Hoofdstuk III - Over Besmettelijke Ziekten
|
|
- Veerle Boer
- 6 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Hoofdstuk III - Over Besmettelijke Ziekten Waarin wordt verteld hoe de mens steeds weer besmettelijke ziekten overwint, en hoe er toch steeds nieuwe bijkomen. Hoe ontstaan besmettelijke ziekten? Besmettelijke ziekten zijn ziekten die mensen aan elkaar door kunnen geven. Lang geleden begrepen de mensen daar weinig van. Ze begrepen ook niet echt dat mensen die ziekten aan elkaar doorgaven. Als er dan een epidemie ontstond, dan stond men voor een raadsel. In de oudheid dacht men dat iemand die ziek was bezeten was door een boze geest: een duivel had bezit genomen van zo iemand. Iemand die ziek was, was dan ook onrein ("onrein" is een oud woord voor "niet schoon"). Zo iemand zou de onreinheid aan iemand anders kunnen doorgeven. Zo ontstonden wetten dat mensen die ziek waren zich moesten afzonderen tot ze genezen waren. Dan had de boze geest hun verlaten en waren ze weer schoon. Om zeker te zijn dat alles in orde was, moesten ze zich dan laten keuren door de priesters van een tempel van een goede godheid. Dan moesten ze zich meestal nog een keer helemaal wassen. De priesters van de tempels waren eigenlijk dokters. Ze keken de onreine zieke mensen na, vertelden hen wat ze het beste konden doen voor hun ziekte en verzorgden hen soms ook. Hoewel de mensen in de oudheid dus helemaal verkeerd waren als ze probeerden te begrijpen hoe ziekten ontstonden, toch waren vele van hun wetten en regels erg nuttig. Dat komt omdat hun wetten en regels hielpen om mensen met besmettelijke ziekten af te zonderen. Pas als de zieke mensen schoon verklaard waren, mochten ze terug onder de andere mensen komen. Ook waren er een heleboel regels over hoe je je kon wapenen tegen ziekten. Die regels hadden ook dikwijls met reinheid te maken, zoals het verbod om met vieze handen te eten: men moest de handen wassen voor het eten. Je moest ook matig eten en drinken, en voldoende lichaamsbeweging nemen. Als je die regels niet volgde waren de goede goden ongunstig gestemd. Die uitleg was verkeerd, maar de regels werkten wel. Later zochten de mensen de uitleg voor het ontstaan van ziekten niet meer bij goede en kwade goden, maar in de natuur zelf. Dan geloofde men dat er gifstoffen bestonden die de mens ziek konden maken. Hoe die gifstoffen er kwamen en wat ze bij de mens deden begreep men nog niet goed. Vele honderden jaren lang bestonden er twee totaal verschillende gedachten over deze gifstoffen. Dat duurde vanaf de middeleeuwen tot op het einde van de 19de eeuw, wat niet zo erg lang geleden is. Volgens de ene gedachte ontstonden die gifstoffen uit rotting in de bodem. Die rotting kon helemaal uit zichzelf ontstaan als de omstandigheden gunstig waren. Bijvoorbeeld, als de bodem te vochtig en te warm was, als er te weinig afvoer van water was en te weinig wind. Dan zouden gifstoffen uit de bodem omhoog stijgen. Op de plaats waar dat gebeurde zouden er dan plots vele mensen bijna tegelijk ziek worden. Dat was dan de verklaring voor de epidemie. Volgens de andere gedachte waren deze gifstoffen eigenlijk kleine ziektekiemen ("kiem" betekent ongeveer hetzelfde als "zaadje"). De mensen zouden deze kiemen aan elkaar doorgeven, en zo zouden er plots vele ziektegevallen bijna tegelijk ontstaan. De kiemen zouden 19
2 wellicht een eigen leven leiden, dat wil zeggen dat het zelf levende wezens waren, en ze zouden zichzelf kunnen vermenigvuldigen. Vele honderden jaren hebben de mensen de ene keer wat meer in de ene uitleg geloofd, en de andere keer wat meer in de andere. Eigenlijk was dat zo gek niet. Beide gedachten leiden tot een aantal hele nuttige regels en wetten. De aanhangers van de uitleg door rotting vonden dat je het beste de boel schoon kon houden. Zij wilden dat er overal goede riolen kwamen om vuil water af te voeren, dat alle huizen netjes waren met schone toiletten en goede ontluchting. Dat was heel wat. Je weet waarschijnlijk wel uit je lessen van geschiedenis dat de mensen vroeger zomaar overal plasten en poepten. Dat deden ze op straat. Of, als ze het in huis deden, dan gooiden ze de emmer door het raam naar buiten. In grote steden droegen mensen soms grote lederen paraplus boven zich, tegen de poep uit de ramen. Men hield ook niets schoon, men waste zich niet, of maar een keer per jaar, en men luchtte ook niets, want dat bracht maar kou binnen. Al deze regels om alles schoon te houden en een gezond leven te leiden noemde men de leer der hygiëne, naar de oud-griekse godin Hygieia die de godin was van de goede leefregels. Men noemde de verdedigers van deze regels ook wel hygiënisten. De aanhangers van de uitleg door ziektekiemen hadden ook een aantal hele nuttige ideeën. Zij vonden dat mensen met besmettelijke ziekten afgezonderd moesten worden. Zij brachten lijders aan besmettelijke ziekten zoals de pest samen in pesthuizen, buiten de stad. De woningen van pestlijders werden dichtgetimmerd en hun kleren verbrand. Pas als een pestlijder kon bewijzen dat hij genezen was, en dat was pas nadat hij nagekeken was door dokters en priesters, werd hij weer toegelaten in de stad. Deze regels en wetten waren niet altijd even plezierig om uit te voeren, want je moest er mensen voor uit hun huis zetten. Toch waren ze nuttig om de mensen die nog niet ziek waren te beschermen tegen het overdragen van ziekten. Zo had men ook bedacht dat als er een vreemd schip in een haven binnenvoer, het niet meteen mocht aanleggen aan de wal. Het moest eerst 40 dagen voor anker liggen, buiten de haven. Pas als het zeker was dat er zich in die 40 dagen geen ziekten hadden voorgedaan onder de bemanning, mocht het schip aanleggen. Dan wisten de mensen aan de wal zeker dat er geen ziektekiemen aanwezig waren. In de Franse haven Marseille, aan de middellandse zee, had men veel contact met schepen uit verre vreemde landen. Men was daar ook heel streng met het toepassen van de 40-dagen regel. Het Franse woord voor veertig is "quarante" (spreek uit "karaante"), en men sprak dan ook van de quarantaine"-regel (spreek uit "karaanteine"). Het bestrijden van tuberculose door afzondering. Het afzonderen van mensen die aan een besmettelijke ziekte lijden is ook in onze eeuw soms nog nodig. Dat is vooral als de ziekte heel gemakkelijk van de ene mens naar de andere overgaat, en als het een erge ziekte betreft. Zo heeft men in de eerste helft van de 20ste eeuw de tuberculose bestreden door mensen die deze ziekte hadden af te zonderen van de andere mensen. Tuberculose is een soort longontsteking. Als iemand deze ziekte kreeg werd hij naar een speciaal ziekenhuis gebracht, meestal buiten de stad in de bossen gelegen. Deze ziekenhuizen werden sanatoria genoemd. Ook alle mensen met wie de lijder aan tuberculose contact gehad had werden onderzocht om te kijken of zij de ziekte ook gekregen hadden. De zieken moesten in het sanatorium blijven tot zij voldoende genezen waren om niet meer besmettelijk te zijn. Dan pas mochten zij weer onder de mensen komen. Dat duurde soms jaren. Je begrijpt dat de mensen daar erg bang voor waren. Soms liepen ze weg als ze dachten dat ze tuberculose hadden, of ze lieten zich niet onderzoeken. Er werd dan ook veel gediscussieerd of men dat de mensen wel aan kon doen, vooral als het ging om een vader of een moeder die in een gezin nodig waren. In het begin kon men in deze sanatoria niet veel anders doen dan 20
3 goede voeding, frisse lucht en veel rust geven. Men hoopte op de helende kracht van de natuur. Later kon men mensen echt genezen door medicijnen. Toen waren de sanatoria ook niet langer nodig. De medicijnen hielpen immers zo goed dat mensen nog maar een week of twee in het ziekenhuis moesten blijven. Dan waren ze al niet meer besmettelijk. Sanatoria hebben bestaan tot ongeveer Daarna werden ze voor andere dingen gebruikt, bijvoorbeeld als bejaardentehuizen. Als je nu een ziekenhuis ergens in een bos ziet staan, dan is dat waarschijnlijk een oud sanatorium. De verspreiding van cholera door het drinkwater. Een groot succes van het idee dat ziekten ontstaan door ziektekiemen was het vinden dat cholera verspreid kon worden door het drinkwater. Cholera is een vreselijke soort diarree. Het is een diarree waarvan je letterlijk helemaal leegloopt. De mensen die deze ziekte hebben, braken en poepen de hele dag door al het water uit hun lijf. De enige redding is trachten genoeg vocht in te nemen, want de hele dag door al het vocht uit je lichaam verliezen, dat hou je geen twee dagen vol. Dat cholera verspreid kon worden door drinkwater werd de eerste keer aangetoond in Londen rond het jaar 1850 door de Engelse arts John Snow. Deze dokter heeft in zijn leven vele andere dingen gedaan dan cholera bestuderen; hij was ook de eerste die mensen in slaap deed voor operaties - daarvoor werden mensen gewoon dronken gemaakt opdat ze niet te veel zouden voelen. Deze arts was er nu van overtuigd geraakt dat cholera ontstond door verspreiding van levende ziektekiemen. De meerderheid van de andere artsen in die tijd geloofden dat niet. Zij dachten dat het ontstond door de giftige gassen uit de bodem. Er waren verschillende redenen waarom John Snow geloofde dat cholera ontstond door ziektekiemen. Hij had vastgesteld dat kinderen die in hetzelfde bed sliepen de cholera aan elkaar door konden geven. Hij had gevonden dat een reiziger de ziekte van de ene streek naar de andere kon overbrengen. Hij had zelfs gevonden dat de vuile kleding van een zieke de ziekte over kon brengen naar iemand anders. Hij had ook vastgesteld dat de ziekte begon met braken en diarree en niet met hoofdpijn of koorts, wat erop wees dat de schadelijke stoffen rechtstreeks met de darm in contact kwamen, en niet door de lucht. John Snow zocht dus naar bewijzen voor rechtstreeks contact van mensen met braaksel of diarree van lijders aan cholera. Zo zag hij dat in vele waterputten waaruit mensen hun drinkwater haalden ook allerlei afval terecht kwam. Je moet weten dat in het midden van de vorige eeuw te Londen er nog geen echte waterleiding was met water tot in elk huis. Er was een waterput of een pomp voor een hele straat. In de waterput liep dikwijls ook allerlei afval. Toen er dan in 1853 en 1854 nieuwe vreselijke epidemieën van cholera kwamen te Londen, ging John Snow onderzoeken waar de mensen woonden die cholera kregen. Hij ging ook navragen van welke put of pomp ze hun drinkwater haalden. Zo kon hij aantonen dat mensen die van een bepaalde pomp dronken ziek werden en anderen niet. Dat deed hij door kaartjes te tekenen met de ziektegevallen erop. Dan zag je op de kaartjes dat de ziekte vooral in bepaalde straten rond een bepaalde pomp voor kwam. Rond andere pompen kwam geen ziekte voor. John Snow wordt wel een van de eerste epidemiologen genoemd. Hij telde het aantal zieken per pomp en kon zo duidelijk maken dat de ziekte via het drinkwater werd verspreid. Hij probeerde het water ook te onderzoeken om de ziektekiemen werkelijk te vinden. Maar de wetenschap was in zijn tijd nog niet ver genoeg gevorderd om de ziektekiem ook te ontdekken. Dat gebeurde pas 30 jaar later, door Robert Koch in Duitsland. In de tijd van Snow waren er vele dokters die hem niet echt geloofden. Zelfs nadat de ziektekiemen ontdekt waren bleven 21
4 velen twijfelen of de ziektekiem alleen wel voldoende was om de ziekte te veroorzaken. Wel was intussen iedereen overtuigd geraakt van het nut van schoon water en van het nut om de waterleiding apart te houden van het afvoersysteem van het riool. Nogal logisch zal je nu zeggen; toen was dat nog niet zo. Wie had gelijk? Het idee van de gifstoffen uit de grond en het idee van de ziektekiemen waren twee nogal tegengestelde wijzen om uit te leggen hoe ziekten ontstonden. Zij hadden soms nogal tegengestelde regels en wetten als gevolg. De strijd tussen deze twee ging lang op en af, en niemand haalde echt ooit helemaal gelijk. Dat kon ook niet, want geen van beide partijen kon de ander echt wat laten zien. De ene konden geen ziektekiemen laten zien, want de microscopen waren nog niet goed genoeg, en de geneeskunde wist nog te weinig. De anderen konden niet uitleggen wat die schadelijke uitwasemingen uit de bodem nu eigenlijk waren. Er waren ook dingen die ze geen van beiden uit konden leggen. Bij voorbeeld, waarom tijdens een epidemie niet iedereen ziek werd. Want, volgens de ene gedachte zou iedereen in een bepaalde streek toch door de wolk van gifstoffen uit de bodem lopen? En, volgens de andere gedachte zouden ziektekiemen toch gemakkelijk van de ene mens op de andere overgaan? Ook kon men niet uitleggen waar de ziekte bleef als er geen epidemie was. Bij al dat bekvechten tussen geleerde dokters probeerde men ook om uit te vinden wat er gebeurde als men op een plaats met een epidemie de regels toepaste volgens de ene uitleg, en op een andere plaats volgens de andere uitleg. Dat kon gebeuren omdat de stadsdokters en het bestuur van de ene stad meer in de ene gedachte geloofde dan in de andere. Dan ging men achteraf tellen of er in steden waar men de maatregelen volgens de ene uitleg had toegepast minder zieken waren voorgekomen dan in steden waar men de andere uitleg had geloofd. Maar ook dat was niet eenvoudig. Soms leken de regels van de ene partij meer succes op te leveren, soms die van de andere. Vandaag de dag, nu wij veel meer weten, begrijpen wij ook hoe dat kwam. We weten nu dat het voor sommige ziekten belangrijker is om hygiënisch te zijn, terwijl het voor andere ziekten belangrijker is om alle contact te vermijden. Voor een besmettelijke buikgriep bijvoorbeeld, waarvan je diarree krijgt, is vooral hygiëne van belang: handen wassen, vooral als je naar het toilet bent geweest, en schone toiletten die afvoeren in het riool. Andere ziekten, zoals verkoudheden krijg je van andere mensen over met druppeltjes speeksel, bijvoorbeeld door in elkaars gezicht te hoesten of te niezen. Dan helpt het om je hand voor je mond te houden, zakdoeken te gebruiken en het hoofd af te wenden bij niezen of hoesten. Voor andere ziekten, zoals de bof of de windpokken, helpt wassen of de hand voor je mond houden helemaal niet, want die ziekten vliegen echt met het stof van de ene persoon naar de andere. Dan moet je dus ver uit de buurt blijven. En nog andere ziekten, vooral in tropische landen worden van de ene mens naar de andere overgebracht door insecten, bijvoorbeeld als muggen steken, of verspreiden zich van dieren naar mensen. Vandaag de dag weten wij ook dat de uitleg van de ziektekiemen eigenlijk gewonnen heeft. Op het einde van de 19de eeuw en in het begin van de 20ste eeuw waarin wij nu leven, heeft men van de ene besmettelijke ziekte na de andere de juiste ziektekiem gevonden. Men heeft gevonden dat er verschillende soorten ziektekiemen bestaan: bacteriën, virussen, schimmels en parasieten. Men heeft ook gevonden dat deze ziektekiemen niet zomaar uit het niets ontstaan, maar een eigen bestaan hebben. Dat werd gevonden door de Fransman Louis Pasteur te Parijs, die ook vele andere ziektekiemen vond, zoals die voor de pest. De kiem voor tuberculose en voor cholera werd gevonden door de Duitse Robert Koch. Men heeft later ook begrepen waar ziektekiemen blijven als er geen epidemie is. Men heeft ondertussen ook begrepen waarom niet iedereen die in contact komt met een zieke, de ziekte ook krijgt. De regels die wij 22
5 vandaag de dag gebruiken om besmettelijke ziekten te voorkomen zijn een mengeling van de regels die vroeger zijn ontstaan: hygiënische regels en quarantaine regels. Nu pas begrijpen wij goed waarom die regels werken. Maar we kunnen ook meer: we kunnen besmettelijke ziekten ook voorkomen door inenting en genezen door de ziektekiemen dood te maken. Over al deze zaken vertellen we in de volgende bladzijden meer. Eerst moeten we uitleggen wat ziektekiemen zijn. 23
DEEL 7. VERVOLG HOOFDSTUK III - Over Besmettelijke Ziekten. Bacteriën
DEEL 7 VERVOLG HOOFDSTUK III - Over Besmettelijke Ziekten Bacteriën Een bacterie is eigenlijk het kleinste levende wezentje op aarde. Ze zijn verschrikkelijk klein: een duizendste van een millimeter groot.
Nadere informatieDe ontelbaren is geschreven door Jos Verlooy en Nicole van Bael. Samen noemen ze zich Elvis Peeters.
Over dit boek De ontelbaren is geschreven door Jos Verlooy en Nicole van Bael. Samen noemen ze zich Elvis Peeters. Dit boek bestaat uit twee delen. Het eerste deel gaat over een man die vlucht naar Europa.
Nadere informatie2 Soorten micro-organismen Bacteriën Gisten Schimmels Virussen Samenvatting 40
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 De geschiedenis van de microbiologie 9 1.1 De vroegste historie 9 1.2 Louis Pasteur 12 1.3 Ziekte: door micro-organismen of een straf van God? 14 1.4 De bestrijding van
Nadere informatie14 God ging steeds voor hen uit, overdag in een wolk, s nachts in licht en vuur.
Psalmen Psalm 78 1 Een lied van Asaf. De lessen van het verleden Luister allemaal naar mijn woorden. Luister goed, want ik wil jullie iets leren. 2 Wijze woorden wil ik spreken, wijze woorden over het
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis De pest
Werkstuk Geschiedenis De pest Werkstuk door een scholier 1688 woorden 27 september 2005 6 362 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Ik heb als onderwerp De zwarte Dood gekozen, of ook wel de pest.
Nadere informatieVoor Indigo en Nhimo Papahoorjeme_bw.indd :02
Papahoorjeme_bw.indd 2 05-05-11 15:02 Papahoorjeme_bw.indd 3 05-05-11 15:02 Voor Indigo en Nhimo Tamara Bos Papa, hoor je me? met tekeningen van Annemarie van Haeringen Leopold / Amsterdam De liefste
Nadere informatieWe hebben verleden week nog gewinkeld. Toen wisten we het nog niet. De kinderbijslag was binnen en ik mocht voor honderd euro kleren uitkiezen.
Woensdag Ik denk dat ik gek word! Dat moet wel, want ik heb net gehoord dat mijn moeder kanker heeft. Niet zomaar een kankertje dat met een chemo of bestraling overgaat. Nee. Het zit door haar hele lijf.
Nadere informatieVraag 1 Jouw lichaam bestaat voor een groot deel uit water. Hoeveel procent van je lichaam is water?
Drinkwater Quiz?? Vraag 1 Jouw lichaam bestaat voor een groot deel uit water. Hoeveel procent van je lichaam is water? a) 25 tot 35% b) 35 tot 45 % c) 45 tot 55% d) 55 tot 75% Antwoord vraag 1 Jouw lichaam
Nadere informatieEen Berbers dorp. Mijn zussen en ik mochten van mijn vader naar school. Meestal mochten alleen jongens naar school.
Een Berbers dorp Ik ben geboren en opgegroeid in het noorden van Marokko. In een buitenwijk van de stad Nador. Iedereen kent elkaar en altijd kun je bij de mensen binnenlopen. Als er feest is, viert het
Nadere informatieDe wereld op zijn kop! Kan de wereld op zijn kop staan? Met gym heb je het vast wel eens geprobeerd Op je kop staan, bedoel ik, soms lukt het
De wereld op zijn kop! Kan de wereld op zijn kop staan? Met gym heb je het vast wel eens geprobeerd Op je kop staan, bedoel ik, soms lukt het Maar het duurt maar heel even dat op de kop staan De wereld
Nadere informatieBijbellezing: Johannes 4 vers Zit je in de put? Praat es met Jezus!
Bijbellezing: Johannes 4 vers 7-27 Zit je in de put? Praat es met Jezus! Wij hadden vroeger een waterput Vroeger is meer dan 55 jaar geleden Naast ons huis aan de Kerkstraat in Harkema Ik weet nog hij
Nadere informatie"Afraid of the Dead ( The Escape ) Hoofdstuk 5"
"Afraid of the Dead ( The Escape ) Hoofdstuk 5" Voor het eerst alleen Ik werd wakker in een kamer. Een witte kamer. Ik wist niet waar ik was, het was in ieder geval niet de Isolatieruimte. Ik keek om me
Nadere informatieZOEK HET UIT! KinderBijbelKeet-week Grote Kerk Hilversum. 28 tot en met 31 augustus. dit boekje is van:.
ZOEK HET UIT! KinderBijbelKeet-week 2018 28 tot en met 31 augustus Grote Kerk Hilversum dit boekje is van:. Themalied Couplet 1: Ik heb gehoord, van een man, Die een storm stoppen kan. Die een storm stoppen
Nadere informatieHygiëne/infectiepreventie
Hygiëne/infectiepreventie Hoe we ervoor zorgen dat u bij een verblijf in het ziekenhuis geen infectie oploopt. Van elke honderd patiënten, die in de Nederlandse ziekenhuizen worden opgenomen, lopen ongeveer
Nadere informatieDe epilepsie van Annemarie Als je hersens soms op hol slaan
Annemarie begreep er niks van. Had ze zo raar op de grond liggen doen? Wat stom. Zelf wist ze alleen nog maar dat haar buik naar aanvoelde en dat ze heel bang werd. Van de rest wist ze niets. Annemaries
Nadere informatieBeste verpleegkundigen, hulpverleners en leerkrachten,
Beste verpleegkundigen, hulpverleners en leerkrachten, Dit eenvoudige kleurboekje kan worden gebruikt om kinderen van zo n drie tot acht jaar vertrouwd te maken met stoma-operaties. Wij raden u aan het
Nadere informatiey02 Marcus 15.2 Rinze IJbema - Marcus 15, 2-5. Gemeente van Jezus Christus,
Rinze IJbema - Marcus 15, 2-5. Gemeente van Jezus Christus, het is al bijna 8 april, het is al bijna Pasen. Met Pasen vieren we feest, omdat Koning Jezus de dood overwint. Onze Koning is sterker dan de
Nadere informatieBijbellezing: Johannes 14 vers 1 tot 12. Tom, Tom is altijd goed Kom, kom nou zeg, is dat zo?
Bijbellezing: Johannes 14 vers 1 tot 12 Tom, Tom is altijd goed Kom, kom nou zeg, is dat zo? Heb een Tom, Tom gekocht Bij de ANWB winkel in Drachten Nou ja ik heb hem eigenlijk gekregen Voor mijn verjaardag
Nadere informatieInformatie over het norovirus
Informatie over het norovirus 2 Net als in andere Nederlandse ziekenhuizen en zorginstellingen komt er in het Ommelander Ziekenhuis Groningen af en toe buikgriep onder patiënten voor. Vaak is het norovirus
Nadere informatieSpreekbeurten.info Spreekbeurten en Werkstukken
Poep Ik ga mijn spreekbeurt houden over poep.. Als je dat zo voor het eerst hoort, klinkt dat een beetje raar, maar als je er over nadenkt is dat eigenlijk heel gewoon. Iedereen poept Hoe denken we meestal
Nadere informatieben een beetje ziek! Naam:
Ik ben een beetje ziek! Naam: De kleine boosdoeners die je ziek maken Virussen en bacteriën zijn microben of micro-organismen. Dat zijn heel kleine levende wezens. Je kunt ze niet met het blote ook zien.
Nadere informatieControle op Bijzonder Resistente Micro- Organismen
Controle op Bijzonder Resistente Micro- Organismen BRMO In deze folder staat algemene informatie over bijzonder resistente micro-organismen (bacteriën). En waarom en hoe u hierop wordt gecontroleerd. Deze
Nadere informatieLES 8. Toen Jezus dorst kreeg. Sabbat
Toen Jezus dorst kreeg Sabbat Doe Lees Johannes 4. 54 Had je ooit geen water meer om te drinken? Of heb je ooit hele erge dorst gehad? Dit verhaal gaat over hele erge dorst hebben. Water willen drinken.
Nadere informatiePersoonlijke hygiëne Voor patiënt en bezoeker
Persoonlijke hygiëne Voor patiënt en bezoeker Patiënten in een ziekenhuis hebben een verhoogd risico op het krijgen van een infectie. Het risico van besmetting kan voor patiënten groter zijn dan bij gezonde
Nadere informatieINFECTIERISICO VERMINDEREN
INFECTIERISICO VERMINDEREN In deze folder leest u welke maatregelen het UCCZ Dekkerswald treft om de kans op een infectie voor u zo klein mogelijk te maken. Wat is een infectie? Infecties w orden veroorzaakt
Nadere informatieTips voor een super spreekbeurt! In welke landen werkt Amref Flying Doctors? Wat doet Amref Flying Doctors in Afrika? Leren via je mobiele telefoon
Spreekbeurtpakket Inhoudsopgave Wat vind je waar? Tips voor een super spreekbeurt! Wat is Amref Flying Doctors? In welke landen werkt Amref Flying Doctors? Wat doet Amref Flying Doctors in Afrika? voorbeelden
Nadere informatieMijn mond zat vol aarde
Mijn mond zat vol aarde Serie: Verhalen kind in oorlog Tekst: Meike Jongejan Onderzoek: Mariska de Boer en Hans Groeneweg Redactie: Jan van Zijverden Vormgeving: Richard Bos 2015, Fries Verzetsmuseum,
Nadere informatieHANDIG KONIJNEN LATEN INENTEN
HANDIG KONIJNEN LATEN INENTEN l a n d e l i j k i n f o r m a t i e c e n t r u m g e z e l s c h a p s d i e r e n OVER HOUDEN VAN HUISDIEREN HIER LEES JE HANDIGE INFORMATIE OVER ZIEKTEN WAARTEGEN JE
Nadere informatieverdedigers doel hakjes geven panna s maken
Vroeger Ik heb voetbal niet altijd gehaat. Vroeger was ik er gek op. Net als David, mijn tweelingbroer. Dat is niet zo raar. Onze vader is tenslotte een voetballer. En niet zomaar een voetballer! Onze
Nadere informatieThema 4 Behandeling van infectie gaat over het gebruik van antibiotica en andere geneesmiddelen om verschillende ziekten en kwalen te behandelen.
Wereldoriëntatie - Natuur Algemene vaardigheden: 1.1 Levende en niet-levende natuur: 1.3 & 1.5 Gezondheid: 1.17-1.19 Wereldoriëntatie - Techniek 2.16* Geschatte lesduur 50 minuten Thema 4 Behandeling van
Nadere informatieKikkertje en de geheime schatkistjes
Kikkertje en de geheime schatkistjes VOORWOORD Fibromyalgie informatie brochure Elske Gijbels-Schaap (2015 ) 0 Voorwoord : Deze brochure is onderdeel van een reeks brochures die omtrent Fibromyalgie zijn
Nadere informatieWereldoriëntatie - Natuur Wereldoriëntatie - Techniek Geschatte lesduur
Wereldoriëntatie - Natuur Algemene vaardigheden: 1.1 Levende en niet-levende natuur: 1.3 & 1.5 Gezondheid: 1.17-1.19 Wereldoriëntatie - Techniek 2.16* Geschatte lesduur 50 minuten Het thema Verspreiding
Nadere informatieDe sprookjesverzamelaar
De sprookjesverzamelaar Lieve ogen die dit boek lezen, lieve warme handen die het vasthebben. Sprookjes zijn de beste reizigers en de succesvolste migranten die ooit op onze prachtige planeet hebben bestaan.
Nadere informatieDE WONDEREN VAN JEZUS
Bijbel voor Kinderen presenteert DE WONDEREN VAN JEZUS Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Byron Unger en Lazarus Aangepast door: E. Frischbutter en Sarah S. Vertaald door: Arnold Krul Geproduceerd
Nadere informatieBijzonder Resistent Micro-Organisme
Bijzonder Resistent Micro-Organisme (BRMO en MRSA) In deze folder krijgt u uitleg over een Bijzonder Resistent Micro-Organisme (BRMO) en wat gevolgen hiervan zijn. Ook leest u algemene informatie over
Nadere informatieInformatiebrief Hand-, voet- en mondziekte
Informatiebrief Hand-, voet- en mondziekte Wat is hand-, voet- en mondziekte? Hand-, voet- en mondziekte is een besmettelijke ziekte. Mensen krijgen het door een virus. De ziekte is meestal niet ernstig
Nadere informatie...een waargebeurd verhaal...
...een waargebeurd verhaal... In het begin was er een leeg papier. Dit behoorde toe aan de Goede Tekenaar, die zeer bekend was van het maken van volmaakte tekeningen. Op een dag begon de Tekenaar op het
Nadere informatieGeschiedenis groep 6 Junior Einstein
De oude Grieken en Romeinen hadden ze al en later ook de Vikingen. Koloniën. Koopmannen voeren met hun schepen over zee om met andere landen handel te drijven. Langs de route richtten ze handelsposten
Nadere informatieHet griepvirus bijvoorbeeld vertoont zich steeds weer in een nieuwe gedaante waardoor vaccinatie moeilijk is.
Norovirus Inleiding Net als in andere Nederlandse ziekenhuizen en zorginstellingen komt er in de OZG af en toe een buikgriepepidemie voor, die wordt veroorzaakt door het norovirus. Bij een uitbraak van
Nadere informatieBijzonder Resistent Micro-Organisme
Bijzonder Resistent Micro-Organisme (BRMO en MRSA) In deze folder krijgt u uitleg over een Bijzonder Resistent Micro-Organisme (BRMO) en wat gevolgen hiervan zijn. Ook leest u algemene informatie over
Nadere informatieHet norovirus wordt gemakkelijk overgedragen en er zijn maar weinig virusdeeltjes nodig om besmet te raken.
Norovirus Inleiding Net als in andere Nederlandse ziekenhuizen en zorginstellingen komt er in de OZG af en toe een buikgriepuitbraakje voor, die wordt veroorzaakt door het norovirus. Bij een uitbraak van
Nadere informatiePeter M. Kalf. Wellness³. Verslag van de 10 jaar research van de saunafanclub.nl
Peter M. Kalf Wellness³ Verslag van de 10 jaar research van de saunafanclub.nl Tweede druk versie 10-2016 copyright All rights reserved. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar
Nadere informatieInfectiepreventie. Noro-virus. www.catharinaziekenhuis.nl
Infectiepreventie Noro-virus www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl INF004 / Noro-virus / 27-03-2014 2 Noro-virus U bent opgenomen in het Catharina
Nadere informatieTineke Schaper. Vaccinaties. Kan het ook anders? Tweede druk
Tineke Schaper Vaccinaties Kan het ook anders? Tweede druk Inhoud Alles mag je worden Erik Menkveld 7 Voorwoord 9 Inleiding 13 1. Gezondheid, hoe zit dat nu? 17 2. De oorzaak van ziekte 21 3. Immuunsysteem
Nadere informatieGRIEPVACCINATIE 2012. Waardoor komt het? Wat zijn de verschijnselen? Adviezen
GRIEPVACCINATIE 2012 De griepprik zal dit jaar op woensdag 14 november worden gegeven, tussen 15 en 18 uur. Mensen die ervoor in aanmerking komen krijgen ongeveer 2 weken van tevoren een uitnodiging toegestuurd.
Nadere informatieZiek zijn in de Middeleeuwen
Ziek zijn in de Middeleeuwen In de middeleeuwen was het leven niet altijd aangenaam. Een kleine groep mensen had de macht. Zij waren erg rijk. Voor de rest van de bevolking was het leven zwaar. Er was
Nadere informatieZevende, herziene druk, derde oplage Illustraties Richard Flohr. C.E. Zegwaart-Braam
verzorging/biologie 1 Zevende, herziene druk, derde oplage 2010 Illustraties Richard Flohr C.E. Zegwaart-Braam ISBN 978-90-76612-84-3 Spondi, Didam, The Netherlands Alle rechten voorbehouden. Niets uit
Nadere informatieHet verhaal van de schepping (Genesis 1 en 2)
Het verhaal van de schepping (Genesis 1 en 2) Toen God begon met zijn schepping, was het donker en leeg. Maar God zei: Laat er licht zijn! En opeens was er licht. Nu was het niet donker meer, maar nog
Nadere informatiePatiënteninformatie. Welkom op de quarantaineafdeling
Patiënteninformatie Welkom op de quarantaineafdeling Inhoud Inhoud... 2 Inleiding... 3 Wat is isolatie?... 3 Welke isolatiemaatregelen zijn er?... 4 Waarom moet ik naar een quarantaineafdeling?... 5 Mag
Nadere informatie23 Spurgeons eerste gemeente Volmaakte mensen Hebben engelen zakken? Bidden en werken Een zacht antwoord Mevrouw
Inhoud Eerst dit 7 1 De duivel wil niet dat je bidt 9 2 Wat gebeurt er in de kerk? 12 3 Alle beetjes helpen 14 4 God geeft ons wat we nodig hebben als wij op 17 Hem vertrouwen 5 Vliegen vangen! 20 6 Lees
Nadere informatieBehandeling Voorkoming van verspreiding Geïsoleerd verplegen Maatregelen voor bezoekers Heeft u nog vragen?
NORO virus Net als in andere Nederlandse ziekenhuizen en zorginstellingen komt er in Het Van Weel-Bethesda Ziekenhuis af en toe een buikgriepepidemie voor, veroorzaakt door het norovirus. Bij een uitbraak
Nadere informatieVerslag Geschiedenis De Grieken
Verslag Geschiedenis De Grieken Verslag door een scholier 902 woorden 3 januari 2018 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De Grieken Annabel van der Geer H1B Voorwoord Ik ga vertellen over de cultuur, politiek
Nadere informatieBUIKGRIEP. en infectiepreventie
BUIKGRIEP en infectiepreventie BUIKGRIEP en infectiepreventie Wat is buikgriep? Buikgriep of gastro-enteritis is een ontsteking van de darmen die vaak veroorzaakt wordt door virussen en gepaard gaat met
Nadere informatieWerkblad. LES 7: Hygiëne. www.gavoorgezond.nl GROEP 5-6. Namen groepje: ... ... ... ... ...
LES 7: Hygiëne Namen groepje: Eerst voorbereiden: Zorg ervoor dat je met je groepje 1 petrischaaltje klaar hebt staan. Het schaaltje is verdeeld in 3 verschillende vakken. In ieder vakje gaan jullie een
Nadere informatieGetsie...bedorven! Bederf. Micro-organismen en hygiëne. Kies de juiste namen bij de tekeningen
Getsie...bedorven! Bederf Laat enkele producten bederven. Dit zijn: vochtig sneetje brood op een schoteltje onder een bekerglas een beetje melk in een open bekertje in het lokaal een stukje vlees op een
Nadere informatieTitel. Tekst. Orange Nano Guardon SelfClean Hygiene
Titel Tekst Orange Nano Guardon SelfClean Hygiene Voorwerpen zijn vaak een besmettingsbron van ziekmakers Mensen komen continu in contact met bacteriën, virussen en schimmels. Besmettelijke ziekten worden
Nadere informatieIsolatie. Hygiëne en Infectiepreventie. Beter voor elkaar
Isolatie Hygiëne en Infectiepreventie Beter voor elkaar 2 Inleiding Deze folder is bedoeld voor patiënten die geïsoleerd verpleegd worden en voor familie/bezoek van deze patiënten. Bij u is onlangs een
Nadere informatieVerloren grond. Murat Isik. in makkelijke taal
Verloren grond Murat Isik in makkelijke taal Moeilijke woorden zijn onderstreept en worden uitgelegd in de woordenlijst op pagina 84. Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen Mijn geboorte Mijn verhaal
Nadere informatieGrieppandemie. Wat moet u weten over een grieppandemie (wereldgriep)?
Grieppandemie Wat moet u weten over een grieppandemie (wereldgriep)? Grieppandemie 2 Wat leest u in deze folder? Deze folder gaat over een grieppandemie (wereldgriep). U leest de antwoorden op 10 belangrijke
Nadere informatieVerplegen in isolatie
Verplegen in isolatie U wordt in isolatie (afzondering) verpleegd. Wij vragen u begrip voor het nemen van deze soms ingrijpende maatregel. In deze folder worden de verschillende vormen van isolatie uitgelegd.
Nadere informatiePaaswake voor kinderen 31 maart 2018
We luisteren: - Veldhuis & Kemper is het mooi Is het constant een zooi Er is lief Er is leed Er is zuinig of breed Er is kort Er is lang Vrolijk en bang Er is hoop Er is stil Er is zang Er is langzaam
Nadere informatieKanker. Inhoud. Inleiding. Wat is kanker? Inleiding
Kanker Inhoud Inleiding Inleiding Wat is kanker? Soorten kanker In het kinderziekenhuis Wat kan je doen tegen kanker? Afsluiting Bronvermelding Ik houd mijn werkstuk over kanker, omdat het mij een moeilijk
Nadere informatieDe gebroeders Leeuwenhart
Astrid Lindgren De gebroeders Leeuwenhart vertaald door Rita Törnqvist-Verschuur met tekeningen van Ilon Wikland Uitgeverij Ploegsma Amsterdam Hoofdstuk 1 Wat ik nu ga vertellen gaat over mijn broer. Over
Nadere informatieBoekverslag Frans Le barbier de Seville door Pierre- Augustin Caron de Beaumarchais
Boekverslag Frans Le barbier de Seville door Pierre- Augustin Caron de Beaumarchais Boekverslag door een scholier 1799 woorden 30 december 2002 6,2 23 keer beoordeeld Auteur Pierre-Augustin Caron de Beaumarchais
Nadere informatieKastelen in Nederland
Kastelen in Nederland J In ons land staan veel kastelen. Meer dan honderd. De meeste van die kastelen staan in het water. Bijvoorbeeld midden in een meer of een heel grote vijver. Als er geen water was,
Nadere informatieGeelzucht. Toen pakte een vrouw mijn arm. Ze nam me mee naar de binnenplaats van het huis. Naast de deur van de binnenplaats was een kraan.
Geelzucht Toen ik 15 was, kreeg ik geelzucht. De ziekte begon in de herfst en duurde tot het voorjaar. Ik voelde me eerst steeds ellendiger worden. Maar in januari ging het beter. Mijn moeder zette een
Nadere informatieNiet in slaap vallen hoor!
Niet in slaap vallen hoor! Marcus 13: 33-37: Dierenversie Geïllustreerd door: 30 november 2014 Maria Koninginkerk Baarn 2 De oude leeuw heeft vakantieplannen. Dat vertelde hij vanmorgen aan alle dieren:
Nadere informatieKijk nog eens in het boek op bladzijde 80 naar Werkwoorden in een andere tijd.
Grammaticaoefeningen 3 Wonen en vervoer Werkwoorden in een andere tijd Oefening 1 Kijk nog eens in het boek op bladzijde 80 naar Werkwoorden in een andere tijd. 1 Begrijp je deze informatie? ja / nee,
Nadere informatieKinderkerstfeest van de Kindernevendienst 26 december Kerstverhaal
Kinderkerstfeest van de Kindernevendienst 26 december 2016 Kerstverhaal Heel lang geleden was er een jonge vrouw, Maria. Zij woonde in het dorpje Nazareth. Maria was een heel gewone vrouw, net zo gewoon
Nadere informatieInfectiepreventie in het ziekenhuis: 9 praktische tips voor patiënten met CF
Infectiepreventie in het ziekenhuis: 9 praktische tips voor patiënten met CF informatie voor patiënten Regelmatige controles in het mucoviscidose referentiecentrum zijn onontbeerlijk. Een ziekenhuis is
Nadere informatieInfobrochure. Antibiotica resistente kiemen
Infobrochure Antibiotica resistente kiemen Mevrouw, mijnheer, Tijdens uw verblijf werd bij u een kiem vastgesteld die een antibiotica resistente kiem (vb. ESBL, CPE,...) wordt genoemd. De informatie in
Nadere informatieBRMO INFORMATIE VOOR PATIËNTEN
BRMO INFORMATIE VOOR PATIËNTEN Inleiding Onlangs bent u op de hoogte gebracht dat er bij u in een kweek een bijzonder resistent micro-organisme (BRMO) is gevonden. U leest in deze folder wat BRMO zijn,
Nadere informatieInhoud Slaapkamer 6 Opwarming 8 Een jaar later 10 Genoeg 12 Terrorist 14 Geheim 16 Olie 20 R.O.A. 23 Betty 26 Vertrouwen 29 Feiten 32 G.O.F. 35 Protest 38 Warm 42 Reuzenmachine 44 Een bewaker! 47 Terrorist?
Nadere informatieHanden wassen met zeep
HANDLEIDING DIGIBORD PRESENTATIE Handen wassen met zeep Meer informatie op hygienewerkt.info Met deze handleiding geven wij u een toelichting op de Digibord presentatie Handen wassen met zeep. Per slide
Nadere informatie2
1 2 3 4 5 6 Mt 16,21 7 8 9 10 Ze spraken met elkaar over alles wat er gebeurd was. 15 Terwijl ze zo liepen te praten, kwam er iemand bij hen lopen. Het was Jezus, 16 maar de leerlingen herkenden hem niet.
Nadere informatie1 e Pinksterdag 2017 Feest van de Geest. Lezing: Handelingen 2 : 1 13
1 e Pinksterdag 2017 Feest van de Geest Lezing: Handelingen 2 : 1 13 Pinksteren het is een feest van onbegrijpelijke gebeurtenissen. Geheimen waar we geen grip op kunnen krijgen. Dingen die we niet goed
Nadere informatieDoelgroep Leerlingen van de groepen 5 en 6 van het basisonderwijs (8-10 jaar)
14 januari Inleiding In de serie beroepen voor de middenbouw gaat deze lesbrief over de dokter, arts, genezer of welke andere term dat beroep ook wordt aangeduid. Het beroep dokter is waarschijnlijk een
Nadere informatieHARA HACHI BU, LIBANON door Tommy Wieringa
HARA HACHI BU, LIBANON door Tommy Wieringa HARA HACHI BU Libanon Op mijn reizen kom ik veel mensen tegen. In Libanon kwam ik Shunzo Hirose tegen. Shunzo kwam uit Japan. Na deze reis heb ik hem nooit meer
Nadere informatieContactonderzoek BRMO
Contactonderzoek BRMO In deze folder krijgt u uitleg over wat contactonderzoek is en wat dit voor u betekent. Ook leest u algemene informatie over een bacterie, resistente bacteriën en mogelijke gevolgen
Nadere informatieBuikgriep bij kinderen Informatie voor ouders. Maatschap Kindergeneeskunde IJsselland Ziekenhuis
Buikgriep bij kinderen Informatie voor ouders Maatschap Kindergeneeskunde IJsselland Ziekenhuis Uw kind is op de Spoedeisende Hulp gekomen omdat hij of zij buikgriep heeft. In deze folder krijgt u de nodige
Nadere informatieIK OVERLEEFDE AUSCHWITZ
Ferenc Göndör IK OVERLEEFDE AUSCHWITZ Uitgeverij Eenvoudig Communiceren 3 Mijn vader Lang geleden kwam een jonge, joodse man naar het land Hongarije. Mohr Goldklang was zijn naam. Dat was mijn opa. Mohr
Nadere informatieWerkblad Natuurlijk water in de Kwebben
Werkblad Natuurlijk water in de Kwebben Droppie in de Kwebben Hallo allemaal! Wat fijn dat jullie straks naar de Kwebben in Vught gaan! Mijn naam is Droppie en ik weet alles over water. Wist je dat water
Nadere informatieWerkstuk Levensbeschouwing Boeddhisme
Werkstuk Levensbeschouwing Boeddhisme Werkstuk door een scholier 1820 woorden 26 januari 2005 4,5 1 keer beoordeeld Vak Levensbeschouwing Leed van boeddhist is diep én anders Hoe denken de Boeddhisten
Nadere informatieVerplegen in isolatie
Verplegen in isolatie U wordt in isolatie (afzondering) verpleegd. Wij vragen u begrip voor het nemen van deze soms ingrijpende maatregel. In deze folder worden de verschillende vormen van isolatie uitgelegd.
Nadere informatieIn het begin. Schepping versus Evolutie voor groep 7. Inhoud. 1. Wat is waar? 2. Het verschil tussen een feit en een gedachte
In het begin Schepping versus Evolutie voor groep 7 Inhoud 1. Wat is waar? 2. Het verschil tussen een feit en een gedachte 3. Wat gebeurde er in het verleden? 4. Waar komt het leven vandaan? 5. Hoe oud?
Nadere informatiekids en de Bijbel voorlezen of zelf lezen, samen bidden, kleuren, puzzelen en knutselen
kids en de Bijbel voorlezen of zelf lezen, samen bidden, kleuren, puzzelen en knutselen Verhalen die de Here Jezus als kind hoorde: Mozes rent weg uit Egypte Mozes woonde in het paleis van de Farao, de
Nadere informatieLees de vier verhalen en beschrijf hoe en waarom David koning is geworden? Wordt er iets gezegd over het hart van David en het hart van Saul?
Een volmaakt hart. Zuiveren van hart zullen God zien OPDRACHT: Bestudeer het leven en karakter van David. hoofdstukken 1 Sam 16,17,18,19,24 hoofdstukken 2 Sam 2,5,6,7 hoofdstukken 2 Sam 11 hoofdstukken
Nadere informatiehoe we onszelf zien, hoe we dingen doen, hoe we tegen de toekomst aankijken. Mijn vader en moeder luisteren nooit naar wat ik te zeggen heb
hoofdstuk 8 Kernovertuigingen Kernovertuigingen zijn vaste gedachten en ideeën die we over onszelf hebben. Ze helpen ons te voorspellen wat er gaat gebeuren en te begrijpen hoe de wereld in elkaar zit.
Nadere informatieJEREMIA, DE MAN VAN TRANEN
Bijbel voor Kinderen presenteert JEREMIA, DE MAN VAN TRANEN Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: Jonathan Hay Aangepast door: Mary-Anne S. Vertaald door: Erna van Barneveld Geproduceerd door:
Nadere informatieH y g i ë n e r i c h t l i j n e n. Evenementen met dieren
H y g i ë n e r i c h t l i j n e n Evenementen met dieren Versie 1.0 - augustus 2016 Zijn er dieren op het evenement? Dan kunnen er extra risico s zijn. Dieren kunnen namelijk allerlei ziekteverwekkers
Nadere informatieJezus hoorde dat de Farizeeën ervan op de hoogte waren dat Hij meer leerlingen kreeg en meer mensen doopte dan Johannes. 2
1 Jezus hoorde dat de Farizeeën ervan op de hoogte waren dat Hij meer leerlingen kreeg en meer mensen doopte dan Johannes. 2 Jezus doopte overigens niet Zelf, maar zijn leerlingen deden dat. Johannes 4:1-6
Nadere informatieAnanias & Saffira. Het leven van de eerste christengemeente, openbaarde en meewerkte, ja, daar kunnen wij naar verlangen.
- 1 - Ananias & Saffira Het leven van de eerste christengemeente, zoals God zich daar openbaarde en meewerkte, ja, daar kunnen wij naar verlangen. Maar het waren niet enkel genezingen die onder hen plaats
Nadere informatieWerkstuk Geschiedenis Tweede Wereldoorlog
Werkstuk Geschiedenis Tweede Wereldoorlog Werkstuk door een scholier 1663 woorden 7 juni 2004 6,3 124 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoud Inleiding Hoofdstuk 1: Spanning voor de oorlog Hoofdstuk 2:
Nadere informatieVerhaal: Jozef en Maria
Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele
Nadere informatieEEN PRINS WORDT EEN HERDER
Bijbel voor Kinderen presenteert EEN PRINS WORDT EEN HERDER Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: E. Frischbutter en Sarah S. Vertaald door: Erna van Barneveld
Nadere informatieBRMO/MRSA BESMETTING informatie voor cliënten en familie
BRMO/MRSA BESMETTING informatie voor cliënten en familie Bijzonder Resistente Micro-Organismen Bij u is aangetoond dat u een Bijzonder Resistent Micro-Organisme heeft. In deze folder leest u algemene
Nadere informatieBRMO/MRSA BESMETTING informatie voor cliënten en familie
BRMO/MRSA BESMETTING informatie voor cliënten en familie Bijzonder Resistente Micro-Organismen Bij u is aangetoond dat u een Bijzonder Resistent Micro-Organisme heeft. In deze folder leest u algemene informatie
Nadere informatieBoekverslag Engels The skeleton man door Joseph Bruchac
Boekverslag Engels The skeleton man door Joseph Bruchac Boekverslag door een scholier 2262 woorden 3 november 2003 6,2 114 keer beoordeeld Auteur Joseph Bruchac Eerste uitgave 2001 Vak Engels H 1 Op 2
Nadere informatie