAW
5 Inleiding Woon en Leefbaarheidsplan Regio Oost Groningen Regio Oost Groningen is een krimpend gebied. Belangrijke demografische veranderingen zijn gaande: een dalend aantal inwoners en daarbinnen vergrijzing en ontgroening. Deze verandering heeft invloed op tal van aspecten: woningbouw, zorg, voorzieningen en uiteraard ook op het onderwijs. Provincie Groningen en de betrokken gemeenten Bellingwedde, Menterwolde, Oldambt, Pekela, Stadskanaal, Veendam en Vlagtwedde hebben in 2012 samen een Woon en Leefbaarheidsplan opgesteld. KAW is als Kwartiermaker betrokken bij dit plan. Er zijn drie programma s geselecteerd en uitgewerkt: prestatieafspraken m.b.t. wonen en zorg, verduurzamen particuliere woningen en primair onderwijs. Programma primair onderwijs In 2013 hebben vier grote schoolbesturen het initiatief genomen om een intensieve samenwerking te onderzoeken: Scholengroep OPRON, Stichting Openbaar Onderwijs Oost Groningen, VCO Midden- en Oost Groningen en VPCO Zuidoost Groningen. Zij hebben, samen met KAW, een verkenning uitgevoerd naar vraag en aanbod in de zeven gemeenten. De daling van het aantal leerlingen over de afgelopen jaren is in beeld gebracht, samen met de geprognosticeerde leerlingendaling in de komende jaren. Daar tegenover staat het aanbod aan scholen. De schoollocaties zijn in beeld gebracht, de spreiding en bereikbaarheid ervan, en per school is geanalyseerd wat de toekomstverwachtingen zijn en welke scholen in de gevarenzone komen vanwege (te) weinig leerlingen. Daarnaast is onderzocht welke bestuursvorm geschikt kan zijn om toekomstige samenwerking tussen schoolbesturen vorm te geven. Het resultaat is in november 2013 vastgelegd in het Verkenningsonderzoek primair onderwijs Regio Oost Groningen. In januari 2014 heeft het Openbaar Basisonderwijs Gemeente Vlagtwedde zich aangesloten bij de eerder genoemde vier partijen en hebben partijen een intentieovereenkomst getekend. De twee overige schoolbesturen, Fidarda en VGPONN, zijn nadrukkelijk uitgenodigd voor deze samenwerking, maar hebben daar geen gebruik van gemaakt. Vervolgonderzoek primair onderwijs voorjaar 2014 Op basis van het Verkenningsonderzoek en de intentieovereenkomst is eind 2013 de opmaat gemaakt voor een Vervolgonderzoek. De opgave daarin was: - Komen tot structureel overleg om als groep te opereren; - Uitwerken van een bestuurlijk-juridische vorm voor de gewenste samenwerking; - Vervolgonderzoek te starten naar concrete schoollocaties uit het Verkenningsrapport; Voor het vervolgtraject zijn twee sporen gevolgd: Spoor 1 Passende bestuursvorm en Spoor 2 Gewenst maatwerk per school, per locatie. Deze eindrapportage geeft het resultaat weer van beide sporen. Hoofdstuk 1betreft Spoor 1, de passende bestuursvorm. In hoofdstuk 2 worden de scholen, locaties, clusteringen / scenario s in onderzoek beschreven en het rekenmodel. In hoofdstuk 3 is het vervolg beschreven: Fase 3. In de bijlagen treft u onder andere kaartmateriaal aan. KAW Eindrapportage onderzoek Primair Onderwijs Regio Oost Groningen 5
6 1. Spoor 1 Passende bestuursvorm 1.1 Opgaven en randvoorwaarden De volgende opgaven voor het Vervolgonderzoek komen voort uit de intentieovereenkomst. - Behoud van onderwijskwaliteit en een pluriform onderwijsaanbod. - Goede spreiding en (veilige) bereikbaarheid van primair onderwijs. - Samenwerking op bestuursniveau tussen openbaar en bijzonder onderwijs. - Partijen werken in gezamenlijkheid op basis van gelijkwaardigheid aan algemeen maatschappelijke en levensbeschouwelijke zingeving. - Een bestuursmodel waarin openbaar onderwijs, bijzonder onderwijs en andere onderwijsvormen worden aangestuurd (samen onder 1 dak, informele en formele samenwerkingsschool). - Partijen spreken de ambitie uit om te komen tot bestuurlijke samenwerking als middel om het gewenste pluriforme aanbod te blijven aanbieden, waarbij de gezamenlijke bestuurlijke verantwoordelijkheid voor de samenwerkingsscholen in 2015 is gerealiseerd. - Partijen onderzoeken welk bestuursmodel het best past bij de nieuwe samenwerking en welke vraagstukken (juridische, financiële, fiscale of arbeidsrechtelijke) moeten worden opgelost. 1.2 Externe adviseurs Besloten is om voor dit vraagstuk externe expertise aan te trekken. Er is gekozen om een vertegenwoordiger aan te trekken uit de koepelorganisaties van openbaar (VOS/ABB, de heer R van der Raaij) en bijzonder onderwijs (Besturenraad, de heer H. Bruggeman). Op deze wijze is de (juridische) kennis van onderwijsbeleid en Min. OC&W gekoppeld aan ervaringen bij fusies van schoolbesturen van verschillende denominaties. 1.3 Twee Werksessies Onder leiding van deze adviseurs hebben een tweetal werksessies plaats gevonden in aanwezigheid van de bestuurders van de vijf onderwijsorganisaties, een vertegenwoordiger van de provincie Groningen, de begeleider van het 1 e spoor van KAW, de heer D. Breunis en de projectleider van het geheel, de heer M. Tankink, eveneens van KAW. 1e Werksessie Tijdens de eerste werksessie is met elkaar van gedachten gewisseld over zaken als: - Identiteit en levensbeschouwing, met name de wijze waarop deze aspecten een plaats zouden moeten krijgen in de samenwerkingsschool (SWS). - De bereidheid bestuurlijke zeggenschap over te dragen of te delen. - Hoever men in de samenwerking wil gaan en onder welke voorwaarden. - De personele aspecten die bij samenwerking/samengaan aan de orde komen. 6 Eindrapportage onderzoek Primair Onderwijs Regio Oost Groningen KAW
7 2e Werksessie De inhoud van werksessie twee betrof informatie en een gedachtewisseling over de diverse vormen van samenwerking, waaronder fusie, van scholen en de huidige, wettelijk mogelijk, bestuurlijke samenwerkingsvormen. Daarnaast is informatie verstrekt en met elkaar gesproken over de door de staatssecretaris aangekondigde wijziging van wet- en regelgeving die bestuurlijke samenwerking in krimpgebieden en de vorming van samenwerkingsscholen (SWS) gemakkelijker moet maken. Tevens is met elkaar van gedachten gewisseld over het uiteindelijke doel, de stip op de horizon, die de verschillende deelnemende onderwijsorganisaties voor ogen staat. 1.4 Resultaat De beide werksessies hebben geresulteerd in een (concept) notitie die op 18 maart 2014 door de deelnemende partijen, in aanwezigheid van de adviseurs van KAW, Besturenraad en VOS/ABB en de vertegenwoordiger van de provincie, is besproken Deze bespreking heeft tot de volgende uitkomsten en afspraken geleid: 1. Alle deelnemende partijen hebben zich akkoord verklaard, onder voorbehoud van een positief advies van hun relevante achterbannen, zoals gemeenten, Raden van toezicht, GMR-en, de mogelijkheid te onderzoeken om te komen tot een veelkleurig bestuur ex artikel 17 van de Wet op het primair onderwijs. Dit houdt - op termijn - een fusie in van de drie besturen van het openbaar en de twee besturen van het protestants christelijk onderwijs tot één bestuur. Onder een dergelijk bestuur ressorteren afzonderlijke scholen voor openbaar en (bijzonder) protestants christelijk onderwijs, alsmede (in)formele samenwerkingsscholen. 2. Indien de vorming van een dergelijk bestuur wettelijk niet mogelijk is op basis van criteria verband houdend met de fusietoets, of wanneer veelkleurigheid niet in voldoende mate gerealiseerd kan worden, te gaan werken aan de vorming van een holding, waarbij sprake is van een moederstichting en meerdere dochterstichtingen. De moederstichting voert zelf geen bevoegd gezag over scholen. De dochterstichtingen vormen dan het bevoegd gezag van de protestants christelijke scholen, respectievelijk de openbare scholen en de samenwerkingsscholen. Bij deze samenwerkingsvorm wordt de eenheid van beleid en aansturing geborgd vanuit de moederstichting. 3. Bij het onderzoek naar de vorming van een veelkleurig bestuur dient met name ook aandacht besteed te worden aan: - de interne bedrijfsvoering, waarbij de eigenheid van de afzonderlijk entiteiten geborgd dient te worden; - een zodanige inrichting van het management en de bedrijfsvoering dat er geen moloch ontstaat; - de verankering van de invloed van de ouders. 4. Bij het doorgaan van een door OC&W aangekondigde pilot op basis van de Wet innovatieve experimenteerruimte onderwijs dit project aan te melden voor de pilot. 5. Het meedoen aan het onderzoek laat de mogelijkheid open dat een partij uiteindelijk niet meegaat in het model van het veelkleurig bestuur. KAW Eindrapportage onderzoek Primair Onderwijs Regio Oost Groningen 7
8 Afhechting Besloten is dat dit resultaat, verwoord in een notitie of brief, aan de achterban van iedere schoolorganisatie wordt gepresenteerd. Het resultaat daarvan wordt rond de zomer 14 verwacht. De notitie / brief is als bijlage 1 toegevoegd. Parallel daaraan zal het Min. OCW, Staatssecretaris Dekker, de nieuwe koers verder uitzetten rond primair onderwijs in krimpgebieden. Dan zal ook de benodigde experimenteerruimte door het Ministerie m.b.t. de fusietoets worden aangeboden. 8 Eindrapportage onderzoek Primair Onderwijs Regio Oost Groningen KAW
9 2. Spoor 2 Scholen en locaties 2.1 Inventarisatie beleidsvoornemens schoolbesturen In december 13 is begonnen met een schema van gemeenten, grotere, dorpen en schoollocaties. Basis daarvoor was de inventarisatie uit het Verkenningsonderzoek. Nu is gerichter gevraagd per school wat de toekomstverwachtingen zijn en welke specifieke wensen de schoolbesturen hebben. Dat heeft geleid tot het volgende schema Inventarisatie beleidsvoornemens : - Zeven gemeenten met 36 grotere plaatsen en kleinere dorpen met één of meer scholen; - In totaal 91 scholen in de huidige situatie; - In totaal leerlingen (telling DUO oktober 2013); - In 3 dorpen zijn reeds scholen ondergebracht in een nieuwe MFA. Deze zijn omkaderd en er staat een jaartal bij van start MFA. Dat betreft Oostwold (2011), Oude Pekela (2011) en Vlagtwedde (2010). De scholen in de drie MFA s zijn zelfstandige scholen (denominaties) onder één dak en kennen naast primair onderwijs ook andere functies zoals Kinderopvang en Peuterspeelzaalwerk; - Er ontstaan 14 clusters van scholen in onderzoek naar verdere samenwerking in de zeven gemeenten en per cluster 1 of meer uit te werken scenario s; - In de 14 clusters zijn 34 van de 91 scholen in onderzoek betrokken. Dat betreft de aanpak van scholen op korte termijn (voor 2018) of voor middellange termijn (voor 2023). In sommige gevallen wordt op eigen titel door KAW opmerkingen geplaatst voor de langere termijn (> 2023) voor gewenste verdere clusteringen. Deze worden niet berekend. - Van de 14 clusters waren al 6 clusters met 16 scholen in voorbereiding: de 8 scholen in Bellingwedde (cluster 1, 2 en 3), 3 scholen Centrum Winschoten (cluster 8), 3 scholen Centrum Stadskanaal (cluster 11), en 2 scholen in Sellingen (cluster 16). - Van de 14 clusters uit de inventarisatie van december 13 en januari 14 zijn er 8 nieuwe clusteringen met 18 scholen aan toegevoegd: cluster 4, 5, 6, 7, 9. 10, 12 en 14. Het schema Inventarisatie beleidsvoornemens is als bijlage 2 toegevoegd. 2.2 Demografische ontwikkelingen De prognoses die gebruikt zijn in het Verkenningsonderzoek zijn kwamen uit diverse bronnen en sloten niet geheel op elkaar aan. Voor de demografische verkenningen in dit Vervolgonderzoek zijn twee nieuwe bronnen gebruikt. Allereerst prognoses van PVGpro (Planningsverband Groningen). Zes van de zeven gemeenten maakt gebruik van dit bureau. De prognoses betreffen oudere en recentere onderzoeken. Daarnaast heeft gemeente Stadskanaal een eigen planningsmethodiek (op kortere termijn). Daarom is de trend van deze gemeente geëxtrapoleerd met de langere termijntrend uit de huishoudensontwikkeling van Provincie Groningen (H. Hanssen). Hieronder in twee schema s de telling vanaf en de prognoses van 2014 tot 2023, met een doorkijk tot 2023 (gemeente Veendam tot 2027). De tellingen en prognoses per school zijn in ook in het schema in bijlage 2 toegevoegd. KAW Eindrapportage onderzoek Primair Onderwijs Regio Oost Groningen 9
10 Telling aantal leerlingen Prognose aantal leerlingen % 88% 86% 79% 73% 72% Aantal leerlingen groep 1 t/m 8 Telling huishoudens CBS Prognose Primos / Provincie % 92% 89% 81% 76% 75% Aantal kinderen binnen huishoudens van 4 t/m 11 jaar Conclusies: - Het aantal leerlingen in 2013 is t.o.v gedaald met = 14% daling; - Deze daling zet zich vanaf 2013 naar 2023 door met nog eens = 15%; - Een gemiddelde afname van gemiddeld 2 % per jaar; - Na 2023 tot 2028 treedt een stabilisering op; - De huishoudensontwikkeling volgt in grote lijn die van de leerlingenprognose; - Verschillen tussen beide schema s kunnen als volgt worden verklaard: kinderen in de schoolgaande leeftijd gaan niet naar school of gaan buiten de zeven gemeenten naar school / kinderen die speciaal onderwijs hebben zitten niet in de tellingen / aantal 12 jarigen dat deels wel en deels niet het primair onderwijs bezoekt. Fidarda en VGPONN De positie van Fidarda (katholiek basisonderwijs) en VGPONN (gereformeerd basisonderwijs) is dat zij als besturen zelfstandig blijven. Zij opereren niet binnen het verband van de vijf aangesloten schoolbesturen (zie ook de Inleiding). Indien gewenst, wordt door deze schoolbesturen overleg gevoerd met collega-schoolbesturen en met gemeenten. Fidarda heeft scholen in Winschoten, Oude Pekela, Veendam en de gemeenten Stadskanaal en Vlagtwedde. VGPONN heeft 2 scholen, in Winschoten en Stadskanaal. De school in Winschoten maakt onderdeel uit van het onderzoek in het cluster Winschoten Centraal. 2.3 Reactie gemeenten op clusteringen en scenario s De inventarisatie van beleidsvoornemens van de schoolbesturen is opgenomen in bijlage 2 en in het rekenschema. Deze inventarisatie is vervolgens met de betrokken gemeenten op ambtelijk niveau besproken. Allereerst is gereageerd op de beleidsvoornemens van de schoolbesturen. De overwegende reactie is dat gemeenten zich herkennen in de beleidsvoornemens van schoolbesturen. Echter, er zijn ook beleidsvoornemens en trajecten door gemeenten genoemd die bij schoolbesturen (nog) niet bekend zijn en waar zij niet of nauwelijks bij betrokken zijn. Meer gedetailleerd zijn de reacties van gemeenten opgenomen in bijlage 3. Daarnaast is aan gemeenten data en financiële informatie gevraagd t.b.v. het rekenmodel. Dit heeft vooralsnog geen compleet beeld opgeleverd. Reden dat er een aantal aannames is gebruikt (zie ook 2.6). Indien deze informatie voorhanden is, kan het rekenmodel verder worden verfijnd. 10 Eindrapportage onderzoek Primair Onderwijs Regio Oost Groningen KAW
11 2.4 Twee exercities Op basis van het schema Inventarisatie beleidsvoornemens zijn vervolgens twee exercities uitgevoerd om verdere getalsmatige opschaling te onderzoeken. Er zijn twee nieuwe ondergrenzen onderzocht: - Een ondergrens van 80 leerlingen per school. Deze grens betreft een kwalitatieve ondergrens van 4 combigroepen met 20 leerlingen. Dit is geen harde grens bij schoolbesturen. Echter, het besef leeft dat bij kleinere scholen meer dan twee leeftijdsgroepen in een klas zitten en dit veel vraagt van het klassenmanagement van leerkrachten. Daarnaast zijn kleine scholen kwetsbaar bij uitval van leerkrachten. - Een ondergrens van 200 leerlingen per school. Deze grens kent een financiële achtergrond. Scholen boven 200 leerlingen kunnen zelfstandig een sluitende exploitatie draaien. In deze exercities worden scholen onder de 80 of 200 grens samengevoegd met een school in de buurt. Dat betekent veelal dat scholen over denominaties heen gaan samenwerken. Resultaat daarvan in deze exercitie is een nieuwe samenwerkingsschool (SWS). IJkpunt in de tijd is Dat is 10 jaar na de start van dit onderzoek (2013) en het jaar waarin de grootste leerlingendalingen achter de rug zijn. Voorbeeld is de gemeente Menterwolde. - In Meeden wordt De Mieden (OPRON) en Sjaloomschool (VCO) conform de wens van OPRON, VCO en gemeente Menterwolde geclusterd. In 2023 zijn er volgends de prognoses 115 leerlingen. Dit valt boven de 80 grens, maar voor de 200 grens moet verder worden geclusterd. - In Muntendam is De Parel (VCO) met 85 leerlingen groot genoeg om boven de 80 grens te vallen en zelfstandig te blijven, maar moet voor de 200 grens verder worden geclusterd. - In Muntendam worden de Burg. Verkruisen en de Europaschool (OPRON) conform de wens geclusterd tot een school van 255 leerlingen. Daarmee wordt het de grootste school in de gemeente. - De Amerikaschool, De Tandem en De Wegwijzer zijn alle drie groter dan 80 en kleiner dan 200 leerlingen. - Uiteindelijk ontstaan in het 200-model 2 scholen: 1 in Zuidbroek (390 leerlingen) en 1 in Muntendam (455 leerlingen). Deze twee exercities staan ook aangegeven in het schema in bijlage Kaartmateriaal Op basis van het schema Inventarisatie beleidsvoornemens zijn een drietal kaarten gemaakt. - De kaart met de huidige scholen. Hierin is met een zwarte cirkel de gerealiseerde Brede Scholen / MFA s aangegeven. Dat betreft de 2 of 3 onder één dak scholen in Oostwold, Oude Pekela en Vlagtwedde. Met een rode cirkel zijn de nieuwe clusters aangegeven die in onderzoek zijn. - De kaart met een ondergrens van 80 leerlingen per school. Uitzondering vormen de scholen die vanwege een goede spreiding en bereikbaarheid noodzakelijk zijn. Dat is Sellingen, Bourtange, Bad Nieuweschans en Nieuwolda. De Letterwies in Nieuwolda valt binnen het werkgebied van Wagenborgen, gemeente Delfzijl en kan daar ook mee clusteren. - De kaart met een ondergrens van 200 leerlingen per school. Ook hier dezelfde uitzondering als bij de 80 kaart. Het kaartmateriaal wordt als bijlage 4, 5 en 6 toegevoegd. KAW Eindrapportage onderzoek Primair Onderwijs Regio Oost Groningen 11
12 2.6 Rekenmodel De drie modellen zijn doorgerekend met als uitgangspunt de 91 scholen in de huidige situatie: - Scenario 0 Huidige situatie in 2013 met ongewijzigd beleid tot 2023; - Scenario 1 Inventarisatie beleidsvoornemens in 2018 en 2023; - Scenario 2 Minimaal 80 leerlingen per school in 2023; - Scenario 3 minimaal 200 leerlingen per school in Het resultaat is rekenwerk op globaal niveau, want gelijk aan het niveau van uitwerking van de clusters en scenario s en betreft een groeimodel. Het is een financieel raamwerk met knoppen voor de soorten aanpak van schoollocaties en de effecten daarvan voor gemeenten en schoolbesturen. Op termijn kan het verrijkt worden met details over boekwaarden, exactere investeringen en exacte schoolgroottes. Het is interessant op een later moment dit rekenmodel te vergelijken met simulaties van de Scholenbouwmeester. Ook al omdat het Schoolschap een model is waarin kosten en baten van gemeenten en schoolbesturen als gezamenlijk (financieel) vraagstuk worden uitgewerkt. Uitgangspunten In het rekenmodel zijn de uitgangspunten beschreven. Enkele belangrijke uitgangspunten zijn: - Investeringen per school zijn berekend o.b.v. de normvergoeding; - Grondkosten zijn niet berekend; geen aan- en verkoop en grondwaarden; - Er is geen rekening gehouden met potentiele opbrengsten door verkoop voormalige schoolgebouwen of verkoop als kavel; - Geen kosten opgenomen voor tijdelijke huisvesting rondom de aanpak van een school; - De berekeningen betreffen uitsluitend de functie onderwijs. Er is geen rekening gehouden met andere functies zoals Kinderopvang en Peuterspeelzaalwerk; - Kosten en baten zijn geïndexeerd in euro s van dan (eindwaarde). Aannames - Boekwaarden zijn ingevoerd als deze bekend zijn. Anders volgt een kengetal op basis van een normbedrag per m2 BVO; - Investering per m2 voor eenvoudige aanpassing, bijvoorbeeld wanneer twee scholen samen verder gaan in één gebouw; - Investering per m2 voor vergroting van een schoolgebouw; - Investering per m2 voor nieuwbouw; - Aannames voor gebouwkosten: energie / vaste lasten / onderhoud / schoonmaak. Het rekenschema is in bijlage 7 toegevoegd. 2.7 Rekenwerk 3 scenario s Scenario 0 - Huidige situatie in 2013 met ongewijzigd beleid tot 2023 De exploitatie van de 91 scholen in 2013 zijn berekend: - Boekwaarde schoolgebouw en kapitaalslasten tot einde exploitatie (vastgoed gemeente); - Gebouwkosten: vaste lasten, energie, onderhoud, schoonmaak (kosten van schoolbestuur); - Bekostiging van het gebouwdeel volgens LONDO (vergoeding aan schoolbestuur). 12 Eindrapportage onderzoek Primair Onderwijs Regio Oost Groningen KAW
13 Resultaat in 2013 en 2023 bij ongewijzigd beleid Kolomlabels Rijlabels Scenario 0 Som van inv - - Som van eenmalig afboeken - - Som van kaplast best Som van kaplast totaal Som van kosten gebouw Som van bekostiging gebouw Conclusie Conclusie is dat in 2013 het saldo van de bekostiging minus de gebouwkosten negatief is De schoolbesturen komen hier niet mee rond. Belangrijkste onderdelen in de kosten vormen de energiekosten. Die zijn in de afgelopen jaren zowel gestegen als gedaald en wisselen van -2 tot +7.%. Resultaat bij ongewijzigd beleid in 2023 Naar verwachting zullen de energiekosten in de komende 10 jaar stijgen met 3,50.% per jaar. Zonder maatregelen zullen de kosten stijgen o.b.v. toenemende gebouwkosten en zal de bekostiging afnemen door dalende leerlingaantallen. Het effect zal versterkt worden door lagere kosten stijging van de bekostiging. De gebouwkosten stijgen in de komende 10 jaar ( ) met 2% Dat levert grote problemen op voor schoolbesturen. De exploitatie is in 2013 al negatief en loopt verder op van een saldo van naar Scenario 0 laat zien dat niets doen geen optie is. Als er niets gebeurt worden gebouwkosten voor schoolbesturen hoger. Er ontstaat meer leegstand en dus minder bekostiging, terwijl de gebouwkosten oplopen. Schoolbesturen worden gedwongen tot ingrijpende maatregelen, zoals het buiten gebruik stellen van delen van een schoolgebouw. Dit heeft als gevolg dat de kosten worden verlegd naar gemeenten. Scenario 1 - Inventarisatie beleidsvoornemens Dit is de aanpak die schoolbesturen en gemeenten gezamenlijk overwegen en staan genoemd in de clusters. Van deze aanpak zijn: - de investeringen berekend, deels in het jaar 2018 en deels in het jaar 2023; - boekwaarden afgeboekt bij het sluiten van scholen; - opnieuw kapitaalslasten berekend; - gebouwkosten berekend; - de bekostiging berekend. Resultaat - het aantal scholen daalt van 91 met 12 tot 79. KAW Eindrapportage onderzoek Primair Onderwijs Regio Oost Groningen 13
14 - een deel van de scholen zijn samen onder één dak, andere scholen worden samenwerkingsscholen (SWS). - zie pag. 16 voor het overzicht van de investeringen, afboekingen, kapitaalslasten en jaarlijkse kosten gebouw. Conclusie In 2023 is het saldo van de bekostiging minus de gebouwkosten opgelopen tot De oorzaak is dat de bekostiging is gedaald door een lagere groepsafhankelijke bijdrage (minder m²/groepen). Daarnaast is het een saldo op eindwaarde (incl. kosten stijging en stijging bekostiging). De vergoedingen stijgen minder snel (1,5 % per jaar) dan de energie kosten (3,5% per jaar) en de kosten voor onderhoud (2,0 % per jaar). Voor de ingreep is een eenmalige investering nodig van 27 mln. (investering gebouwen en afboeken opgeheven locaties). De kapitaalslasten en de gebouwkosten samen zijn 10,3 mln. Scenario 2 Minimaal 80 leerlingen per school Hierbij ontstaan scholen met een minimale omvang van 80 leerlingen, behoudens in de periferie van de Regio waar kleinere scholen in stand blijven vanwege goede spreiding en bereikbaarheid. Van dit model is alles doorgerekend, conform scenario 1. Resultaat - het aantal scholen daalt van 91 met 34 tot een deel van de scholen blijven zelfstandige scholen (omdat ze groter zijn dan 80), andere scholen worden samenwerkingsscholen (SWS). - zie pag. 16 voor het overzicht van de investeringen, afboekingen, kapitaalslasten en jaarlijkse kosten gebouw. Conclusie In 2023 is het saldo van de bekostiging minus de gebouwkosten Voor deze ingreep is een eenmalige investeringen van 23 mln. nodig. De kapitaalslasten en de gebouwkosten samen zijn aanzienlijk lager dan in het scenario 1 - beleid (9,1 mln.). Scenario 3 Minimaal 200 leerlingen per school Hierbij ontstaan scholen met een minimale omvang van 200 leerlingen, de financiële ondergrens. Ook van dit model is alles doorgerekend, conform scenario 1 en 2. Resultaat - het aantal scholen daalt van 91 met 56 tot 35; - een deel van de scholen blijven zelfstandige scholen (omdat ze groter zijn dan 200), andere scholen worden samenwerkingsscholen (SWS); - zie pag. 16 voor het overzicht van de investeringen, afboekingen, kapitaalslasten en jaarlijkse kosten gebouw. Conclusie In 2023 is het saldo van de bekostiging minus de gebouwkosten Voor deze ingreep is een eenmalige investeringen van 42,7 mln. nodig. De kapitaalslasten en de gebouwkosten samen 14 Eindrapportage onderzoek Primair Onderwijs Regio Oost Groningen KAW
15 zijn ook aanzienlijk lager dan in scenario 1, maar beperkt lager dan het 80 leerlingen scenario (8,9 mln.). KAW Eindrapportage onderzoek Primair Onderwijs Regio Oost Groningen 15
16 Kolomlabels Totaal Tekort bekostiging Rijlabels totaal per leerling Scenario 0 Som van inv - - Som van eenmalig afboeken - - Som van kaplast best Som van kaplast totaal Som van kosten gebouw Som van bekostiging gebouw ,76 61% van de kosten Scenario 1 - Beleid Som van inv Som van eenmalig afboeken Som van kaplast best Som van kaplast totaal Som van kosten gebouw Som van bekostiging gebouw ,02 61% van de kosten Scenario 2-80 Som van inv Som van eenmalig afboeken Som van kaplast best Som van kaplast totaal Som van kosten gebouw Som van bekostiging gebouw , % van de kosten Scenario Som van inv Som van eenmalig afboeken Som van kaplast best Som van kaplast totaal Som van kosten gebouw Som van bekostiging gebouw , % van de kosten 16 Eindrapportage onderzoek Primair Onderwijs Regio Oost Groningen KAW
17 3. Voorstel Fase 3 We stellen voor een nieuwe fase van een jaar in te gaan waarin onderstaande drietal zaken worden uitgewerkt. 3.1 Spoor 1 Nieuw bestuursmodel Medio 2015 krijgt de Pilot vorm waarin schoolbesturen en gemeenten, samen met het Min. OCW in samenwerken. 3.2 Spoor 2 Regionaal niveau We nemen in dit stadium aan dat voor slechts een klein deel van de voorgestelde clusteringen ook financiering voor de huisvesting gereserveerd is door de betreffende gemeente. Dat zijn Centrum Stadskanaal, Centrum Winschoten en Sellingen, tezamen 9 mln. van het totaal van 27 mln. De investeringen in huisvesting in het 80-model zijn 23 mln. en die van het 200-model bedragen 42,7 mln. De opgave voor de regio als geheel is om nadere afspraken te maken over de financiering van deze opgave. Voorkomen moet worden dat een gemeenten elkaar gaan bestrijden om geld. Gemeenten, schoolbesturen en provincie werken in deze periode aan een gezamenlijke oplossing. Rijksbudgetten, provinciaal geld en gemeentelijke IHP s moeten daarin op elkaar worden afgestemd. Het rekenmodel laat zien dat bij opschaling van scholen een financieel gunstiger resultaat wordt bereikt op basis van total costing (gemeenten en schoolbesturen samen). Schoolbesturen, gemeenten en provincie gaan in najaar 2014 om tafel om het volgende uit te werken: - Wat wordt de positie van gemeenten en hoe zijn zij betrokken? - Welk ambitieniveau is wenselijk en financieel haalbaar? - Biedt Schoolschap een werkbaar model om de belangen van gemeenten en schoolbesturen te bundelen? 3.3 Spoor 2 gemeentelijk niveau Komen tot een schoolplan met een prioritering. Vervolgens per gemeente en met de betrokken schoolbesturen de schoollocaties verder uitwerken in de periode medio 2014 tot medio KAW Eindrapportage onderzoek Primair Onderwijs Regio Oost Groningen 17
18 4. Bijlagen Spoor 1 Bijlage 1 Spoor 2 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Bijlage 6 Bijlage 7 Passende bestuursvorm Spoor 1 Notitie aan de achterban van schoolbesturen Gewenst maatwerk per school, per locatie Inventarisatie beleidsvoornemens van de schoolbesturen met schema scholen, aantallen leerlingen, prognoses, clusters en scenario s Reactie van gemeenten op de Inventarisatie Beleidsvoornemens schoolbesturen Kaart met huidige scholen en nieuwe clusteringen Kaart ondergrens 80 leerlingen Kaart ondergrens 200 leerlingen Rekenmodel 18 Eindrapportage onderzoek Primair Onderwijs Regio Oost Groningen KAW
19 Bijlage 3 Reacties van gemeenten op beleidsvoornemens van schoolbesturen Zoals aangegeven in hoofdstuk 2.3 hebben de zeven gemeenten gereageerd op de Inventarisatie Beleidsvoornemens van de schoolbesturen. Hieronder staan de reacties kort weergegeven. Gemeente Bellingwedde De gemeente geeft aan dat in de nabije toekomst het primair onderwijs op drie locaties zal worden gecentraliseerd: Blijham, Bellingwolde en Wedde / Vriescheloo. Daarmee gaat het aantal scholen terug van 8 naar 3. Op korte termijn is het gewenst De Loopplank (VCO) en De Wiekslag (SOOOG) onder één dak te brengen in Blijham. De Raad heeft aangegeven dat ook in Menterwolde een snelle samenwerking gewenst is. Dat wordt ondersteund door ouders en de GMR-en van de betrokken scholen. De Driesprong in Vriescheloo is onlangs ontstaan uit een clustering van drie scholen (2 van SOOOG en 1 school van VCO). Destijds is besloten dat het bevoegd gezag bij SOOOG ligt. De Driesprong zal vanwege de geringe omvang in de nabije toekomst opnieuw moeten clusteren met de school in Wedde. Gemeente Menterwolde De gemeente gaat uit van dezelfde, door OPRON en VCO gewenste, clusteringen in Meeden en Muntendam. In Meeden gaat het om vervangende nieuwbouw voor De Mieden (OPRON) en de Sjaloomschool (VCO). Voor Muntendam zijn verschillende scenario s onderzocht voor De Parel (VCO), Burg. Verkruisen en de Europaschool (beide OPRON). De scholen in Noordbroek en Zuidbroek zijn groot genoeg om zelfstandig verder te gaan. De gemeente heeft bureau M3V ingeschakeld voor advisering over haar maatschappelijk vastgoed. Besloten is het resultaat van de berekeningen van M3V in dit onderzoek in te brengen. Gemeente Oldambt Gemeente Oldambt heeft onlangs haar Accommodatienota maatschappelijk vastgoed geactualiseerd en vastgesteld. Daaruit blijken dezelfde clusters als die door SOOOG en VCO zijn aangegeven: Scheemda, Westerlee en Winschoten Centrum. De door de schoolbesturen gewenste aanpak sluit hier goed op aan. In Winschoten Centrum is het onderzoek gericht op het onder één dak brengen van drie scholen (VCO, SOOOG en VGPONN). Hiervoor zijn meerdere scenario s beschreven. Ook voor Scheemda zijn meerdere scenario s beschreven. Hier richt het onderzoek zich op het samenvoegen van twee scholen van SOOOG (Eexterbasisschool en Jaarfke) en de Annewieke van VCO. In Westerlee betreft het de renovatie van de grootste school (Het Baken) om daar ook de FT. Venema van SOOOG in onder te brengen. Wellicht dat op langere termijn Westerlee en Scheemda geclusterd moeten worden. Nu is dat niet meegenomen. KAW Eindrapportage onderzoek Primair Onderwijs Regio Oost Groningen 19
20 Gemeente Pekela Voor gemeente Pekela is De Kompanije de uitvoeringsorganisatie voor maatschappelijk vastgoed. Zowel SOOOG, VCO als de gemeente geven eenzelfde beeld over de scholen: alle scholen zijn groot genoeg om zelfstandig voort te gaan. Hier zijn geen clusteringen in onderzoek. Gemeente Stadskanaal Gemeente Stadskanaal kent vier clusters in voorbereiding. De scholen daarbuiten blijven zelfstandig. Ook hier komen de wensen van VPCO-ZOG, OPRON en de gemeente overeen. In de clusters 9, 10, 11 en 12 wordt steeds samengewerkt tussen VPCO-ZOG en OPRON. Cluster 12 is een goed voorbeeld van de nieuwe samenwerking tussen schoolbesturen. Dit betreft de mogelijke clustering van de Anne de Vriesschool (VPCO-ZOG) en de Parkwijkschool van OPRON. Waar eerder ook concurrentie een rol speelde, staat nu in dit deel van Stadskanaal (zuidzijde kanaal) samenwerking centraal en een goed onderwijsaanbod aan kinderen die daar wonen. Gemeente Veendam Ook voor gemeente Veendam is De Kompanije de uitvoeringsorganisatie voor maatschappelijk vastgoed. De gemeente stelt momenteel haar Accommodatiebeleid / IHP op. Deze richt zich op de langere termijn. OPRON en VCO zijn (nog) niet betrokken bij dit beleid. Reden om voor gemeente Veendam geen clusteringen voor te stellen voor de korte en middellange termijn. Alleen De Butte in Borgercompagnie zit in de gevarenzone vanwege haar geringe omvang. De andere scholen hebben op korte termijn voldoende grootte om zelfstandig te opereren. Gemeente Vlagtwedde Gemeente Vlagtwedde kent een integrale bestuursvorm voor openbaar onderwijs. VPCO-ZOG en Fidarda verzorgen het (algemeen) bijzonder onderwijs. In de gemeente ontstaan twee nieuwe clusters: de eerste in Sellingen en daarna in Ter Apel. In beide clusters werken de gemeente en VPCO-ZOG samen door hun scholen onder één dak te brengen. 20 Eindrapportage onderzoek Primair Onderwijs Regio Oost Groningen KAW
Help, de kleine school verzuipt
Help, de kleine school verzuipt Help, de kleine school verzuipt! inleiding project dag KAW HELP de kleine school Dik Breunis verzuipt 19 september 2013 RTL onderzoek. Schoolgrootte Score < 100 6,4 101-164
Nadere informatieEen overzicht van proces en documenten 2012 2015
Op weg naar regionale samenwerking Primair Onderwijs Oost-Groningen Van verkenning tot startbesluit. Een overzicht van proces en documenten 2012 2015 juni 2015 Inhoud Inleiding...3 Fase 1: Verkenning (2012-2013)...
Nadere informatieIntegraal Huisvestingsplan Onderwijs (IHP)
Integraal Huisvestingsplan Onderwijs (IHP) Gemeente De Marne Voorkeursmodel KAW - 2e Dorpenronde d.d. 8 jan 13 Inleiding IHP De Marne 2 Gemeente De Marne - Integraal Huisvestingsplan Onderwijs (IHP) -
Nadere informatieSchoolgebouwen in Oost Groningen
Schoolgebouwen in Oost Groningen Gemeente nog steeds probleemeigenaar Dirk Koostra De meest recente ontwikkeling op het gebied van onderwijshuisvesting is het advies van de Onderwijsraad om de sluitingsnorm
Nadere informatieVerkenningsonderzoek samenwerking Primair onderwijs Oost Groningen
Verkenningsonderzoek samenwerking Primair onderwijs Oost Groningen 22 november 2013 datum 22 november 2013 werk 21.303 Kwartiermaker Oost Groningen onderwerp Verkenningsonderzoek Samenwerking Primair Onderwijs
Nadere informatieFusie-effectrapportage (Speciale school voor) basisonderwijs
Fusie-effectrapportage (Speciale school voor) basisonderwijs Dit formulier Deze fusie-effectrapportage maakt deel uit van de Aanvraag fusietoets. Opsturen Stuur dit formulier samen met het formulier Aanvraag
Nadere informatieRaadsvoorstel. Raadsvergadering d.d. : 26 februari Agendapunt : 7. : Integraal Huisvestingsplan (opiniërend) B&W besluit d.d.
Raadsvoorstel Raadsvergadering d.d. : 26 februari 2013 Agendapunt : 7 Portefeuillehouder Onderwerp : dhr. H.E. Waalkens : Integraal Huisvestingsplan (opiniërend) B&W besluit d.d. : 29 januari 2013 Leens,
Nadere informatieKleine scholen en leefbaarheid
Kleine scholen en leefbaarheid Een samenvatting van de resultaten van een praktijkonderzoek onder scholen en gemeenten in Overijssel over de toekomst van kleine scholen in relatie tot leefbaarheid Inleiding
Nadere informatieOnderwijshuisvesting Denekamp
Onderwijshuisvesting Denekamp Projectgroep Onderwijshuisvesting Denekamp VERSIE 01062017 DEF Inleiding Op 29 november 2011 heeft de gemeenteraad het rapport Samen Scholen 2030 vastgesteld. In dit rapport
Nadere informatieRaadsvergadering : 29 oktober 2012 Agendanr. 14. : jaarverslag en jaarrekening 2011 Scholengroep OPRON
Raadsvergadering : 29 oktober 2012 Agendanr. 14 Voorstelnr. : R 6912 Onderwerp : jaarverslag en jaarrekening 2011 Scholengroep OPRON Stadskanaal, 12 oktober 2012 Beslispunten 1. Kennisnemen van het jaarverslag
Nadere informatieInformatie vervolgtraject bestuursfusie VCBO G2
Informatie vervolgtraject bestuursfusie VCBO G2 Algemene Leden Vergadering 31 mei 2016 Onderwerpen 1. Waar staat het fusietraject? 1. Aanleiding voor een fusie 2. Historie en genomen stappen tot nu toe
Nadere informatieVoortgezet onderwijs in de provincie Groningen
FACTSHEET Voortgezet onderwijs in de provincie In deze factsheet gaan we in op de situatie in het voortgezet onderwijs in de provincie, en vergelijken die met de situatie in Nederland. Hoeveel scholen
Nadere informatie5. Concept raadsbesluit
Voorstel aan : Gemeenteraad van 28 januari 2013 Door tussenkomst van : Raadscommissie van 22 januari 2013 Nummer : Onderwerp : Wijziging statuten Stichting Baasis als gevolg van oprichten samenwerkingsschool
Nadere informatieGEMEENTERAAD MENAMERADIEL
GEMEENTERAAD MENAMERADIEL Menaam : 14 juni 2012 Portefeuillehouder : A. Dijkstra Punt : [07] Behandelend ambtenaar : Anja Buma / Gerard de Haan Doorkiesnummer : (0518) 452918 / (0518) 452964 Onderwerp
Nadere informatieGrotere afdelingen zijn slecht voor het ledental
Grotere afdelingen zijn slecht voor het ledental Als gemeenten samen gaan en dat gebeurt aan de lopende band fuseren uiteindelijk bijna altijd ook de lokale PvdA-afdelingen uit die gemeenten. Daar is vaak
Nadere informatieDatum raadsvergadering n.t.b.
Raadsvoorstel Datum vaststelling voorstel door het college 4 april 2017 Datum raadsvergadering n.t.b. Nummer raadsvoorstel 2017-405 Bijbehorend veld van de programmabegroting Onderwijs (huisvesting), jeugdbeleid,
Nadere informatieKrimpen met perspec,ef
Krimpen met perspec,ef Demografische ontwikkelingen, gevolgen en kansen voor het basisonderwijs Krimpcafé XL Leeuwarden 21 maart 2013 Agenda Krimp in het basisonderwijs: de cijfers Traject Krimpen met
Nadere informatieKrimp en de gevolgen voor het basisonderwijs in de provincie Groningen (update)
Krimp en de gevolgen voor het basisonderwijs in de provincie Groningen (update) Krimp. Wat zijn de gevolgen voor het basisonderwijs in de provincie Groningen? Hoeveel leerlingen en scholen zijn er nog?
Nadere informatieAnalyse ontwikkeling leerlingaantallen
Analyse ontwikkeling leerlingaantallen Naar aanleiding van de 1 oktobertelling 2014 heeft VGS Adivio weer een korte analyse uitgevoerd waarbij onderzocht is in hoeverre de leerlingaantallen onderhevig
Nadere informatieKrimpend Basisonderwijs
Krimpend Basisonderwijs Aanleiding Dalende aantallen Actualisatie Integraal huisvestingsplan onderwijs Accommodatiebeleid Gemeente Noordenveld Doel van de avond + Visie bepalen + Informatievoorziening
Nadere informatieKrimp en Onderwijs in Drenthe
Krimp en Onderwijs in Drenthe Demografische ontwikkelingen, gevolgen en kansen voor het basisonderwijs Roosje van Leer, projectleider Onderwijs en Krimp STAMM Assen, 7 december 2012 Krimp? Krimp? - Krimp
Nadere informatieActualisatie berekening basismobiliteit regio Achterhoek. Rapport
Actualisatie berekening basismobiliteit regio Achterhoek Rapport Actualisatie berekening basismobiliteit regio Achterhoek Rapport In opdracht van: Regio Achterhoek 10 augustus 2015 Nummer: 0027-R-D Cissonius
Nadere informatieDe huishoudens in Groningen worden steeds kleiner
De huishoudens in Groningen worden steeds kleiner In Nederland is een trend zichtbaar naar steeds kleinere families, ook wel de verdunning van huishoudens genoemd. Niet het aantal huishoudens neemt af,
Nadere informatieDe voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag
>Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Primair Onderwijs IPC 2400 Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ
Nadere informatieRaadsvergadering : 24 juni 2013 Agendanr. 14
Raadsvergadering : 24 juni 2013 Agendanr. 14 Voorstelnr. : R 6956 Onderwerp : begroting Scholengroep OPRON 2013 Stadskanaal, 7 juni 2013 Beslispunt Instemmen met de begroting 2013 van de Scholengroep OPRON
Nadere informatieWorkshop AVS-congres 15 maart 2013. Jos Siemerink en Carine Hulscher-Slot
Workshop AVS-congres 15 Jos Siemerink en Carine Hulscher-Slot 1 Programma 1. Kennismaking 2. Wat zijn de verwachtingen? 3. Krimp in Nederland 4. Krimp in de Achterhoek 5. Situatie OPONOA in vogelvlucht
Nadere informatieNotitie financiële positie gemeente Pekela
Notitie financiële positie gemeente Pekela De laatste jaren is er sprake van krappe begrotingen en overschotten bij rekeningen vooral als gevolg van het incidenteel zijn van verschillende meevallers. In
Nadere informatieMigratiestromen en inkomensontwikkelingen in de provincie Groningen
Migratiestromen en inkomensontwikkelingen in de provincie Groningen Mensen verhuizen om allerlei redenen. Om samen te wonen, voor werk of studie of vanwege de woning zelf. Deze verhuizingen spelen een
Nadere informatieHANDREIKING REGIONAAL SPREIDINGSPLAN TOEKOMSTBESTENDIG ONDERWIJS
HANDREIKING REGIONAAL SPREIDINGSPLAN TOEKOMSTBESTENDIG ONDERWIJS ASSEN // NOVEMBER 2016 1. INLEIDING STAND VAN ZAKEN PROCESBEGELEIDING LEERLINGENDALING Sinds het voorjaar van 2015 zijn er in Drenthe twee
Nadere informatieVoorgenomen besluit PO: van 3 naar 2 PO-scholen per 1 augustus 2012, 26 oktober 2011
Voorgenomen besluit PO: van 3 naar 2 PO-scholen per 1 augustus 2012, 26 oktober 2011 Inleiding Leerlingenaantallen Sinds 2008 laten de leerlingenaantallen in de drie PO-scholen van de stichting een dalende
Nadere informatieNotitie. Menaam : 16 maart Aan : Het college van B&W. Van : A.J. Buma. Onderwerp : Toekomstvisie basisscholen Menameradiel
Notitie Menaam : 16 maart 2011 Aan : Het college van B&W Van : A.J. Buma Onderwerp : Toekomstvisie basisscholen Menameradiel Aanleiding Het aantal basisschoolleerlingen in gemeente Menameradiel zal de
Nadere informatieBesluit Regeling van de gevolgen. Samenvoeging Sterrenschool op één locatie
Besluit Regeling van de gevolgen Samenvoeging Sterrenschool op één locatie Voorgenomen besluit 2 juni 2017 Instemming MR 2 juli 2017 Definitief besluit 2 juli 2017 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Regeling
Nadere informatieDemografische ontwikkeling gemeente Mill en Sint Hubert
Demografische ontwikkeling gemeente Mill en Sint Hubert 2015-2025 2 Samenvatting Hoeveel inwoners zal de gemeente Mill en Sint Hubert in 2025 tellen? Welke verschuivingen zullen zich voordoen in de opbouw
Nadere informatieDatum raadsvergadering 8 maart 2018
Raadsvoorstel Datum vaststelling voorstel door het college 30 januari 2018 Datum raadsvergadering 8 maart 2018 Nummer raadsvoorstel 2018-513 Bijbehorend veld van de programmabegroting Onderwijs (huisvesting),
Nadere informatieVoorgenomen fusie basisschool Romero en openbare basisschool Nieuwenrooy
Collegevoorstel Inleiding Op 16 januari 2013 heeft het schoolbestuur van Stichting Scala een Fusie Effect Rapportage (FER) aangeboden aan de gemeente. In deze FER wordt de fusie tussen de rooms-katholieke
Nadere informatieVoorstel voor de Raad
Voorstel voor de Raad Datum raadsvergadering : 27 juni 2013 Agendapuntnummer : XI, punt 5 Besluitnummer : 999 Portefeuillehouder : Burgemeester Roger de Groot Aan de gemeenteraad Onderwerp: Kaderstellende
Nadere informatiesubtitel presentatie in Gill Sans Light
subtitel presentatie in Gill Sans Light Raadscommissie 21 mei 2015 Overzicht 1. Aanleiding 2. Proces 3. Opzet 4. Korte samenvatting conceptvisie 5. Dorpsagenda s 6. Terugkoppeling Aanleiding Waarom een
Nadere informatieVeel gestelde vragen en de antwoorden m.b.t. 'scholen voor morgen'
Veel gestelde vragen en de antwoorden m.b.t. 'scholen voor morgen' 14 februari 2019 Vraag: Waarom is het proces van 'scholen voor morgen' eigenlijk nodig? Antwoord: Het proces 'scholen voor morgen' is
Nadere informatiePrimair Onderwijs Rijnstraat 50 Den Haag Postbus BJ Den Haag
>Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA DEN HAAG Primair Onderwijs Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag
Nadere informatieOnderwerp: Jaarstukken 2017 en ontwerpbegroting 2019 van de GR VKB
Vergadering gemeenteraad d.d. 28 juni 2018 Agenda nummer 7 Portefeuillehouder: wethouder de heer M. Joostens Onderwerp: Jaarstukken 2017 en ontwerpbegroting 2019 van de GR VKB Korte inhoud: de gemeenschappelijke
Nadere informatieDatum collegevergadering : 22 januari 2019 Datum raadsvergadering : 20 maart 2019
*ZEB59F89773* Zaak en documentnummer : Z/19/081528/DV.19-89 Commissievoorstel Datum collegevergadering : 22 januari 2019 Datum raadsvergadering : 20 maart 2019 Portefeuillehouder : Wethouder B. Huizing
Nadere informatieVVE-pilot Spraak Makend in Oost-Groningen
VVE-pilot Spraak Makend in Oost-Groningen 1. Doel Het doel van de VVE-pilot is het taalniveau van doelgroepkinderen zoals omschreven in de notitie Spraak Makend te verbeteren. Dit betekent dat de deelnemende
Nadere informatie1. Brief aan stichting Kristallis vast te stellen met een positief advies over de voorgenomen bestuursoverdracht aan Stichting Pluryn.
Openbaar Onderwerp Advies over de bestuursoverdracht van Kristallis aan Pluryn Programma Onderwijs Portefeuillehouder R. Helmer-Englebert Samenvatting Stichting Kristallis, met scholen voor voortgezet
Nadere informatieOntwikkeling leerlingaantallen
Ontwikkeling leerlingaantallen Elk jaar wordt op 1 oktober het leerlingaantal van elke basisschool geregistreerd door de Dienst Uitvoering Onderwijs (). Op basis van deze leerlingtelling wordt de bekostiging
Nadere informatieVOORSTEL AAN DE GEMEENTERAAD
VOORSTEL AAN DE GEMEENTERAAD Onderwerp: Integraal huisvestingsplan Registratienummer: 513472 Op voorstel van het college d.d.: 17 december 2013 Datum vergadering: 28 januari 2014 Portefeuillehouder: J.P.
Nadere informatieVoortgezet onderwijs. Ontwikkeling van het aantal leerlingen in Noord-Brabant. Transvorm Tilburg, januari 2019 T F
Voortgezet onderwijs Ontwikkeling van het aantal leerlingen in Noord-Brabant Transvorm Tilburg, januari 2019 Spoorlaan 171 04 5038 CB Tilburg Postbus 4275 5004 JG Tilburg T 088 144 40 00 F 088 144 40 88
Nadere informatieDoordecentralisatie onderwijshuisvesting (on)mogelijkheden en consequenties bedrijfsvoering
Doordecentralisatie onderwijshuisvesting (on)mogelijkheden en consequenties bedrijfsvoering Jos de Kleijne (AK+) 06-53962650 Mireille Uhlenbusch (HEVO) 06-10019338 Agenda 14.45-16.30 uur Even voorstellen
Nadere informatieRaadsvoorstel agendapunt
Raadsvoorstel agendapunt Aan de raad van de gemeente IJsselstein Zaaknummer : 376480 Datum : 8 november 2016 Programma : Onderwijs, sport en cultuur Blad : 1 van 5 Cluster : Samenleving Portefeuillehouder:
Nadere informatieBijlage 5 ECT in beeld
Bijlage 5 ECT in beeld Het Referentiekader Passend onderwijs geeft aan dat er een multidisciplinaire structuur aanwezig moet zijn in het SWV (of de regio) die het proces van toekenning van extra ondersteuning
Nadere informatieBeantwoording van de 7 vragen uit het Integraal afwegingskader voor beleid en regelgeving (IAK)
Beantwoording van de 7 vragen uit het Integraal afwegingskader voor beleid en regelgeving (IAK) Het Integraal afwegingskader voor beleid en regelgeving bevat normen waaraan goed beleid of goede regelgeving
Nadere informatieOntwikkeling leerlingenaantal per dorpskern en per bestuur Dorpskern Onderwijsvoorzieningen Aantal leerlingen (ongeveer)
1 waarin zoveel mogelijk variaties zijn opgenomen als startpunt voor het aftasten van mogelijkheden op basis van de vastgestelde criteria Inleiding De gemeente Borsele, de Borselse schoolbesturen en RPCZ
Nadere informatieGEMEENSCHAPPELIJKE REGELING PUBLIEKE GEZONDHEID & ZORG GRONINGEN ALGEMEEN BESTUUR 15 december 2017
GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING PUBLIEKE GEZONDHEID & ZORG GRONINGEN ALGEMEEN BESTUUR 15 december 2017 Agendapunt 5.a Bijstelling begroting PG&Z 2017 Op 8 juli 2016 is de beleids- en financiële begroting 2017
Nadere informatieGEMEENTE MENTERWOLDE. Integraal accommodatiebeleid en accommodatieplan juni 2014
GEMEENTE MENTERWOLDE Integraal accommodatiebeleid en accommodatieplan juni 2014 INHOUDSOPGAVE 1. INLEIDING 2 2. BELANG VAN ACCOMMODATIEBELEID 3 3. DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN 4 4. LOKALE CONTEXT 5 5.
Nadere informatieUitgangspunten Integraal Huisvestingsplan Primair Onderwijs gemeente Meppel
Uitgangspunten Integraal Huisvestingsplan 2018-2033 Primair Onderwijs gemeente Meppel Inleiding Voor u ligt een document wat de uitgangspunten bevat voor het op te stellen Integraal Huisvestingsplan 2018-2033
Nadere informatieRaadsvergadering : 23 juni 2014 Agendanr. 16
Voor het kiezen van de datum voor de raadsvergadering --> Klik op het knopje ernaast om een raadsvergaderdatum te selecteren.onderstaande velden worden door tekstverwerking ingevuld!!!stuur DIT RAADSVOORSTEL
Nadere informatieDe voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus EA Den Haag
a 1 > Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag De voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal Postbus 20018 2500 EA Den Haag Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag www.rijksoverheid.nl
Nadere informatieDe heer B.G. Schalkwijk. Mevrouw A.I. Vreugdenhil
GemeenteWATERLAND INFORMATIE RAAD DOCUMENT GEMEENTE WATERLAND Nummer 196-7 Onderwerp Portefeuillehouder Contactpersoon Afsluiting initiatieffase Brede School Scholeneiland in Monnickendam De heer B.G.
Nadere informatieProgramma. Openingen Inleiding. Visie van het onderwijs op IKC. Proces en oplossingsrichtingen. Wethouder Vandermeulen. dhr. Toon van den Hanenberg
Openingen Inleiding Programma Wethouder Vandermeulen Visie van het onderwijs op IKC dhr. Toon van den Hanenberg Proces en oplossingsrichtingen Ralf Jansen IKC Picardie Linksom of Rechtsom? inhoudsopgave
Nadere informatieOVERZICHTSNOTITIE INZENDINGEN
OVERZICHTSNOTITIE INZENDINGEN Deze notitie behandelt enkele conclusies op hoofdlijnen, gebaseerd op de 36 inzendingen die zijn ingediend voor de pilot woonconcepten voor EU-arbeidsmigranten. Positieve
Nadere informatieFusienieuwsbrief OBS Solte Campe en CBS Ichthusschool Zoutkamp Nummer 2, 12 oktober 2015
Fusienieuwsbrief OBS Solte Campe en CBS Ichthusschool Zoutkamp Nummer 2, 12 oktober 2015 Beste ouders, teamleden en betrokkenen, Voor u ligt de tweede fusienieuwsbrief. Met deze nieuwsbrief informeren
Nadere informatieBESTUURSOPDRACHT 2 : AMBTELIJK SAMENVOEGEN & SAMEN DOEN IN DE DUINSTREEK; TWEE SPOREN
Samenwerken in de Duinstreek BESTUURSOPDRACHT 2 : AMBTELIJK SAMENVOEGEN & SAMEN DOEN IN DE DUINSTREEK; TWEE SPOREN 1) ONDERZOEK SAMENVOEGEN GEMEENTELIJKE ORGANISATIES BERGEN, UITGEEST, CASTRICUM EN HEILOO
Nadere informatieGGD Flevoland. Ontwerp Begroting Meerjarenraming 2020 t/m 2022
GGD Flevoland Ontwerp Begroting 2019 en Meerjarenraming 2020 t/m 2022 Status: ter besluitvorming in GGD-bestuursvergadering 21 juni 2018 Versie: 13 april 2018_08u27 1. Inleiding 1.1. GGD Flevoland in 2019
Nadere informatieGEMEENSCHAPPELIJKE REGELING PUBLIEKE GEZONDHEID & ZORG GRONINGEN ALGEMEEN BESTUUR 7 april 2017
GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING PUBLIEKE GEZONDHEID & ZORG GRONINGEN ALGEMEEN BESTUUR 7 april Actualisatie PG&Z Op 8 juli 2016 is de beleids- en financiële van de PG&Z-regeling vastgesteld door het Algemeen
Nadere informatieJAARVERSLAG 2013 PRESENTATIE GEMEENTEN, RAAD VAN TOEZICHT, GMR EN DIRECTIES
JAARVERSLAG 2013 PRESENTATIE GEMEENTEN, RAAD VAN TOEZICHT, GMR EN DIRECTIES Juni 2014 JAARVERSLAG; PROCES Maart t/m Mei: voorbereiding jaarafsluiting Mei: accountantscontrole Juni: opstellen bestuursverslag
Nadere informatieRAADSINFORMATIEBRIEF 17R.00937
RAADSINFORMATIEBRIEF 17R.00937 Van : college van burgemeester en wethouders Datum : 21 november 2017 Portefeuillehouder(s) : wethouder Haring Portefeuille(s) : Onderwijs Contactpersoon : M. Hopman Tel.nr.
Nadere informatieDe nieuwe school in Groet. Het gebouw
De nieuwe school in Groet. Het gebouw In de dorpskernen van Groet en Schoorl bevinden zich een 4-tal basisscholen die bestuurlijk worden aangestuurd door ISOB en Flore. De beide schoolbesturen hebben,
Nadere informatieOnderdelen van uw plan die al mogelijk zijn Uw plan bevat een aantal onderdelen waar u ook zonder experimenteerruimte mee aan de slag kunt.
>Retouradres Postbus 16375 2500 BJ Den Haag Primair Onderwijs IPC 2400 Rijnstraat 50 Den Haag Postbus 16375 2500 BJ Den Haag www.rijksoverheid.nl Datum 20 december 2013 Betreft Reactie 'Onderwijsvernieuwing,
Nadere informatieDe volkshuisvestelijke opgaven. Gennep, 6 januari 2015 Anne-Fleur Dijkstra
De volkshuisvestelijke opgaven Gennep, 6 januari 2015 Anne-Fleur Dijkstra We hebben geen ruimte om ruimte te maken Agenda A. Cijfers B. Wat doen we met overcapaciteit? C. Hoe gaan we om met knelpunten
Nadere informatieIntentieovereenkomst samenwerking gemeenten Dantumadiel, Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerland c.a.
Intentieovereenkomst samenwerking gemeenten Dantumadiel, Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerland c.a. De raden van de gemeenten Dantumadiel, Dongeradeel, Ferwerderadiel en Kollumerland c.a.; OVERWEGENDE:
Nadere informatieOnderwijs en Kinderopvang
Onderwijs en Kinderopvang Rapportage ledenpeiling 19 juni tot en met 9 juli 2014 Inleiding Scholen in het primair onderwijs werken steeds vaker nauw samen met organisaties voor kinderopvang of bieden zelf
Nadere informatieINTENTIEOVEREENKOMST ONDERWIJSHUISVESTING VOORTGEZET ONDERWIJS
- Concept (versie 1.0 dd 25 juni 2013) - INTENTIEOVEREENKOMST ONDERWIJSHUISVESTING VOORTGEZET ONDERWIJS Partijen, t.w.: De gemeente Eindhoven, vertegenwoordigd door ondergetekende, die bij besluit van
Nadere informatieManifeste lokale woningbehoefte. Vraag zoekt locatie
Manifeste lokale woningbehoefte Vraag zoekt locatie 10-3-2015 Inleiding In de gemeentelijke Visie op Wonen en Leefbaarheid (2012) is uitgesproken dat de gemeente in principe in alle kernen ruimte wil zoeken
Nadere informatieWordt wonen in Oisterwijk een luxe? Pro-Plein Wonen
Wordt wonen in Oisterwijk een luxe? Pro-Plein Wonen Frenkel Beerens Adviseur wonen 7 maart 2018 Inhoud Woningmarkt (5 min) Woonvisie (10 min) Onderzoek locaties sociale huur (5 min) WONINGMARKT Economische
Nadere informatieONTWIKKELKADER GELSTER BESTEET
ONTWIKKELKADER 22 januari 2019 INHOUD 1. Inleiding 2. Kwantitatieve analyse 3. Kwalitatieve analyse 4. Ontwikkelkader 2 1 Inleiding 3 INLEIDING Inleiding In mei 2018 startten een vertegenwoordiging van
Nadere informatieRaadsvoorstel Zaak :
Raadsvoorstel Zaak : 00483750 Onderwerp Integraal Huisvestingsplan onderwijs 2017-2026 Portefeuillehouder De heer W.A. van Engeland Datum raadsvergadering 20 december 2016 Samenvatting Op 29 september
Nadere informatieDit memo is bedoeld als input voor de voorbespreking: het is niet door ons college vastgesteld.
Wijk bij Duurstede, september 2015 Betreft: Integraal Huisvestingsplan Onderwijs 2015-2030. Memo Van: burgemeester en wethouders Aan: gemeenteraad behandeld door Dick Elsas toestelnummer 9567 Aanleiding
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 31 521 Taxibeleid Nr. 68 BRIEF VAN DE STAATSSECRETARIS VAN ONDERWIJS, CULTUUR EN WETENSCHAP Aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten-Generaal
Nadere informatieJohn Vernaus Senior adviseur
John Vernaus Senior adviseur j.vernaus@rogroep.nl RO groep Wilhemlinasingel 58 Postbus 3086 6202 NB Maastricht 043 350 00 50 www.rogroep.nl Kiezen voor kwaliteit Scholenvisie Hof van Twente Elke dag Foto
Nadere informatieOnderwijshuisvesting. Raadsinformatieavond 13 oktober Edgar Blokker Senior projectleider (maatschappelijk vastgoed) Samenleving & Stadsbeheer
Onderwijshuisvesting Raadsinformatieavond 13 oktober 2015 Edgar Blokker Senior projectleider (maatschappelijk vastgoed) Samenleving & Stadsbeheer Onderwerpen Schets bestuurlijk kader Verantwoordelijkheden
Nadere informatieGEMEENSCHAPPELIJKE REGELING PUBLIEKE GEZONDHEID & ZORG GRONINGEN ALGEMEEN BESTUUR 15 december 2017
GEMEENSCHAPPELIJKE REGELING PUBLIEKE GEZONDHEID & ZORG GRONINGEN ALGEMEEN BESTUUR 15 december 2017 Agendapunt 5.b actualisatie begroting PG&Z 2018 Op 7 juli 2017 is de beleids- en financiële begroting
Nadere informatieVOORBLAD RAADSVOORSTEL
VOORBLAD RAADSVOORSTEL ONDERWERP Huisvesting samenwerkingsschool en peuterspeelzaal Froubuurt VOORSTEL 1. In te stemmen met de huisvestingsaanvraag van Fier om het gebouw van de Hânwizer technisch en onderwijskundig
Nadere informatieCollege van Burgemeester en wethouders gemeente Tynaarlo
College van Burgemeester en wethouders gemeente Tynaarlo Vergadering d.d. Agendapunt: 9 juli 2018 Zaaknummer: 500858 Portefeuillehouder : J.H. Lammers Openbaar Besloten Team : Team Mens en Maatschappij
Nadere informatieRisicogebied Groningen. 3 e kwartaal 2016
Risicogebied Groningen 3 e kwartaal 2016 Copyright Kennis van de woningmarkt bepalend voor beleid Als overheid of marktpartij wilt u graag op de hoogte blijven van actuele ontwikkelingen op de woningmarkt.
Nadere informatieDatum: 18 december 2014 Portefeuillehouder: Windhouwer
Raadsvoorstel Raadsnummer: 2014-085 Registratiekenmerk: Onderwerp: Overheveling buitenonderhoud primair onderwijs Korte inhoud: De overheveling van het buitenonderhoud in het primair onderwijs leidt tot
Nadere informatieTen behoeve van: Algemene Ledenvergadering Steller: J.P. van den Berg, Controller Datum:
Begroting 2016 1 Ten behoeve van: Algemene Ledenvergadering Steller: J.P. van den Berg, Controller Datum: 10-02-2016 Algemeen Op 26 januari 2016 heeft de financiële commissie van de Raad van Toezicht de
Nadere informatie23 DEC 20H. GEMEENTE ASTEN inqekomen. vereniging l f f \ Gemeente Asten t.a.v. College van Burgemeester en Wethouders Postbus AG ASTEN
vereniging l f f \ ons middelbaa r onderwijs \^ J GEMEENTE ASTEN inqekomen Gemeente Asten t.a.v. College van Burgemeester en Wethouders Postbus 29 572 AG ASTEN nr; 23 DEC 2H Afd.: Tilburg, 16 december
Nadere informatieONDERZOEK OMVANG FINANCIËLE BUFFER. Stichting Protestants-Christelijk Onderwijs Hillegersberg-Schiebroek te Rotterdam /40774
ONDERZOEK OMVANG FINANCIËLE BUFFER Stichting Protestants-Christelijk Onderwijs Hillegersberg-Schiebroek te Rotterdam 4523059/40774 Utrecht, april 2015 Voorwoord Dit rapport bevat de resultaten van het
Nadere informatieDe effecten van demografische ontwikkelingen op het onderwijs
De effecten van demografische ontwikkelingen op het onderwijs Modus Inleiding Carlien de Witt Hamer In dit artikel worden de effecten beschreven die de demografische ontwikkelingen van de periode 1997-2001
Nadere informatieONDERZOEK OMVANG FINANCIËLE BUFFER. Stichting voor Christelijk Voortgezet Onderwijs in het Gooi te Hilversum /20187
ONDERZOEK OMVANG FINANCIËLE BUFFER Stichting voor Christelijk Voortgezet Onderwijs in het Gooi te Hilversum 4527160/20187 Utrecht, april 2015 Voorwoord Dit rapport bevat de resultaten van het onderzoek
Nadere informatieHuisvesting. AGENDAPUNT 8 Algemeen Bestuur Veiligheidsregio Groningen. Vergadering 16 oktober 2015
AGENDAPUNT 8 Algemeen Bestuur Veiligheidsregio Groningen Vergadering 16 oktober 2015 Huisvesting Op 10 april is in het Algemeen Bestuur besloten over een aantal uitgangspunten die als basis dienen voor
Nadere informatieConcept Startnotitie gedeelde verantwoordelijkheid tennis en voetbal
Concept Startnotitie gedeelde verantwoordelijkheid tennis en voetbal Versie 28 oktober 2014 1. Inleiding Op 25 februari 2014 heeft het college van B&W van de gemeente Menterwolde o.a. besloten: het gaan
Nadere informatieONDERZOEK OMVANG FINANCIËLE BUFFER. Stichting Openbaar Onderwijs Jan van Brabant /41332
ONDERZOEK OMVANG FINANCIËLE BUFFER Stichting Openbaar Onderwijs Jan van Brabant 4514545/41332 Utrecht, maart 2015 Voorwoord Dit rapport bevat de resultaten van het onderzoek naar de omvang van de financiële
Nadere informatieKinderopvang in eigen beheer. Resultaten marktonderzoek
Kinderopvang in eigen beheer Resultaten marktonderzoek Opgesteld door K. Soldaat Kenmerk Resultaten marktonderzoek Datum 26 juli 2011 Inhoudsopgave 1 Inleiding 3 2 Resultaten algemeen 4 3 Het makelaarsmodel
Nadere informatieKansen in Krimp Over het verduurzamen van naoorlogse woningen in dorpen en wijken in krimpgebieden in Noord Nederland
Kansen in Krimp Over het verduurzamen van naoorlogse woningen in dorpen en wijken in krimpgebieden in Noord Nederland Workshop 21 februari 2014 Programma 10.45 Ontvangst 11.00 Welkom en opening door Mieke
Nadere informatieBesluit college van Burgemeester en Wethouders
Registratienr: 165254 Registratiedatum: 18-12-2014 Afdeling: Leefomgeving Agendapunt: 52-15-WV Openbaar: Ja Nee Reden niet openbaar: Onderwerp: Wetswijziging onderwijshuisvesting Besluit: - Akkoord gaan
Nadere informatieIntentieverklaring. De ondergetekenden: 1. Gemeente Dordrecht en. 2. Schoolbestuur A en. 3. Schoolbestuur B en. 4. et cetera
Intentieverklaring Ten behoeve van het project om te komen tot de oprichting van een rechtspersoon Huisvesting PO/SO Dordrecht in het kader van de doordecentralisatie van de uitvoering van de zorgplicht
Nadere informatie= = Besluitvormende raadsvergadering d.d. 28 mei 2013 Agendanr. 7.
*ZE946A470E0* = = Besluitvormende raadsvergadering d.d. 28 mei 2013 Agendanr. 7. Aan de Raad No.ZA.13-22432/DV.13-190, afdeling Ruimte. Sellingen, 16 mei 2013 Onderwerp: Beleidsvisie Wonen en Leven Inleiding
Nadere informatieDoetinchem, 4 juli 2018
Aan de raad AGENDAPUNT NR. 7.3 ALDUS VASTGESTELD 12 JULI 2018 Vaststellen Integraal Huisvestingsplan Onderwijs 2018 Te besluiten om: 1. Het Integraal Huisvestingsplan Onderwijs 2018 vast te stellen. 2.
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2012 2013 33 400 VIII Vaststelling van de begrotingsstaten van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (VIII) voor het jaar 2013 Nr. 130 VERSLAG
Nadere informatieb Onvermijdelijk Ambtelijke huisvesting is onvermijdelijk onderdeel van het ambtelijke apparaat.
gemeente Eindhoven Inboeknummer 14bst00096 Beslisdatum B&W 28 januari 2014 Dossiernummer 14.05.451 Raadsvoorstel Ambtelijke huisvesting lange termijn vanaf 2020 Inleiding In juni 2012 heeft de raad besloten
Nadere informatie