WNRA staat voor de deur Nieuw arbeidsrecht voor ambtenaren

Transcriptie

1 WNRA staat voor de deur Nieuw arbeidsrecht voor ambtenaren 13 december 2018 Bruno van Els 1 Onderwerpen 1) Waarom de WNRA (achtergrond en uitgangspunten); 2) Gevolgen invoering WNRA voor ambtenaren: algemeen arbeidsvoorwaarden(vorming); 3) Gevolgen invoering WNRA: ontslagrecht; 4) Rol OR bij WNRA. 2 Onderwerpen 5) Daarbij inventarisatie van ervaringen van aanwezigen: hoe loopt de invoering WNRA binnen jullie organisatie 6) Waar loopt de OR tegen aan? 3 1

2 WNRA uitgangspunten Uitgangspunten Ondergeschiktheid en loonafhankelijkheid bindt werknemer en ambtenaar; Zo groot mogelijke gelijkheid creëren in rechtspositie ambtenaar en werknemer Afwijking van private regime slechts bij zwaarwegende argumenten; Veel procedures in het ambtenarenrecht door bredere rechtsbescherming; Arbeidsvoorwaardenvorming door middel van cao; 4 WNRA Wet normalisering rechtspositie ambtenaren WNRA Geschiedenis: 4 februari 2014: wetsvoorstel door de Tweede Kamer aangenomen; 8 november 2016: Eerste Kamer; Brief minister : omvangrijke operatie; Inventarisatie: aanpassing circa 100 wetten in formele zin Wet van 9 maart 2017; Internetconsultatie 29 jan 12 mrt 2018 november 2018: Aanpassingswet Wnra MvT 5 Planning Planning van nieuwe rechtspositie 2018: inventarisatie arbeidsvoorwaarden 2019: afsluiten echte cao s. 6 2

3 Uitwerking hoofdlijnen Definitie ambtenaar wordt in (nieuwe) Ambtenarenwet gewijzigd, zelfs uitgebreid: ambtenaar is diegene die krachtens een arbeidsovereenkomst met een overheidswerkgever werkzaam is. Overheidswerkgever: limitatieve opsomming in de wet. Ambtenarenwet 1929 komt te vervallen. Nieuwe wet (citeertitel) Ambtenarenwet Uitwerking hoofdlijnen Zo veel mogelijk aanstellingen worden vervangen door arbeidsovereenkomsten. Art. 7:615 (overheidscontractanten) komt te vervallen. Van rechtswege overgang per Uitwerking hoofdlijnen Niet alle ambtenaren worden werknemer. Aantal groepen ambtenaren worden uitgezonderd. Uitgezonderde groepen : politieambtenaren; rechters; leden van het Openbaar Ministerie; politieke ambtsdragers; leden van Hoge Colleges van Staat (Eerste en Tweede Kamer, Raad van State, Nationale Ombudsman en Algemene Rekenkamer); leden van adviescolleges en zelfstandige bestuursorganen; defensiepersoneel; notarissen en gerechtsdeurwaarders. 9 3

4 Uitwerking hoofdlijnen Wnra leidt tot extra nieuwe ambtenaren (SVB, UWV, CBR, AFM, etc.) 2019 Verdere inventarisatie van arbeidsvoorwaarden; Afsluiten cao s 10 Terminologie Bestuursrechtelijke terminologie Benoemen/aanstellen Ontslag Aanstelling/benoeming Privaatrechtelijke terminologie Arbeidsovereenkomst aangaan Arbeidsovereenkomst beëindigen Arbeidsovereenkomst 11 Terminologie Bestuursrechtelijke terminologie Privaatrechtelijke terminologie Rechtspositie(regeling) (Collectieve) arbeidsovereenkomst /arbeidsvoorwaarden Bevoegd gezag (tenzij dit betrekking heeft Overheidswerkgever op een uitgezonderde groep) 12 4

5 Begrip ambtenaar Het begrip ambtenaar blijft wel bestaan en ook de Ambtenarenwet wordt gehandhaafd. De Ambtenarenwet wordt ingrijpend gewijzigd: bepalingen in over de integriteit van de ambtenaren, het afleggen van hun eed en de grondrechten die voor ambtenaren kunnen worden ingeperkt, zoals de vrijheid van meningsuiting; nevenwerkzaamheden Eisen met betrekking tot vertrouwensfuncties 13 Arbeidsvoorwaardenvorming Met de inwerkingtreding van de WNRA worden de verschillende rechtspositieregelingen van rechtswege een fictieve cao. Vangnetbepaling: de bedoeling van de wetgever is dat overheidswerkgevers een cao tot stand brengen die ingaat op het moment van inwerkingtreding van de WNRA. Wordt in cao of cao s extra bescherming voor ambtenaren opgenomen (bezwaren-/beroepscommissies)? Wordt in cao of cao s specifieke rol voor OR binnen eigen organisatie opgenomen (delegatiebepalingen) 14 Procesrecht In plaats van Awb (bezwaar/beroep ->bestuursrechter) wordt civiel procesrecht (kantonrechter) van toepassing. Grote gevolgen: andere procesingang: geen ambtenarenrechter maar kantonrechter andere termijnen; kosten bij civiele rechter zijn hoger. 15 5

6 Gevolgen van toepasselijkheid arbeidsrecht Arbeidsvoorwaarden (vorming); Totstandkoming arbeidsrelatie; Ontslag. 16 Arbeidsvoorwaardenvorming Veronderstellingen wetgever: Op centraal niveau (Rijk): één cao af te spreken voor het Rijk Op decentraal niveau wordt getracht één cao af te spreken voor alle gemeenten (VNG is hiermee bezig) Op provincie niveau ook streven één cao. Nu geldt: overeenstemmingsbeginsel: meerderheid van vakbonden is een vereiste om arbeidsvoorwaarden van individuele ambtenaren te kunnen aanpassen; Per cao met een of meer vakbonden is voldoende. 17 Arbeidsvoorwaardenvorming Gaat dit gebeuren? Wat te doen met Gemeenschappelijke Regelingen en Zelfstandige bestuursorganen (ZBO s): eigen regelingen? of aanhaken bij andere cao s? algemeen verbindend verklaren van een cao? 18 6

7 Arbeidsvoorwaardenvorming Wat komt in de cao? Extra bescherming ambtenaar? Specifieke regeling m.b.t. disciplinaire maatregelen? Regelingen over functiewaardering? Procedureel: bezwaar-/beroepscommissie? Bovenwettelijke vergoedingen? 19 Totstandkoming werkrelatie Eenzijdige aanstelling wordt arbeidsovereenkomst; Systeem van vaste dienstverbanden wordt bepaald door de regels van het BW. 20 Van bepaalde naar onbepaalde tijd Na drie tijdelijke arbeidsovereenkomsten of twee jaar: vast contract Een vast dienstverband ontstaat als werkgever en werknemer: Meer dan drie elkaar opvolgende tijdelijke dienstverbanden afsluiten Langer dan twee jaar gebruik maken van elkaar opvolgende tijdelijke dienstverbanden De keten doorbroken: zes maanden uit dienst. Gevolgen voor huidige verlengingen van aanstellingen die doorlopen tot na 1 januari

8 Ontslagrecht Rechtspositieregelingen en ontslagsysteem in BW (7:669) kent overeenkomsten en verschillen. Door de Wwz (2015) is de structuur van het ontslagrecht al meer gelijksoortig geworden. De Wwz kent ook een categorisering van ontslaggronden. De gronden voor (civiel) ontslag worden onder a tot en met h in de wet (7:669 BW) aangeduid als redelijke gronden. 22 Vergelijking ontslagrecht Vergelijking van het ontslagrecht aan de hand van de regels van het civiele recht ( de 8 ontslaggronden); Preventieve ontslagtoets in plaats van toetsing achteraf door (ambtenaren)rechter Links de ambtenarenregeling; Rechts de civiele regeling (BW) zoals die per zal gelden. 23 Rechtspositie(regelingen) bij ambtenaren Boek 7 titel 10 BW (Wwz) Reorganisatieontslag Ontslag wegens bedrijfseconomische redenen (7:669 lid 3 sub a BW) 24 8

9 Bezuinigingen en reorganisaties (a-grond) - Verval arbeidsplaats - Noodzaak aantonen; - Verval in ieder geval voor 26 weken - Herplaatsing andere functie, eventueel na scholing, mogelijk? 25 Bezuinigingen en reorganisaties (a-grond) Opzegverbod tijdens ziekte geldt, tenzij alle werkzaamheden van de onderneming eindigen. Rol OR adviesrecht bij reorganisaties blijft gehandhaafd 26 Rechtspositie(regelingen) bij ambtenaren Boek 7 titel 10 BW (Wwz) Ontslag wegens ziekte Ontslag wegens langdurige ziekte (7:669 lid 3 sub b BW) 27 9

10 Langer dan 2 jaar arbeidsongeschikt (b-grond) - Na twee jaar ziekte; opzegverbod. Soms 3 jaar; - Geen herstel voorzien binnen 26 weken; - Geen herplaatsing in een passende functie mogelijk. Ontslag wegens ziekte (Rechtspositionele regeling) 28 UWV - a-grond: Ontslag wegens bedrijfseconomische redenen - b-grond : Ontslag wegens langdurige ziekte (7:669 lid 3 sub b BW) worden (uitsluitend) behandeld door UWV! Overige gronden (c tot en met h) door kantonrechter. 29 Frequent ziekteverzuim (c-grond) - Regelmatige uitval (chronische ziekte) - Voor de bedrijfsvoering onaanvaardbare gevolgen - Verklaring van een deskundige van het UWV vereist 30 10

11 Disfunctioneren (d-grond) - Ongeschiktheid voor de bedongen arbeid. - disfunctioneren mag niet het gevolg zijn van ziekte of gebrek van de werknemer. - disfunctioneren niet het gevolg zijn van onvoldoende zorg (geen scholing aangeboden en geen aanpassingen van de arbeidsomstandigheden) van de werkgever. - Uit de rechtspraak blijkt dat ontslag door de rechter wordt geaccepteerd indien de werkgever een deugdelijk dossier over het disfunctioneren van de werknemer kan overleggen. 31 Misdragingen werknemer (e-grond) verwijtbaar handelen of nalaten van de werknemer. ruim begrip; Ook: niet nakomen re-integratieverplichtingen, extra eisen. Daarnaast: ontslag op staande voet 32 Rechtspositie(regelingen) bij ambtenaren Strafontslag Onverwijldheidniet vereist Verwijtbaarheid/toerekening vereist Plichtsverzuim Zienswijzenprocedure Boek 7 titel 10 BW (Wwz) Ontslag op staande voet Onverwijlde mededeling van de dringende reden en ontslag dient direct in te gaan; (Formeel) geen verwijtbaarheid vereist; Dringende reden; Geen tussenkomst UWV of rechter vereist; Aanvechtbaar (inroepen vernietiging ontslag) bij de rechter binnen twee maanden! (7:677 BW) 33 11

12 Weigeren arbeid te verrichten wegens gewetensbezwaren (f-grond) Van een dergelijke situatie is sprake als de werknemer wegens ernstige gewetensbezwaren bijvoorbeeld wegens religieuze redenen of maatschappelijke opvattingen zijn werkzaamheden niet wil verrichten. 34 Verstoorde arbeidsverhouding (g-grond) Van een verstoorde arbeidsverhouding is sprake wanneer de relatie tussen werkgever en werknemer zodanig verstoord is, dat van de werkgever niet verwacht kan worden dat de arbeidsovereenkomst wordt voortgezet. Bij het ontbindingsverzoek dient de werkgever aan te tonen dat hij al het mogelijke heeft geprobeerd om de relatie met zijn werknemer te verbeteren, bijvoorbeeld met mediation. 35 Rest categorie (h-grond) Rechtspositie(regelingen) bij ambtenaren Boek 7 titel 10 BW (Wwz) Ontslag op andere gronden Restcategorie opgenomen in rechtspositieregeling (zie bijv. art. 99 ARAR, art. 8:8 CAR-UWO) Verstoorde arbeidsrelatie of impasse H-grond: overige gronden : Restgrond (h-grond): alléén in specifieke gevallen die niet onder een van de andere gronden vallen. Rechtspraak: Geen VOG Detentie Langdurige vermissing Etc

13 WAB per (i-grond) Wetsontwerp Wet arbeidsmarkt in balans (WAB) Ontbindingsverzoek indienen vanwege verschillende ontslagredenen Extra vergoeding bovenop de transitievergoeding; maximaal helft van de transitievergoeding 37 Verdere overeenkomsten/verschillen Rechtspositie(regelingen) bij ambtenaren Boek 7 titel 10 BW (Wwz) Aandachtspunten bij ontslag herplaatsing Bovenwettelijke uitkering Mogelijk ontslagvergoeding o.b.v. CRvB-formule Aandachtspunten bij ontslag Herplaatsings- en scholingsplicht Transitievergoeding: art. 7:673 BW Eventueel billijke vergoeding 38 Verdere overeenkomsten/verschillen Rechtspositie(regelingen) bij ambtenaren Boek 7 titel 10 BW (Wwz) Algemene beginselen van behoorlijk bestuur Goed werkgever- /werknemerschap 39 13

14 Mogelijke rol van OR Inventariseer rechtspositionele afspraken van de medewerkers. Het is de vraag of al deze afspraken onder de toepasselijkheid van het civiele arbeidsrecht kunnen worden gehandhaafd. Bijvoorbeeld omdat er strijd is met driekwart dwingend arbeidsrecht. Om deze reden is het verstandig om de huidige rechtspositionele afspraken met medewerkers in kaart te brengen. ¾ dwingend recht: mag afwijken met CAO of publiekrechtelijke regeling. Voorbeeld: afwijken van wettelijke opzegtermijnen (7:672 lid 6 ) 40 Mogelijke rol van OR Inventariseer rechtspositionele afspraken van de medewerkers. Het is de vraag of al deze afspraken onder de toepasselijkheid van het civiele arbeidsrecht kunnen worden gehandhaafd. Bijvoorbeeld omdat er strijd is met 3/4 dwingend arbeidsrecht. Om deze reden is het verstandig om de huidige rechtspositionele afspraken met medewerkers in kaart te brengen. ¾ dwingend recht: mag afwijken met CAO of publiekrechtelijke regeling. Voorbeeld: afwijken van wettelijke opzegtermijnen (7:672 lid 6 ) Semi-dwingend: afwijken bij geschrift Voorbeeld: afwijken bovenwettelijke vakantiedagen(7:635 lid 5 ) 41 Rol OR bij arbeidsvoorwaarden In beginsel OR geen rol bij de collectieve arbeidsvoorwaarden primaat van de cao ; In cao kan de OR een rol toegekend krijgen? Wel kan de implementatie op grond van art. 23 en 24 WOR in algemene zin worden besproken. Ook heeft de OR een taak op grond van art. 28 WOR om toe te zien op een juiste toepassing van de arbeidsvoorwaarden. Daarnaast kan afstemming met de ondernemingsraad, zeker als het gaat om het inventariseren en vastleggen van de huidige arbeidsvoorwaarden (vgl. art 14 lid 2), van belang zijn om het proces binnen de organisatie zorgvuldig te doorlopen 42 14

15 Aandachtspunten en tips Inventarisatie van de arbeidsvoorwaarden. Zijn alle (eigen) regelingen in kaart gebracht? Grondslag: art. 28 WOR. Is lokaal maatwerk mogelijk? Overleg met bestuurder over voortgang transitie. Elke OV? Ander frequentie? Denk aan instemmingsrechtelijke regelingen. Afhankelijk van ruimte in komende cao s of bij ontbreken cao s. 43 Aandachtspunten en tips In het bijzonder: arbeids- en rusttijden, vakantieregeling, ziekteverzuim, personeelsopleiding, personeelsbeoordeling 44 Aandachtspunten en tips Artikel 11.3 Aanpassingswet Wnra: Reorganisatie en overgangsrecht Materiële regels bij boventallig verklaring vóór invoering WNRA blijven van toepassing in beoordeling (en procedures) ná invoering. Procedures volgens nieuwe regels

16 Dank voor uw aandacht! Vragen? Vragen? Voor recht dat werkt! 46 16