ZWEMWATERPROFIEL ZWEMWATER ROHEL

Transcriptie

1 ZWEMWATERPROFIEL van het ZWEMWATER ROHEL Actualisatie van 2010 juli 2016

2 Voorblad: zwemwater

3 Inhoud Samenvatting 1. Inleiding Werkwijze Huidige toestand Terrein Gebruikers Beheer Veldbezoek Historie Algemeen Fecale verontreiniging Blauwalg Mogelijke risicobronnen Bronnen van fecale verontreiniging Risicofactoren voor blauwalg Andere bronnen van verontreiniging Kwalificatie Maatregelen Literatuur Bijlage 1: Foto s veldbezoek

4

5 Samenvatting De huidige Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EC) heeft als doel het beschermen van de gezondheid van zwemmers in oppervlaktewateren. Een verplichting voortkomend uit deze richtlijn is het opstellen van een. In een worden de locatiespecifieke eigenschappen, de historische waterkwaliteit en mogelijke bronnen in kaart gebracht. Na analyse van deze gegevens worden de benodigde maatregelen ter verbetering van de zwemwaterkwaliteit geïnventariseerd. zwemwaterlocatie Dit heeft betrekking op de zwemwaterlocatie. Dit zwemwater ligt aan de noordzijde van het Tsjûkemar, nabij het gelijknamige plaatsje, in de gemeente De Fryske Marren. bacteriologische zwemwaterkwaliteit Ieder zwemwater krijgt elk jaar een beoordeling conform de Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EC). Dit resulteert in de kwalificatie uitstekend, goed, aanvaardbaar of slecht. De beoordeling van een zwemwater gebeurt na afloop van een badseizoen en wordt gebaseerd op de meetgegevens van de afgelopen vier badseizoenen. Vanaf 2012 wordt voor zwemwater de kwaliteitsindeling volgens deze richtlijn uitgevoerd. De beoordeling van deze zwemwaterlocatie van de afgelopen jaren staat in tabel 1. Tabel 1. Jaarlijkse beoordeling van zwemwater. na afloop van badseizoen Intestinale enterokokken Escherichia coli Beoordeling 2012 ( ) uitstekend goed goed 2013 ( ) uitstekend goed goed 2014 ( ) uitstekend goed goed 2015 ( ) uitstekend goed goed blauwalgen Op basis van de beschikbare informatie en ervaringen uit de voorgaande jaren is gebleken dat het risico op proliferatie van toxische blauwalgen bij zwemwater aanwezig is. overig Gezondheidsrisico s door andere ziekteverwekkers zijn bij dit zwemwater niet te verwachten

6 Op grond van de Europese zwemwaterrichtlijn wordt het zwemwater ingedeeld in de klasse goed. Volgens de richtlijn betekent dit dat er geen extra maatregelen nodig zijn ter verbetering van de zwemwaterkwaliteit. Opgemerkt wordt dat de kwaliteitsklassenindeling onder de EU-richtlijn uitsluitend wordt bepaald op basis van de bacteriologische kwaliteit. Wel worden maatregelen aanbevolen om een goede waterkwaliteit te behouden: - Zorg voor voldoende, openbare en schone toiletten. Bij de zwemwaterlocatie zijn toiletten aanwezig en de hygiëne is bij de uitgevoerde locatiebezoeken als goed beoordeeld. Het is van groot belang dat toiletvoorzieningen aanwezig zijn en goed onderhouden worden. Mochten deze voorzieningen ontbreken dan zijn bezoekers geneigd hun behoefte nabij of in het water te doen en resten af te spoelen in het water. Dit leidt bij hoge bezoekersaantallen tot bacteriologische verontreiniging. Het belang van goede, schone en toegankelijke toiletvoorzieningen is daarom belangrijk; - Het weren van vogels en ander (on)gedierte door het strand en de ligweide vrij te houden van voedsel- en afvalresten. In geen geval moeten watervogels bij de zwemlocatie worden gevoerd; - Het strand en de ligweide regelmatig (liefst dagelijks) op vogel(- en honden)poep controleren en indien aanwezig deze uitwerpselen te verwijderen. Aanbevolen wordt om ook in rustige perioden (met minder geschikt zwemweer) regelmatig te blijven controleren op de aanwezigheid van (vogel)poep en het verwijderen daarvan. Het is altijd belangrijk om de badgasten duidelijk te informeren over het gebruik van de zwemwaterzone en te wijzen op het effect van hygiënische maatregelen in de zwemwaterzone. Door het goed informeren van bezoekers kunnen zowel de hygiëne van het strand als de waterkwaliteit ter plaatse van de zwemlocatie in stand worden gehouden. Het is van belang om het publiek gedurende het zwemseizoen tijdig en adequaat voor te lichten in geval van een fecale verontreiniging, proliferatie van blauwalgen of andere omstandigheden die een risico kunnen zijn voor de gezondheid van de zwemmers. Dit dient in eerste instantie bij de zwemwaterlocatie zelf te gebeuren door bebording, maar ook via internet ( of bijvoorbeeld via huis-aan-huisbladen

7 1. Inleiding Dit rapport vormt het voor het zwemwater. Dit zwemwater ligt aan de noordzijde van het Tsjûkemar nabij het gelijknamige plaatsje, in de provincie Fryslân. Het voorliggende betreft een actualisatie van het uit aanleiding In 2006 is de huidige Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EC) van kracht geworden. Het doel van deze richtlijn is het beschermen van de gezondheid van zwemmer in oppervlaktewateren. In de richtlijn zijn bepalingen neergelegd met betrekking tot de monitoring en de indeling van de zwemwaterkwaliteit in kwaliteitsklassen. Een proactief beheer van de zwemwaterkwaliteit wordt voorgeschreven, risico s moeten in kaart worden gebracht in een en maatregelen moeten worden genomen om figuur 1. De ligging van het zwemwater minimaal een aanvaarbare kwaliteit te kunnen. bereiken en blootstelling van zwemmers aan verontreiniging te voorkomen. In Nederland is de richtlijn verder ingevuld via de Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (Whvbz). doel In het worden risico s voor de gezondheid van de zwemmers geïnventariseerd. Deze risico s worden volgens de richtlijn gekarakteriseerd aan de hand van fecale bacteriën en blauwalgen. De bronnen hiervan worden in het geïnventariseerd en beoordeeld. Vervolgens worden mogelijke maatregelen geformuleerd, waarmee deze risico s verkleind kunnen worden. reikwijdte In een wordt een zwemwater alleen bekeken vanuit de invalshoek van de volksgezondheid van zwemmers. Allerlei andere aspecten, zoals parkeergelegenheid voor auto s, blijven dan ook buiten beschouwing. leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt beschreven welke werkwijze bij de opstelling van dit rapport is gevolgd. In het daarop volgende hoofdstuk wordt de huidige toestand in kaart gebracht en in hoofdstuk 4 staan de bevindingen van de uitgevoerde veldbezoeken. In hoofdstuk 5 volgen de waterkwaliteitsmetingen die op deze plaats in de afgelopen jaren zijn uitgevoerd, waarna in het volgende hoofdstuk de mogelijke risicobronnen voor verontreinigingen zijn geïnventariseerd. Na de kwalificatie van dit zwemwater in hoofdstuk 7, staan in hoofdstuk 8 de bij dit zwemwater uit te voeren maatregelen

8 2. Werkwijze Voor het opstellen van het is het protocol Handreiking bij het opstellen van een (RIZA-Grontmij, juni 2005) als leidraad gebruikt. De handreiking bevat een routekaart, die het mogelijk maakt gestructureerd informatie te verzamelen en te verwerken. figuur 2. Routekaart voor het opstellen van een (bron: Handreiking). Het is opgesteld aan de hand van een gebiedsbeschrijving, een veldbezoek en beschikbare gegevens van de waterkwaliteit van de afgelopen jaren. Voor de analyse van de historische waterkwaliteit vormen de data van de laatste vijf jaar de basis. Op basis van de in de voorgaande stappen verzamelde gegevens, is een lijst opgesteld van alle potentiële verontreinigingsbronnen en routes. Er wordt een inschatting gemaakt in hoeverre een bepaalde bron of bronnen van invloed kunnen zijn op de fecale verontreiniging van het betreffende water. Bovenstaande aanpak resulteert in een algemeen beeld van de zwemwaterlocatie, de omgeving en de mogelijke bronnen die de zwemwaterkwaliteit kunnen beïnvloeden. Als er geen problemen worden geconstateerd, bestaat er weinig aanleiding om maatregelen te nemen. Als er duidelijke verontreinigingsbronnen zijn gevonden en/of de zwemwaterkwaliteit is van onvoldoende kwaliteit, dan biedt het een handvat voor mogelijk te nemen maatregelen

9 3. Huidige toestand 3.1 Terrein ligging De zwemwaterlocatie ligt aan de zuidkant van het Tsjûkemar, nabij het gelijknamige plaatsje aan de Kerkweg en de Molensloot, in de gemeente De Fryske Marren. figuur 3. Omgeving zwemwater. naastliggend grondgebruik Het zwemwater maakt deel uit van Camping Tjeukemeer. Deze camping is een familiecamping en biedt plaats aan stacaravans en seizoenplaatsen. Daarnaast beschikt de camping over een haventje en een restaurant/paviljoen. Tevens is er een toiletgebouw met douches en toiletten en een wasserette aanwezig. Op 50 meter van de camping ligt het strand van zwemwater. Het zwemwater ligt op het platteland. Er is weinig bebouwing in de directe omgeving. Op ongeveer twee kilometer ten westen van het zwemwater ligt een ander officieel zwemwater, Tsjûkemar Ulesprong. inrichting De inrichting van het terrein is af te lezen in figuur 4. Bij het zwemwater liggen twee strandjes van elk 50 meter lang en 20 meter breed. De omliggende ligweide is 0,3 ha groot. Op het strand zijn kinderspeeltoestellen aanwezig. Op enige afstand van het zwemwater is een toiletgebouw aanwezig en er zijn prullenbakken aanwezig. Het toiletgebouw is voorzien van 6 toiletten. Er zijn geen douches. Vlak naast de zwemlocatie ligt een haven met ongeveer 80 ligplaatsen voor boten van maximaal 7 meter

10 Het oostelijk gelegen strand is afgebakend met een drijflijn. De waterdiepte is hier maximaal 0,75 meter. Bij het westelijk strand ligt geen drijflijn. De waterdiepte is hier maximaal 1,25 meter. Dit strand wordt mede gebruikt door surfers. De bodem bestaat uit zand. Het verloop van de waterdiepte bij de zwemlocatie is afgebeeld in figuur 5. figuur 4. De inrichting van het zwemwater. figuur 5. De waterdiepte van het zwemwater

11 watersysteem Het zwemwater bevindt zich aan de noordkant van het Tsjûkemar en maakt deel uit van de Friese boezem. Het Tsjûkemar maakt deel uit van de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). De noordoever van het Tsjûkemar is aangewezen als ecologische verbindingszone en in het Streekplan Fryslân als zoekgebied voor de robuuste natte verbinding tussen het Lauwersmeer en Noordwest Overijssel. Ten westen van het zwemwater mondt de Scharster Rien uit in het Tsjûkemar. Dit kanaal vormt een belangrijke recreatieve verbinding tussen het Tsjûkemar en de Langwarder Wielen. De zwemlocatie in combinatie met de inrichting hiervan ligt redelijk gunstig ten aanzien van de overheersende windrichting. Deze is in Nederland zuidwestelijk. De waterstroming binnen de zwemwaterzone is voldoende. Binnen de zwemzone ontstane verontreiniging wordt hierdoor redelijk makkelijk verdund. 3.2 Gebruikers Aangenomen wordt dat het zwemwater vooral door de gasten van de nabijgelegen camping wordt gebruikt. Het zwemwater is vrij toegankelijk. Er worden geen evenementen gehouden. Bij de dagtellingen van het aantal bezoekers in de jaren 2011 tot en met 2015, uitgevoerd door Provincie Fryslân/FUMO, varieert het aantal bezoekers van ca. 60 tot minstens 200 personen op de zwemwaterlocatie (strand, water). De tellingen zijn uitgevoerd in de maanden juli en augustus, op onbewolkte tot licht bewolkte dagen met weinig wind en een temperatuur rond 26ºC. 3.3 Beheer officieel zwemwater is de afgelopen jaren steeds als officieel zwemwater aangewezen in het kader van de Whvbz. De aanwijzing gebeurt door Provincie Fryslân. Het badseizoen loopt van 1 mei tot en met 30 september. beheer en onderhoud Het grondeigendom van het water, het strand en de ligweide berust bij de gemeente De Fryske Marren. De camping Tjeukemeer is in particulier eigendom. De gemeente De Fryske Marren verzorgt het groot onderhoud zoals het frezen en slepen van het strand, grasmaaien, controleren en repareren speeltoestellen en aanbrengen en verwijderen zwemlijnen. Het dagelijks onderhoud, zoals het legen van de prullenbakken en het schoonhouden van de toiletten, gebeurt in opdracht van de gemeente door de camping Tjeukemeer. toezichthouder Provincie Fryslân is in het kader van de Whvbz officieel toezichthouder op de waterkwaliteit van het oppervlaktewater op deze locatie en de overige officiële zwemwaterlocaties in Fryslân. Een officiële locatie is gemarkeerd met een blauw informatiebord (zie figuur 6). Gedurende het badseizoen wordt regelmatig beoordeeld of de hygiënische omstandigheden voldoende zijn. Is dit niet het geval, dan kan een negatief zwemadvies of een zwemverbod worden afgekondigd of kan een zwemwater zelfs worden gesloten

12 Sinds 2014 is de taak als toezichthouder bij officiële zwemlocaties door Provincie Fryslân gemandateerd aan de Friese Uitvoeringsdienst Milieu en Omgeving (FUMO). waterkwaliteitsbeheerder Wetterskip Fryslân is de waterkwaliteitsbeheerder van dit oppervlaktewater en verantwoordelijk voor de controle van de zwemwaterkwaliteit. Gedurende het badseizoen wordt de waterkwaliteit op een vast monsterpunt (zie figuur 4) tweewekelijks gecontroleerd. Bij aanwijzingen van fecale verontreiniging of blauwalgen wordt de waterkwaliteit (tijdelijk) vaker gemeten. GGD Fryslân De GGD gaat over volksgezondheid en infectieziekten. De GGD ontvangt meldingen via de gemeente, particulier of arts. De GGD verifieert om welke infectieziekte het gaat én of er een oorzakelijk verband bestaat met contact met het oppervlaktewater. De GGD kan de Provincie adviseren tot het instellen van een zwemverbod op een officiële zwemwaterlocatie. informatie Het publiek wordt over het zwemwater voorgelicht via Deze website bevat alle informatie over de officiële zwemlocaties die van belang is voor onder meer de bezoekers. informatiebord Bij de zwemwaterlocatie staat een bord met informatie over de gezondheidsaspecten van het zwemmen op de betreffende locatie (zie figuur 6). Deze informatie bestaat uit de laatste beoordeling van dit zwemwater conform de EG-richtlijn: uitstekend, goed, aanvaardbaar of slecht. Daarnaast staan op het bord regels waaraan het publiek zich dient te houden, zodat de kans op ziekteverschijnselen verkleint. Het bord is in beheer bij Provincie Fryslân. figuur 6. Informatiebord van het zwemwater

13 tabel 2. Op het bord aangegeven regels gooi afval in de prullenbakken verboden vuur te maken verboden voor honden (van 1 mei tot 1 oktober) verboden voor paarden (van 1 mei tot 1 oktober) verboden voor motorvoertuigen maak gebruik van toiletten geen toezicht gebruik van recreatiezone op eigen risico diepte bij drijflijn

14 4. Veldbezoek algemeen Het veldbezoek is bedoeld om een indruk te krijgen van de algemene kwaliteit van de zwemlocatie. De bevindingen tijdens het veldbezoek worden verwerkt in het en betrokken bij de analyse van de historische data en mogelijke risicobronnen. Bij voorkeur wordt de zwemlocatie en de omgeving ervan een keer bezocht op een moment dat de stranden daadwerkelijk door bezoekers gebruikt worden. Immers dan kan een goede indruk van de hygiëne verkregen worden, omdat ook zwemmers zelf een bron van bacteriële verontreinigingen kunnen zijn. Overigens leveren bezoeken op rustige dagen ook veel informatie op. Dan wordt een beeld verkregen van andere mogelijke bronnen van verontreiniging, zoals watervogels en huisdieren. veldbezoek Voor onderhavig zijn de veldgegevens ontleend uit de door de Friese Uitvoeringsdienst Milieu en Omgeving (FUMO) uitgevoerde locatiebezoeken bij zwemwater. Deze bezoeken zijn uitgevoerd in het kader van de inspectie van de Hygiëne en Veiligheid Zwemplaatsen in oppervlaktewater (Whvbz). In het kader van bovengenoemde inspectie is de locatie in 2015 tweemaal bezocht door de FUMO, te weten op 14 juli en op 1 oktober. Op beide dagen waren er geen bezoekers op het strand aanwezig. Bij beide locatiebezoeken zijn uitwerpselen van vogels op het strand en bij de waterlijn aangetroffen. Bij het eerste veldbezoek worden de toiletten (totaal 6 stuks) in een nette en goed toegankelijke staat aangetroffen. De hygiëne wordt als goed beoordeeld. Ten tijde van het tweede controlebezoek is het zwemseizoen inmiddels ten einde. De toiletvoorzieningen blijken dan ook gesloten. Er zijn geen douches aanwezig. overige veldwaarnemingen Tijdens het zwemseizoen 2014 is geconstateerd dat er in het ondiepe gedeelte van de zwemwaterzone veel afdrukken van vogelpoten (met name ganzen) op de bodem aanwezig zijn. In meerdere zwemseizoen jaren is gebleken dat bezoekers over het algemeen erg tevreden zijn over de zwemplek. Wel is aangegeven dat bezoekers schaduwplekken en een water/douchepunt missen. De foto s van de beide in 2015 uitgevoerde veldbezoeken zijn, evenals de foto s van de eerder geconstateerde bijzonderheden, opgenomen in bijlage

15 5. Historie 5.1 Algemeen gezondheidsklachten Op vrijdag 24 augustus 2012 is er bij de GGD melding gedaan dat er zes mensen ziek zijn geworden na op zondag 19 augustus bij te hebben gezwommen. Op maandag 20 augustus 2012 is de zwemplek als onderdeel van het reguliere bemonsteringsschema bemonsterd. Bij deze bemonsteringsronde zijn geen verhoogde waarden aan zwemwaterparameters aangetroffen. Een direct oorzakelijk verband is dan ook niet vastgesteld. In de andere jaren zijn bij de GGD over dit zwemwater verder geen signalen van ziekteverschijnselen binnengekomen. Het is onbekend of dit komt doordat er werkelijk geen ziektegevallen zijn opgetreden of dat die niet gemeld zijn. zwemverboden e.d. De afgelopen jaren was de hygiënische kwaliteit van dit zwemwater enkele keren onvoldoende, zie tabel 3. tabel 3. Aantal keer dat de zwemwaterkwaliteit als onvoldoende is aangemerkt. waarschuwing Fecaal negatief zwemadvies zwem verbod waarschuwing Blauwalgen negatief zwemadvies zwem verbod fecaal Geen waarschuwingen. blauwalgen Waarschuwing: - van 30 juli 2014 t/m 20 augustus 2014; - van 27 augustus 2014 t/m 8 september 2014; - van 19 augustus 2015 t/m einde zwemseizoen overig Er zijn geen problemen geregistreerd met: - zwemmersjeuk; - botulisme; - ziekte van Weil; - zwerfvuil; - overige zogenaamde zwemmersziekten

16 5.2 Fecale verontreiniging Beoordelingskader tijdens badseizoen De Europese Zwemwaterrichtlijn geeft geen normen voor het toetsen van de actuele waterkwaliteit per afzonderlijk monster. De normen voor de actuele waterkwaliteit zijn vastgesteld in de Beslisnotitie werkwijze individuele metingen en meetfrequentie microbiologische parameters zwemwaterrichtlijn van de Stuurgroep Water (2013). De daarin opgenomen signaalwaarden voor aanvullend onderzoek zijn: - Escherichia coli: 1800 kve/100 ml - Intestinale enterokokken: 400 kve/100 ml De bovengenoemde norm voor Escherichia coli wordt vanaf 2013 gehandhaafd. In de periode werd gestuurd op een norm voor Escherichia coli van 2000 kve/100 ml. voorgekomen verontreiniging In principe wordt 11 maal per jaar gemeten of er sprake is van fecale verontreiniging. Bij een overschrijding van één of beide signaalwaarden van de fecale parameters, wordt een aanvullende bemonstering uitgevoerd. Tot 2013 werd de aanvullende bemonstering een week na de reguliere bemonstering uitgevoerd. Vanaf 2013 dient zo snel als mogelijk, maar in ieder geval binnen één werkdag na bekendwording van de resultaten, een aanvullende bemonstering te worden uitgevoerd. Daarnaast werd tot 2013 bij elke overschrijding een waarschuwing afgegeven. Vanaf 2013 worden eerst de resultaten van de aanvullende bemonstering afgewacht, waarna mogelijk een negatief zwemadvies volgt (bij overschrijding signaalwaarde). Uit de meetgegevens over de periode blijkt dat er meerdere malen sprake is geweest van verhoogde gehalten aan Escherichia coli en/of Intestinale enterokokken. In de periode hebben de aangetroffen verhoogde waarden overigens geen enkele keer geleid tot een overschrijding van de norm voor de actuele waterkwaliteit voor één van de beide parameters. In tabel 4 is een overzicht opgenomen van de aangetroffen verhoogde gehalten aan Escherichia coli en/of Intestinale enterokokken in de periode tabel 4. Fecale verontreiniging in zwemwater datum Escherichia coli (kve/100ml) Intestinale Enterokokken (kve/100ml) datum Escherichia coli (kve/100ml) Intestinale Enterokokken (kve/100ml) weersinvloed Om te bepalen of het weer invloed heeft op de bacteriologische kwaliteit van het water, zijn de microbiologische gegevens van het zwemwater vergeleken met de weergegevens van de KNMIstations Leeuwarden en Stavoren. Verhoogde waarden van Escherichia coli worden gemeten na hevige regenbuien en in mindere mate na hoge temperaturen in combinatie met lange zonneschijnduur. Een eenduidig beeld is niet te bepalen. De genoemde weersomstandigheden komen namelijk ook voor wanneer er geen verhoogde waarden van Escherichia coli en/of Intestinale enterokokken worden gemeten. Er wordt geen eenduidige relatie tussen de bacteriologische waterkwaliteit en de weersomstandigheden

17 gevonden. Hevige neerslag vertoond de beste relatie met verhoogde concentraties aan Escherichia coli in het oppervlaktewater op de zwemwaterlocatie. Bij het merendeel van de verhoogde waarden, heeft op de dag(en) voorafgaand aan de meting en/of op de dag van de meting veel neerslag plaatsgevonden. conclusie Afgaande op de voorgekomen verontreinigingen is het risico op fecale verontreiniging bij het zwemwater verhoogd. De relatie met de weersomstandigheden is hierbij niet geheel eenduidig te bepalen. Echter hevige neerslag vertoond een goede relatie met het aantreffen van verhoogde concentraties aan Escherichia coli in het oppervlaktewater op de zwemwaterlocatie. 5.3 Blauwalg Beoordelingskader tijdens badseizoen De Europese Zwemwaterrichtlijn stelt geen beoordelingskader ten aanzien van de parameter blauwalgen. De afgelopen jaren zijn er verschillende protocollen voor blauwalgen gehanteerd om de actuele zwemwaterkwaliteit per afzonderlijk monster te bepalen. In 2011 is door het Nationaal Wateroverleg (NWO) een nieuw Blauwalgenprotocol vastgesteld. In 2012 is dit protocol geactualiseerd, waarbij voor het bepalen van de blauwalgendichtheid wordt uitgegaan van de concentratie cyanochlorofyl (vast te stellen met een fluoroprobe) en het biovolume. Daarnaast wordt een visuele controle op drijflagen (categorie I, II of III) uitgevoerd. Het Blauwalgenprotocol 2012 geeft een handvat hoe om te gaan met blauwalgen op de locatie. In tabel 5 zijn de risiconiveaus met de bijbehorende concentraties cyanochlorofyl, de drijflaagcategorie en het biovolume met het daarbij behorende advies weergegeven. tabel 5. Risiconiveaus blauwalgen (protocol 2012). risiconiveau cyanochlorofyl toxisch (µg/l) drijflaag * biovolume (mm 3 /l) Advies - < 12,5 cat. I < 2,5-1. gering gezondheidsrisico 12,5 75 cat. II 2,5 15 waarschuwing 2. gezondheidsrisico > 75 cat. III > 15 negatief zwemadvies * Toelichting drijflaag categorie: Cat. I: Er zijn (gif)groene bolletjes of draadjes (cellen van blauwalgen) op het oppervlak. In deze situatie is er eigenlijk geen drijflaag aanwezig, er zijn wel drijvende (clusters van) cellen. Cat. II: Er zijn veel cellen en dichte plakkaten op het oppervlak. De waterfase is nog regelmatig zichtbaar. Cat. III: Er zijn veel cellen en dichte plakkaten op het oppervlak. De heldere waterfase is zelden of nooit zichtbaar. De laag heeft enige massa en consistentie en zal niet snel weer mengen in het water. onderzoek blauwalgen Tot en met 2008 werden in geval van drijflagen de microcystine concentratie gemeten. In 2009 en 2010 zijn er bij aanwezigheid van een drijflaag cellen geteld. Vanaf 2011 wordt bij iedere reguliere controlemeting de concentratie aan cyanochlorofyl bepaald middels een fluoroprobe. Bij

18 metingen hoger dan 12,5 µg/l cyanochlorofyl wordt er een quickscan uitgevoerd naar het percentage giftige blauwalgen. Hieruit volgt de concentratie aan cyanochlorofyl toxisch. Indien nodig worden op basis van het cyanochlorofyl toxisch een passende controle en maatregelen uitgevoerd, om zwemmers te beschermen. cyanochlorofyl metingen In tabel 6 zijn de gehalten aan cyanochlorofyl opgenomen, waarbij het aangetroffen gehalte aan cyanochlorofyl toxisch hoger is dan 12,5 µg/l. Tevens is de eerste meting (< 12,5 µg/l) na een verhoogde meting aan cyanochlorofyl toxisch in de tabel opgenomen. tabel 6. Cyanochlorofyl verontreiniging in zwemwater datum cyanochlorofyl totaal (µg/l) cyanochlorofyl toxisch (µg/l) datum cyanochlorofyl totaal (µg/l) cyanochlorofyl toxisch (µg/l) ,3 < ,6 < ,6 < , ,8 7, , , drijflagen In de jaren 2011 tot en met 2015 is er bij het zwemwater geen enkele keer blauwalg aangetroffen in de vorm van een drijflaag of als zichtbaar aanwezige algen in de hele waterkolom (waterlaag). In het laatste geval is er een proliferatie van algen aanwezig, welke zich (nog) niet heeft geuit in het vormen van een drijflaag. conclusie Na analyse van gegevens over het vóórkomen van blauwalg in de afgelopen jaren, wordt geconcludeerd dat er een risico bestaat op proliferatie van toxische blauwalgen bij zwemwater. Deze beoordeling is gebaseerd op: - Vanaf 2011 zijn regelmatig concentraties cyanochlorofyl gemeten van boven de 12,5 µg/l; - Uit quickscans bleek dat het percentage tot 100% toxische blauwalgen kon oplopen; - In de jaren zijn (langdurige) perioden met waarschuwingen afgegeven door provincie Fryslân als gevolg van toxische blauwalgen in de waterkolom

19 6. Mogelijke risicobronnen 6.1 Bronnen van fecale verontreiniging Op basis van de gebiedsbeschrijving, veldbezoeken, de analyse van historische data, kaartmateriaal en de informatie en ervaringen van de beheerders, komen de onderstaande potentieel relevante bronnen naar voren: - bezoekers: De bezoekers zelf kunnen een bron van verontreiniging zijn. Op mooie zomerse dagen loopt het bezoekersaantal flink op. De recreatiedruk voor deze zwemlocatie is dan hoog. - Watervogels (en eventueel andere dieren): Op en in de buurt van de zwemwaterlocatie zijn regelmatig ganzen aanwezig. Het meer is natuurlijk ingericht en er zijn veel rietkragen. Dit is aantrekkelijk voor vogels (schuilen en foerageren). Op het strand zijn regelmatig uitwerpselen van ganzen aanwezig. - recreatie- en/of beroepsvaart: Het aantal vaarbewegingen van de beroepsvaart is gering. De recreatievaart ter plaatse daarentegen is aanzienlijk. Ten westen van het zwemwater mondt de Scharster Rien uit in het Tsjûkemar. Dit kanaal vormt een belangrijke recreatieve verbinding tussen het Tsjûkemar en de Langwarder Wielen. Ondanks dat het lozen van vuilwater door recreatie- en beroepsvaart verboden is, bestaat de kans dat vuilwater al of niet opzettelijk in het oppervlaktewater wordt geloosd. 6.2 Risicofactoren voor blauwalg hydromorfologie Het zwemwater ligt aan de noordkant van het Tsjûkemar. Het Tsjûkemar maakt deel uit van het KRW-waterlichaam Friese boezem Overige Meren. Deze Overige Meren maken onderdeel uit van de Friese boezem. De water aan- en doorvoer is hierdoor groot. Daarnaast zorgt het strakke peilbeheer voor grote debieten in het waterlichaam. De waterkwaliteit wordt sterk beïnvloed door de voedselrijkdom van het boezemwater. De waterstroming is gering. De zwemlocatie ligt mede door de inrichting van de zwemwaterlocatie redelijk gunstig ten aanzien van de overheersende zuidwestelijke windrichting. ecologie De biodiversiteit (verscheidenheid aan levensvormen) is een indicator voor de gezondheid van een ecosysteem. Naarmate de biodiversiteit groter wordt, is het risico op een algenbloei kleiner. Het lichtklimaat in de Overige Meren is beperkend voor de ontwikkeling van waterplanten en hierdoor ontbreken geschikte habitats voor macrofauna en vis. De door brasem gedomineerde visstand vormt eveneens een belemmering voor een goed lichtklimaat. Daarnaast wordt door het huidige strakke peilbeheer de habitatgeschiktheid sterk benadeeld. De meren hebben een steil talud en er zijn geen overgangs- of plasdraszones aanwezig. Het ontbreken van oeverzones en overstromingsvlakten vormt een belemmering voor de groei van waterplanten en paaiplaatsen voor vis

20 De Overige Meren, inclusief het Tsjûkemar scoort op basis van de landelijke KRW maatlat voor macrofauna, fytoplankton en waterplanten matig of ontoereikend. Op de landelijke maatlat wordt de visstand in de Overige Meren beoordeeld als slecht/voldoet niet. In tabel 7 staan de factoren die invloed hebben op de ontwikkeling van blauwalg bij zwemwater met het bijhorende risico samengevat. tabel 7. Risico op blauwalg bij op grond van verschillende factoren. factor lokale situatie risico Isolatie Ecologische waterkwaliteit De zwemwaterlocatie staat in open verbinding met de Friese boezem. Er is geen sprake van isolatie. De doorstroming ter plaatse van het zwemwater is voldoende. De huidige toestand is matig tot ontoereikend klein/matig matig Nutriëntenrijkdom Maakt deel uit van de nutriëntrijke Friese boezem matig Troebeling en slibophoping Diepte en Watertemperatuur Ligging t.o.v. de wind Doorzicht is redelijk. Er is geen slibophoping De waterdiepte bij de zwemlocatie is redelijk tot goed, waardoor de kans op opwarming gering is. De locatie ligt mede door de inrichting daarvan redelijk gunstig t.o.v. de heersende windrichting klein klein/matig risico op blauwalg Op grond van bovenstaande factoren kan geconcludeerd worden dat er bij het zwemwater een risico aanwezig is voor de ontwikkeling van blauwalg. Het zijn vooral de matig scorende factoren die de ontwikkeling van blauwalg kunnen versterken. 6.3 Andere bronnen van verontreiniging Gezondheidsrisico s door andere ziekteverwekkers zijn bij dit zwemwater niet te verwachten. klein

21 7. Kwalificatie kwaliteitsklassen Europese Zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) Ieder zwemwater krijgt elk jaar een beoordeling. Dit resulteert in de kwalificatie uitstekend, goed, aanvaardbaar of slecht. De indeling en de normen die hierbij horen, zijn weergegeven in tabel 8. tabel 8. Normen kwaliteitsklassen voor binnenwateren. Parameter Uitstekende Kwaliteit Goede Kwaliteit Aanvaardbare Kwaliteit Intestinale enterokokken (kve/100 ml) 200 * 400 * 330 ** Escherichia coli (kve/100 ml) 500 * 1000 * 900 ** * Gebaseerd op een beoordeling van het 95-percentiel ** Gebaseerd op een beoordeling van het 90-percentiel Tot 2009 is de fecale verontreiniging gemonitord aan de hand van de parameters Totaal bacteriën van de coli groep en Thermotolerante bacteriën van de coli groep. Met de invoering van de EGrichtlijn (2006/7/EC), zijn deze parameters vanaf 2009 vervangen door Intestinale enterokokken en Escherichia coli. De beoordeling van een zwemwater gebeurt na afloop van een badseizoen en wordt gebaseerd op de meetgegevens van de afgelopen vier badseizoenen. De huidige parameters zijn vanaf 2009 gemeten, waardoor pas vanaf 2012 de eerste kwaliteitsindeling volgens de huidige EU-zwemwaterrichtlijn kon plaatsvinden. De beoordeling van zwemwater van de afgelopen jaren staat in tabel 9. Tabel 9. Jaarlijkse beoordeling van zwemwater. na afloop van badseizoen Intestinale enterokokken Escherichia coli Beoordeling 2012 ( ) uitstekend goed goed 2013 ( ) uitstekend goed goed 2014 ( ) uitstekend goed goed 2015 ( ) uitstekend goed goed De metingen van de parameters Intestinale enterokokken (I.E.) en Escherichia coli (E.coli) over de periode 2012 t/m 2015 laten de volgende percentielwaarden zien: I.E.: P90 = 107 kve/100 ml; P95 = 147 kve/100 ml score: uitstekend. E.coli: P90 = 481 kve/100 ml; P95 = 736 kve/100 ml score: goed. blauwalg De beoordeling van blauwalg is niet wettelijk vastgelegd. De kans op proliferatie van blauwalgen bij zwemwater is aanwezig. conclusie Het zwemwater krijgt de kwalificatie goed. Opgemerkt wordt dat de kwaliteitsklassenindeling onder de EU-richtlijn uitsluitend wordt bepaald op basis van de bacteriologische kwaliteit

22 8. Maatregelen Met deze rapportage is het geactualiseerde (2016) voor zwemwater gereed. Op grond van de Europese zwemwaterrichtlijn wordt deze zwemwaterlocatie ingedeeld in de klasse goed. Volgens de richtlijn betekent dit dat er geen extra maatregelen nodig zijn ter verbetering van de zwemwaterkwaliteit. Wel worden maatregelen aanbevolen om een goede waterkwaliteit te behouden: voorlichting Het is altijd belangrijk om de badgasten duidelijk te informeren over het gebruik van de zwemwaterzone en te wijzen op het effect van hygiënische maatregelen in de zwemwaterzone. Door het goed informeren van bezoekers zouden zowel de hygiëne van het strand als de waterkwaliteit ter plaatse van de zwemlocatie in stand worden gehouden. toiletten Zorg voor voldoende, openbare en schone toiletten. Bij de zwemwaterlocatie zijn toiletten aanwezig en de hygiëne is bij de uitgevoerde locatiebezoeken als goed beoordeeld. Het is van groot belang dat toiletvoorzieningen aanwezig en toegankelijk zijn en goed onderhouden worden. Mochten deze voorzieningen ontbreken dan zijn bezoekers geneigd hun behoefte nabij of in het water te doen en resten af te spoelen in het water. Dit leidt bij hoge bezoekersaantallen tot bacteriologische verontreiniging. Het belang van goede, schone en toegankelijke toiletvoorzieningen is daarom belangrijk. verwijderen voedsel- en afvalresten Om vogels en ander (on)gedierte zo veel mogelijk te weren, moeten voedsel- en afvalresten zo snel mogelijk van het strand en de ligweide worden verwijderd. In geen geval moeten watervogels bij de zwemlocatie worden gevoerd. verwijderen (vogel)poep Het is aan te raden om het strand en de ligweide regelmatig (liefst dagelijks in de ochtend) op vogel(- en honden)poep te controleren en indien aanwezig deze uitwerpselen te verwijderen. Aanbevolen wordt om ook in rustige perioden (met minder geschikt zwemweer) regelmatig te blijven controleren op de aanwezigheid van (vogel)poep en het verwijderen daarvan

23 Literatuur Richtlijn 2006/7/EG van het Europees parlement en de Raad van 15 februari 2006 betreffende het beheer van de zwemwaterkwaliteit en tot intrekking van Richtlijn 76/160/EEG. Wet van 2 juli 1969, houdende regelen nopens de hygiëne en de veiligheid in zweminrichtingen (Wet hygiëne en de veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden). Besluit hygiëne en de veiligheid badinrichtingen en zweminrichtingen. Regeling hygiëne en de veiligheid badinrichtingen en zweminrichtingen. Werkboek Whvbz / Bhvbz via > Water > Zwemwater. Nationaal Water Overleg (NWO) mei Blauwalgprotocol Landelijke Stuurgroep water,16 maart Beslisnotitie werkwijze individuele metingen en meetfrequentie microbiologische parameters zwemwaterrichtlijn. Provincie Fryslân/FUMO. Jaarlijkse Rapportage Wet Hygiëne en Veiligheid 20xx voor de jaren 2011 tot en met RIZA, Grontmij Handreiking bij het opstellen van een. Rijkswaterstaat Blauwalgen in het ; handreiking om het risico op proliferatie van toxische blauwalgen te beoordelen. Opgesteld door DHV. Zwemwaterprofiel van het zwemwater, Wetterskip Fryslân, november KRW Beslisnota onderdeel Wetterskip Fryslân. Implementatie Kaderrichtlijn Water in het beheergebied van Wetterskip Fryslân, planperiode , Wetterskip Fryslân, 1 april

24

25 Bijlage 1: Foto s veldbezoek Veldbezoek 14 juli 2015: Informatiebord. Overzicht zwemwater.

26 Veldbezoek 14 juli 2015 (vervolg): Overzicht zwemwater. Toiletvoorziening.

27 Veldbezoek 1 oktober 2015: Overzicht zwemwater. Uitwerpselen ganzen op strand.

28 Foto s bijzonderheden 2014: Afdrukken watervogels in zwemwaterzone.