Openbare hygiëne, preventie en epidemieën in Nederland in de 19 e eeuw Pélerin lezing Medische Geschiedenis 22 oktober E.S. Houwaart Dep.

Transcriptie

1 Openbare hygiëne, preventie en epidemieën in Nederland in de 19 e eeuw Pélerin lezing Medische Geschiedenis 22 oktober 2013 E.S. Houwaart Dep. HES

2 Openbare gezondheidszorg en geschiedenis Sinds George Rosen (1957) niet reductie, maar context Framing Disease (Ch. Rosenberg, 1992) Voegt iets toe aan de blikrichting van de discussie Beter begrip van oorzaken van succes en falen

3 Periodisering Public Health Voor Lokaal en incidenteel Medische Politie De liberale gezondheidszorg Sociale wetgeving, gemeentepolitiek en verzuiling Wederopbouw en verzorgingsstaat Oplossing wordt deel van het probleem

4 Geneeskunde 19e eeuw en epidemische ziekten Klassen van epidemische ziekten Contagia (pokken; lepra; pest?) Ouderwets Passen niet in het wet. positivisme (statistiek; geloof alleen wat je kan waarnemen) Miasmata (gele koorts; tyfus; cholera asiatica; febris intermittens ) Gebaseerd op medische experimenten en statistiek

5 Cholera Vier pandemieën

6 Cholera Nederland (excl Brabant/Limburg) Nederland totaal / (9 0/00) /

7 Framing Disease Uitheemsch Smetstof Botanie Contagieus Persoon op persoon CHOLERA 1830 Verspreidingsroute Potentieel gevaarlijk voor sociale orde Standsgebonden (Armen)

8 Framing Disease Handel Quarantaine/ cordon sanitaire Desinfectantia CHOLERA 1830 Filantropie Godsdienst Leefwijze

9 Artsen en de liberale hervormingen na 1850 Het streven naar een Nationale herleving De wetgevende arbeid van Thorbecke Medicinae doctores ontdekten de politiek De oprichting van de NMG in 1849 De participatie in debating societies Naar een liberaal interventionisme ( radicaalliberaal )

10 Het streven naar een rationeel en wetenschappelijk debat

11 De zieke stad

12

13 Framing Disease Miasmatischcontagieus Scheikunde CHOLERA 1865 Smetstof Statistiek/geografie Maatschappelijke toestand Beschaving Uitheemsch

14 Framing Disease Volledig te voorkomen Sanitaire maatregelen CHOLERA 1865 Leefomstandigheden (mindere stand) Algemeen belang

15 Openbaarheid van gegevens

16 Maatschappelijke idealen van artsen-burgers Het Thorbecke-portret hangt aan de muur: ruim baan voor het denkend deel der natie Openbaarheid van bestuur Kennis is beschaving Rationalistisch optimisme Naar een nieuwe onderwijspolitiek De ideale stad in harmonie met een gezond platteland

17 Maatschappelijke idealen van artsen-burgers De ideale Stad: In harmonie met omgeving Schouwburg Goede scholen Bibliotheek Ziekenhuis Stadsreiniging Straatverlichting Waterleiding Riolering Goede broodfabriek e.d. Station

18 Volksgezondheid en het ideaal van openbaarheid Oprichting Geneeskundig Staatstoezicht in 1865 Vier wetten Toezicht op medische wetgeving Vermeerderen en verspreiden van kennis Verbonden met een specifiek maatschappij- en mensbeeld

19 Een nieuwe politieke en morele orde - Het organische karakter van de (Thorbeckiaanse) gemeente: Gemeinschaft versus Gesellschaft - Zieke en gezonde steden - Condities scheppen voor beschaafd gedrag

20 De Gezondheidsleer na Normen en waarden in een gezonde gemeenschap - Handboek voor openbare gezondheidsregeling (1872). Drie voorbeelden: - Voeding: De condities: toezicht op waren Veeartsenij! Het gewenst gedrag: rationeel huishouden - De huisvesting De condities: Hygiënisch bouwen Gezond gezinsleven - Bevolkingspolitiek De individuele zorg voor een gezond nageslacht