Bertho Bastiaens Ontspanningstherapeut

Transcriptie

1 Bertho Bastiaens Ontspanningstherapeut Behoeften en verwachtingen. De mens is een wezen dat in grote mate gestuurd wordt door behoeften en verwachtingen. In het zich manifesteren van behoeften en de daaraan gekoppelde verwachtingen zijn er een aantal fasen te onderscheiden. Die fasen onderscheiden en bewust zijn in welke fase je jezelf bevindt kan je toelaten om meer grip te krijgen op de aansturing van je handelen. 1. Eerst is er een gewaarwording. Dit kan een verlangen zijn, een tekort of een onevenwicht, een emotionele of spirituele gewaarwording, een lichamelijke behoefte. vb. eenzaamheid, zinloosheid, vervulling, fysieke honger of lichamelijk verlangen, verdriet, overweldiging, angst, passiviteit van je verstand, ongemak i.v.m. kennis of actie van het verstand. 2. Vanuit die gewaarwording ontstaat er een behoefte. De behoefte ontstaat vanuit het verlangen om een antwoord te krijgen op die gewaarwording, dat tekort of dat verlangen. Het verlangen om het bestaande evenwicht te herstellen of een nieuw evenwicht te vinden zal de behoefte creëren. Het antwoord op dat verlangen vertaalt zich in de vorm van een praktische vraag of respons, vaak gebaseerd op mogelijke antwoorden in het verleden en ingebed in de realiteit. Om het begrijpelijk voor te stellen is het misschien goed om een voorbeeld te nemen van het lichaam. Vb. er is een tekort aan bloedsuiker in het lichaam, dit is de begingewaarwording. Het lichaam verlangt dit tekort aan te vullen en terug in evenwicht te komen. Het lichaam herinnert zich vb. dat alcohol dit tekort het snelst kan aanvullen en zal dus een behoefte aan alcohol manifesteren. Een ander lichaam kan zich herinneren dat snoep dit tekort kan aanvullen en manifesteert dus een schier onbedwingbare behoefte aan snoep. Hetzelfde mechanisme manifesteert zich op het psychische terrein maar is daar moeilijker te detecteren. vb. mijn verstand verlangt actie en ik draag de ervaring mee dat mijn verstand actief kan zijn in discussies met mijn vriend Jan. Dus manifesteert zich de behoefte om Jan te gaan opzoeken, telkens mijn verstand naar actie verlangt. Soms is het ook een gemengd verhaal. Vb. ik heb tekort aan een bepaald hormoon dat mijn lichaam aanmaakt bij lichamelijk welbevinden. Ik draag de ervaring dat ik dit hormoon aanmaak indien ik het welbevinden ervaar doordat iemand mij ontvangt in mijn verhaal dat ik kwijt wil. Dus ga ik de behoefte voelen om mijn verhaal te vertellen om mij goed te voelen. Bertho Bastiaens St-Geertruistraat Tongeren

2 Behoeften en verwachtingen - 2 Zo ervaren we dagelijks heel wat behoeften die ervoor kunnen zorgen dat we in een bepaald evenwicht blijven of terechtkomen. Vb. behoefte aan troost, behoefte aan stilte, behoefte aan suiker, behoefte aan studie, behoefte aan veiligheid, behoefte aan gestreeld worden, behoefte aan afwezigheid van lichamelijk contact!. 3. De verwachting is de projectie in je concrete leven waarmee je de behoefte zou kunnen opvullen. Het is het gewenste of het gehoopte antwoord dat je behoefte zal kunnen beantwoorden. Vb. de verwachting dat je jezelf beter gaat voelen als persoon X naar je luistert, de verwachting dat er gevrijd kan worden als je partner thuiskomt van zijn werk, de verwachting dat je je lichamelijk bevredigd gaat voelen als je die Gentse neuzekes kan eten. 4. Frustratie of vervulling is het resultaat van wat er met de behoefte en vooral van wat er met de verwachting gebeurt in de praktijk. Dit patroon speelt zich continu af in ieders leven. Het heeft echter een grote impact in relaties omdat de vervulling en de frustratie vaak geprojecteerd zal worden op de andere speler in die relatie. Dit speelt zich af in alle relaties, dus zowel in professionele relaties als in onze affectieve relaties die daardoor beïnvloed zullen worden. Dus in de relaties tussen collega s, zakenpartners, levenspartners, tussen ouders en kinderen, in vriendschaprelaties. Zicht krijgen in dit patroon is een eerste stap om op zoek te gaan naar het ontstaan en opduiken van onze behoeften en verwachtingen. Een volgende stap is onze behoeften en verwachtingen constructiever in handen te leren nemen. In het volgende deel bekijken we de vier fasen van dichtbij: 1. Gewaarwording. Gewaarwordingen zijn belevingen die opduiken in de persoon of die opgeroepen worden door omstandigheden en beelden, al dan niet geprojecteerd. Recent onderzoek heeft uitgewezen dat ons onderbewuste met gewaarwordingen reageert op beelden. Of die beelden uit de realiteit of uit de fantasie ontstaan maakt niet uit. Hoe intenser de beelden zijn ( life beelden zijn over het algemeen intenser dan herinneringen), hoe directer de gewaarwordingen zijn die op een onbewust niveau ontstaan. De gewaarwordingen kunnen ontstaan op de vier niveaus van de persoon (mentaal, lichamelijk, emotioneel en op ziels niveau). Gewaarwordingen worden vaak ervaren door de gevoelens die deel uitmaken van die gewaarwording. Je hebt geen directe controle over het opduiken van gewaarwordingen, je kan wel indirect dit opduiken beïnvloeden door de omstandigheden anders te beheren. Enkele voorbeelden: * Fantasieën kunnen gewaarwordingen genereren die je uit balans brengen, en die fantasieën kun je leren afbreken zodra ze opduiken. * Ontmoetingen die emoties geven die je wegbrengen van jezelf kun je vermijden, waardoor je bepaalde gewaarwordingen kan vermijden. * Projecties/overdrachten waar je bewust van bent ontkracht je best zo snel mogelijk. * Situaties en personen die gewaarwordingen oproepen die je goed doen kan je opzoeken. * Regelmatig eten kan voorkomen dat je telkens een hongergevoelen ervaart.

3 Behoeften en verwachtingen - 3 Wat je ook in handen kan nemen is hoe je met je gewaarwordingen omgaat als ze er zijn. Vb. als een emotie voelbaar is kan je er helemaal in opgaan tot je alleen maar emotie geworden bent, en daarbij uit het oog verliezen dat ze een subjectieve interpretatie is van de realiteit. Je kan je daar ook bewust van zijn, er wat meer afstand van nemen en kijken naar wat er nog naast de emotie is. Maar belangrijk hier om te weten is dat je energie enkel richten op het voorkomen van een gewaarwording en daardoor de bijhorende onaangenaamheden proberen te vermijden meestal verloren moeite is. Er moet bijkomende actie genomen worden. 2. Behoefte. Een gewaarwording kan een behoefte generen. Zeker als de gewaarwording het evenwicht verstoort of als de levensstroom stagneert. Er zit in de mens blijkbaar een natuurlijke drang naar evenwicht en stroming. De behoefte maakt deel uit van het mechanisme dat ons verlangen naar evenwicht en stroming helpt bevredigen. Net zoals een gewaarwording zich kan situeren op de vier niveaus van de persoon, kan de behoefte zich ook in een van de vier aspecten tonen of in een mix van die aspecten. Je kan een behoefte voelen i.v.m. je lichaam ( vb. de behoefte aan suiker, vlees, aanraking, seks...), i.v.m. je emotionele aspect ( vb. behoefte aan troost, gezelschap ), i.v.m. je mentale aspect ( vb. behoefte aan niet nadenken, literatuur die fascineert, denkspelletjes ) en i.v.m. je zielsniveau (vb. contact met het transcendente niveau, engagement naar de wereld toe, een wezenlijke ontmoeting ). Een mogelijke mix is vb. de behoefte aan een etentje met je beste vriend of vriendin. Ook over het opduiken van een behoefte is er weinig directe controle. Sommige behoeften kun je vermijden door de gewaarwording te vermijden die aan de oorsprong ligt van een behoefte. Maar omdat het ontstaan van een behoefte een reflexmatig gebeuren is, is er weinig tot geen tijd om de behoefte zelf te vermijden of te voorkomen, op het moment dat de gewaarwording die aan de grondslag ligt van een behoefte, ontstaat. Als je wil veranderen is het dus wijs om je energie niet hoofdzakelijk op het voorkomen van een behoefte te richten. Dit is in een aantal gevallen tijdverlies en onbegonnen werk. Vb. behoefte die ontstaan vanuit kwetsuren in het verleden zijn zeker moeilijk te voorkomen, omdat ze vaak buiten ons bewustzijn ontstaan in vb. overdrachten en erg dwingend en eisend zijn in hun verschijnen. 3. Verwachting. De verwachting is het antwoord dat je op je behoefte wenst, projecteert of eist. Dat antwoord projecteer je op iets, iemand of een situatie en is een concreet beeld, in een concrete vorm. De verwachting genereert gewaarwordingen, emoties ( uitkijken naar, angst hebben voor ) en leidt naar vervulling of frustratie. Vb. er is de gewaarwording van eenzaamheid, die genereert de behoefte aan gezelschap, en omdat je partner om 17u00 thuis komt van zijn werk bouw je de verwachting op dat je dan gezelschap hebt. Doordat de verwachting gebruik maakt van beelden en geprogrammeerd is door een realiteit waar je gedeeltelijk vat op hebt ( opvoeding, gewoonten, gebruiken ) kun je er bewust van worden en die verwachting kan daardoor bijgestuurd worden. De verwachting is minder reflexmatig dan de behoefte. Doordat ze minder reflexmatig is en steunt op het mentale aspect

4 Behoeften en verwachtingen - 4 ( fantasie, denken...) kunnen we ze gemakkelijker bijsturen dan een reflexmatig ontstane behoefte. De verwachting kan ontstaan vanuit een aangenomen beeld tijdens de opvoeding of later (bv. ik heb recht op ), een ideaalbeeld ( een goede zoon/dochter doet dat ), een overdracht ( je moeder zorgde voor alles, dus je vrouw waarop je een overdracht beleeft van je moeder, hoort dat ook te doen ), de realiteit van de cultuur ( kinderen doen dat voor hun ouders ), de realiteit van de omgeving ( hij/zij kan dat ), de realiteit van de anderen ( hij/zij doet dat graag ), een bedachte verwachting. Een verwachting die reëel is, d.w.z die overeen komt met de realiteit in je en rondom je, is een goede leidraad om te zorgen dat er een gepast antwoord komt op je behoefte. Vaak is er vervulling en een bevredigend antwoord. Een verwachting die irreëel is houdt geen of onvoldoende rekening met de realiteit in en/of buiten ons. Het gevolg daarvan is waarschijnlijk frustratie omdat er geen antwoord of een inadequaat antwoord komt op die verwachting. Er ontstaat weinig of geen vervulling. Een ander pijnpunt is het aflezen en accepteren van de realiteit met zijn grenzen en mogelijkheden. Zolang mijn behoeften en nood aan veiligheid binnen de realiteit vallen is er niet zo snel een probleem om die realiteit te aanvaarden. Als die realiteit mij echter frustreert in mijn verwachting en behoefte of bedreigend is, is het minder evident om die realiteit te zien en te aanvaarden. Verzet, verwerpen en ontkennen van die realiteit ligt dan meer voor de hand. Goed om te beseffen is dat de realiteit soms verandert en dat dus onze zorgvuldig getoetste verwachting na een tijd niet meer realistisch kan zijn. Vb. door een ongeval geraken we niet op de afspraak in ons favoriet restaurant. Vb. mijn partner heeft een andere functie op zijn werk en komt s avonds niet meer op een vast uur thuis. De grondhoudingen: soepelheid, realiteitszin en loslaten zijn hier helpend om de verwachting aan te passen aan de veranderde realiteit indien dit nodig zou zijn. 4. Vervulling of frustratie. Dit is de laatste fase in het systeem en is het resultaat van de confrontatie van de verwachting met de beleefde realiteit. Indien er een antwoord komt dat onze behoefte bevredigt, dan is er vervulling. Vervult het antwoord de behoeften en verwachtingen die we hebben niet of niet helemaal, dan is er frustratie met alle bijbehorende emoties ( boosheid, pijn ) en mechanismen ( grijpen, apathie, boosheid ). In relaties is het veel voorkomend dat een niet-beantwoorden door de ander tot gevolg heeft dat de frustratie op de ander geprojecteerd wordt en dat er teleurstelling ontstaat in de ander als persoon. Er ontstaat een spanning die kan escaleren in een conflict. Er kan een negatieve overdracht ontstaan als dit herhaaldelijk voorkomt. Kortom, boven op de frustratie van het moment schieten er mogelijk nog heel wat mechanismen in werking die het in handen nemen van de frustratie bemoeilijken of onmogelijk maken en die relaties serieus kunnen belasten. Bij vervulling ontstaat er bevrediging van behoefte en verwachting, en de gewaarwording die de behoeften creëert wordt (vaak tijdelijk) vervangen door een gewaarwording van vervulling. We voelen ons goed, het evenwicht is hersteld, het leven gaat stromen. Vervulling nodigt uit naar meer van hetzelfde en programmeert onze toekomstige behoeften en verwachtingen.

5 Behoeften en verwachtingen - 5 Tips om dit systeem constructief te beheren. Als er een ongemak is over het omgaan en beheren van je behoeften en verwachtingen, is het goed om te kijken naar wat er gebeurt in je systeem en het te onderzoeken. Wat dan helpt is om de verschillende fasen in het systeem ( gewaarwording-behoefte-verwachtingvervulling/frustratie ) apart te bekijken en te zien wie ze zijn en hoe ze hun rol spelen. Vaak worden ze niet apart bekeken en dan zie je bijvoorbeeld dat een gewaarwording of een behoefte reflexief ontkend wordt omdat er tot nu toe frustratie is bij de vervulling van de verwachting die er op steunt. Gevolg is dat ze ondergronds gaan en ontsnappen aan een goed beheer. Je bent dan overgeleverd aan hun invloed en de mechanismen die er ondergronds opgestart worden, o.a. grijpen, verdringen, verdedigen. Er is ook vervulling en een zich goed voelen mogelijk waarin je jezelf verliest en dan ontstaat er een mogelijkheid tot afhankelijkheid of verslaving. Zoals gezegd laat het identificeren van de verschillende fasen beheer toe. Dat beheer kan bestaan uit aanvaarden en rekening houden met de innerlijke realiteit die er is (vb. het bestaan van een gewaarwording of behoefte erkennen en kijken wat je ermee kan ), het ombuigen van irreële verwachtingen, het leren omgaan met frustraties, het in de hand houden van vervullingen, het leren bestaan in wat ik nodig heb en wat goed voor me is. Een verwachting die goedgekeurd wordt in onze omgeving ( of die vervuld wordt ) wordt vaak ervaren als een bevestiging dat onze behoeften en verwachtingen wel OK zijn en dus dat wij OK zijn. In de realiteit kan een behoefte, een verwachting of een vervulling die door onze omgeving als normaal en goed wordt ervaren, niet constructief zijn voor mij of wijzen op een storing in mijn gevoel en/of mijn verwachtingspatroon. Als er een ongemak in je leeft over jouw systeem van behoeften en het omgaan met, is het tijd om aan een onderzoek te beginnen en je te richten naar het bijsturen van het systeem. Het systeem heeft vb. de fasen: 1. De gewaarwording van eenzaamheid. Daaruit ontstaat fase 2. de behoefte aan gezelschap. 3. Ik verwacht dat gezelschap om 17u00 want dan komt mijn partner thuis van zijn werk. 4. Er is vervulling want mijn partner kom om 17u00 met me praten over hoe de dag geweest is of er is frustratie want je partner is onverwacht niet beschikbaar omdat hij een pintje gaat drinken met een oude vriend. Dit systeem kun je ontleden en indien nodig bijsturen. In ieder geval is je gewaarwording en je behoefte erkennen cruciaal. Dit kan alleen vanuit een openheid, met mildheid naar jezelf toe en zonder oordeel. De houding van onafhankelijkheid t.o.v. de behoefte en zeker t.o.v. de bevrediging van je behoeften is cruciaal. Een behoefte voelen en erkennen wil niet zeggen dat er antwoord moet komen op die behoefte! ( hetzelfde geldt voor een verwachting ). Een mogelijk probleem hierbij is dat je de frustratie van geen antwoord te krijgen niet kan dragen. Wordt je behoefte niet opgevuld, dan blijft de honger en zijn de pijnlijke gevoelens voelbaar: alleen zijn, angst, leegte, paniek. Op korte termijn is er een tegengewicht nodig om dit te dragen: zoek een weg om levenskracht te laten stromen. Dit kan de keuze zijn om voor jezelf te zorgen en daarom kiezen om niet in te gaan op die behoefte. Op langere termijn kan je die emoties/gewaarwordingen onderzoeken en ev. oude trauma s die de bron van die gewaarwordingen zijn, helen.

6 Behoeften en verwachtingen - 6 Leer goed omgaan met vervulling van je behoeften en je verwachtingen. Door vervulling ga je jezelf soms vervuld voelen in je gevoel en je lichaam (vb. door drugs) terwijl het op langere termijn schadelijk kan zijn. Vb. snoepen geeft een goed gevoel maar het kan je lichaam beschadigen op lange termijn. Raadpleeg al de aspecten van je persoon ( mentaal, emotioneel, lichamelijk en spiritueel ) om een vervulling te toetsen op haar vruchten. Gun jezelf echter ook het goed voelen dat je nu nodig hebt! Zoek een middenweg tijdens een groeiperiode tussen het gewenste en het leefbare/haalbare nu! Leer omgaan met je frustraties. Frustratie wijst op een honger die geen antwoord krijgt. Belangrijk is om je frustratie niet af te reageren op de persoon die niet antwoordt op je verwachting. Vaak is het de ander zijn/haar schuld want hij/zij geeft niet wat ze kan geven, of je krijgt niet waar je recht op hebt. Jij bent verantwoordelijk voor een goed omgaan met je behoeften en verwachtingen, niet je huisgenoten of je partner. Je partner is niet verantwoordelijk voor het antwoord op wat je nodig hebt. Reageer je ook niet af op jezelf voor zover dat nu gaat, door jezelf niet te veroordelen, verwond jezelf niet, straf jezelf niet door bv je dieet overboord te gooien. Kijk hoe je jouw frustratie kan laten wegstromen uit je systeem, zonder jezelf of de ander daar te laten voor opdraaien. Vb. ga sporten, de struik uitgraven die nodig is, je spanning eruit slaan op een bokszak.. *Tenslotte: Word je bewust van je behoeften en je onderliggende gewaarwordingen en tracht ze te erkennen en te accepteren als een deel van jouw realiteit nu. Kijk wat je nu nodig hebt aan antwoord, wat ev. wenselijk en verantwoord is. Op langere termijn kan je ze onderzoeken, de bron opsporen en aan genezing werken als dat nodig en wenselijk is. * Onderzoek je verwachtingen als ze opduiken en kijk of ze binnen de innerlijke en uiterlijke realiteit mogelijk beantwoord kunnen worden. Hou rekening met mogelijke frustratie. Is er nog geen verwachting, bouw ze indien nodig bewust op door de realiteit te onderzoeken, en te kijken naar het haalbare ( vb. vraag aan je partner wat je kan verwachten van de vrije avond). Bouw waar mogelijk geen verwachting op, dan laat je het leven ook open. * Hou bij het antwoord de realiteit in het oog. Stel je verwachting bij en als er frustratie is, reageer je niet af op jezelf of anderen op een destructieve manier. Kijk hoe je nu met de frustratie van dit moment kan omgaan. Geniet van de vervulling als die er is, maar verlies je ook niet in de vervulling door erin te blijven hangen.