Erik Verhoef Vrije Universiteit Amsterdam

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Erik Verhoef Vrije Universiteit Amsterdam"

Marcella de Haan
8 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Erik Verhoef Vrije Universiteit Amsterdam

2 Kijkend naar 2040 Scenario s: rekening houden met toenemende verkeersdruk op Zuidas Maar: scenario s zijn beïnvloedbaar Aanbieden / faciliteren alternatieven voor auto Extra aanbod capaciteit Gedragsbeïnvloeding Prijsprikkels voor gedragsbeïnvloeding Beprijzen: efficiënt, effectief, maar weinig acceptabel Belonen: populair maar (financieel) niet duurzaam Hybride oplossing denkbaar? Beprijzen (kilometerheffing) Budgetneutraal (feebates, verhandelbare rechten) Belonen (als in Spitsmijden ) 2

3 Economische logica prijsprikkels Externe effecten: ongeprijsde welvaartseffecten Ontbrekende markten: milieu, ongevallen, geluid Congestie: tijd is geld Arthur Pigou (1920): regulerend prijsbeleid Efficiënt (maatschappelijke welvaart) Optimale omvang externe effect (dus ook effectief) Tegen minimale maatschappelijke kosten bereikt Iedere gebruiker offert de minst belangrijke kilometers op De gebruiker/vervuiler betaalt is rechtvaardig? Opbrengsten juist genoeg om capaciteit te financieren 3

4 Voorbeeld: CE (2004) Worst case 50 ct/km correspondeert met rond de 50 km/u op snelweg; 30 km/u in BBK 4

5 En helpt het? Verschillende typen bronnen Echte ervaringen in het buitenland Singapore (1975) (44%) London (2003) (18%) Stockholm (2007) (20%) Modelstudies voor Nederland Experimenten voor Nederland Redelijk coherent beeld Maar tegenover effectiviteit en efficiëntie staat beperkte acceptatie 5

6 Spitsmijden Gebruiker betaald i.p.v. gebruiker betaalt Grotere acceptatie? Maar: beperkte financiële duurzaamheid (beloningen) Orde van grootte Zuidas (sigarendoos) zwaar vertraagde ritten per dag Stel: 1000 mijdingen à per jaar; NCW 22 mln bij 4% Blijft efficiëntie en effectiviteit gehandhaafd? Effectiviteit: experimenten bemoedigend (korte termijn) Efficiëntie: achilleshiel is uitgelokt verkeer Niet-deelnemers door betere doorstroming: latente vraag Deelnemers gelokt door beloningen 6

7 aandeel Effectiviteit: SpitsMijden I (2006) Spreiding ritten over de spits 25% 20% 15% 10% Met beloning Zonder beloning 5% 0% 06:00 07:00 08:00 09:00 10:00 11:00 tijdstip 7

8 Hybride vormen van prijsprikkels? Tussenvormen denkbaar Verhandelbare (spits-)rechten Spitsmijden registratie technologie Beperkt aantal spitsrechten om niet ; vervolgens handel Feebates : budget-neutrale prijsprikkels Combinatie heffingen en beloningen 4 mogelijkheden in simulatiemodel Vroege spits Midden spits Late spits Step toll: Coarse toll: 0-0 Hybride: Reward:

9 Efficientie: max = 1 Numerieke illustratie (Bottleneck model. Aannames: spits van 2:30; =7.5, =3.75, =15; elasticiteit van 0.1 tot 0.8) Step toll Coarse toll Hybride Reward Elasticiteit 9

10 Elasticiteit / latente vraag: doorslaggevend Latente vraag wordt groter naarmate een instrument een kleiner deel van het verkeer afdekt Vanuit Zuidas perspectief twee dimensies Bestemmingsverkeer Samenwerking (grote) werkgevers Doorgaand verkeer op A10 Betrekken van andere werkgevers/gebieden Vergelijkbaar: Free-riding gedrag : profiteren van spitsmijdingen die anderen realiseren 10

11 Spitsrechten: basisconcept Stel: doel is spitsverkeer van de deelnemers tot x% terugdringen Tijdvak en locatie als in Spitsmijden te optimaliseren Deelnemers ontvangen per periode rechten voor x% van hun referentiemobiliteit Elke spitsrit (of spitskilometer, of spitspassage) kost één recht Meer nodig: kopen; minder nodig: verkopen Dus: hybride Bijsturen kan: Initieel toegekende rechten ( x ) kan verschillen Rechten per spits kunnen tussen weekdagen verschillen Schaarste op de weg omgezet in een markt 11

12 Spitsrechten: voorwaarden Voldoende aandeel spitsverkeer doet mee Voorkom Latente vraag-effect Free-riding van niet deelnemende bedrijven/individuen Transparante handel: online; één prijs Credible threat voor zwartrijden Betrokkenheid gezamenlijke werkgevers dus cruciaal 12

13 Spitsrechten implementatie Registratie: spitsmijdentechnologie Backoffice: als spitsmijden, maar met platform voor online handel Referentieniveaus vaststellen; x% rechten toekennen per periode Differentiatie x in principe mogelijk Afronding per periode: backoffice werkgever werknemer Ongebruikte rechten Zwartrijden Verrekenen via financiele incentive? Koppelen aan mobiliteitsbudget Of naar volgende periode (maar: cumulatie posities afronden heeft wsl voorkeur) Let wel: equivalente feebates t.o.v. referentie, i.p.v. verhandelbaarheid, is alternatief 13

14 Conclusie Prijsprikkels: belonen, hybride, of beprijzen? Afweging effectiviteit, efficiëntie, acceptatie, financierbaarheid Rol van o.m. vraagelasticiteit Hybride zelf-regulering op Zuidas? Financieel duurzame variant van Spitsmijden Verhandelbare rechten Feebates Latente vraag / free-riding Betrokkenheid werkgevers cruciaal Minimaliseren free-riding Tussen werkgevers Van werknemers Koppeling aan mobiliteitsbudget 14

Vergelijkbare documenten

Prijsprikkels en gedrag Een economisch perspectief. Erik T Verhoef VU Amsterdam

Prijsprikkels en gedrag Een economisch perspectief Erik T Verhoef VU Amsterdam Inhoud Prijsbeleid op de weg: het economisch fundament Arthur Pigou (1920) Prijsbeleid en gedragseffecten Breder perspectief