ZWEMWATERPROFIEL. van het. ZWEMWATER De SWANNEBLOM

Transcriptie

1 ZWEMWATERPROFIEL van het ZWEMWATER De SWANNEBLOM 24 april 2014

2 2

3 Inhoud 1. Inleiding Werkwijze Huidige toestand Terrein Gebruikers Beheer Bronnen van fecale verontreiniging Risicofactoren voor blauwalg Voorgekomen verontreinigingen Algemeen Fecale verontreiniging Blauwalg Kwalificatie Maatregelen Literatuur 3

4 1. Inleiding Dit rapport vormt het zwemwaterprofiel voor het zwemwater De Swanneblom. Zwemvijver de Swanneblom is gelegen aan de Klaesterdijk te Slappeterp, een Fries dorp tussen Franeker en Leeuwarden. Het zwemwater ligt naast een minicamping en theetuin. aanleiding De Zwemwaterrichtlijn van de Europese gemeenschap beoogt het risico op gezondheidsschade van zwemmers zoveel mogelijk te verminderen. In 2006 is deze richtlijn vernieuwd. De richtlijn schrijft voor dat uiterlijk maart 2011 voor elk zwemwater het zwemwaterprofiel moet zijn opgesteld. Aan het einde van het badseizoen van 2015 moeten alle zwemwateren ten minste aanvaardbaar zijn. Bovendien moeten maatregelen genomen worden om het aantal als uitstekend of goed ingedeelde zwemwateren te doen toenemen. In Nederland is de richtlijn verder ingevuld via de Wet hygiëne en veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden (Whvbz). figuur 1. De ligging van het zwemwater Swanneblom leeswijzer In hoofdstuk 2 wordt beschreven welke werkwijze bij de opstelling van dit rapport is gevolgd. In het daarop volgende hoofdstuk 3 wordt de huidige toestand in kaart gebracht. Daarna volgen in hoofdstuk 4 de metingen die op deze plaats in de afgelopen jaren zijn 4

5 uitgevoerd. Na de kwalificatie van dit zwemwater in hoofdstuk 5, staan in hoofdstuk 6 de bij dit zwemwater uit te voeren maatregelen. procedure Het zwemwaterprofiel wordt opgesteld onder verantwoordelijkheid van het waterschap. Tijdens de concept-fase van dit rapport is contact geweest met de andere bij het operationeel zwemwaterbeheer betrokken partijen. Dit zijn gemeente Menameradiel, Stichting De Swanneblom, de provincie en de Gemeenschappelijke Gezondheid Dienst (GGD). reikwijdte In een zwemwaterprofiel wordt een zwemwater alleen bekeken vanuit de invalshoek van de volksgezondheid van zwemmers. Allerlei andere aspecten, zoals parkeergelegenheid voor auto s, blijven dan ook buiten beschouwing. 5

6 2. Werkwijze risico s Risico op gezondheidsschade voor zwemmers is via twee sporen in beeld gebracht: alle mogelijke huidige oorzaken van gezondheidsschade zijn geïnventariseerd; er is nagegaan wat op deze plaats in het verleden gebeurd is op het gebied van de volksgezondheid. Bij beide sporen is gebruik gemaakt van al bestaande informatie. Deels is deze afkomstig van de andere betrokkenen. De enige informatie die wel in het kader van dit zwemwaterprofiel is gegenereerd, is die over de inrichting en de waterdiepte van het zwemwater. spoor één: mogelijke huidige oorzaken De situatie in het veld en de activiteiten van de verschillende partijen, overheden op deze plaats zijn tegen het licht gehouden vanuit de gezondheids-optiek. Verder is het beïnvloedingsgebied bepaald. Mogelijke bronnen daarin zijn achterhaald via de Registratie Vergunningverlening en Handhaving. Voor fecale verontreiniging zijn hiervan alleen de bronnen nooduitlaten, overstorten, huishoudelijk afvalwater en open teelt en veehouderij relevant. In hoeverre de huidige situatie oorzaak kan zijn voor verontreiniging met blauwalg wordt bepaald door de ecologische omstandigheden. Het zwemwater is daarom vanuit ecologisch gezichtspunt gekarakteriseerd. Ook daarbij is de omgeving van invloed. spoor twee: gebeurtenissen Indien zwemmers bij dit zwemwater in het verleden ziek zijn geworden of er verontreinigingen zijn voorgekomen, dan is dat een indicatie dat dat in de toekomst evengoed kan gebeuren. De gebeurtenissen op dit gebied zijn daarom geïnventariseerd. Richtlijn fecale parameters is gewijzigd Fecale verontreiniging werd tot voor kort gemonitord aan de hand van de parameters Totaal bacteriën van de coli groep en Thermotolerante bacteriën van de coli groep. Vanaf 2008 zijn deze parameters conform de nieuwe richtlijn, vervangen door Intestinale Enterococcen en Escherichia coli. parameter blauwalg is gewijzigd Tot en met 2008 werden in geval van drijflagen de microcystine concentratie gemeten. Vanaf 2009 wordt er niet meer naar microcystines gemeten, maar worden er cellen geteld (KVE). maatregelen Uit de eerste hoofdstukken blijkt of er risico s kunnen voorkomen waardoor dit zwemwater op het einde van badseizoen 2015 geen aanvaardbare kwaliteit heeft. Indien van dergelijke risico s sprake is dan is ter bestrijding hiervan het verplicht om maatregelen te nemen. Bij de verschillende activiteiten rond de opstelling van dit rapport konden allerlei zaken naar voren komen die niet meteen een erg groot risico vormen en die tot een slechte beoordeling hebben geleid, maar die toch wel nadelig kunnen zijn voor de gezondheid van zwemmers. Denk bijvoorbeeld aan een toiletgebouw waarvan het onderhoud niet is geregeld. Ook deze zaken zijn bij de maatregelen meegenomen. Ze zijn natuurlijk helemaal aantrekkelijk als een risico behoorlijk verminderd kan worden via een kleine inspanning. Voor het behalen van een aanvaardbare waterkwaliteit worden die maatregelen gezocht die naar verwachting het meest effectief en efficiënt zijn om deze risico s te verkleinen. 6

7 7

8 3. Huidige toestand 3.1 Terrein ontstaan De aanleg voor het natuurzwembad de Swanneblom is in 2006 gestart. Het is opgezet door stichting De Swanneblom en mede door financiering van de provincie Fryslân, de gemeente Menaldumadeel, het VSB-fonds, fonds Bolsward Dronrijp en Wonen Noordwest Friesland. De zwemplek is bedoeld voor gebruik door plaatselijke bewoners. ligging De Swanneblom ligt midden in het agrarisch gebied nabij het dorp Slappeterp, zuidwestelijk van de kern Berlicum, gemeente Menameradiel. figuur 2. Omgeving zwemwater Swanneblom. naastliggend grondgebruik De Swanneblom is omgeven door percelen met hoofdzakelijk akkerbouw met maïs en aardappelen. Direct naast de plas bevindt zich een minicamping met een theetuin. inrichting De inrichting van het terrein is af te lezen in figuur 3. De zwemplas heeft een diameter van ca. 50 meter. De lengte van de oever van het zwemwater is circa 220 m. Het droge deel van het verblijfsgebied heeft een variërende breedte van globaal 20 m tot 30 m (dwars op de oever). De bodem van het zwemwater bestaat uit klei. De oevers buiten het strandgedeelte vormen een dijk om de zwemplas heen. Bij het officiële zwemgedeelte is een strand. De strand is ruim 50 m lang en heeft een breedte van ca 5 tot 12 m breedte. Voorzieningen Op korte afstand tot het strandje is een toiletunit aanwezig die vrij toegankelijk is. Op het informatiebord bij de entree van de zwemplek is deze informatie duidelijk vermeld. Op het terrein zijn vuilnisbakken aanwezig. In het water is een afbakening aanwezig in de vorm van een drijflijn. De bodemhoogte 8

9 onder water varieert tussen 0 en 125 cm (zie figuur 4). Het water binnen de drijflijn bereikt geen grotere diepte dan ca. 1m. figuur 3. De inrichting van het zwemwater Swanneblom figuur 4. De waterdiepte van het zwemwater Swanneblom Er is een bord aanwezig waarop de regels zijn aangegeven, zoals opgenomen in tabel 1. 9

10 tabel 1. Op het bord aangegeven regels gooi afval in de prullenbakken verboden vuur te maken verboden voor honden en paarden verboden voor bromfietsen, surfers en auto s geen toezicht zwemmen op eigen risico diepte binnen drijflijn ca.60 cm maximale diepte 2,50 m geopend tussen zonsopgang en zonsondergang toiletten aanwezig EHBO trommel aanwezig in toiletgebouw Het bord bij De Swanneblom: Watersysteem In principe staat het zwemwater niet in open verbinding met het agrarische gebied. In een aanvoersloot die de polder en het zwemwater staat bevindt zich een windmolen met pomp die kan worden ingezet om water in te laten. De zwemplek kent zelf geen waterstroming. Het waterpeil wordt bepaald door de hoogte van twee PVC buizen. Het overtollige water wordt via deze buizen afgevoerd op een watergang. De plas wordt verder gevoed met hemelwater. 10

11 Schematische weergave van het watersysteem: bagger Tijdens de landmetingen in juni 2012 bleek dat er op sommige plekken in het zwemwater 10 cm slib aanwezig is. 3.2 Gebruikers Het zwemwater is bedoeld voor recreanten en voor de eigen inwoners van Slappeterp en omgeving. Op korte afstand bevinden zich parkeerplaatsen voor personenauto s en fietsers. Parkeerplaatsen zijn vrij toegankelijk. Via twee wandelpaden is de zwemplek toegankelijk. Naast het zwemwater is een camping aanwezig. De gasten van de camping maken ook gebruik van de plas. Er zijn geen speciale groepen van bezoekers bekend. 3.3 Beheer EG Zwemwater Dit water was vanaf 2012 door de provincie aangewezen als zwemwater in het kader van de Zwemwaterrichtlijn (hier verder richtlijn genoemd) en de Europese Unie is hiervan in kennis gesteld. Het zwemseizoen loopt van 1 mei tot en met 30 september. hygiëne In Nederland zijn drie systemen beschikbaar om eventuele problemen met de hygiëne van zwemwater te signaleren: De GGD verzamelt ziekteverschijnselen zoals die bij de verschillende instanties bekend worden en kan die interpreteren. 11

12 Tijdens het badseizoen wordt om de twee weken een watermonster genomen en geanalyseerd. De watermonsters worden altijd op een en dezelfde locatie genomen, het controlepunt bij een zwemwater. De provincie is de handhavende instantie. Op basis van metingen kan een negatief zwemadvies worden gegeven, een zwemverbod worden afgekondigd, of een zwemwater kan zelfs gesloten worden. De Whvbz biedt de mogelijkheid om bij een zwemwater een houder aan te wijzen die de hygiëne weliswaar op eenvoudige wijze, maar wel frequent onderzoekt. Bij dit zwemwater is geen houder aangewezen. ziekteverschijnselen Over De Swanneblom zijn in de afgelopen jaren bij de GGD geen signalen over ziekteverschijnselen binnengekomen. Het is onbekend of dit komt doordat er werkelijk geen ziektegevallen zijn opgetreden of dat die niet gemeld zijn. openbare orde In de Algemene Plaatselijke Verordening zijn geen regels opgenomen voor dit zwemwater. informatie Het publiek wordt over dit zwemwater voorgelicht via De stichting heeft een internetsite waar informatie is te vinden over de zwemvijver. Op de site wordt ook ingegaan op de recente waterkwaliteit. ruimtelijke aspecten Het zwemwater Swanneblom valt deels onder het bestemmingsplan buitengebied 2007 van de gemeente Menameradiel. In het waterbeheerplan van Wetterskip Fryslân van was Swanneblom niet aangeduid als zwemwaterlocatie. kabels en leidingen Zover bekend liggen er geen grote kabels of leidingen op het terrein van het zwemwater. privaatrechtelijke situatie De gronden zijn in eigendom van F. Fokkema, 9037 JW Slappeterp. dagelijks beheer en onderhoud Het dagelijks beheer van het zwemwater wordt uitgevoerd door de Stichting De Swanneblom en de beheerder van de mini-camping. 3.4 Bronnen van fecale verontreiniging fecale verontreiniging ter plaatse Fecale verontreiniging kan als herkomst de mens hebben, maar ook van bijvoorbeeld paarden, honden of vogels. Inschatting risico bij de Swanneblom: menselijke herkomst: kans hierop is gering omdat er toiletten aanwezig zijn; paarden en honden: het zwemwater is zodanig ingericht dat het nauwelijks gebruikt zal worden om een hond uit te laten; verder is de toegang voor honden en paarden verboden; vogels: op grond van waarnemingen en pootafdrukken blijkt dat de plas frequent door vogels wordt bezocht. Er is ontlasting op het strand gevonden. In de omgeving zijn wateren weidevogels gesignaleerd. Bij navraag bij de beheerder is gebleken dat er veelvuldig vogels worden waargenomen bij het strandje. Risico is redelijk groot. 12

13 fecale verontreiniging vanuit de omgeving Een risico voor de gezondheid van zwemmers kan ook veroorzaakt worden door een verontreiniging in de omgeving van het zwemwater. Daarbij is dan de vraag wat als omgeving van het zwemwater aangemerkt kan worden. Als gezocht wordt naar verontreiniging die via waterstroming met het zwemwater in contact komt, dan is alleen een bron relevant vanwaar water naar het zwemwater kan stromen. Binnen het beïnvloedingsgebied van Swanneblom (Figuur 5) is gekeken naar mogelijke bronnen van fecale verontreiniging. Hierbij vormt de aanvoersloot met windmolen (indien in werking) de enige mogelijke bron van verontreiniging. Figuur 5. Het beïnvloedingsgebied (het gebied binnen de rode lijn) van het zwemwater Swanneblom en de lozingsobjecten. Concluderend kan gesteld worden dat watervogels een risico vormen met betrekking tot een fecale verontreiniging. Door de mogelijkheid om polderwater in te laten kan een risico betekenen omdat hiermee fecaliën te zwemplek kunnen bereiken. verspreiding van ziekten via dieren Uit de geraadpleegde jaaroverzichten Botulisme en de klachten/incidenten meldingen zijn geen botulismegevallen bekend nabij zwemwater Swanneblom. overige bronnen Op het terrein worden geen chemische onkruidbestrijdingsmiddelen gebruikt. Glas, puin of ander afval wordt niet aangetroffen. Er is een prullenbak voor restafval Interne eutrofiering: het voedselrijkdom van het water kan toenemen door veel vis in het water en modderige bodem. 13

14 3.5 Risicofactoren voor blauwalg Voorkomen in oppervlaktewater In tabel 2 staan de factoren die invloed hebben op de ontwikkeling van blauwalg bij zwemwater Swanneblom met het bijhorende risico. tabel 2. Risico op blauwalg in zwemwater De Swanneblom op grond van verschillende factoren. Factor lokale situatie Risico Isolatie De Swanneblom is in feite een geïsoleerde zwemvijver. Indien nodig wordt water vanuit de polder ingelaten. Er is geen continue doorstroming of verversing. Ecologische toestand De huidige toestand is ontoereikend. Groot Nutriëntenrijkdom Het water is rijk aan nutriënten groot Troebeling en slibophoping Watertemperatuur Ligging ten opzichte van wind (meestal zuid-west) Doorzicht is slecht. Slibophoping aangetroffen tijdens de veldmeting Het oppervlak ondiep water bij de zwemplas is beperkt. Het strand is gesitueerd aan de noord-oostzijde van de zwemvijver matig-groot Matig-groot matig matig-groot risico op blauwalg Op grond van bovenstaande factoren kan geconcludeerd worden dat bij De Swanneblom een risico aanwezig is voor de ontwikkeling van blauwalg. Het zijn de omstandigheden van de locatie die de ontwikkeling van blauwalg kunnen versterken zoals de onvoldoende ecologische toestand, de nutriëntenrijkdom en het ontbreken van doorstroming of verversing van het water. 14

15 4. Voorgekomen verontreinigingen 4.1 Algemeen Tijdens het operationeel zwemwaterbeheer zijn bij dit zwemwater al jarenlang metingen uitgevoerd aan de zwemwaterkwaliteit. Vanaf 2009 wordt de waterkwaliteit gemonitord op de fecale bacteriën Escherichia coli en de Interstinale enterococcen, temperatuur, waterdiepte en doorzicht. Vanaf 2010 wordt het water ook onderzocht op microcystines. gezondheidsklachten Bij de GGD zijn over dit zwemwater geen signalen over ziekteverschijnselen binnengekomen. Het is onbekend of dit komt doordat er werkelijk geen ziektegevallen zijn opgetreden of dat deze niet gemeld zijn. Er zijn ook geen gezondheidsklachten bekend op grond van andere bronnen. Bij de gemeente Menameradiel zijn wel vragen gesteld, maar geen klachten ingediend. zwemverboden Er zijn geen zwemverboden voor Swanneblom door de Provincie Fryslân ingesteld. In 2011 heeft Provincie Fryslân op 13 juli een negatief zwemadvies voor De Swanneblom ingesteld. In 2012 is er op 24 augustus een negatief zwemadvies ingesteld. In 2013 was er negatief zwemadvies van 14 juni tot en met 19 juni. 4.2 Fecale verontreiniging Voorgekomen verontreiniging In principe wordt 11 maal per jaar gemeten of er sprake is van fecale verontreiniging. Indien dat het geval is dan wordt binnen 3 dagen een herbemonstering uitgevoerd. In tabel 3 zijn de data gepresenteerd waarbij sprake was van een overschrijding bij een of beide parameters. Escherichia coli De normen (1800kve) voor de E.coli zijn in de afgelopen jaren regelmatig overschreden. Opmerkelijk zijn de zeer hoge pieken van resp kve en groter dan 8000 kve, gemeten op resp en Deze zeer hoge waarden duiden op een (piek)lozing of een plotselinge vracht aan fecaliën omdat in korte tijd de kwaliteit van het water zich herstelt en goed is. Naast deze hoge waarden is er in de zwemplek regelmatig een dreigende overschrijding van de E.coli aanwezig gelet op de waarnemingen van 500, 900, 1100 en 1400 kve: waarden die doen vermoeden dat er dierlijke lozingen plaatsvinden. De hoogste E.coli waarden zijn gemeten in de maand augustus. Er is geen aantoonbaar verband tussen E.coli-waarden en de gemeten watertemperatuur. Bij hoge waarden van E.coli is de gemeten watertemperatuur gemiddeld 15 tot 17 graden. Intestinale enterococcen De norm van I.E. (400 kve) wordt regelmatig overschreden. Ook hier worden de hoogste waarden gemeten in augustus. Er lijkt geen verband te bestaan tussen overschrijdingen en de gemeten watertemperatuur. Blijkbaar ontstaat de overschrijding ook hier door een incidentele lozing of een samenloop van omstandigheden/verontreiniging in de plas zelf. Wanneer er sprake is van een overschrijding van I.E. is, is er meestal ook een overschrijding van de E.coli. Opmerkelijk is dat ook hier een hoge waarde snel wordt gevolgd door een lage waarde. Het water op die data heeft daarmee een zeer goede kwaliteit. 15

16 tabel 3. Overschrijdingen in zwemwater De Swanneblom datum Escherichia coli (kve/100ml) Intestinale Enterococcen (kve/100ml) Aanvullende metingen 2013 Gedurende de zomermaanden van 2013 zijn bij drie locaties in de omgeving van de zwemplas extra metingen uitgevoerd en onderzocht op onder andere E.coli en I.E. Doel hierbij was om te onderzoeken welke verbanden er bestaan tussen de kwaliteit van het water in de omgeving en de plas zelf. Hierbij is het volgende gebleken: In de aanvoersloot zijn geen overschrijdingen geconstateerd. Wel is er sprake van een lichte verontreiniging van fecaliën gelet op de waarden van 200 en 440 kve (resp. augustus-september 2013). In de watergang ten zuiden van De Swanneblom blijkt het water over het algemeen redelijk, maar was er altijd sprake van een hoge waarde voor E.coli en I.E.uitstekend (E.coli: KVE; I.E: KVE), Op één datum was er sprake van een hoge waarde I.E.: 970 kve; In de poldersloot (ca. 1 km stroomopwaarts in de polder) was het water over het algemeen redelijk. Op twee data waren er overschrijdingen van I.E. (420 en 2200KVE). Ook hier is op meerdere data een hoge achtergrondwaarde zonder overschrijding van de norm (E.coli KVE; I.E KVE). Deze waarden duiden op aanwezigheid van meststoffen. Op sommige momenten zijn de waarnemingen in de aanvoersloot verhoogd terwijl de zwemplek zelf een goede waterkwaliteit had. Op 2 en 4 september 2013 is het beeld omgekeerd: de aanvoersloot laat zeer lage waarden E.coli en I.E. s zien en de zwemplek hogere waarden laat zien. Op grond deze data mag worden verondersteld dat de verontreiniging in de plas zelf wordt of is veroorzaakt. 16

17 Onderzoeksinstituut Alterra heeft in 2010 onderzoek gedaan in de plassen van het Park van Luna (Heerhugowaard) om de processen die daar leiden tot fecale verontreiniging te ontrafelen en maatregelen te formuleren waarmee natuur en recreatie duurzaam met elkaar worden verbonden. De resultaten van dit onderzoek laten zien dat hoge concentraties fecale bacteriën (resulterend in overschrijdingen van de zwemwaterkwaliteitsnormen) samengaan met het voorkomen van watervogels in combinatie met de aanwezigheid van zwevend stof in de waterkolom. Analyse fecale verontreinigingen Aan de hand van de verontreinigingen in de afgelopen jaren, de overschrijdingen van de norm dus, is gezocht naar oorzaken en manieren om deze te elimineren. In dit geval gaat het dus om een aantal overschrijdingen gedurende de jaren en In 2012 was de situatie gunstig en waren er geen overschrijdingen van E.coli en enterococcen. Naast de overschrijdingen is er bij de helft van de waarnemingen een achtergrond-verontreiniging. Uit de analyseresultaten kan worden afgeleid dat de waterkwaliteit in korte tijd snel omslaat van goed naar slecht en omgekeerd. Op grond van de extra uitgevoerde metingen en de eigen waarneming wordt aangenomen dat watervogels de zwemplas vervuilen met fecaliën en hiermee de waterkwaliteit zowel bacterieel als voor de hoeveelheid voedingsstoffen in het water negatief wordt beïnvloed. Het ontbreken van voldoende watervegetatie en/of een goede doorspoeling van vers water werkt in het nadeel van de waterkwaliteit. conclusie Op basis van de voorgekomen overschrijdingen en achtergrondwaarden is het risico op fecale verontreiniging bij het zwemwater matig tot hoog. 4.3 Blauwalg Parameters Cyanobacteriën horen bij de natuurlijke soortensamenstelling van algen in het water. Uit cyanobacteriën komen, wanneer ze afsterven, microcysteïnes vrij. Dit zijn toxines die onder andere huid of maagdarm klachten kunnen veroorzaken. Wanneer in de loop van het zwemseizoen een drijflaag van algen wordt geconstateerd, dan wordt bepaald uit welke algen die drijflaag bestaat. Als blijkt dat er cyanobacteriën aanwezig zijn dan wordt microcystine bepaald. Cyanobacteriën zijn bij het grote publiek bekend onder de naam blauwalg. 17

18 voorgekomen verontreiniging en risico op blauwalg Algen bevatten pigmenten om lichtenergie te absorberen, één van deze pigmenten is chlorofyl-a. Het ontstaan van blauwalgen hangt samen met de voedselrijkdom van het water, uitgedrukt in fosfaat en stikstof. De concentratie chlorofyl-a is een maat voor de biomassa algen die aanwezig is in het water. Vanaf 2011 wordt in de zwemplas de concentratie chlorofyl-a bepaald. Bij de zwemvijver zijn meerdere malen hoge concentraties chlorofyl-a geconstateerd. Resultaten: : 7 overschrijdingen ( µg/l) : 13 overschrijdingen : 9 overschrijdingen (22-100ug/l). De norm is 12,5 µg/l. Aanvullende metingen in 2013 In de zomermaanden van 2013 is het chlorofylgehalte ook in de omgeving van de zwemplas gemeten. Hieruit is gebleken dat de aanvoersloot een laag gehalte aan chlorofyl bevat (20 µg/l). Conclusie Het ontstaan van blauwalgen hangt samen met de voedselrijkdom van het water, uitgedrukt in fosfaat en stikstof. De Swanneblom is gevoelig voor blauwalgontwikkeling. De kwetsbaarheid wordt versterkt door het ontbreken van planten en verversing van water. Door de regelmatige aanwezigheid van blauwalg wordt gesteld dat het zwemwater eutroof is of op sommige momenten wordt. Door de lage fosfaatgehalten in de aanvoersloot mag worden geconcludeerd dat de plas een interne bron heeft met voedingsstoffen. Op grond van de extra uitgevoerde metingen en de eigen waarneming wordt verondersteld dat ook hier watervogels de veroorzaker zijn van het ontstaan van de voedselrijkheid in de plas zelf en hiermee bloei van algen en blauwalg veroorzaakt. De conclusie is dat er bij de huidige omstandigheden het ontstaan van blauwalg groot risico is. 18

19 5. Kwalificatie De Europese zwemwaterrichtlijn (2006/7/EG) geeft voorschriften voor de wijze waarop een zwemwater gekwalificeerd kan worden. Het zwemwaterkwaliteit wordt vastgesteld aan de hand van twee bacteriën: - Intestinale Enterococcen (I.E.) - Escherichia Coli (E.coli). De zwemwaterrichtlijn gaat uit van vier kwaliteitsklassen: uitstekend, goed, aanvaardbaar en slecht. (bron: Richtlijn 2006/7/EG, ) Volgens de richtlijn moeten in 2015 alle officiële zwemwaterlocaties in ieder geval 'aanvaardbaar zijn (resultaatsverplichting). De richtlijn gaat er van uit dat lidstaten vervolgens hun best doen om alle locaties goed tot uitstekend te maken (inspanningsverplichting). Klassificatie van zwemwater (bron: Richtlijn 2006/7/EG) systematiek van de richtlijn De metingen van de parameters I.E. en E.coli bij het zwemwater De Swanneblom laten de volgende 95-percentiel waarden zien: Escherichia coli: het 95 percentiel is 921 kve/100 ml, dus slecht; Intestinale enterococcen: het 90 percentiel is 924 kve/100 ml, dus slecht. blauwalg De beoordeling van blauwalg is niet wettelijk vastgelegd. Ten aanzien van blauwalg scoort het zwemwater onvoldoende. De kans op het voorkomen van blauwalg is groot. conclusie Het zwemwater Swanneblom krijgt de kwalificatie slecht. 19

20 6. Maatregelen Het hier beschreven water is op basis van de EG-beoordelingssystematiek gekwalificeerd als slecht. Het risico op blauwalg is groot. Op grond van artikel 5 van de Europese zwemwaterrichtlijn (15 februari 2006) kan een zwemwater ondanks de algemene bepaling van lid 3 waarbij een zwemwater tijdelijk als slecht wordt ingedeeld aan de voorwaarden van de richtlijn voldoen. Zoals in de situatie van De Swanneblom dient ervoor gezorgd worden dat aan de volgende voorwaarden wordt voldaan: Voor het als slecht ingedeeld zwemwater worden met ingang van het badseizoen volgend op dat van de indeling, de volgende maatregelen genomen: 1. er worden passende beheersmaatregelen genomen, waaronder een zwemverbod of een negatief zwemadvies, teneinde de blootstelling van zwemmers aan verontreiniging te voorkomen, en 2. de oorzaken en redenen van het niet-bereiken van de aanvaardbare kwaliteitsstatus worden geïdentificeerd; 3. er worden passende maatregelen genomen om de oorzaken van verontreiniging te voorkomen, te verkleinen of weg te nemen, en indien een zwemwater vijf opeenvolgende jaren als slecht ingedeeld is, wordt een permanent zwemverbod ingesteld of een permanent negatief zwemadvies uitgebracht, en 4. overeenkomstig artikel 12 wordt het publiek door middel van een duidelijk en eenvoudig teken gewaarschuwd en voorgelicht over de oorzaken van de verontreiniging en de op basis van het zwemwaterprofiel genomen maatregelen. Ad.1 de provincie Fryslân verhoogd in 2014 de controlefrequentie. Door het aantal visuele inspecties te verhogen kan het risico op besmetting van de zwemmer beter worden ingeschat. Aankomend seizoen worden ook maatregelen genomen naar aanleiding van de visuele inspecties. Hiermee wordt de gezondheid van de zwemmer beter beschermd Ad.2/3/4 Door de uitgevoerde analyses en veldonderzoeken lijkt het aannemelijk dat de oorzaak van de overschrijdingen van de bacteriële verontreiniging en de blauwalg ligt in de ontlasting van watervogels. De ontlasting zorgt voor een dump van voedingsstoffen (P+N) die leidt tot overschrijdingen van de normen; verondersteld wordt dat de oorzaak van het niet bereiken van de aanvaardbare waterkwaliteit hiermee is geïdentificeerd; Wetterskip Fryslân en de provincie Fryslân hebben de huidige waterkwaliteit en risoco s met de stichting De Swanneblom besproken. Hierbij zijn voor het komende badseizoen de volgende afspraken gemaakt: - Tijdens het badseizoen 2014 wordt het dagelijks beheer en toezicht geïntensiveerd waarbij het accent komt te liggen op de voorkomen dat watervogels de zwemvijver bereiken. Bij deze actie wordt een net ingezet dat aan het eind van de dag over het water en het strand wordt gespannen. Dagelijks wordt voorkomende ontlasting verwijderd van het strand. - Stichting Swanneblom heeft opdracht gegeven om in 2014 een helofytenfilter door de firma BrinkVos aan te leggen. Het doel van dit filter is het water van de zwemvijver te zuiveren en de gehaltes aan voedingsstoffen te verlagen. Bij dit initiatief is gebruik gemaakt van ervaring elders met dergelijke filters. Ad. 4 Het publiek wordt ter plaatse van de zwemvijver door de eigenaar geïnformeerd 20

21 over de getroffen en te nemen maatregelen. Aldus zijn hier de maatregelen nodig zoals genoemd in onderstaande tabel: nummer omschrijving Initiatief 1 Uitvoeren controles conform zwemwaterrichtlijn Provincie 2 Intensivering dagelijks beheer Swanneblom 3 Aanleg Helofytenfilter Swanneblom 4 Treffen van vogelwerende maatregelen Swanneblom 5 Handhaving Provincie 6 Kwaliteitsmeting bij controlepunt Waterschap 7 Monitoring blauwalg en fecale verontreiniging op het controlepunt Waterschap 8 Actualisatie zwemwaterprofiel Waterschap uitvoering en kosten Maatregel 3 kost naar verwachting

22 1. Literatuur Richtlijn 2006/7/EG van het Europees parlement en de Raad van 15 februari 2006 betreffende het beheer van de zwemwaterkwaliteit en tot intrekking van Richtlijn 76/160/EEG. Wet van 2 juli 1969, houdende regelen nopens de hygiëne en de veiligheid in zweminrichtingen (Wet hygiëne en de veiligheid badinrichtingen en zwemgelegenheden); voor het laatst gewijzigd december Besluit hygiëne en de veiligheid badinrichtingen en zweminrichtingen; voor het laatst gewijzigd 9 december Regeling hygiëne en de veiligheid badinrichtingen en zweminrichtingen; laatst gewijzigd 10 december Werkboek Whvbz / Bhvbz re bereiken via > Water > Zwemwater. Nationaal Water Overleg (NWO) 10 maart Blauwalgprotocol RIZA, Grontmij Handreiking bij het opstellen van een zwemwaterprofiel. Rijkswaterstaat Blauwalgen in het zwemwaterprofiel; handreiking om het risico op proliferatie van toxische blauwalgen te beoordelen. Opgesteld door DHV. Provincie Fryslân Draaiboek zwemwater Landelijke Coördinatiestructuur Infectieziektebestrijding Draaiboek Ziekten gerelateerd aan recreatie in en rond zwemwater. Schoumans, O.F., J. Willems & G van Duinhoven, vragen en antwoorden over fosfaat in relatie tot landbouw en milieu. Wageningen, Alterra. Min V & W, DHV KRW en oppervlaktewater; bescherming van zwemwater en oppervlaktewater voor drinkwaterbereiding onder de Europese Kaderrichtlijn Water. 22