Rentabiliteitsrapport Land- en tuinbouw 2008

Transcriptie

1 Rentabiliteitsrapport Land- en tuinbouw 2008 Departement Landbouw en Visserij afdeling Monitoring en Studie Tom Coulier

2 Rentabiliteitsrapport Land- en tuinbouw 2008 Tom Coulier december 2009 Rapport, 85 blz Depotnummer: D/2009/3241/514 Departement Landbouw en Visserij afdeling Monitoring en Studie Ellipsgebouw (6de verdieping) Koning Albert II - laan 35, bus Brussel Tel Fax ams@vlaanderen.be Vermenigvuldiging en/of overname van gegevens zijn toegestaan mits de bron expliciet vermeld wordt: Coulier T. (2009) Rentabiliteitsrapport Land- en tuinbouw 2008, Beleidsdomein Landbouw en Visserij, afdeling Monitoring en Studie, Brussel. Wij doen ons best om alle informatie, webpagina's en downloadbare documenten voor iedereen maximaal toegankelijk te maken. Indien u echter toch problemen ondervindt om bepaalde gegevens te raadplegen, willen wij u graag hierbij helpen. U kunt steeds contact met ons opnemen.

3 Rentabiliteitsrapport Land- en tuinbouw

4 Inhoudsopgave Inleiding De akkerbouwsector Inleiding Structurele kenmerken Rentabiliteit... 7 Bedrijfstak akkerbouw... 7 Bedrijfsresultaten De melkveesector Inleiding Structurele kenmerken Rentabiliteit Bedrijfstak rundvee en voedergewassen Bedrijfsresultaten De rundvleessector Inleiding Structurele kenmerken Rentabiliteit Bedrijfstak rundvee en voedergewassen Bedrijfsresultaten De varkenssector Inleiding Structurele kenmerken Rentabiliteit Bedrijfstak vermeerdering Bedrijfstak vetmesting Bedrijfsresultaten De groente- en aardbeiensector Inleiding Structurele kenmerken Rentabiliteit Rentabiliteit glasgroentebedrijven Rentabiliteit bedrijven met overwegend groenten in openlucht Rentabiliteit champignonbedrijven Rentabiliteit aardbeienbedrijven Rentabiliteit groente- en aardbeienbedrijven: samenvattend overzicht De fruitsector (exclusief de aardbeiensector) Inleiding Structurele kenmerken Rentabiliteit De sierteeltsector (exclusief boomkwekerij) Inleiding Structurele kenmerken Rentabiliteit Rentabiliteit potplantenbedrijven Rentabiliteit azaleabedrijven Rentabiliteit snijbloemenbedrijven Rentabiliteit sierteeltbedrijven (exclusief boomkwekerij): samenvattend overzicht

5 8. Samenvattend overzicht Landbouw Tuinbouw Bijlagen Bijlage 1: Methodologische toelichting Waarnemingsveld Steekproef Wegingssysteem Rentabiliteit Bijlage 2: Definities indicatoren Bijlage 3: Lijst met figuren Bijlage 4: Lijst met tabellen Bijlage 5: Lijst met afkortingen

6 Inleiding Dit rentabiliteitsrapport wil de lezer een technisch-economische analyse van de land- en tuinbouwactiviteit in Vlaanderen geven. De resultaten voor 2008 berusten op de verwerking van de boekhoudgegevens van 713 Vlaamse land- en tuinbouwbedrijven, die deel uitmaken van het Landbouwmonitoringsnetwerk (LMN). Ter vergelijking worden ook de indicatoren vanaf 2005 opgenomen. Inhoudelijk worden eerst voor de belangrijkste bedrijfstypes de structurele en technisch economische indicatoren weergegeven. Achtereenvolgens komen de volgende sectoren aan bod: akkerbouw, melkvee, rundvlees, varkens, groenten en aardbeien, fruit en sierteelt. Bij elke sector wordt wat dieper ingegaan op resultaten van belangrijke bedrijfstakken. Voor een overzicht van de volledige land- en tuinbouwsector wordt verwezen naar hoofdstuk 8. De cijfers tonen aan dat 2008 een moeilijk jaar was, zowel voor de landbouw als voor de tuinbouw. Na 2007, dat voor het melkvee, de akkerbouw en de fruitteelt een zeer goed jaar was, en enkel voor de varkens minder goed, was 2008 een jaar waarin de meeste sectoren het minder goed deden. Er waren minder goede prijzen voor akkerbouwproducten. De varkensprijs herstelde zich enigszins na een zwak 2007, en de prijzen voor melkproducten en rundvlees waren goed. Hoge veevoeder- en energiekosten zorgden er echter voor dat de goede opbrengsten niet vertaald werden in betere bedrijfsresultaten. Meer toelichting bij de methodologie vindt u in het afsluitende hoofdstuk. Hier worden de verschillende gebruikte indicatoren toegelicht. Daarnaast wordt de methode van de extrapolatie uitgelegd. Door deze extrapolatie zijn de cijfers in dit rapport goede indicatoren voor de toestand van de Vlaamse land- en tuinbouw met beroepsmatig karakter. Voor 2008 vestig ik graag de aandacht op het feit dat een werknemer als volwaardig beschouwd wordt vanaf uur. Tot voor 2008 was dit vanaf uur. Tot slot richt ik graag een woord van dank tot de deskundigen van de buitendiensten van AMS, die deze cijfers jaarlijks verzamelen. Daarnaast wens ik ook mijn collega s Els Bernaerts, Els Demuynck en Tom Van Bogaert bedanken, voor hun opmerkingen, correcties en nuttige tips. 5

7 1. De akkerbouwsector 1.1. Inleiding Het Vlaamse graanareaal nam in 2008 met 7% toe, vooral ten koste van de suikerbieten. Deze stijging kan verklaard worden door de hoge prijzen voor granen in In 2008 zette de trend van stijgende productiekosten, die in 2007 begonnen was, zich voort. Ruimere oogsten binnen en buiten Europa en de groeiende wereldgraanvoorraad hadden tot gevolg dat de prijzen voor graan aan de lage kant waren. Het contrast met de krapte op de wereldmarkt in 2007 was groot. De hogere productiekosten en lage opbrengsten door lage prijzen zorgen voor zwakke resultaten. Van belang voor de akkerbouw in 2008 waren onder meer de sluiting van de suikerfabrieken in Brugelette en Moerbeke in 2007, waardoor veel landbouwers de suikerbietenteelt moesten inkrimpen. Deze sluitingen kaderen in de Europese suikerhervormingen, die over 4 jaar een vermindering van het EU-quotum met 6 miljoen ton beogen Structurele kenmerken In 2008 zijn er in Vlaanderen gespecialiseerde akkerbouwbedrijven met beroepsmatig karakter. Gemiddeld hebben deze bedrijven een oppervlakte van 48,4 ha. Samen betelen ze 12,5% van de totale Vlaamse oppervlakte cultuurgrond. Tabel 1: Structuur van de gespecialiseerde akkerbouwsector, Aantal bedrijven Oppervlakte akkerbouw per bedrijf (ha) 32,43 33,27 34,34 35,09 Waarvan granen 51,2% 52,8% 53,7% 59,5% aardappelen (excl. pootgoed) 18,5% 19,7% 19,5% 19,3% suikerbieten 17,5% 16,9% 17,0% 13,0% Oppervlakte cultuurgrond per bedrijf (ha) 43,5 45,0 46,2 48,4 Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie De trend van schaalvergroting zet zich voort. De oppervlakte cultuurgrond per bedrijf is gestegen (+5%). Er is een grote spreiding in grootte tussen de bedrijven (figuur 1). De meeste bedrijven (39%) hebben 10 tot 25 hectare cultuurgrond. De 80% kleinste bedrijven betelen ruwweg 50% van het akkerbouwareaal, de 20% grootste bedrijven betelen de resterende 50%. 6

8 Figuur 1: Verdeling van de akkerbouwbedrijven volgens grootteklasse, % 40% 30% 20% 10% 0% >100 ha akkerbouw aantal bedrijven ha akkerbouw Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie De voornaamste akkerbouwgewassen zijn granen, aardappelen en suikerbieten. Zij vertegenwoordigen in 2008 op de gespecialiseerde akkerbouwbedrijven 92% van het akkerbouwareaal. Ten opzichte van 2007 daalde het areaal akkerbouwgewassen met 1,3%. Het areaal granen nam toe met 9,4%, de daling van de oppervlakte akkerbouw is toe te schrijven aan een sterke afname van het areaal suikerbieten (-24,4%) en een procentueel kleinere afname van het areaal aardappelen (-2,2%) Rentabiliteit De analyse van de financiële bedrijfsresultaten is gebaseerd op de boekhoudresultaten van 63 bedrijven, met gemiddeld 51,5 ha cultuurgrond. De gegevens van de bedrijfstak akkerbouw hebben betrekking op alle bedrijven met desbetreffende teelt. Bedrijfstak akkerbouw Wintertarwe De gegevens voor de bedrijfstak wintertarwe zijn gebaseerd op cijfers van 268 bedrijven. Het rendement van de graanoogst was goed. 7

9 Tabel 2: Evolutie van de opbrengstcijfers van wintertarwe, kengetal rendement (kg/ha) gemiddelde prijs (euro/100kg) 10,5 14,1 22,5 13,5 opbrengst graan (euro/ha) variabele kosten (euro/ha) bruto saldo (*) (euro/ha) (*) inclusief opbrengsten nevenproducten De graanprijzen lagen in % lager dan in Na het goede jaar 2007 hadden veel landbouwers meer tarwe in hun teeltplan opgenomen, wat het aanbod vergrootte. Wereldwijd was het aanbod ook veel hoger dan in 2007, wat de wereldmarktprijs sterk deed dalen. Landbouwers in de Polders behalen betere resultaten dan het Vlaamse gemiddelde (tabel 3). Tabel 3: Regionale opbrengstcijfers van wintertarwe, 2008 kengetal Polders Zandstreek Zandleemstreek Leemstreek rendement (kg/ha) opbrengst (euro/ha) prijs (euro/100kg) 13,9 13,3 13,3 13,3 De prijzen waren niet uitzonderlijk, in 2005 werd een nog lagere prijs per ton opgetekend. Het grootste probleem waren de sterk gestegen kosten voor de teelt van wintertarwe. De totale variabele kost per ha voor wintertarwe steeg met 20% tegenover 2007, terwijl dat jaar al gekenmerkt werd door sterk gestegen kosten tegenover voorgaande jaren. De bestrijdingsmiddelen namen het grootste aandeel van de variabele kosten in (figuur 2). Alle kosten stegen, maar de belangrijkste stijging in absolute cijfers was toe te schrijven aan de uitgaven aan meststoffen. Deze kost steeg met meer dan 50% per ha. De kost voor bestrijdingsmiddelen steeg met 11%, net als de kost voor loonwerk. De sterk gestegen kosten, die niet doorgerekend konden worden in de verkoopprijs, resulteren in een bijna gehalveerd bruto saldo, ten opzichte van het uitzonderlijk goede resultaat van

10 Figuur 2: Verdeling van de variabele kosten per ha wintertarwe, 2008 energie 10% overige 1% zaai- en pootgoed 13% werk door derden 23% meststoffen 23% bestrijdingsmiddelen 30% Bewaaraardappelen De rentabiliteitscijfers voor de bedrijfstak bewaaraardappelen zijn gebaseerd op gegevens van 144 aardappeltelers. Het rendement van de aardappeloogst lag iets lager dan in Tabel 4: Evolutie van de opbrengstcijfers van bewaaraardappelen, kengetal rendement (kg/ha) gemiddelde prijs (euro/100kg) 10,9 15,5 9,3 10,3 opbrengst (euro/ha) variabele kosten (euro/ha) bruto saldo (*) (euro/ha) (*) inclusief opbrengsten nevenproducten De aardappelprijs steeg licht tegenover Deze stijging kan verklaard worden door het gedaalde areaal. In Vlaanderen daalde de oppervlakte aardappelen op de gespecialiseerde akkerbouwbedrijven met 2,2%. De opbrengstcijfers variëren naargelang van de streek (tabel 5). De Zandstreek en Zandleemstreek noteerden in 2008 het hoogste rendement per ha. De geldelijke opbrengst per hectare lag het hoogst in de Zandleemstreek. Er is ook een regionaal prijsverschil bij de LMN-bedrijven. De aardappelprijs aan teler is o.a. afhankelijk van het aandeel aardappelen onder contract, het aandeel thuisverkoop, de aardappelvariëteit en de kwaliteit. 9

11 Tabel 5: Regionale opbrengstcijfers van bewaaraardappelen, 2008 kengetal Polders Zandstreek Kempen Zandleemstreek Leemstreek rendement (kg/ha) opbrengst (euro/ha) prijs (euro/100kg) 10,0 9,9 9,9 10,4 9,9 Figuur 3 geeft een verdeling van de variabele kosten. Net zoals bij de graangewassen is het aandeel van de bestrijdingsmiddelen het grootst. Bijna even belangrijk is de kost voor pootgoed. De variabele kosten zijn in 2008 gedaald (-7%), na een sterke stijging in De kosten voor meststoffen (+32%) en energie (+28%) stegen sterk, de kosten voor pootgoed (- 13%) en bestrijdingsmiddelen (-8%) daalden. Figuur 3: Verdeling van de variabele kosten per ha bewaaraardappelen, 2008 energie 6% werk door derden 16% overige 2% zaai- en pootgoed 30% bestrijdingsmiddelen 33% meststoffen 13% Suikerbieten De rentabiliteitscijfers voor de bedrijfstak suikerbieten zijn gebaseerd op gegevens van 170 bietplanters. Het rendement van de suikerbietenoogst lag 5% hoger dan in Ook het suikergehalte is het hoogste in de beschouwde periode (tabel 6). 10

12 Tabel 6: Evolutie van de opbrengstcijfers van suikerbieten, kengetal rendement (kg/ha) gemiddelde prijs (euro/100kg) 4,0 3,3 3,2 3,2 opbrengst (euro/ha) suikergehalte (%) 16,9 16,4 17,2 17,8 variabele kosten (euro/ha) bruto saldo (*) (euro/ha) (*) inclusief opbrengsten nevenproducten De ontvangen prijs per ton bieten blijft stabiel op 32 euro. Het effect van de suikerhervorming, die de gegarandeerde prijs voor witte suiker vanaf 2006 over 4 jaar met 36% verlaagt, wordt gemaskeerd door het hoge suikergehalte van de bieten in 2008 en de hoge pulpprijs. De minimumprijs voor suikerbieten is in 2008 vastgesteld op 27,83 euro per ton. Het suikergehalte is een stuk hoger dan de referentie van 16%. De pulpprijs, die bij de ontvangen prijs voor bieten gerekend wordt, was hoger dan in De daling van de minimumprijs wordt gecompenseerd door middel van ontkoppelde steun, die wordt opgenomen in de bedrijfstoeslag. Deze steun stijgt in 2008 naar 10,18 euro per ton. Er dient opgemerkt te worden dat deze premie niet wordt opgenomen in de opbrengst per ha. De goede opbrengsten en de stabiele prijs resulteerden in een licht gestegen financiële opbrengst per ha. Er zijn duidelijk regionale verschillen in de rendementen en hierdoor ook in de financiële opbrengsten (tabel 7). De Polders noteren de hoogste opbrengst per ha, maar een iets lager suikergehalte. Tabel 7: Regionale opbrengstcijfers van suikerbieten, 2008 kengetal Polders Zandstreek Leemstreek rendement (kg/ha) opbrengst (euro/ha) prijs (euro/100kg) 3,2 3,2 3,2 suikergehalte (%) 17,6 17,8 17,8 De variabele kosten bedragen in euro per ha, wat een stijging van 7% is tegenover Het loonwerk is de belangrijkste operationele kost, gevolgd door de kost voor bestrijdingsmiddelen en bietenzaad. Samen zijn deze drie goed voor drie kwart van de totale variabele kost. De stijging is algemeen, enkel de kost voor bietenzaad was per hectare iets lager. In de campagne 2007 moest immers op een aantal plaatsen tweemaal gezaaid worden. De grootste stijging werd opgetekend bij de energiekost (+18%), maar gezien het relatief lage belang van deze kost is het effect van deze stijging beperkt. 11

13 Figuur 4: Verdeling van de variabele kosten per ha suikerbieten, 2008 energie 7% overige 4% zaai- en pootgoed 19% werk door derden 33% meststoffen 13% bestrijdingsmiddelen 24% Bedrijfsresultaten Opbrengsten In figuur 5 wordt de structuur van de opbrengsten weergegeven. Hieruit blijkt dat veel gespecialiseerde akkerbouwbedrijven naast de akkerbouwteelten ook nog andere activiteiten uitoefenen. De opbrengsten uit marktbare gewassen maken 60% uit van de totale opbrengsten. De premies in het kader van het GLB zijn in de post overige opbrengsten geklasseerd. Figuur 5: Structuur van de opbrengsten voor de gespecialiseerde akkerbouwbedrijven, 2008 overige opbrengsten 16% pluimvee 14% varkens 3% marktbare gew assen 60% rundvee en voedergew assen 7% 12

14 De opbrengsten per hectare daalden met 6% tegenover De grootste daling was toe te schrijven aan de opbrengst uit marktbare gewassen, die met 10% daalde ten opzichte van Kosten Het feit dat de veevoeders de op één na grootste kost zijn toont duidelijk aan dat veel akkerbouwbedrijven een gemengd karakter hebben (figuur 6). De kosten stegen met 7% in vergelijking met Veevoeders (+18%) zorgden voor de grootste stijging in absolute cijfers, de bemestingskost per hectare steeg relatief het meest (+37%). De stijging van de kost voor zaad en pootgoed zet zich niet verder, en ook de kost voor bestrijdingsmiddelen bleef stabiel na een sterke stijging in Figuur 6: Structuur van de kosten voor de gespecialiseerde akkerbouwbedrijven, 2008 w erk door derden 5% betaalde lonen 1% berekende lonen 25% grond- en gebouw enkapitaal 14% overige kosten 7% zaai- en pootgoed 6% veevoeders 15% meststoffen 5% bestrijdingsmiddelen 6% energie 4% werktuigkosten 12% Inkomen en kapitaal Na de goede resultaten van 2007 is er in 2008 een sterke daling van het inkomen. Het netto bedrijfsresultaat, inclusief vergoeding voor eigen kapitaal en arbeid, daalt tot een verlies van 451 euro per hectare. De opbrengst per 1000 euro kosten daalt tot 881 euro. Het familiaal arbeidsinkomen (netto bedrijfsresultaat vermeerderd met toegerekende lonen voor familiale arbeid) per FAK is sterk gedaald met 48% tot euro. Dit komt overeen met 43% van het vergelijkbaar inkomen. Het bedrijfsinkomen per FAK bedraagt in euro. Dit is de vergoeding die een bedrijf ontvangt voor eigen arbeid en kapitaal. Zowel het eigen vermogen als het vreemd vermogen zijn toegenomen op de akkerbouwbedrijven. De solvabiliteit, de verhouding tussen het eigen vermogen en het totaal vermogen, is 81%. 13

15 Tabel 8: Bedrijfsresultaten van de gespecialiseerde akkerbouwbedrijven, bedragen in euro, Oppervlakte cultuurgrond (ha) 46,2 45,9 48,6 51,5 Aantal VAK 1,49 1,52 1,48 1,62 Aantal FAK 1,42 1,39 1,35 1,53 Opbrengsten per hectare cultuurgrond Marktbare gewassen Rundvee en voedergewassen Varkens Pluimvee Overige opbrengsten Kosten per hectare cultuurgrond Zaad en pootgoed Veevoeders Meststoffen Bestrijdingsmiddelen Energie Werktuigkosten Grond- en gebouwenkapitaal Berekende lonen Betaalde lonen Werk door derden Overige kosten Nettobedrijfsresultaat per hectare cultuurgrond Opbrengst per 1000 euro kosten Familiaal arbeidsinkomen per hectare cultuurgrond Familiaal arbeidsinkomen per FAK Bedrijfsinkomen per hectare cultuurgrond Bedrijfsinkomen per FAK Eigen vermogen op eindinventaris per bedrijf Vreemd vermogen op eindinventaris per bedrijf Solvabiliteit op eindinventaris 77% 80% 80% 81% 14

16 2. De melkveesector 2.1. Inleiding De sterke daling in het aantal melkveebedrijven van de afgelopen jaren vlakt af. De bedrijven die overblijven, zijn vooral sterk gespecialiseerde melkveebedrijven. Eind 2008 brak de kredietcrisis uit. Deze was medeverantwoordelijk voor een lagere vraag naar zuivelproducten. Aan aanbodzijde was er ook een probleem, door de oplopende voorraad aan zuivel wereldwijd. Hierdoor begon eind 2008 de melkprijs te dalen. De gemiddelde melkprijs voor 2008 was redelijk hoog, de kosten voor de productie van melk waren echter zeer hoog. Dit resulteert in een slecht inkomen voor de melkveesector in Structurele kenmerken In 2008 zijn er in Vlaanderen gespecialiseerde melkveebedrijven, waarvan er 76% sterk gespecialiseerd zijn. Tabel 9: Structuur van de gespecialiseerde melkveesector, Sterk gespecialiseerd (PR 411) Aantal bedrijven Aantal melkkoeien per bedrijf Oppervlakte cultuurgrond per bedrijf (ha) 33,2 34,4 36,2 37,4 Oppervlakte grasland en voedergewassen per bedrijf (ha) 29,1 30,0 31,6 33,0 Matig gespecialiseerd (PR 412) Aantal bedrijven Aantal melkkoeien per bedrijf Oppervlakte cultuurgrond per bedrijf (ha) 34,1 36,1 37,0 38,6 Oppervlakte grasland en voedergewassen per bedrijf (ha) 26,1 27,8 28,2 30,1 Gespecialiseerd (PR 41) Aantal bedrijven Aantal melkkoeien per bedrijf Oppervlakte cultuurgrond per bedrijf (ha) 33,4 34,8 36,4 37,7 Oppervlakte grasland en voedergewassen per bedrijf (ha) 28,3 29,4 30,7 32,3 Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie De daling van het aantal melkveehouders vertraagt. De verschuiving van matig naar sterk gespecialiseerd zet zich voort. Het aantal melkkoeien op de bedrijven blijft toenemen. Op bedrijfsniveau bestaan er grote verschillen: bijna 64% van de melkkoeien wordt gehouden op bedrijven met meer dan 50 melkkoeien, terwijl 57% van de bedrijven minder dan 50 melkkoeien heeft (figuur 7). De bedrijven bewerken gemiddeld 37,7 ha per bedrijf en deze oppervlakte stijgt elk jaar verder. Het grootste aandeel van de cultuurgrond (86%) is bestemd voor grasland en voedergewassen. Dit aandeel 15

17 is licht hoger dan vorig jaar. De gespecialiseerde melkveehouders bewerken 22% van de totale Vlaamse oppervlakte cultuurgrond. Figuur 7: Verdeling van de gespecialiseerde melkveebedrijven volgens aantal melkkoeien, % 40% 30% 20% 10% 0% >100 aantal melkkoeien aantal bedrijven aantal melkkoeien Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie 2.3. Rentabiliteit Voor de analyse worden enkel de sterk gespecialiseerde bedrijven (productierichting 411) in beschouwing genomen om de invloed van andere bedrijfstakken zoveel mogelijk uit te schakelen. Het betreft de resultaten van 97 bedrijven, met een gemiddelde melkproductie van liter melk, 84,1 GVER en 38,1 hectare cultuurgrond. Bedrijfstak rundvee en voedergewassen De financiële opbrengst per ha van de bedrijfstak rundvee en voedergewassen is gedaald tegenover 2007, maar nog steeds veel beter dan 2005 en De opbrengsten bestaan voor 86% uit de opbrengsten uit melkproducten (tabel 10). De opbrengsten zijn hoog door een volumevermeerdering, gecombineerd met een goede melkprijs. Gemiddeld werd er op de bedrijven meer melk geproduceerd in Het percentage melk dat aan de melkerij verkocht werd steeg licht. De Vlaamse bedrijven scoren technisch steeds beter: de gemiddelde melkgift per koe neemt immers elk jaar nog toe. 16

18 Tabel 10: Evolutie van de rentabiliteitscijfers melk, kengetal melkgift per koe (liter/koe) vetgehalte (g/liter) 43,4 43,5 43,5 42,9 eiwitgehalte (g/liter) 34,7 34,7 35,0 34,8 melkproductie (liter/bedrijf) waarvan: - bestemd voor de melkerij (%) 94,3 96,0 95,0 95,7 - gevoederd aan vee (%) 2,9 2,5 2,7 2,7 prijs per liter aan melkerij (euro/100 liter) 29,02 28,45 35,68 33,08 opbrengst rundvee en voedergewassen (euro/ha) opbrengst rundvee en voedergewassen per GVER (euro) waarvan - opbrengst melkproducten overige opbrengst rundvee en voedergewassen variabele kosten per GVER (euro/gver) variabele kosten per liter (euro/l) 0,135 0,135 0,146 0,178 bruto saldo per GVER (euro) bruto saldo per liter (euro) 0,220 0,234 0,289 0,219 opbrengst per euro bijkomende voederkosten (euro) gemiddelde krachtvoederkost voor melkvee (euro/kg) 0,188 0,187 0,229 0,270 De melkprijs hield begin 2008 het hoge niveau van 2007 verder aan. Vanaf mei begon de melkprijs licht te dalen, in september daalde hij fors. De dalende trend hield aan tot het einde van Gemiddeld is de melkprijs voor 2008, met 33 cent per liter, eerder hoog. Bij de overige opbrengsten rundvee en voedergewassen is er een daling merkbaar. Dit is deels toe te schrijven aan de lagere prijs voor nuchtere kalveren (zie figuur 8). In 2008 is er ook een sterk negatief inventarisverschil bij de voedergewassen, en is de opbrengst uit de verkoop van de voedergewassen voor melkveebedrijven gedaald. Figuur 8: Evolutie van de prijs van koeien (euro per 100kg) en nuchtere kalveren (euro per stuk), Bron: BIRB, BVK en marktberichten goed gevormd 55% verwerking nuchtere kalveren 17

19 De variabele kosten per liter geproduceerde melk bedragen 17,8 eurocent, of 796 euro per GVER. Dit is een stijging van 17% ten opzichte van Deze kosten zijn inclusief de kosten aan het jongvee en de voedergewassen. De verdeling van de variabele kosten (figuur 9) toont dat de bijkomende voederkosten bijna 50% van de kosten uitmaken. Het aandeel van de voederkost was in 2006 nog maar 40%, in % en nu al 48% van de totale kost. De stijgende voederprijs raakt de melkveesector hard. Het bruto saldo per liter daalt tot 21,9 cent. De opbrengst per 1000 euro bijkomende voederkosten bedraagt nog euro, de laagste waarde in de beschouwde periode. Figuur 9: Verdeling van de variabele kosten in de gespecialiseerde melkveehouderij, 2008 overige 8% zaai- en pootgoed 4% meststoffen 8% werk door derden 13% bestrijdingsmiddelen 3% energie 9% diergeneeskundige zorgen 7% bijkomende voederkosten 48% 18

20 Bedrijfsresultaten Opbrengsten In figuur 10 wordt de structuur van de opbrengsten weergegeven. De opbrengsten uit rundvee en voedergewassen nemen 80% voor hun rekening. Onder de overige opbrengsten zitten onder andere de premies en toeslagrechten. Figuur 10: Structuur van de opbrengsten voor de gespecialiseerde melkveebedrijven, 2008 pluimvee 2% varkens 2% overige opbrengsten 12% marktbare gew assen 4% rundvee en voedergew assen 80% De opbrengsten uit rundvee en voedergewassen zijn lager dan het gunstige jaar 2007, maar hoger dan in 2005 en De opbrengsten uit rundvee en voedergewassen bevatten verkoop van melk en runderen, aanwas van de veestapel en verkoop en inventarisverschillen van voedergewassen. Kosten In 2007 waren de kosten voor de melkveesector al sterk gestegen, in 2008 zette die trend zich voort, zij het iets minder sterk dan in De totale kosten stegen met 4%. De grootste uitschieter was opnieuw de veevoederkost, die met 12% toenam tegenover Nochtans waren de voederkosten in 2007 al hoog te noemen. De kosten voor meststoffen (+41%) en energie (+17%) stegen ook fors, maar in absolute cijfers waren deze minder belangrijk. De kosten voor de berekende lonen, grond- en gebouwenkapitaal en de veevoeders zijn de drie voornaamste kostenrubrieken en nemen samen twee derde van de kosten op een gespecialiseerd melkveebedrijf voor hun rekening (figuur 11). 19

21 Figuur 11: Structuur van de kosten voor de gespecialiseerde melkveebedrijven, 2008 w erk door derden 5% overige kosten 7% zaai- en pootgoed 2% veevoeders 16% meststoffen 3% bestrijdingsmiddelen 1% berekende lonen 31% grond- en gebouw enkapitaal 20% diergeneeskundige zorgen 2% energie 3% werktuigkosten 10% Inkomen en kapitaal Het inkomen neemt een diepe duik van het beste naar het minst goede resultaat in de beschouwde 4 jaar. De totale opbrengsten waren goed, maar de totale kosten stegen zeer sterk. Het netto bedrijfsresultaat wordt sterk negatief (-810 euro/ha), er wordt een opbrengst van 849 euro per 1000 euro kosten gehaald. Het familiaal arbeidsinkomen, uitgedrukt per familiale arbeidskracht, daalt tot euro of 48% van het vergelijkbaar inkomen voor De vergoeding die een bedrijf ontvangt voor zijn eigen arbeidskrachten en zijn kapitaal (het bedrijfsinkomen per FAK) is in 2008 gedaald tot euro. Het vreemd vermogen en het eigen vermogen per bedrijf nemen elk jaar toe. De solvabiliteit neemt toe en bedraagt in 2008 op eindinventaris 74%. 20

22 Tabel 11: Bedrijfsresultaten van de sterk gespecialiseerde melkveebedrijven, bedragen in euro, Oppervlakte cultuurgrond (ha) 35,3 36,0 37,2 38,1 Oppervlakte grasland en voedergewassen (ha) 30,5 31,8 32,9 34,4 Aantal melkkoeien 48,2 50,9 54,8 53,9 Aantal VAK 1,51 1,48 1,54 1,66 Aantal FAK 1,50 1,48 1,54 1,65 Opbrengsten per hectare cultuurgrond Marktbare gewassen Rundvee en voedergewassen Varkens Pluimvee Overige opbrengsten Kosten per hectare cultuurgrond Zaad en pootgoed Veevoeders Meststoffen Bestrijdingsmiddelen Diergeneeskundige zorgen Energie Werktuigkosten Grond-en gebouwkapitaal Berekende lonen Betaalde lonen Werk door derden Overige kosten Nettobedrijfsresultaat per hectare cultuurgrond Opbrengst per 1000 euro kosten Familiaal arbeidsinkomen per hectare cultuurgrond Familiaal arbeidsinkomen per FAK Bedrijfsinkomen per hectare cultuurgrond Bedrijfsinkomen per FAK Eigen vermogen op eindinventaris per bedrijf Vreemd vermogen op eindinventaris per bedrijf Solvabiliteit op eindinventaris 75% 72% 73% 74% 21

23 3. De rundvleessector 3.1. Inleiding Het aantal bedrijven, gespecialiseerd in het houden van zoogkoeien voor het kweken van kalfs- en rundvlees, stijgt jaar na jaar in Vlaanderen. De rentabiliteit staat onder druk, ondanks de ondersteuning van de bedrijfstak door zoogkoeienpremies. Tot september 2008 was er wereldwijd een sterke vraag naar rundvlees, met goede prijzen tot gevolg. Deze zorgden niet voor een voldoende opbrengst om de sterke stijging van de voederkost van de laatste jaren te compenseren. Eind 2008 nam de vraag naar rundvlees af, door de verslechterde economische toestand, met lagere prijzen tot gevolg Structurele kenmerken De gespecialiseerde vleesveesector (exclusief bedrijven met mestkalveren) telt in bedrijven (tabel 12). Gemiddeld hebben de bedrijven een oppervlakte van 28,4 ha. Ze betelen samen 7,6% van het Vlaamse landbouwareaal. Tabel 12: Structuur van de gespecialiseerde vleesveebedrijven, Aantal bedrijven Aantal runderen per bedrijf Oppervlakte cultuurgrond per bedrijf (ha) 27,7 28,0 28,2 28,4 Oppervlakte grasland en voedergewassen per bedrijf (ha) 23,8 23,8 23,8 23,9 Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie De oppervlakte cultuurgrond per bedrijf stijgt. Het aantal runderen daalt terug na de stijging in Het aantal runderen varieert sterk van bedrijf tot bedrijf (figuur 12). De meeste bedrijven (46%) hebben tussen de 50 en de 100 runderen. De 23% grootste bedrijven (meer dan 150 runderen) zorgen voor 48% van de runderen. 22

24 Figuur 12: Verdeling volgens grootteklasse, % 40% 30% 20% 10% 0% < >500 aantal runderen aantal bedrijven aantal runderen Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie 3.3. Rentabiliteit De analyse is gebaseerd op de resultaten van 36 gespecialiseerde vleesveebedrijven (PR 42), met gemiddeld 119 GVER, 52 zoogkoeien en 42,3 hectare cultuurgrond. Het betreft voornamelijk gesloten zoogkoeienbedrijven, waarbij de stieren van eigen bedrijf afgemest worden. Bedrijfstak rundvee en voedergewassen De opbrengsten per hectare uit rundvee en voedergewassen stijgen in 2008 eerder fors. Dit is deels te verklaren door de lagere gemiddelde oppervlakte bij de bedrijven in de steekproef, waardoor de opbrengst per oppervlakte hoger is (tabel 13). Tabel 13: Evolutie van de opbrengstcijfers vlees, kengetal opbrengst rundvee en voedergewassen (euro/ha) opbrengst rundvee en voedergewassen (euro/gver) variabele kosten rundveehouderij en voedergewassen (euro/gver) bruto saldo (euro/gver) opbrengst per euro bijkomende voederkosten (euro) gemiddelde krachtvoederkost voor vleesvee (euro/kg) 0,192 0,218 0,251 0,292 De prijzen in 2008 voor vleesrunderen waren vergelijkbaar met de prijzen in 2007 (figuur 13). De opbrengst per GVE steeg eerder sterk, dit wordt verklaard door de hoge prijzen ontvangen voor verkochte voedergewassen. 23

25 Figuur 13: Evolutie van de verkoopprijzen van de levende dieren in euro per 100 kg, stieren dikbil stieren goed gevormd koeien dikbil koeien goedgevormd Bron: BIRB Aan kostenzijde bedroegen de variabele kosten 608 euro per GVER. De bijkomende voederkosten maken hiervan 55% uit (figuur 14). Ten opzichte van 2007 is de belangrijkste evolutie de stijging van de voederkost. Gezien het grote aandeel van de voederkost in de totale kosten is deze stijging nefast voor het bruto saldo. Figuur 14: Structuur van de variabele kosten per GVER, 2008 w erk door derden 10% overige 9% zaai- en pootgoed 2% meststoffen 5% bestrijdingsmiddelen 2% energie 6% diergeneesk. zorgen 10% veevoeder 56% De eerder forse stijging van de opbrengsten voor rundvee en voedergewassen, gecombineerd met de sterke stijging van de variabele kosten zorgde voor een daling van het bruto saldo met 14%. De opbrengst per euro bijkomende voederkosten daalt jaar na jaar. 24

26 Bedrijfsresultaten Opbrengsten De opbrengsten per hectare stegen in 2008, door de licht verbeterde prijzen die ontvangen werden voor verkochte runderen. In figuur 15 wordt de structuur van de opbrengsten weergegeven. Het aandeel van de opbrengsten uit rundvee en voedergewassen tegenover de totale opbrengsten stijgt tot 62%. Zoogkoeienpremies, toeslagrechten en andere premies zijn in de overige opbrengsten opgenomen. Het aandeel van de marktbare gewassen in de totale opbrengst daalt. Figuur 15: Structuur van de opbrengsten voor de gespecialiseerde rundvleesveebedrijven, 2008 overige opbrengsten 23% marktbare gewassen 11% varkens 4% rundvee en voedergewassen 62% Kosten De totale kosten per ha zijn voor het tweede jaar op rij sterk gestegen (+16%), na een stijging van 10% in De kosten voor veevoeders zijn het sterkst gestegen (+47%). De kosten voor grond-en gebouwenkapitaal (+23%), meststoffen (+33%), werk door derden (+38%) en energie (+9%) stegen procentueel ook sterk, in absolute cijfers waren deze stijgingen door het beperkte aandeel van deze kostenposten in de totale kost minder belangrijk dan de stijging van de voederkost. De berekende lonen, de veevoeders en de kosten voor het grond- en gebouwenkapitaal zijn de drie voornaamste kostenrubrieken en nemen samen 64% van de kosten voor hun rekening (figuur 16). Het belang van de veevoeders is gestegen tot 23%, door de sterke prijsstijgingen van de veevoeders. 25

27 Figuur 16: Structuur van de kosten voor de gespecialiseerde rundvleesbedrijven, 2008 w erk door derden 5% berekende lonen 26% overige kosten 10% grond- en gebouw enkapitaal 15% zaai- en pootgoed 2% veevoeders 23% meststoffen 2% bestrijdingsmiddelen 2% diergeneeskundige zorgen 4% energie 3% werktuigkosten 8% Inkomen en kapitaal Het inkomen blijft jaar na jaar een heikel punt in de rundvleessector. In 2008 stegen de totale kosten zeer sterk, de opbrengsten volgden deze stijging onvoldoende. Hierdoor daalde het netto bedrijfsresultaat tot het laagste resultaat in jaren. De opbrengst per 1000 euro kosten daalt tot het niveau van Het familiaal arbeidsinkomen per FAK is bijna gehalveerd (-47%). Door een afname van de oppervlakte bewerkt per FAK van de bedrijven in de steekproef, is de daling van het familiaal arbeidsinkomen per hectare iets kleiner (-41%). Het inkomen blijft zeer laag in vergelijking met andere landbouwsectoren en ten opzichte van de gemiddelde loontrekkende. Het arbeidsinkomen per FAK daalt tot slechts 18,7% van het vergelijkbaar inkomen. Het bedrijfsinkomen per FAK bedraagt in euro. Dit is de vergoeding die het bedrijf ontvangt voor eigen arbeid en kapitaal. De solvabiliteit van de vleesveebedrijven komt in 2008 op eindinventaris op 83%. Zowel het vreemd vermogen als het eigen vermogen stijgen in

28 Tabel 14: Bedrijfsresultaten van de gespecialiseerde rundvleesbedrijven, bedragen in euro, Oppervlakte cultuurgrond (ha) 43,9 45,6 45,3 42,3 Oppervlakte grasland en voedergewassen (ha) 34,0 34,6 33,4 37,3 Aantal dieren (GVER) Aantal VAK 1,41 1,34 1,40 1,47 Aantal FAK 1,41 1,34 1,40 1,47 Opbrengsten per hectare cultuurgrond Marktbare gewassen Rundvee en voedergewassen Varkens Pluimvee Overige opbrengsten Kosten per hectare cultuurgrond Zaad en pootgoed Veevoeders Meststoffen Bestrijdingsmiddelen Diergeneeskundige zorgen Energie Werktuigkosten Grond-en gebouwkapitaal Berekende lonen Betaalde lonen Werk door derden Overige kosten Nettobedrijfsresultaat per hectare cultuurgrond Opbrengst per 1000 euro kosten Familiaal arbeidsinkomen per hectare cultuurgrond Familiaal arbeidsinkomen per FAK Bedrijfsinkomen per hectare cultuurgrond Bedrijfsinkomen per FAK Eigen vermogen op eindinventaris per bedrijf Vreemd vermogen op eindinventaris per bedrijf Solvabiliteit op eindinventaris 77% 83% 82% 83% 27

29 4. De varkenssector 4.1. Inleiding In Vlaanderen is de varkenssector een belangrijke speler in de land- en tuinbouw. De eindproductiewaarde maakt in % van de waarde van de volledige veeteeltsector uit, en 28% van de volledige land- en tuinbouw. De sector is weinig ondersteund door het GLB, en kampt met sterke prijsschommelingen. De totale Europese varkensstapel kromp in 2008 met 4,7%. Tot september waren de prijzen voor varkens beter dan in Eind 2008 was de vraag echter zeer laag, zodat de verhoogde prijs niet kon worden aangehouden. Het voeder was in 2008 duur. Omdat veevoer de belangrijkste kost is voor de sector, heeft dit een sterke invloed op de bedrijfsresultaten Structurele kenmerken De gespecialiseerde varkenssector telt in bedrijven. In tabel 15 worden enkele structurele kenmerken weergegeven. Er werd een opdeling gemaakt naar specialisatie: fokkerij (zeugen aanwezig maar geen mestvarkens), mesterij (vleesvarkens aanwezig maar geen zeugen) en gemengde bedrijven (zowel zeugen als mestvarkens aanwezig). De gemengde bedrijven vormen de grootste groep. Alle gespecialiseerde varkensbedrijven samen betelen in ,2% van de Vlaamse oppervlakte cultuurgrond. Het totaal aantal bedrijven is gedaald met 4% ten opzichte van Enkel bij de zuivere vetmesterij is er een lichte toename in het aantal bedrijven in De trends in het aantal bedrijven wisselen nogal van jaar tot jaar. Tabel 15: Structuur van de gespecialiseerde varkenssector, Fokkerij Aantal bedrijven Aantal varkens per bedrijf Aantal zeugen per bedrijf Oppervlakte cultuurgrond per bedrijf (ha) 8,05 10,06 11,69 11,83 Vetmesterij Aantal bedrijven Aantal varkens per bedrijf Aantal zeugen per bedrijf Oppervlakte cultuurgrond per bedrijf (ha) 6,90 7,28 7,72 8,58 Gemengde bedrijven Aantal bedrijven Aantal varkens per bedrijf Aantal zeugen per bedrijf Oppervlakte cultuurgrond per bedrijf (ha) 14,90 15,97 16,48 16,94 Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie 28

30 Het gemiddeld aantal varkens op deze bedrijven stijgt jaarlijks bij alle specialisaties. Er is echter een groot verschil naargelang van de specialisatie. Ook tussen de individuele bedrijven zijn grote verschillen merkbaar in grootte (figuur 17). De meeste varkens (32%) worden gehouden op bedrijven met meer dan varkens. De meeste bedrijven (24%) hebben tussen de en varkens. Bij de bedrijven met zeugen zijn 30% van de zeugen gehuisvest in bedrijven met 200 tot 300 zeugen. De meeste bedrijven (43%) hebben 100 tot 200 zeugen. Figuur 17: Verdeling volgens grootteklasse, Alle bedrijven 30% 20% 10% 0% < >2500 aantal varkens aantal bedrijven aantal varkens 2. Bedrijven met zeugen 40% 30% 20% 10% 0% < >500 aantal zeugen aantal bedrijven aantal varkens Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie 29

31 4.3. Rentabiliteit De financiële bedrijfsresultaten hebben betrekking op 61 gespecialiseerde bedrijven (productierichting 501) met gemiddeld omgerekende varkens en met 20 hectare cultuurgrond. Voor de berekening van de gegevens per bedrijfstak, worden de bedrijven geselecteerd met meer dan 75 fokzeugen voor de vermeerdering en met meer dan 300 mestvarkens voor de vetmesting. De meeste bedrijven in de steekproef zijn gecombineerde bedrijven, zodat deze ondernemingen voor de beide bedrijfstakken in aanmerking worden genomen. Bedrijfstak vermeerdering Deze resultaten zijn gebaseerd op 97 bedrijven met een bedrijfstak met meer dan 75 fokzeugen. In 2008 stijgt het aantal grootgebrachte biggen per zeug (tabel 16). Het aantal worpen per zeug per jaar stagneert rond de 2,2. Tabel 16: Evolutie van de rentabiliteitscijfers zeugenhouderij, Kengetal gemiddeld aantal aanwezige zeugen aantal worpen per zeug per jaar 2,16 2,20 2,19 2,21 aantal grootgebrachte biggen per zeug per jaar 19,9 20,2 21,2 22,2 sterftepercentage biggen 13,2 14,0 13,1 13,4 opbrengsten zeugenhouderij (euro/gem. aanwezige zeug) variabele kosten (euro/gem. aanwezige zeug) bruto saldo (euro/ gem. aanwezige zeug) opbrengsten per euro voederkosten (euro) gemiddelde verkoopprijs per big (euro) 38,7 40,3 33,1 40,2 gemiddelde prijs krachtvoeder voor biggen (euro/kg) 0,260 0,278 0,321 0,358 gemiddelde prijs krachtvoeder voor zeugen (euro/kg) 0,160 0,175 0,219 0,256 De opbrengst per zeug steeg in 2008 sterk (+25%), vooral door de verbeterde biggenprijs (zie tabel 16). De variabele kosten per zeug bedragen in euro of een stijging met 19%. Dit is toe te schrijven aan de stijgende voederkost. De voederkosten nemen drie kwart van de totale variabele kosten voor hun rekening (figuur 18). 30

32 Figuur 18: Verdeling van de variabele kosten per zeug, 2008 w erk door derden 1% energie 9% diergeneeskundige zorgen 8% overige variabele kosten 7% veevoeder 75% De sterk gestegen kosten konden gecompenseerd worden door betere opbrengsten zodat het bruto saldo voor de zeugenhouderij stijgt tot 64 euro per zeug. De opbrengst per 1000 euro voederkosten stijgt licht met 6%; de opbrengsten stegen immers sterker dan de voederkost. 31

33 Bedrijfstak vetmesting Deze resultaten zijn gebaseerd op de resultaten van 94 bedrijven met een bedrijfstak met meer dan 300 mestvarkens. De opbrengsten voor vleesvarkens stegen vrij sterk (+10%) tegenover 2007 (tabel 17). Tabel 17: Evolutie van de opbrengstcijfers vleesvarkenshouderij, kengetal gemiddeld aantal aanwezige vleesvarkens (GAVV) gemiddeld gewicht van verkochte vleesvarkens (kg) sterftepercentage (%) 2,97 2,89 2,74 2,89 opbrengsten vleesvarkenshouderij (euro/gem. aanwezig vleesvarken) variabele kosten (euro/gem. aanwezig vleesvarken) bruto saldo (euro/gem. aanwezig vleesvarken) 98,0 98,2 58,5 59,4 opbrengsten per euro voederkosten (euro) gemiddelde verkoopprijs per vleesvarken (euro) gemiddelde prijs krachtvoeder voor vleesvarkens (euro) 0,170 0,176 0,221 0,255 De gemiddelde verkoopprijs per vleesvarken ligt 13% hoger dan in Dit verklaart de gestegen opbrengsten. De waarde van de overgebrachte biggen wordt als negatieve opbrengst geboekt. Dit zorgt ervoor dat de prijsstijging zich niet volledig weerspiegelt in de stijging van de opbrengsten. Figuur 19: Prijs verkochte vleesvarkens (euro per 100 kg), Bron: BIRB (2005 en 2006); VEVA (2007 en 2008) 32

34 Aan kostenzijde stijgen de variabele kosten per gemiddeld aanwezig vleesvarken met 14% door de gestegen voederprijzen. De voederkosten nemen 93% van de totale variabele kosten voor hun rekening (figuur 20). Figuur 20: Verdeling van de variabele kosten per vleesvarken, 2008 energie 1% diergeneesk. zorgen 2% werk door derden 1% overige variabele kosten 3% veevoeder 93% De gestegen opbrengsten worden bijna volledig gecompenseerd door de gestegen voederprijzen, zodat het brutosaldo per gemiddeld aanwezig vleesvarken slechts licht stijgt tot 59 euro. Bedrijfsresultaten Opbrengsten Uit de structuur van de bedrijfsopbrengsten van de gespecialiseerde bedrijven blijkt dat 88% afkomstig is van de varkens. Dit wijst op een zeer sterke specialisatie (figuur 21). De opbrengst uit varkens stijgt met 14%. De overige opbrengsten, uitgedrukt per omgerekend varken, dalen. Dit is te wijten aan het sterk gestegen aantal varkens op de bedrijven in de steekproef. De stijging van de opbrengst uit varkens zorgt voor een stijging van de totale opbrengsten met 7%. 33

35 Figuur 21: Structuur van de opbrengsten voor de gespecialiseerde varkensbedrijven, 2008 pluimvee 3% overige opbrengsten 3% marktbare gewassen 5% rundvee en voedergew. 1% varkens 88% Kosten De totale kosten per omgerekend varken zijn gestegen met 5% tot de hoogste waarde van de laatste jaren. Vooral de kosten van de veevoeders veroorzaken de stijging, ze stijgen met bijna 17 euro per gemiddeld aanwezig varken. Andere stijgende kostenposten zijn grond- en gebouwenkapitaal en energie. De veevoeders zijn de belangrijkste kost, en nemen 59% van de kosten in op de gespecialiseerde varkensbedrijven (figuur 22). Figuur 22: Structuur van de kosten voor de gespecialiseerde varkensbedrijven, 2008 berekende lonen 12% w erk door derden 2% overige 8% grond- en gebouw enkapitaal 10% werktuigkosten 3% veevoeders 59% energie 3% diergeneesk. zorgen 3% 34

36 Inkomen De gestegen opbrengsten compenseren de stijging in kosten. Het inkomen op de gespecialiseerde varkensbedrijven verbetert licht tegenover Hierbij dient opgemerkt dat 2007 een zeer slecht jaar was voor de varkenshouderij. De totale opbrengsten zijn onvoldoende om de totale kosten (inclusief de vergoeding voor eigen arbeid) te dekken, zodat het netto bedrijfsresultaat negatief is en de opbrengsten per euro kosten lager zijn dan Het netto bedrijfsresultaat stijgt wel tegenover 2007, en ook de opbrengst per euro kosten stijgt. Het familiaal arbeidsinkomen per FAK stijgt met 8% tot euro. Dit is 40% van het vergelijkbaar inkomen voor Het bedrijfsinkomen per omgerekend varken (+6%) en per FAK (+16%) stijgen ten opzichte van 2007, maar blijven onder de niveaus van 2005 en

37 Tabel 18: Bedrijfsresultaten van de gespecialiseerde varkensbedrijven, Oppervlakte cultuurgrond (ha) 15,9 16,2 17,8 20,0 Aantal omgerekende varkens Aantal VAK 1,51 1,59 1,50 1,56 Aantal FAK 1,50 1,54 1,46 1,49 Opbrengsten per omgerekend varken 283,2 296,9 295,3 315,2 Marktbare gewassen 14,0 18,7 26,1 16,4 Rundvee en voedergewassen 3,3 4,5 4,8 2,7 Varkens 248,8 256,2 245,1 279,8 Pluimvee 13,0 11,9 13,0 7,9 Overige opbrengsten 4,1 5,6 6,2 8,5 Kosten per omgerekend varken 264,0 281,2 321,5 337,1 Zaad en pootgoed 1,7 2,2 2,7 2,4 Veevoeders 135,9 143,2 181,2 197,9 Meststoffen 0,9 1,1 1,0 1,3 Bestrijdingsmiddelen 1,8 1,9 2,6 2,3 Diergeneeskundige zorgen 11,1 11,7 11,0 10,7 Energie 9,6 9,9 9,5 10,7 Werktuigkosten 7,2 8,3 10,1 10,2 Grond- en gebouwkapitaal 28,4 30,8 32,4 34,8 Berekende lonen 43,7 45,9 43,2 38,9 Betaalde lonen 0,2 1,1 0,8 0,8 Werk door derden 6,1 6,9 7,1 6,0 Overige kosten 17,5 18,2 19,7 21,0 Netto bedrijfsresultaat per omgerekend varken 19,2 15,8-26,1-21,9 Opbrengst per 1000 euro kosten Familiaal arbeidsinkomen per omgerekend varken 62,9 61,7 17,1 17,0 Familiaal arbeidsinkomen per FAK Bedrijfsinkomen per omgerekend varken 68,8 69,1 25,4 27,0 Bedrijfsinkomen per FAK Eigen vermogen op eindinventaris per bedrijf Vreemd vermogen op eindinventaris per bedrijf Solvabiliteit op eindinventaris 62% 64% 62% 63% 36

38 5. De groente- en aardbeiensector 1.1. Inleiding De groente- en aardbeiensector is qua oppervlakte minder belangrijk in Vlaanderen. De gespecialiseerde groentebedrijven betelen samen slechts 2,42% van de totale Vlaamse oppervlakte cultuurgrond in De sector is echter goed voor 13% van de totale productiewaarde van de land- en tuinbouw Structurele kenmerken In Vlaanderen zijn er in gespecialiseerde groente- en aardbeienbedrijven met beroepsmatig karakter. Dit is een daling van 5% ten opzichte van vorig jaar (tabel 19). De daling is merkbaar bij alle specialisaties. Tabel 19: Structuur van de gespecialiseerde groente- en aardbeienbedrijven gespecialiseerde glasgroentebedrijven aantal bedrijven oppervlakte glasgroenten per bedrijf (in ha) 1,12 1,16 1,18 1,23 oppervlakte cultuurgrond per bedrijf (in ha) 2,26 2,29 2,25 2,38 bedrijven met overwegend groenten in openlucht aantal bedrijven oppervlakte groenten in openlucht per bedrijf (in ha) 6,62 6,72 6,86 7,57 oppervlakte cultuurgrond per bedrijf (in ha) 15,21 15,77 15,63 16,48 champignonbedrijven aantal bedrijven oppervlakte champignons per bedrijf (in ha) 0,21 0,23 0,22 0,25 oppervlakte cultuurgrond per bedrijf (in ha) 0,44 0,51 1,12 0,93 aardbeienbedrijven aantal bedrijven oppervlakte aardbeien per bedrijf (in ha) 2,23 2,02 2,00 2,04 oppervlakte cultuurgrond per bedrijf (in ha) 6,71 7,24 6,69 7,64 gespecialiseerde groentebedrijven aantal bedrijven oppervlakte groenten per bedrijf (in ha) 2,96 2,98 3,10 3,34 oppervlakte cultuurgrond per bedrijf (in ha) 7,01 7,32 7,34 7,83 Bron: eigen berekeningen, FOD Economie Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie De gespecialiseerde glasgroentebedrijven vormen de grootste groep. Gemiddeld hebben deze bedrijven 1,23 hectare groenten onder glas. Tomaten (48%) en kropsla (18 %) nemen de grootste oppervlakte voor hun rekening. Paprika sluit de top 3 af met 11% van de oppervlakte. Samen met de komkommers zijn deze glasgroenten goed voor 81% van de oppervlakte onder glas. De gemiddelde oppervlakte groenten bedraagt 1,29 ha; 96% van de oppervlakte groenten op deze bedrijven wordt dus onder glas gekweekt. 37