Economische resultaten van de Vlaamse land- en tuinbouw

Transcriptie

1 Studie Economische resultaten van de Vlaamse land- en tuinbouw 2011 Wim Raes, Els Bernaerts, Els Demuynck, Andy Oeyen en Boris Tacquenier Afdeling Monitoring en Studie Vlaamse overheid Beleidsdomein Landbouw en Visserij

2 ECONOMISCHE RESULTATEN VAN DE VLAAMSE LAND- EN TUINBOUW 2011 Entiteit: Departement Landbouw en Visserij Afdeling: Monitoring en Studie Auteurs: Wim Raes, Els Bernaerts, Els Demuynck, Andy Oeyen en Boris Tacquenier 2012

3

4 COLOFON Samenstelling Entiteit: Departement Landbouw en Visserij Afdeling: Monitoring en Studie Depotnummer D/2012/3241/059 Druk Vlaamse overheid Voor bijkomende exemplaren neemt u contact op met Afdeling Monitoring en Studie Koning Albert II-laan 35 bus Brussel Tel Fax ams@vlaanderen.be Een digitale versie vindt u terug op Vermenigvuldiging en/of overname van gegevens zijn toegestaan mits de bron expliciet vermeld wordt: Raes W., Bernaerts E., Demuynck E., Oeyen A. & Tacquenier B. (2012) Economische resultaten van de Vlaamse land- en tuinbouw 2011, Departement Landbouw en Visserij, afdeling Monitoring en Studie, Brussel. Graag vernemen we het als u naar dit rapport verwijst in een publicatie. Als u een exemplaar ervan opstuurt, nemen we het op in onze bibliotheek. Wij doen ons best om alle informatie, webpagina's en downloadbare documenten voor iedereen maximaal toegankelijk te maken. Indien u echter toch problemen ondervindt om bepaalde gegevens te raadplegen, willen wij u hierbij graag helpen. U kunt steeds contact met ons opnemen. Wilt u op de hoogte gehouden worden van onze nieuwste publicaties, schrijf u dan in op de AMS-nieuwsflash via de onderstaande link:

5

6 INHOUD VOORWOORD... 7 INLEIDING DE AKKERBOUWSECTOR STRUCTURELE KENMERKEN RENTABILITEIT Bedrijfstak akkerbouw Wintertarwe Aardappelen Suikerbieten Bedrijfsresultaten Opbrengsten Kosten Inkomen en kapitaal DE MELKVEESECTOR STRUCTURELE KENMERKEN RENTABILITEIT Bedrijfstak melkvee en voedergewassen Rentabiliteit Actuele ontwikkelingen Bedrijfsresultaten Opbrengsten Kosten Inkomen en kapitaal DE RUNDVLEESSECTOR STRUCTURELE KENMERKEN RENTABILITEIT Bedrijfstak vleesvee en voedergewassen Rentabiliteit Actuele ontwikkelingen Bedrijfsresultaten Opbrengsten Kosten Inkomen en kapitaal DE VARKENSSECTOR STRUCTURELE KENMERKEN RENTABILITEIT Bedrijfstak vermeerdering Rentabiliteit

7 2.1.2 Actuele ontwikkelingen Bedrijfstak vetmesting Rentabiliteit Actuele ontwikkelingen Bedrijfsresultaten Opbrengsten Kosten Inkomen DE GROENTE- EN AARDBEIENSECTOR STRUCTURELE KENMERKEN RENTABILITEIT Rentabiliteit glasgroentebedrijven Rentabiliteit Actuele ontwikkelingen Rentabiliteit gespecialiseerde opengrondsgroentebedrijven Rentabiliteit Actuele ontwikkelingen Opbrengstcijfers aardbeien Rentabiliteit Actuele ontwikkelingen Opbrengstcijfers champignons Rentabiliteit Actuele ontwikkelingen Opbrengstcijfers witloofwortelteelt en witloofforcerie Rentabiliteit Actuele ontwikkelingen DE FRUITSECTOR IN OPENLUCHT STRUCTURELE KENMERKEN RENTABILITEIT Rentabiliteit Actuele ontwikkelingen DE SIERTEELTSECTOR ONDER GLAS STRUCTURELE KENMERKEN RENTABILITEIT Bedrijfstak potplanten onder glas Rentabiliteit Actuele ontwikkelingen DE LAND- EN TUINBOUWSECTOR EINDPRODUCTIEWAARDE Akkerbouw Tuinbouw Veeteelt INTERMEDIAIR VERBRUIK... 93

8 3 NETTO TOEGEVOEGDE WAARDE FIGURENLIJST TABELLENLIJST BIJLAGEN METHODOLOGISCHE TOELICHTING DEFINITIES INDICATOREN TOELICHTING FIGUREN DEFINITIES EN CONCEPTEN VAN DE PRODUCTIEREKENING

9 VOORWOORD Het rapport Economische resultaten van de Vlaamse land- en tuinbouw 2011 is een nieuw rapport. In dit rapport wordt een analyse gegeven van de uitkomsten van alle bedrijfstypes uit het Landbouwmonitoringsnetwerk tot het jaar Daarnaast wordt getracht de actuele economische ontwikkeling voor de belangrijkste bedrijfstakken weer te geven voor Tot slot geeft dit rapport een beknopte analyse van het economisch resultaat van de gehele Vlaamse land- en tuinbouw aan de hand van de productierekening tot Met dit rapport worden het jaarlijkse Rentabiliteitsrapport en de Productierekening van de Vlaamse land- en tuinbouw samengebracht in één rapport en wordt er eveneens stilgestaan bij de actuele economische ontwikkelingen van het afgelopen jaar. In de bijlagen wordt uitgebreid toelichting gegeven over de gebruikte methodologie en de gebruikte definities. Daarnaast wordt aan de hand van een duidelijk voorbeeld uitgelegd hoe figuren met de Lorenz-curve geïnterpreteerd moeten worden. 7

10 INLEIDING AMS rapporteert jaarlijks over de bedrijfsuitkomsten in de land- en tuinbouw (Rentabiliteitsrapport) en over de inkomensontwikkeling van de gehele land- en tuinbouw (Productierekeningen van de Vlaamse land- en tuinbouw). Voorliggend rapport werd opgesteld ter vervanging van beide publicaties en omvat de gegevens per sector uit het rentabiliteitsverslag en het globaal inkomen van de land- en tuinbouw uit de productierekeningen. Hoofdstuk 1 tot en met 7 geven inzicht in de structurele en technisch-economische situatie van de belangrijkste bedrijfstypes. Achtereenvolgens komen de volgende sectoren aan bod: akkerbouw, melkvee, rundvlees, varkens, groenten en aardbeien, fruit en sierteelt. Bij elke sector worden naast de bedrijfsgegevens ook de resultaten van een aantal bedrijfstakken voorgesteld. De resultaten voor 2010 berusten op de verwerking van de boekhoudgegevens van 720 Vlaamse land- en tuinbouwbedrijven, die deel uitmaken van het Landbouwmonitoringsnetwerk (LMN). De gegevens verzameld in het kader van het LMN werden op wetenschappelijke wijze geëxtrapoleerd naar de gehele Vlaamse landbouwsituatie. Door deze extrapolatie zijn de cijfers goede indicatoren voor de toestand van de Vlaamse land- en tuinbouw met beroepsmatig karakter. Er dient wel opgemerkt te worden dat in 2010 in EU-verband een verandering doorgevoerd werd in de berekeningswijze van de typologie en de economische bedrijfsdimensie. Deze worden niet langer berekend op basis van de bruto saldi, maar op basis van de standaardopbrengsten. Dit heeft zijn weerslag op de resultaten per typologie, zodat de cijfers in het huidig rapport niet vergelijkbaar zijn met de cijfers in vroegere rentabiliteitsverslagen. Voor de bedrijfstakken worden ook een aantal indicatoren voor 2011 geanalyseerd. Voor 2011 zijn nog geen boekhoudgegevens beschikbaar, maar werd beroep gedaan op externe gegevensbronnen. Voor een overzicht van de volledige land- en tuinbouwsector wordt verwezen naar hoofdstuk 8. De productierekening beoogt een raming van het globaal inkomen van de land- en tuinbouw en heeft betrekking op gans de verkoopsactieve land- en tuinbouw. Meer toelichting bij de methodologie vindt u in het afsluitende hoofdstuk. Hier worden de verschillende gebruikte indicatoren toegelicht. Daarnaast wordt de methode van de extrapolatie uitgelegd. 8

11 1. DE AKKERBOUWSECTOR 1 STRUCTURELE KENMERKEN De akkerbouw is goed voor 11% van de totale productiewaarde van de land- en tuinbouw. In 2010 kende Vlaanderen een toename van 2% van het aantal gespecialiseerde akkerbouwbedrijven met beroepsmatig karakter tot Dit is 9% van alle beroepsbedrijven. Deze bedrijven verbouwen 14% van de totale cultuuroppervlakte van Vlaanderen. De structuur van de akkerbouwbedrijven blijft ongewijzigd. De gemiddelde oppervlakte cultuurgrond per akkerbouwbedrijf is 43,8 ha waarvan 70% akkerbouwgrond is. Dit is evenveel akkerbouwgrond als in Het totale Vlaamse graanareaal van de gespecialiseerde akkerbouwbedrijven daalde in 2010 met een kleine 200 ha (-0,4%) terwijl het areaal aardappelen met meer dan 1500 ha (+12%) toenam. Het areaal suikerbieten kende een daling van ongeveer 500 ha (-7%) sinds 2009 (tabel 1). Meer dan de helft van de totale oppervlakte akkerbouwgrond blijft echter ingenomen door granen. Granen, aardappelen en suikerbieten samen gebruiken 91,1% van de akkerbouwgrond van gespecialiseerde akkerbouwbedrijven. Tabel 1. Structuur van de gespecialiseerde akkerbouwsector, jaar aantal bedrijven oppervlakte akkerbouw per bedrijf (ha) 29,0 30,2 30,5 30,7 30,7 waarvan granen 51,9% 53,0% 59,5% 55,5% 54,4% aardappelen 20,6% 20,6% 19,6% 22,4% 24,8% suikerbieten 16,9% 16,7% 12,6% 12,8% 11,9% oppervlakte cultuurgrond per bedrijf (ha) 40,5 41,8 43,4 44,0 43,8 Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Volgens de landbouwtelling hebben de meeste bedrijven (40%) 10 tot 25 hectare akkerbouwgrond (figuur 1). De 80% kleinste bedrijven betelen iets minder dan de helft van het totale akkerbouwareaal en de 10% grootste bedrijven betelen ongeveer 35%. 9

12 Figuur 1. Verdeling van de akkerbouwbedrijven volgens oppervlakte akkerland, 2010 Volle lijn: Lorenz-curve met op de horizontale as het aantal bedrijven gesorteerd op oppervlakte akkerland en op de linker verticale y-as het cumulatief percentage van de oppervlakte. Stippellijn: oppervlakte/bedrijf in ha (rechter y-as). (zie Bijlage 3) Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie 2 RENTABILITEIT Om de bedrijfsresultaten van deze sector in Vlaanderen te bespreken worden de boekhoudkundige resultaten van de gespecialiseerde bedrijven geëxtrapoleerd met een wegingsmethode (zie bijlage 1). De analyse van deze financiële bedrijfsresultaten is gebaseerd op de boekhoudkundige resultaten van 58 bedrijven, met gemiddeld 47,3 ha cultuurgrond. De analyse van specifieke bedrijfstakken is gebeurd door extrapolatie van de resultaten van alle bedrijven met de desbetreffende teelten. Het aantal bedrijven dat in deze analyses gebruikt werd is afhankelijk van het aantal telers in de steekproef met de besproken teelt. 2.1 Bedrijfstak akkerbouw Wintertarwe Rentabiliteit 2010 De gegevens voor bedrijfstak wintertarwe zijn gebaseerd op cijfers van meer dan 200 bedrijven. De opbrengstcijfers van 2006 tot 2010 zijn weergegeven in tabel 2. Het rendement van de graanoogst (kg/ha) was 8% lager dan in 2009 als gevolg van de droogte in juni en juli. Maar dit werd ruimschoots gecompenseerd door een hogere graanprijs. De gemiddelde graanprijs lag in % hoger in vergelijking met het jaar voordien. De hogere prijs kan verklaard worden door de zeer slechte oogsten in Rusland en het Zwarte Zeegebied als gevolg van extreme droogte en de slechtere oogst in sommige Europese landen als gevolg van grote hoeveelheden neerslag. 10

13 Tabel 2. Evolutie van de opbrengstcijfers van wintertarwe, jaar rendement (kg/ha) gemiddelde prijs (euro/100kg) 14,3 23,5 14,2 12,2 22,2 totale opbrengst (euro/ha) waarvan opbrengst wintertarwe 84% 87% 81% 80% 85% variabele kosten (euro/ha) bruto saldo (euro/ha) In 2010 was de opbrengst in euro per ha 56% hoger dan het jaar voordien, dit is de grootste opbrengst in de voorbije vijf jaar. De totale variabele kosten per ha voor wintertarwe daalden met 9% tegenover Figuur 2 geeft een overzicht van de verdeling van de variabele kosten per ha voor wintertarwe in Als gevolg van de hogere monetaire opbrengst en lagere kosten kent het bruto saldo een aanzienlijke stijging van 128%. In figuur 3 wordt de spreiding van het bruto saldo van wintertarwe weergegeven. Figuur 2. Verdeling van de variabele kosten per ha wintertarwe, 2010 energie 6% overige 2% zaai- en pootgoed 13% werk door derden 27% meststoffen 20% bestrijdingsmiddelen 32% 11

14 Figuur 3. Spreiding bruto saldo per hectare wintertarwe (euro/ha), 2010 (niet-geëxtrapoleerde bedrijfsgegevens) Actuele ontwikkelingen De rendementen per ha voor de oogst 2011 waren gemiddeld kleiner dan het voorgaande seizoen door de extreme droogte in het voorjaar 2011 en de ongunstige oogstomstandigheden (figuur 4). Zowel de korrel- als de stroopbrengsten vielen tegen. De oogst verliep vanwege het natte weer langzaam. Een deel van het graan bleef lang op het veld staan zodat ook de kwaliteit tegenviel. Figuur 4. Evolutie van de opbrengst per ha wintertarwe (kg/ha), België korrel stro Bron: FOD Economie-ADSEI Wat de tarweprijs betreft, wordt in figuur 5 de evolutie van de afgelopen seizoenen en maanden weergegeven. Hieruit blijkt dat na de hoge prijzen van 2010/11 de prijzen in het huidig seizoen tot december gemiddeld lager uitvallen. De combinatie van een economische malaise en een betere beschikbaarheid van graan wereldwijd zorgden voor een prijsdruk op de internationale graanmarkt. 12

15 Figuur 5. Evolutie van de prijs van voedertarwe (euro/100kg) / / /07 07/08 08/09 09/10 10/11 aug sep okt nov dec jan feb maa apr mei Bron: eigen berekeningen op basis van Synagra Op de stromarkt was er wel een prijshausse. Door de zeer lage stroproductie 2011 zijn de prijzen voor stro van augustus tot december 2011 gemiddeld met meer dan 50% gestegen ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. De tarweprijsdaling ligt aan de basis van een vermindering van de totale opbrengsten van de bedrijfstak wintertarwe. De opbrengsten 2011 worden geraamd op euro per ha of een daling met 16% ten opzichte van het uitzonderlijk hoge cijfer van Het opbrengstcijfer blijft echter op een redelijk niveau en benadert het niveau van 2007, duidelijk hoger dan dit van 2008 en In 2011 is het kostenplaatje echter minder positief. De kostenstijging is vrij algemeen en wordt veroorzaakt door stijgende inputprijzen. In figuur 6 wordt de prijsevolutie van een aantal productiemiddelen weergegeven. Opvallend is de sterke stijging van de kosten voor meststoffen. Daar deze kostenpost de derde belangrijkste kost is bij de bedrijfstak wintertarwe, heeft dit een grote invloed. Ook de energieprijzen stegen sterk, maar deze kosten wegen minder door. Figuur 6. Evolutie van de prijs van een aantal productiemiddelen, index 2005= aug/09 okt/09 dec/09 feb/10 apr/10 jun/10 aug/10 okt/10 dec/10 feb/11 apr/11 jun/11 aug/11 okt/11 dec/11 energie bestrijdingsmiddelen meststoffen Bron: FOD Economie-ADSEI 13

16 De toename van de kosten ten opzichte van 2010 wordt geraamd op 11% en zouden 717 euro per ha bedragen in De daling van de opbrengsten en de stijging van de kosten resulteren in een daling van het bruto saldo met 27% tot euro per ha. Hiermee ligt het bruto saldo onder het niveau van 2007, maar duidelijk boven dat van 2008 en 2009 (figuur 7). Figuur 7. Evolutie van de totale opbrengsten, variabele kosten en bruto saldo van de bedrijfstak wintertarwe (euro per ha) * totale opbrengst variabele kosten bruto saldo * raming Aardappelen Rentabiliteit 2010 De rentabiliteitscijfers voor bedrijfstak aardappelen zijn gebaseerd op gegevens van meer dan 100 aardappeltelers en zijn weergeven in tabel 3. Het koude voorjaar, de aanhoudende droogte tijdens de zomermaanden en de aanhoudende regen in het najaar, gevolgd door vroege vorst in de oogstperiode zorgden ervoor dat de aardappeloogst in 2010 daalde. Het rendement (kg/ha) was 14% lager dan het jaar voordien en bereikte zo een niveau lager dan in de voorgaande drie jaar. Tabel 3. Evolutie van de opbrengstcijfers van bewaaraardappelen, jaar rendement (kg/ha) gemiddelde prijs (euro/100kg) 14,6 9,3 10,8 8,8 14,1 totale opbrengst (euro/ha) variabele kosten (euro/ha) bruto saldo (euro/ha) Door de lage Europese productie en de extra afzet die Belgische aardappelen vonden in Rusland en de Oost-Europese landen steeg de aardappelprijs. Rusland kende een groot tekort als gevolg van extreme droogte. De prijs voor bewaaraardappelen is in 2010 met meer dan 60% gestegen tegenover 2009 en komt daarmee vrijwel terug op het prijsniveau van

17 Figuur 8 geeft een verdeling van de variabele kosten. Het aandeel van de kosten voor zaai- en pootgoed is in 2010 het grootst en vervolgens die van de kosten voor bestrijdingsmiddelen. De totale variabele kosten zijn in 2010 nagenoeg dezelfde gebleven (-1%). De kosten stegen sterk voor energie (+41%) en werk voor derden (+16%), terwijl de kosten sterk daalden voor meststoffen (-15%) en zaai- en pootgoed (-10%). De opbrengst in euro per ha voor aardappelen steeg sterk met 39% terwijl de kosten nagenoeg constant bleven. Bijgevolg kende het bruto saldo ook een sterke stijging (+83%). Figuur 9 geeft de spreiding van het bruto saldo van bewaaraardappelen in Figuur 8. Verdeling van de variabele kosten per ha bewaaraardappelen, 2010 energie 6% overige 2% zaai- en pootgoed 31% werk door derden 19% bestrijdingsmiddelen 28% meststoffen 14% Figuur 9. Spreiding bruto saldo bewaaraardappelen (euro/ha), 2010 (niet-geëxtrapoleerde bedrijfsgegevens) 15

18 Actuele ontwikkelingen De opbrengst bewaaraardappelen per ha is in 2011 veel hoger dan in 2010 (figuur 10). Er zijn minder knollen gevormd per plant door de droogte in april en mei, maar de aardappelen zijn groter, waardoor de hectareopbrengst hoger is dan vorig jaar. Bepaalde partijen hadden echter te kampen met bewaarproblemen. Figuur 10. Evolutie van de opbrengst per ha bewaaraardappelen (ton/ha), België Bron: ADSEI De totale Belgische aardappelproductie bereikte in 2011 een uitzonderlijk hoog niveau. Niet alleen in België was er een productietoename, maar ook in de ons omringende landen, met als gevolg een sterke druk op de vrije marktprijzen (figuur 11). De prijs op de vrije markt bereikte een extreem laag niveau. Veel telers dekken zich echter in tegen deze prijsschommelingen via contractteelt. Verder is de ontvangen prijs ook afhankelijk van de kwaliteit en de variëteit van de verkochte aardappelen. Figuur 11. Evolutie van de prijs van aardappelen (euro/100kg) / /12 06/07 07/08 08/09 09/10 10/11 aug sep okt nov dec jan feb maa apr Bron: eigen berekeningen, PCA, FIWAP 16

19 De prijsdaling weegt zwaar door op de financiële opbrengsten van de bedrijfstak bewaaraardappelen. Deze zouden dalen tot euro of een daling met 26% ten opzichte van het uitstekende jaar De directe kosten voor de bewaaraardappelen worden geraamd op euro of een kostenstijging van 4% ten opzichte van De belangrijkste variabele kost is het pootgoed, dat duidelijk in prijs gestegen is ten opzichte van het vorige seizoen (figuur 12). Figuur 12. Evolutie van de prijzen per oogstjaar van het pootgoed, klasse A, 28-35mm (euro/100kg) jun jul aug sep okt nov dec jan feb maa oogst 2007 oogst 2008 oogst 2009 oogst 2010 Bron: eigen berekeningen, PCA, FIWAP Net zoals bij tarwe zijn ook de kosten voor meststoffen en energie sterk gestegen (figuur 6). De prijs van bestrijdingsmiddelen zat eveneens in de lift en ten gevolge van de droge weersomstandigheden in het voorjaar verliep de onkruidbestrijding niet optimaal. De lage opbrengsten en de stijgende kosten resulteren in een daling van het bruto saldo met 44% ten opzichte van 2010 (figuur 13). Het saldo wordt geraamd op euro. Dit is echter een zeer voorzichtige eerste raming. De bedrijfsverschillen zijn immers groot en het verkoopseizoen is nog volop aan de gang. Figuur 13. Evolutie van de totale opbrengsten, variabele kosten en bruto saldo van de bedrijfstak bewaaraardappelen (euro per ha) * totale opbrengst variabele kosten bruto saldo * raming 17

20 2.1.3 Suikerbieten Rentabiliteit 2010 De rentabiliteitscijfers voor bedrijfstak suikerbieten zijn gebaseerd op gegevens van meer dan 170 bietplanters. Het rendement (kg/ha) van de suikerbietenoogst 2010 verschilde nauwelijks van 2009 (-2%) en was beter dan gemiddeld over de laatste vier jaar. Het suikergehalte daalde voor het eerst in vier jaar tijd (tabel 4). Tabel 4. Evolutie van de opbrengstcijfers van suikerbieten, jaar rendement suikerbieten (kg/ha) suikergehalte (%) 16,46 17,22 17,86 18,60 17,05 gemiddelde prijs suikerbiet (euro/100kg) 3,28 3,17 3,38 3,25 3,06 totale opbrengst (euro/ha) variabele kosten (euro/ha) bruto saldo (euro/ha) Door een prijsdaling en het lagere rendement (kg/ha) daalden de opbrengsten (euro/ha) met 7% ten opzichte van De variabele kosten bedroegen euro per ha in 2010, wat een lichte stijging is tegenover De kosten voor energie waren aanzienlijk hoger dan in 2009 (+43%), terwijl de kosten voor meststoffen sterk daalden tegenover 2009 (-16%). Het loonwerk is de belangrijkste operationele kost, gevolgd door de kosten voor bestrijdingsmiddelen en bietenzaad. Samen zijn deze 3 goed voor 71% van de totale variabele kosten (figuur 14). Het bruto saldo daalde met 17%. Figuur 15 geeft de spreiding van het bruto saldo per hectare van suikerbieten weer. Figuur 14. Verdeling van de variabele kosten per ha suikerbieten, 2010 energie 7% overige 9% zaai- en pootgoed 19% meststoffen 13% werk door derden 32% bestrijdingsmiddelen 20% 18

21 Figuur 15. Spreiding bruto saldo suikerbieten (euro/ha), 2010 (niet-geëxtrapoleerde bedrijfsgegevens) Actuele ontwikkelingen De bietenopbrengst per ha was in 2011 uitzonderlijk goed. De bieten konden zeer vroeg gezaaid worden. Nadien volgde een extreem droge periode waardoor de wortel van de plant zeer diep in de grond naar water ging zoeken. Samen met de regen in de zomer zorgde dit voor erg lange en dikke wortelen. De bietenproductie heeft daardoor een recordhoogte bereikt van ongeveer 82 ton per ha (figuur 16). Het suikergehalte (17,8%) is hoger dan vorig jaar, maar niet uitzonderlijk. Figuur 16. Evolutie van de opbrengst (ton/ha) en suikergehalte (%) van suikerbieten, België ton/ha % * 15 suikerbieten suikergehalte * voorlopig Bron: CBB 19

22 Dit resulteerde in een topproductie van witte suiker van gemiddeld 13,4 ton per ha (figuur 17). Figuur 17. Evolutie van de opbrengst witte suiker (ton/ha), België * * voorlopig Bron: CBB Wat de prijs betreft, geldt voor quotumbieten, net zoals in vorige campagne, een minimumprijs van 26,3 euro per ton bieten aan 16% suiker. De uiteindelijk betaalde prijs aan de teler is afhankelijk van het suikergehalte van de geleverde bieten. Een toeslag is verschuldigd wanneer het suikergehalte meer dan 16% bedraagt, terwijl een afhouding in mindering wordt gebracht wanneer het suikergehalte lager is. Bovendien wordt de verkregen prijs ook beïnvloed door de verhouding bieten binnen en buiten quotum. De overschotsuiker werd tegen een vrij interessante verkoopprijs gevaloriseerd omwille van een herklassering en verkoop op een krappe wereldmarkt. 2.2 Bedrijfsresultaten Opbrengsten In figuur 18 wordt de structuur van de monetaire opbrengsten weergegeven. Hieruit blijkt dat veel gespecialiseerde akkerbouwbedrijven naast de akkerbouwteelten ook nog andere activiteiten uitoefenen. De opbrengsten uit marktbare gewassen maken 66% uit van de totale opbrengsten in euro. De ontvangen premies zijn goed voor 15% van de totale opbrengsten. Figuur 18. Structuur van de monetaire opbrengsten voor de gespecialiseerde akkerbouwbedrijven, 2010 premies 15% overige opbrengsten 13% marktbare gewassen 66% rundvee en voedergewassen 6% 20

23 De totale opbrengsten in euro stegen met 11%. De opbrengsten voor marktbare gewassen (+28%) stegen, terwijl de opbrengsten van rundvee en voedergewassen (-30%) daalden. Ook de ontvangen premies (-2%) en de overige opbrengsten namen af (-9%) Kosten In 2010 daalden ook de totale kosten (-7%). Dit kwam voornamelijk doordat de kosten voor zaai- en pootgoed daalden (-19%). Ook de kosten voor meststoffen (-24%) en voor bestrijdingsmiddelen (-8%) daalden aanzienlijk. Figuur 19 geeft de structuur weer van de variabele kosten voor de gespecialiseerde akkerbouwbedrijven. Figuur 19. Structuur van de kosten voor de gespecialiseerde akkerbouwbedrijven, 2010 werk door derden 7% overige 9% zaai- en pootgoed 6% veevoeders 3% meststoffen 4% bestrijdingsmiddelen 7% energie 3% lonen 29% werktuigkosten 15% grond- en gebouwkapitaal 17% Inkomen en kapitaal Tabel 5 geeft de gemiddelde bedrijfsresultaten van de gespecialiseerde akkerbouwbedrijven. Door de stijging van de monetaire opbrengsten en daling van de variabele en vaste kosten kende het familiaal arbeidsinkomen (netto bedrijfsresultaat vermeerderd met vergoeding eigen arbeid) per ha een verdubbeling tot 928 euro. Ook het familiaal arbeidsinkomen per FAK verdubbelde. Het bedrijfsinkomen per FAK kende ook een sterke stijging in vergelijking met 2009 tot euro per ha. Het netto bedrijfsresultaat, inclusief vergoeding voor eigen kapitaal en arbeid, is gestegen tot een winst van 90 euro per hectare. Na een verlies vier jaar op rij, boekte de akkerbouwsector in 2010 gemiddeld gezien winst. Dit is de beloning voor het management van de bedrijfsleider. Figuur 20 geeft de spreiding weer van het netto bedrijfsresultaat per hectare van de gespecialiseerde akkerbouwbedrijven. De opbrengst per 1000 euro kosten steeg tot euro. Het eigen vermogen is licht gestegen, terwijl het vreemd vermogen licht is afgenomen op de akkerbouwbedrijven. De solvabiliteit, de verhouding tussen het eigen vermogen en het totaal vermogen, blijft stijgen en bedraagt op het eind van het boekjaar %. 21

24 Tabel 5. Bedrijfsresultaten van de gespecialiseerde akkerbouwbedrijven, bedragen in euro, jaar oppervlakte cultuurgrond (ha) 45,23 45,67 47,98 45,48 47,27 aantal VAK 1,30 1,31 1,35 1,41 1,33 aantal FAK 1,24 1,26 1,32 1,35 1,29 opbrengsten per hectare cultuurgrond marktbare gewassen aardappelen wintertarwe suikerbieten rundvee en voedergewassen premies overige opbrengsten kosten per hectare cultuurgrond zaai- en pootgoed aangekochte veevoeders meststoffen bestrijdingsmiddelen diergeneeskundige kosten energie werktuigkosten grond- en gebouwkapitaal betaalde lonen werk door derden overige kosten familiaal arbeidsinkomen per hectare cultuurgrond vergoeding eigen arbeid netto bedrijfsresultaat per hectare cultuurgrond opbrengst per 1000 euro kosten familiaal arbeidsinkomen per FAK bedrijfsinkomen per hectare cultuurgrond bedrijfsinkomen per FAK eigen vermogen einde boekjaar vreemd vermogen einde boekjaar solvabiliteit einde boekjaar 77% 78% 79% 80% 80% 22

25 Figuur 20. Spreiding van het netto bedrijfsresultaat van gespecialiseerde akkerbouwbedrijven (euro/ha), 2010 (niet-geëxtrapoleerde bedrijfsgegevens) 23

26 2. DE MELKVEESECTOR 1 STRUCTURELE KENMERKEN De productiewaarde van de melkveesector bedraagt 12% van de totale productiewaarde van land- en tuinbouw. In 2010 waren er in Vlaanderen gespecialiseerde melkveebedrijven, wat een daling inhoudt van 5% ten opzichte van Het aantal melkkoeien per bedrijf bleef toenemen (tabel 6). Beide trends duiden op een toenemende specialisatie van de melkveesector. De stijgende trend van het aantal hectare cultuurgrond wordt ook in 2010 doorgezet. De bedrijven bezitten gemiddeld 41,3 ha cultuurgrond. De gespecialiseerde melkveehouders bewerken 24% van de totale Vlaamse oppervlakte cultuurgrond. Het grootste aandeel van de cultuurgrond (85%) is bestemd voor grasland en voedergewassen Tabel 6. Structuur van de gespecialiseerde melkveesector, jaar aantal bedrijven aantal melkkoeien per bedrijf cultuurgrond per bedrijf (ha) 34,9 36,9 38,2 39,6 41,3 grasland en voedergewassen per bedrijf (ha) 28,8 30,5 32,1 33,6 35,1 Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Volgens figuur 21 zijn er grote structurele verschillen waar te nemen tussen de bedrijven. 49% van de bedrijven hebben meer dan 50 melkkoeien. Deze bedrijven houden 72% van het totaal aantal melkkoeien. Figuur 21. Verdeling van de gespecialiseerde melkveebedrijven volgens aantal melkkoeien, 2010 Volle lijn: Lorenz-curve met op de x-as het aantal bedrijven gesorteerd op aantal melkkoeien en op de linker y-as het cumulatief percentage van het aantal melkkoeien. Stippellijn: Aantal melkkoeien per bedrijf (rechter y-as). (zie bijlage 3) Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie 24

27 2 RENTABILITEIT Voor de analyse van de bedrijfsresultaten werden enkel de gespecialiseerde melkveebedrijven weerhouden om de invloed van andere bedrijfstakken te minimaliseren. De resultaten werden geëxtrapoleerd volgens een wegingsmethode (zie bijlage 1). De analyse van de rentabiliteit gebeurde op basis van ongeveer 120 bedrijfsresultaten. In 2010 hadden deze bedrijven gemiddelde 99,26 GVE en 44,31 hectare cultuurgrond en een melkproductie van liter. De analyse van de bedrijfstak melkvee en voedergewassen gebeurde ook op basis van geëxtrapoleerde gegevens. 2.1 Bedrijfstak melkvee en voedergewassen Rentabiliteit 2010 De melkproductie per bedrijf bleef stijgen, wat wijst op steeds groter wordende bedrijven (tabel 7). De melkveesector kende een stevig marktherstel in 2010 als gevolg van de grote en voortdurende vraag van opkomende economieën als China, India en Brazilië. Ook de grote kaasexport naar Rusland was voor de Europese melkveehouderij van groot belang. Zodoende steeg de melkprijs met 26% ten opzichte van De opbrengst van melkproducten steeg tot 32,18 euro/100l melk en de overige opbrengsten daalden. De post van overige opbrengsten omvat onder andere de omzet en aanwas van rundvee, verkoop en inventaris verschillen van voedergewassen. Tabel 7. Evolutie van de opbrengstcijfers van de bedrijfstak melkvee en voedergewassen ( ) jaar melkgift per koe (liter/koe) vetgehalte (g/l) 43,3 43,1 43,0 42,8 43,0 eiwitgehalte (g/l) 34,8 35,2 34,9 34,7 35,1 opbrengsten (euro/100l melk) 34,91 40,81 39,06 30,61 37,02 opbrengst melkproducten (euro/100l melk) 28,24 35,49 32,98 25,49 32,18 overige opbrengsten (euro/100l melk) 6,67 5,33 6,08 5,12 4,83 variabele kosten (euro/100l melk) 14,50 16,12 18,40 16,48 16,74 bruto saldo (euro/100l melk) 20,41 24,69 20,66 14,13 20,27 opbrengst per euro bijkomende voederkosten (euro) gemiddelde prijs krachtvoeder voor melkvee (euro/kg) 0,22 0,28 0,30 0,27 0,29 De variabele kosten van het melkvee en de voedergewassen per 100 liter geproduceerde melk bedroegen 16,74 euro. Dit is een stijging van 2% ten opzichte van Deze kosten zijn inclusief de kosten aan het jongvee en de voedergewassen. De verdeling van de variabele kosten wordt weergegeven in figuur 22. De kostenpost eigenruwvoer omvat de variabele kosten voor de productie van eigen ruwvoer. De figuur toont aan dat de voederkosten nog steeds het grootste aandeel in de totale kost hebben. 25

28 Figuur 22. Verdeling van de variabele kosten van melkvee en voedergewassen, 2010 energie 7% overige 9% eigen ruwvoeder 26% werk door derden 2% diergeneeskundige kosten 10% aangekocht ruwvoeder 8% krachtvoer 38% Het bruto saldo van melkvee en voedergewassen per 100 liter steeg tot meer dan 20 euro. Figuur 15 geeft de spreiding weer van het bruto saldo van melkvee en voedergewassen in De opbrengst per 1000 euro bijkomende voederkosten bedroeg euro. Figuur 23. Spreiding bruto saldo van melkvee en voedergewassen (euro/l melk), 2010 (niet-geëxtrapoleerde bedrijfsgegevens) 26

29 2.1.2 Actuele ontwikkelingen Door een goede vraag op de internationale zuivelmarkt, is de gemiddelde melkprijs % hoger dan in 2010 (figuur 24). Vooral in het begin van het jaar overstijgt de waarde van 2011 deze van 2010, terwijl naar het jaareinde de prijs vergelijkbaar is met vorig jaar. Figuur 24. Evolutie van de melkprijs, reëel eiwit- en vetgehalte (euro/100 kg) Bron: BCZ Ook de prijs voor de nuchtere kalveren en koeien lag gemiddeld iets hoger (figuur 25). Figuur 25. Evolutie van de prijs van nuchtere kalveren (euro/100 stuks) en koeien (euro/10 ton) nuchtere kalveren koeien 55% koeien verwerking Bron: BIRB Deze prijsstijgingen hebben een positieve invloed op de totale opbrengsten van de bedrijfstak melkvee en voedergewassen. Deze wordt voor 2011 geraamd op 39,5 per 100 liter melk. Dit is 7% hoger dan in 2010, maar onder het niveau van het uitstekende zuiveljaar In 2011 zijn echter ook de variabele kosten gestegen en dan voornamelijk de voederkosten. Uit cijfers van BEMEFA blijkt dat de krachtvoederprijzen voor melkvee gestegen zijn met 17% (figuur 26). Ook de prijzen voor energie en meststoffen stegen sterk, maar deze kosten wegen minder door. 27

30 Figuur 26. Evolutie van de prijs van krachtvoeder voor melkvee (euro/ton) Bron: BEMEFA De toename van de kosten ten opzichte van 2010 wordt geraamd op 9% en zouden 18,3 euro per 100 liter melk bedragen in De stijging van de opbrengsten worden dus deels opgeslokt door de toename van de kosten, zodat het bruto saldo slechts met 4% zou stijgen tot 21,1 euro per 100 liter (figuur 27). Figuur 27. Evolutie van de totale opbrengsten, variabele kosten en bruto saldo van de bedrijfstak melkvee en voedergewassen (euro/100 liter) * opbrengsten variabele kosten saldo * raming 2.2 Bedrijfsresultaten Opbrengsten In figuur 28 wordt de structuur van de monetaire opbrengsten per oppervlakte cultuurgrond weergegeven. De opbrengsten van het bedrijf stegen met 19% ten opzichte van De opbrengsten uit rundvee en voedergewassen zijn goed voor 78% van de opbrengsten. Dit duidt op een sterke specialisatie van de melkveehouders. De ontvangen premies zijn goed voor 12% van de totale opbrengsten. 28

31 Figuur 28. Structuur van de monetaire opbrengsten voor de gespecialiseerde melkveebedrijven, 2010 overige opbrengsten 2% premies 12% marktbare gewassen 8% rundvee en voedergewassen 78% Kosten De kosten per hectare voor de melkveesector bleven nagenoeg constant ten opzichte van De kostprijs van meststoffen daalde (-14%). Anderzijds stegen de diergeneeskundige kosten (+11%) en de werktuigkosten (+6%). De kosten grond- en gebouwenkapitaal en de werktuigkosten zijn de voornaamste kosten en nemen samen 25% van de totale kost op een gespecialiseerd melkveebedrijf voor hun rekening (figuur 29). Figuur 29. Structuur van de kosten voor de gespecialiseerde melkveebedrijven, 2010 overige kosten 19% zaai- en pootgoed 2% veevoeder 8% meststoffen 3% bestrijdingsmiddelen 2% werk door derden 5% diergeneeskundige zorgen 3% energie 3% werktuigkosten 11% lonen 30% grond- en gebouwkapitaal 14% 29

32 2.2.3 Inkomen en kapitaal Het familiaal arbeidsinkomen per ha hersteld na een dieptepunt in 2009 (tabel 8). Het familiaal arbeidsinkomen, uitgedrukt per familiale arbeidskracht, steeg tot euro. Het bedrijfsinkomen per FAK is in 2010 gestegen tot euro. Het netto bedrijfsresultaat bleef nog steeds negatief in Er werd een opbrengst van 899 euro per 1000 euro kosten behaald. Figuur 20 geeft de spreiding weer van het netto bedrijfsresultaat van de sterk gespecialiseerde melkveebedrijven in Het vreemd vermogen en het eigen vermogen per bedrijf namen toe. De solvabiliteit van de melkveebedrijven daalde voor het eerst sinds 4 jaar en bedroeg 71% op het einde van het boekjaar Tabel 8. Bedrijfsresultaten van de sterk gespecialiseerde melkveebedrijven, bedragen in euro, jaar oppervlakte cultuurgrond (ha) 36,96 37,22 39,74 41,06 44,31 oppervlakte grasland en voedergewassen (ha) 30,97 31,50 35,15 36,30 39,30 aantal dieren (GVE) 75,39 78,85 86,31 92,20 99,26 aantal melkkoeien 44,86 46,79 50,04 52,40 56,70 geproduceerde melk (l) per bedrijf aantal VAK 1,50 1,52 1,68 1,76 1,81 aantal FAK 1,49 1,51 1,68 1,74 1,79 opbrengsten per hectare cultuurgrond marktbare gewassen rundvee en voedergewassen premies overige opbrengsten kosten per hectare cultuurgrond zaai- en pootgoed aangekochte veevoeders meststoffen bestrijdingsmiddelen diergeneeskundige zorgen energie werktuigkosten grond- en gebouwkapitaal betaalde lonen werk door derden overige kosten familiaal arbeidsinkomen per hectare cultuurgrond vergoeding eigen arbeid netto bedrijfsresultaat per hectare cultuurgrond opbrengst per 1000 euro kosten familiaal arbeidsinkomen per FAK bedrijfsinkomen per hectare cultuurgrond bedrijfsinkomen per FAK

33 eigen vermogen einde boekjaar vreemd vermogen einde boekjaar solvabiliteit einde boekjaar 73% 73% 74% 75% 71% Figuur 30. Spreiding van het netto bedrijfsresultaat van gespecialiseerde melkveebedrijven (euro/ha), 2010 (niet-geëxtrapoleerde bedrijfsgegevens) 31

34 3. DE RUNDVLEESSECTOR 1 STRUCTURELE KENMERKEN De rundvleessector (exclusief bedrijven met mestkalveren) telde in bedrijven (tabel 9). Dit is een daling van 2% ten opzichte van De gemiddelde oppervlakte cultuurgrond van deze gespecialiseerde vleesveebedrijven steeg licht net als het areaal grasland en voedergewassen. De sector neemt ongeveer 10% van het Vlaamse landbouwareaal in. Tabel 9. Structuur van de gespecialiseerde vleesveebedrijven, jaar aantal bedrijven aantal runderen per bedrijf cultuurgrond per bedrijf (ha) 23,8 24,2 25,3 25,6 26,1 grasland en voedergewassen per bedrijf (ha) 20,2 20,5 21,2 21,6 22,0 Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Het gemiddeld aantal runderen per bedrijf kende in 2010 een stijging van 4%. Er is een grote spreiding van het aantal runderen op een bedrijf (figuur 31). De bedrijven met meer dan 150 runderen (i.e. de 27% grootste bedrijven) zorgen voor 69% van de runderen. De 30% kleinste bedrijven bezitten slechts 7% van het aantal runderen. Figuur 31. Verdeling van de gespecialiseerde vleesveebedrijven volgens aantal runderen, 2010 Volle lijn: Lorenz-curve met op de x-as het aantal bedrijven gesorteerd op aantal runderen en op de linker y-as het cumulatief percentage van het aantal runderen. Stippellijn: aantal runderen per bedrijf (rechter y-as). (zie Bijlage 3) Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie 32

35 2 RENTABILITEIT De analyse is gebaseerd op de resultaten van 30 gespecialiseerde vleesveebedrijven, met gemiddeld 81 GVE en 35,5 hectare cultuurgrond. Het betreft voornamelijk gesloten zoogkoeienbedrijven, waarbij de stieren van eigen bedrijf afgemest worden. De resultaten werden geëxtrapoleerd volgens een wegingsmethode (zie bijlage 1). De analyse van de bedrijfstak vleesvee en voedergewassen gebeurde ook op basis van geëxtrapoleerde gegevens. 2.1 Bedrijfstak vleesvee en voedergewassen Rentabiliteit 2010 De monetaire opbrengsten per GVE uit vleesvee en voedergewassen stegen in 2010 met 5% ten opzichte van 2009 vooral door een toename van de inventaris (tabel 10). De overige opbrengsten in de tabel omvatten onder andere de opbrengst en inventarisverschillen van voedergewassen. Tabel 10. Evolutie van de opbrengstcijfers van vleesvee en voedergewassen, jaar opbrengst vleesvee en voedergewassen (euro/gve) omzet en aanwas (euro/gve) overige opbrengsten (euro/gve) variabele kosten vleesvee en voedergewassen (euro/gve) bruto saldo (euro/gve) opbrengst per euro bijkomende voederkosten (euro) gemiddelde prijs krachtvoeder voor vleesvee (euro/kg) 0,23 0,24 0,30 0,25 0,25 gemiddelde prijs verkochte dieren (euro/dier) In 2010 werden er voor 593 euro variabele kosten per GVE gemaakt, wat een stijging is van 7% ten opzichte van De belangrijkste evolutie de stijging van de krachtvoerkosten (+8%) die 31% uitmaken van de totale variabele kosten (figuur 32). Dit is mede het gevolg van de hoge graanprijzen. Daarnaast kende ook de variabele kosten voor de productie van eigen ruwvoer een aanzienlijke stijging (+10%). Door het grote aandeel van deze kosten is het effect van hun stijging op de totale variabele kosten aanzienlijk. Figuur 32. Structuur van de variabele kosten per GVE, 2010 werk door derden 2% energie 4% overige 10% aangekocht ruwvoeder 8% diergeneeskundige kosten 16% krachtvoeder 31% eigen ruwvoeder 29% 33

36 De stijging van de variabele kosten werd echter meer dan volledig gecompenseerd door de stijging van de monetaire opbrengsten zodat in 2010 het bruto saldo met 1% toeneemt. Figuur 33 geeft een idee van de spreiding van het bruto saldo per GVE van de bedrijfstak vleesvee en voedergewassen. De opbrengst per euro bijkomende voederkosten daalde door de hogere voederkosten in 2010 tot 3798 euro. Figuur 33. Spreiding van het bruto saldo van vleesvee en voedergewassen (euro/gve), 2010 (niet-geëxtrapoleerde bedrijfsgegevens) Actuele ontwikkelingen De prijzen van de runderen van de hogere kwaliteitsklassen zijn gelijk gebleven of licht gedaald, wat blijkt uit figuur 34. Figuur 34. Evolutie van de prijs van koeien en stieren (euro/100kg) koeien dikbil stieren dikbil koeien gelijkgesteld met dikbil stieren gelijkgesteld met dikbil Bron: BIRB 34

37 De totale opbrengsten van de bedrijfstak vleesvee en voedergewassen zouden hierdoor naar schatting licht dalen (-1,4%) en 859 euro per GVE bedragen. Wat de variabele kosten betreft is de stijging van de voederkosten het meest opvallend. Uit cijfers van BEMEFA blijkt dat de krachtvoederprijzen voor vleesvee gestegen zijn met 17% (figuur 35). Ook de prijzen voor energie en meststoffen stegen sterk, maar deze kosten wegen minder door. Figuur 35. Evolutie van de prijs van krachtvoeder voor runderen-vleesvee (euro/ton) Bron: BEMEFA De toename van de kosten ten opzichte van 2010 wordt geraamd op 8% en zouden 641 euro per GVE bedragen in Samen met de opbrengstvermindering resulteert dit in een afname van het bruto saldo met bijna 22% tot 218 euro per GVE (figuur 36). Dit is het op één na slechtste resultaat van de afgelopen 6 jaar. De verschillen tussen de bedrijven onderling zijn echter enorm groot. Figuur 36. Evolutie van de totale opbrengsten, variabele kosten en bruto saldo van de bedrijfstak vleesvee en voedergewassen, (euro/gve) * opbrengsten variabele kosten saldo * raming 35

38 2.2 Bedrijfsresultaten Opbrengsten De opbrengsten per hectare zijn in % hoger dan in 2009 (tabel 11). In figuur 37 wordt de structuur van de monetaire opbrengsten weergegeven. Vleesvee en voedergewassen zijn de voornaamste opbrengsten (62%). Dit duidt op een verdere specialisatie van de sector. Alle premies samen zijn goed voor 20% van de totale monetaire opbrengsten, de gekoppelde zoogkoeienpremie neemt 8% in van de totale monetaire opbrengsten. Figuur 37. Structuur van de monetaire opbrengsten voor de gespecialiseerde vleesveebedrijven, 2010 premies 20% marktbare gewassen 11% overige opbrengsten 7% rundvee en voedergewassen 62% Kosten De totale kosten per hectare zijn in 2010 gestegen (Tabel 11). Het belang van de verschillende kosten is weinig veranderd ten opzichte van De veevoeders en de kosten voor het grond- en gebouwenkapitaal zijn naast de lonen (vergoeding eigen arbeid) de voornaamste kostenrubrieken en nemen samen 25% van de kosten voor hun rekening (figuur 38). De kosten voor veevoeders (+10%), energie (+10%) en diergeneeskundige kosten (+9%) zijn het sterkst gestegen. Maar de grotere totale kost is voornamelijk te wijten aan de hogere kosten voor veevoeder door zijn groot aandeel in de totale kost. 36

39 Figuur 38. Structuur van de kosten voor de gespecialiseerde vleesveebedrijven, 2010 overige 14% zaai- en pootgoed 2% veevoeders 11% meststoffen 3% werk door derden 5% bestrijdingsmiddelen 1% diergeneeskundige zorgen 5% energie 3% werktuigkosten 9% lonen 33% grond- en gebouwkapitaal 14% Inkomen en kapitaal Het familiaal arbeidsinkomen per ha steeg in 2010 als gevolg van hogere monetaire opbrengsten en kosten tot 364 euro (Tabel 11). Het familiaal arbeidsinkomen per FAK steeg met 18% ten opzichte van In 2010 zijn de monetaire opbrengsten en de kosten (incl. vergoeding voor de eigen arbeid) groter dan het jaar voordien. Het netto bedrijfsresultaat is beter dan in 2009 maar blijft negatief. Figuur 20 geeft de spreiding van het netto bedrijfsinkomen van de gespecialiseerde vleesveebedrijven in Het bedrijfsinkomen per FAK bedroeg euro in Dit is het arbeidsinkomen vermeerderd met de vergoeding voor de inbreng van eigen kapitaal. De solvabiliteit van de vleesveebedrijven daalde in het boekjaar 2010 tot 74%. 37

40 Tabel 11. Bedrijfsresultaten van de gespecialiseerde vleesveebedrijven, bedragen in euro, jaar oppervlakte cultuurgrond (ha) 37,19 36,31 38,62 38,12 35,48 oppervlakte grasland en voedergewassen (ha) 29,73 29,69 34,72 32,72 30,47 aantal dieren (GVE) 85,46 80,34 86,75 81,17 81,51 aantal VAK 1,25 1,28 1,32 1,45 1,44 aantal FAK 1,25 1,28 1,32 1,45 1,44 opbrengsten per hectare cultuurgrond vleesvee en voedergewassen marktbare gewassen premies overige opbrengsten kosten per hectare cultuurgrond zaai- en pootgoed aangekochte veevoeders meststoffen bestrijdingsmiddelen diergeneeskundige zorgen energie werktuigkosten grond- en gebouwkapitaal betaalde lonen werk door derden overige kosten familiaal arbeidsinkomen per hectare cultuurgrond vergoeding eigen arbeid netto bedrijfsresultaat per hectare cultuurgrond opbrengst per 1000 euro kosten familiaal arbeidsinkomen per FAK bedrijfsinkomen per hectare cultuurgrond bedrijfsinkomen per FAK eigen vermogen einde boekjaar vreemd vermogen einde boekjaar solvabiliteit einde boekjaar 81% 82% 82% 76% 74% 38

41 Figuur 39. Spreiding van het netto bedrijfsresultaat van gespecialiseerde vleesbedrijven (euro/ha), 2010 (niet-geëxtrapoleerde bedrijfsgegevens) 39

42 4. DE VARKENSSECTOR 1 STRUCTURELE KENMERKEN In Vlaanderen is de varkenssector een belangrijke speler in de land- en tuinbouw. In 2010 maakt de eindproductiewaarde van de varkenssector 44% van de waarde van de volledige veeteeltsector uit, en 25% van de volledige land- en tuinbouw. De gespecialiseerde varkenssector telde bedrijven in 2010, dat is 2% minder dan het jaar voordien. De zuivere vetmesting kent echter een lichte toename in het aantal bedrijven. In tabel 12 worden enkele structurele kenmerken weergegeven. Er werd een opdeling gemaakt naar specialisatie: vermeerdering (zeugen aanwezig maar geen vleesvarkens), vetmesting (vleesvarkens aanwezig maar geen zeugen) en gemengde bedrijven (zowel zeugen als vleesvarkens aanwezig). De gemengde bedrijven vormen de grootste groep. Alle gespecialiseerde varkensbedrijven samen betelen in % van de Vlaamse oppervlakte cultuurgrond. Tabel 12. Structuur van de gespecialiseerde varkenssector, jaar vermeerdering _ aantal bedrijven aantal varkens per bedrijf aantal zeugen per bedrijf cultuurgrond per bedrijf (ha) 11,06 13,04 13,81 15,21 14,69 vetmesting _ aantal bedrijven aantal varkens per bedrijf aantal zeugen per bedrijf cultuurgrond per bedrijf (ha) 9,64 10,39 11,36 11,96 12,33 gemengde bedrijven _ aantal bedrijven aantal varkens per bedrijf aantal zeugen per bedrijf cultuurgrond per bedrijf (ha) 23,88 24,56 25,79 25,83 26,73 Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Het gemiddeld aantal varkens op deze bedrijven stijgt jaarlijks bij alle specialisaties. Deze stijging is bij de vermeerderingsbedrijven meer uitgesproken dan bij de andere specialisaties. Ook tussen de individuele bedrijven is er een groot verschil in bedrijfsstructuur (figuur 40 en figuur 41). De helft van de varkens worden gehouden door de 26% grootste bedrijven, dit zijn bedrijven met meer dan varkens. De 25% kleinste bedrijven hebben slechts 8% van het aantal varkens. Bij de bedrijven met zeugen is meer dan 25% van de zeugen gehuisvest in bedrijven met 200 tot 300 zeugen. Bijna tweederde van de bedrijven hebben 100 tot 300 zeugen. 17% van de bedrijven heeft meer dan 300 zeugen. 40

43 Figuur 40. Verdeling van de varkensbedrijven volgens aantal varkens, 2010 Volle lijn: Lorenz-curve met op de x-as het aantal bedrijven gesorteerd op aantal varkens en op de linker y-as het cumulatief percentage van het aantal varkens. Stippellijn: aantal varkens per bedrijf (rechter y-as) (zie Bijlage 3) Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Figuur 41. Verdeling van de varkensbedrijven met zeugen volgens het aantal zeugen, 2010 Volle lijn: Lorenz-curve met op de x-as het aantal bedrijven gesorteerd op aantal zeugen en op de linker y-as het cumulatief percentage van het aantal zeugen. Stippellijn: aantal zeugen per bedrijf (rechter y-as) (zie bijlage 3) Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie 41

44 2 RENTABILITEIT De rentabiliteitsanalyse is gebaseerd op de bedrijfsresultaten van meer dan 110 gespecialiseerde varkensbedrijven (zowel bedrijven gespecialiseerd in vermeerdering, als gespecialiseerd in vetmesting of gemengde bedrijven) met gemiddeld 782 omgerekende varkens en 26 hectare cultuurgrond. De resultaten werden geëxtrapoleerd volgens een wegingssysteem (bijlage 1). De analyse van de bedrijfstakken gebeurde ook op basis van geëxtrapoleerde gegevens. Voor de berekening van de gegevens per bedrijfstak, worden de bedrijven geselecteerd met meer dan 75 zeugen voor de vermeerdering en met meer dan 300 vleesvarkens voor de vetmesting. De meeste bedrijven in de steekproef zijn gecombineerde bedrijven, zodat deze ondernemingen voor de beide bedrijfstakken in aanmerking worden genomen. 2.1 Bedrijfstak vermeerdering Rentabiliteit 2010 Deze resultaten van de bedrijfstak vermeerdering zijn gebaseerd op 91 bedrijven. De prijs voor biggen daalde sterk in 2010 (tabel 13). De monetaire opbrengst per gemiddeld aanwezige zeug (GAD) daalde in 2010 met 8%. De totale variabele kosten per GAD bedroegen in euro. Dit komt overeen met een stijging van 4%. Dit toe te schrijven aan de gestegen krachtvoederkosten. Tabel 13. Evolutie van de opbrengstcijfers van de bedrijfstak vermeerdering, jaar gemiddeld aantal aanwezige zeugen aantal worpen per zeug per jaar 2,1 2,1 2,2 2,2 2,1 aantal grootgebrachte biggen per zeug per jaar 19,8 20,6 22,0 22,2 22,0 sterftepercentage biggen 13,1% 12,1% 12,3% 12,5% 13,5% opbrengsten (euro/gem. aanwezige zeug) variabele kosten (euro/gem. aanwezige zeug) bruto saldo (euro/ gem. aanwezige zeug) opbrengsten per euro voederkosten (euro) gemiddelde verkoopprijs per big (euro) 39,2 31,3 39,6 39,2 36,2 gemiddelde prijs krachtvoeder voor biggen (euro/kg) 0,29 0,34 0,37 0,32 0,33 gemiddelde prijs krachtvoeder voor zeugen (euro/kg) 0,18 0,22 0,26 0,21 0,21 De voederkosten zijn veruit de belangrijkste variabele kostenfactor en nemen 75% van de totale variabele kosten voor hun rekening (figuur 43). De lage verkoopprijs en hogere kosten zorgden ervoor dat het bruto saldo in 2010 daalde met 39% ten opzichte van Figuur 42 geeft de spreiding van het bruto saldo per GAD weer voor de bedrijfstak vermeerdering in Vlaanderen in De opbrengsten per 1000 euro voederkosten daalden als gevolg van de hogere krachtvoederkosten en lagere verkoopprijs van biggen. 42

45 Figuur 42. Spreiding van het bruto saldo per gemiddeld aanwezige zeug, 2010 (niet-geëxtrapoleerde bedrijfsgegevens) Figuur 43. Verdeling van de variabele kosten per gemiddeld aanwezige zeug, 2010 werk door derden 1% energie 8% overige 2% diergeneeskundige kosten 11% mestafzet en - heffing 3% veevoeder 75% 43

46 2.1.2 Actuele ontwikkelingen Op jaarbasis evolueert de biggenprijs in 2011 nauwelijks en blijft op het lage niveau van 2010 (figuur 44). Door een ruim aanbod zakten de biggenprijzen in het begin van het jaar onder het niveau van Enkel in april en mei en het vierde kwartaal overstegen de prijzen deze van Figuur 44. Evolutie van de prijs van biggen 23 kg, inclusief toeslag (euro/dier) Bron: BIRB De gemiddelde prijs voor de verkochte slachtzeugen is in 2011 wel gestegen met 6%. De inventarisverandering was vorig jaar sterk negatief, maar wordt voor 2011 licht positief geraamd. De totale opbrengst voor de vermeerdering tekent hierdoor een licht positieve tendens op ten opzichte van 2010 (+3,3%). Naar schatting zal de opbrengst 795 euro per zeug bedragen. De variabele kosten stegen sterk (+15%), vooral door de stijging van de krachtvoederprijzen. Uit cijfers van BEMEFA blijkt dat de krachtvoederprijzen gestegen zijn met 21% voor de biggen en 23% voor de zeugen (figuur 45). Verder nam ook de energiekosten toe door de stijgende energieprijzen. Het aandeel van de energiekosten in de totale variabele kosten schommelt rond de 10% zodat het effect op de totale kosten eerder gering is. De totale variabele kosten 2011 worden geraamd op 732 euro per zeug. Figuur 45. Evolutie van de prijs van krachtvoeder voor biggen en zeugen (euro/ton) biggenmeel zeugenmeel Bron: BEMEFA De lichte toename van de opbrengsten en de sterke stijging van de kosten veroorzaken een terugval van het bruto saldo van de bedrijfstak vermeerdering met 52%. Het saldo zou 64 euro per zeug bedragen (figuur 46). Dit is het op één na slechtste resultaat van de afgelopen 6 jaar. 44

47 Figuur 46. Evolutie van de totale opbrengsten, variabele kosten en bruto saldo van de bedrijfstak vermeerdering (euro/zeug) * opbrengsten variabele kosten saldo * raming 2.2 Bedrijfstak vetmesting Rentabiliteit 2010 Deze resultaten zijn gebaseerd op de resultaten van 101 bedrijven. De monetaire opbrengsten voor vleesvarkens stegen licht (+2%) tegenover 2009 (tabel 14). Dit is toe te schrijven aan de kleinere kosten voor de biggen die als negatieve opbrengst worden geboekt. De gemiddelde verkoopprijs van een vleesvarken is in 2010 licht gedaald (-2%). Tabel 14. Evolutie van de opbrengstcijfers van de bedrijfstak vetmesting, jaar gemiddeld aantal aanwezige vleesvarkens gemiddeld gewicht van verkochte vleesvarkens (kg) sterftepercentage vleesvarkens (%) 2,25 2,35 2,23 1,96 1,83 opbrengsten (euro/gem. aanwezig vleesvarken) variabele kosten (euro/gem. aanwezig vleesvarken) bruto saldo (euro/gem. aanwezig vleesvarken) opbrengsten per euro voederkosten (euro) gemiddelde verkoopprijs per vleesvarken (euro) gemiddelde prijs krachtvoeder voor vleesvarkens (euro/kg) 0,18 0,22 0,25 0,20 0,21 Aan kostenzijde stijgen de variabele kosten met 5%. Aangezien de voederkosten 92% van de totale variabele kosten voor hun rekening nemen (figuur 47), wordt het stijgen van de variabele kosten praktisch volledig bepaald door de voederkosten. Door de gestegen variabele kosten daalde het bruto saldo per gemiddeld aanwezig vleesvarken met 7% tot 49 euro. Figuur 48 geeft de spreiding weer van het bruto saldo per gemiddeld aanwezig vleesvarken voor de vleesvarkenshouderijen in De opbrengsten per euro voederkosten daalden als gevolg van de hogere krachtvoederkosten. 45

48 Figuur 47. Verdeling van de variabele kosten per gemiddeld aanwezig vleesvarken, 2010 werk door derden 1% diergeneeskundige kosten 2% energie 2% overige 1% mestafzet en - heffing 2% veevoeder 92% Figuur 48. Spreiding van het bruto saldo per gemiddeld aanwezig vleesvarken, 2010 (niet-geëxtrapoleerde bedrijfsgegevens) 46

49 2.2.2 Actuele ontwikkelingen In 2011 is de gemiddelde vleesvarkensprijs duidelijk gestegen ten opzichte van 2010 en bereikt de op één na hoogste waarde van de afgelopen 6 jaar (figuur 49). De prijzen lagen het ganse jaar boven de zeer slechte prijzen van 2010, maar schommelden sterk gedurende het jaar. De varkensprijs startte in 2011 met een dieptepunt door de dioxinecrisis in Duitsland. In het voorjaar trok de prijs aan door private opslag en het goede barbecueweer. Tijdens de zomermaanden zorgden het slechte weer en het marktdrukkend effect van het opgeslagen vlees voor een neerwaartse prijsbeweging. In het najaar werd een prijsverbetering vastgesteld als gevolg van een stijgende export. Figuur 49. Evolutie van de prijs vleesvarkens (euro/100 kg) Bron: VEVA De gemiddelde prijsverhoging resulteert in een positieve evolutie van de totale opbrengsten met +13% ten opzichte van Naar schatting zal de opbrengst 236 euro per vleesvarken bedragen. De prijsstijging volstaat echter niet om de toename van de variabele kosten te dekken. De stijging van de krachtvoederprijzen is het meest opvallend. Uit cijfers van BEMEFA blijkt dat de krachtvoederprijzen gestegen zijn met 25% (figuur 50). De totale variabele kosten 2011 worden geraamd op 195 euro per vleesvarken of een toename met 23%. Figuur 50. Evolutie van de prijs van krachtvoeder voor vleesvarkens (euro/ton) Bron: BEMEFA Het bruto saldo van de bedrijfstak vetmesting verkleint hierdoor tot 40 euro per vleesvarken of een daling met 19% en bereikt het laagste niveau van de afgelopen 6 jaar (figuur 51). 47

50 Figuur 51. Evolutie van de totale opbrengsten, variabele kosten en bruto saldo van de bedrijfstak vetmesting (euro/zeug) * opbrengsten variabele kosten saldo * raming 2.3 Bedrijfsresultaten Opbrengsten Uit de structuur van de monetaire bedrijfsopbrengsten van de gespecialiseerde varkensbedrijven blijkt dat 56% van de opbrengsten van varkens komt (figuur 52). Dit wijst op een sterke specialisatie van deze bedrijven. De premies zijn goed voor 4% van de totale monetaire opbrengsten. De monetaire opbrengsten van varkensbedrijven per omgerekend varken stijgt met 6% (tabel 15). Figuur 52. Structuur van de monetaire opbrengsten voor de gespecialiseerde varkensbedrijven, 2010 premies 4% overige 40% varkens 56% 48

51 2.3.2 Kosten De totale kosten per omgerekend varken zijn gestegen met 2% (tabel 15). Deze stijging is voornamelijk het gevolg van de stijging van de kosten van de veevoeders (+3%). De veevoeders zijn de belangrijkste kost, en nemen 41% van de kosten in op de gespecialiseerde varkensbedrijven (figuur 53). Figuur 53. Structuur van de kosten voor de gespecialiseerde varkensbedrijven, 2010 overige kosten 11% zaai- en pootgoed 1% werk door derden 3% lonen 21% veevoeders 41% grond- en gebouwkapitaal 12% werktuigkosten 6% energie 3% meststoffen 1% bestrijdingsmiddelen 1% Inkomen Doordat de monetaire opbrengsten sterker stegen dan de kosten werd in 2010 een beter netto resultaat bekomen dan in 2009 (tabel 15). Ook de opbrengst per euro kosten steeg. De totale monetaire opbrengsten zijn in 2010 echter nog steeds onvoldoende om de totale kosten (inclusief de vergoeding voor eigen arbeid) te dekken, zodat het netto bedrijfsresultaat negatief blijft. Figuur 20 geeft de spreiding weer van het netto bedrijfsresultaat van de gespecialiseerde varkensbedrijven in Vlaanderen in Aangezien het bedrijfsresultaat negatief is in 2010, zijn de opbrengsten per euro kosten lager dan Het familiaal arbeidsinkomen per omgerekend varken steeg tot 39 euro, het familiaal arbeidsinkomen per FAK steeg tot euro. Het familiaal arbeidsinkomen is de vergoeding van alle familiale arbeid (incl. vergoeding eigen arbeid van de bedrijfsleider) vermeerderd met het netto bedrijfsresultaat. Ook het bedrijfsinkomen per omgerekend varken (+28%) en per FAK (+25%) steeg tegenover Het bedrijfsinkomen omvat naast het familiaal arbeidsinkomen ook de vergoeding voor de inbreng van eigen kapitaal. 49

52 Tabel 15. Bedrijfsresultaten van de gespecialiseerde varkensbedrijven, bedragen in euro, jaar oppervlakte cultuurgrond (ha) 23,33 21,20 23,11 24,70 25,81 aantal VAK 1,55 1,44 1,47 1,51 1,52 aantal FAK 1,51 1,40 1,46 1,48 1,48 aantal omgerekende varkens opbrengsten per omgerekend varken varkens premies kosten per omgerekend varken zaai- en pootgoed veevoeders meststoffen bestrijdingsmiddelen energie werktuigkosten verkoopkosten grond- en gebouwkapitaal betaalde lonen werk door derden overige kosten familiaal arbeidsinkomen per omgerekend varken vergoeding eigen arbeid netto bedrijfsresultaat per omgerekend varken opbrengst per 1000 euro kosten familiaal arbeidsinkomen per FAK bedrijfsinkomen per omgerekend varken bedrijfsinkomen per FAK eigen vermogen einde boekjaar vreemd vermogen einde boekjaar solvabiliteit einde boekjaar 66% 67% 68% 71% 72% 50

53 Figuur 54. Spreiding van het netto bedrijfsresultaat van gespecialiseerde varkensbedrijven (euro/omgerekend varken), 2010 (niet-geëxtrapoleerde bedrijfsgegevens) 51

54 5. DE GROENTE- EN AARDBEIENSECTOR 1 STRUCTURELE KENMERKEN De sector is qua oppervlakte minder belangrijk in Vlaanderen. De sector is echter wel goed voor 16% van de totale productiewaarde van de land- en tuinbouw. De gespecialiseerde groentebedrijven bezaten in 2010 slechts 2,91% van de totale Vlaamse oppervlakte cultuurgrond. In Vlaanderen waren er gespecialiseerde groente- en aardbeienbedrijven met beroepsmatig karakter in Dit is een daling van 5% ten opzichte van het vorige jaar. De daling is merkbaar bij alle specialisaties. De oppervlakte van de groentebedrijven was echter gemiddeld gestegen met 5,41% ten opzichte van In tabel 16 wordt de structuur van gespecialiseerde groente- en aardbeienbedrijven onder glas en in openlucht besproken. Tabel 16. Structuur van de gespecialiseerde groente- en aardbeienbedrijven, jaar gespecialiseerde bedrijven met groenten of aardbeien onder glas _ aantal bedrijven oppervlakte groenten onder glas (ha) 0,84 0,85 0,88 0,90 0,96 oppervlakte aardbeien onder glas (ha) 0,13 0,16 0,18 0,19 0,21 cultuurgrond per bedrijf (ha) 2,80 3,01 3,15 3,26 3,47 gespecialiseerde bedrijven met groenten of aardbeien in openlucht _ aantal bedrijven oppervlakte groenten in openlucht (ha) 5,44 5,67 6,10 5,98 6,70 oppervlakte aardbeien in openlucht (ha) 0,17 0,14 0,14 0,14 0,12 cultuurgrond per bedrijf (ha) 15,43 15,64 16,46 16,13 18,04 gespecialiseerde champignonbedrijven _ aantal bedrijven oppervlakte champignons (ha) 0,23 0,22 0,24 0,24 0,24 cultuurgrond per bedrijf (ha) 0,50 1,12 0,89 0,95 0,70 Bron: eigen berekeningen, FOD Economie Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie De gespecialiseerde bedrijven met groenten (incl. aardbeien) onder glas vormen de grootste groep. Tomaten (44%) en kropsla (18%) nemen de grootste oppervlakte groenten onder glas voor hun rekening. Paprika sluit de top 3 af met 10% van de oppervlakte. Samen met de komkommers zijn deze glasgroenten goed voor 75% van de oppervlakte onder glas. De groenteproductie wordt vaak gecombineerd met andere teelten waardoor groenten onder glas gemiddeld slechts 28% van de totale oppervlakte cultuurgrond van het bedrijf innemen. Gespecialiseerde opengrondsgroentebedrijven (incl. aardbeien) hebben een gemiddelde oppervlakte groenten van 6,84 ha waarvan gemiddeld 98% in openlucht wordt geteeld. Volgens de landbouwtelling wordt de grootste oppervlakte groenten in openlucht ingenomen door prei (29%), gevolgd door witloofwortelen (24%) en bloemkolen (7%). Vollegrondgroenten worden op deze bedrijven ook hier vaak gecombineerd met andere land- en tuinbouwteelten, zodat het aandeel van de oppervlakte die groenten in openlucht innemen, slechts 37% bedraagt van de totale oppervlakte cultuurgrond op de bedrijven. 52

55 Het aantal gespecialiseerde champignonbedrijven veranderde bijna niet ten opzichte van In Vlaanderen zijn er nog 48 gespecialiseerde champignonkwekerijen. Gespecialiseerde champignonbedrijven telen bijna geen andere groenten. De champignonteelt is goed voor 99% van de totale oppervlakte aan groenten. Van de totale oppervlakte cultuurgrond is 35% in gebruik voor champignonteelt. Er is een grote spreiding in grootte tussen de bedrijven onderling (figuur 55, figuur 56, figuur 57 en figuur 58). Bij de gespecialiseerde glasgroenteteelt wordt 36% van de oppervlakte gebruikt door 10% grootste bedrijven, terwijl 60% van de bedrijven minder dan 30% van de oppervlakte bezit. Bij de gespecialiseerde opengrondsgroentebedrijven nemen de 10% grootste bedrijven 36% van de oppervlakte voor hun rekening. Bijna 20% van de bedrijven heeft meer dan 10 hectare groenten in openlucht. Voor gespecialiseerde aardbeibedrijven is het verschil tussen de bedrijven meer uitgesproken. Hier verbouwt 10% van de bedrijven bijna de helft van de totale oppervlakte aardbeien. Deze uitgesproken verschillen zijn te verklaren doordat veel gespecialiseerde tuinbouwbedrijven slechts een klein oppervlakte aardbeien verbouwen. Champignonbedrijven kennen een gelijkaardige verdeling. De grootste 10% bedrijven nemen 35% van de totale oppervlakte voor hun rekening. De kleinste 30% van de bedrijven hebben samen minder dan 9% van de totale oppervlakte. Figuur 55. Verdeling gespecialiseerde glasgroentebedrijven volgens oppervlakte groenten onder glas, 2010 Volle lijn: Lorenz-curve met op de x-as het aantal bedrijven gesorteerd op oppervlakte groenten onder glas en op de linker y-as het cumulatief percentage van de oppervlakte. Stippellijn: oppervlakte per bedrijf (rechter y-as) (zie bijlage 3). Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie 53

56 Figuur 56. Verdeling gespecialiseerde opengrondsgroentebedrijven volgens oppervlakte groenten in openlucht, 2010 Volle lijn: Lorenz-curve met op de x-as het aantal bedrijven gesorteerd op oppervlakte groenten in openlucht en op de linker y-as het cumulatief percentage van de oppervlakte. Stippellijn: oppervlakte per bedrijf (rechter y-as) (zie bijlage 3). Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Figuur 57. Verdeling gespecialiseerde tuinbouwbedrijven (glas en openlucht) volgens oppervlakte aardbeien, 2010 Volle lijn: Lorenz-curve met op de x-as het aantal bedrijven gesorteerd op oppervlakte aardbeien en op de linker y-as het cumulatief percentage van de oppervlakte. Stippellijn: oppervlakte per bedrijf (rechter y-as) (zie bijlage 3). Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie 54

57 Figuur 58. Verdeling champignonbedrijven volgens oppervlakte champignons, 2010 Volle lijn: Lorenz-curve met op de x-as het aantal bedrijven gesorteerd op oppervlakte champignons en op de linker y-as het cumulatief percentage van de oppervlakte. Stippellijn: oppervlakte per bedrijf (rechter y-as) (zie bijlage 3). Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie 2 RENTABILITEIT 2.1 Rentabiliteit glasgroentebedrijven Rentabiliteit 2010 Voor de analyse van de rentabiliteit worden hier enkel de gespecialiseerde glasgroentebedrijven in rekening gebracht om de invloed van andere tuinbouwtakken zoveel mogelijk uit te sluiten. Deze analyse is gebaseerd op de boekhoudresultaten van 40 tot 63 gespecialiseerde glasgroentebedrijven overheen de periode De bedrijfsresultaten werden geëxtrapoleerd naar de ganse beroepspopulatie in Vlaanderen volgens een wegingsmethode (bijlage 1). De bedrijven uit de steekproef bewerken gemiddeld 2,21 ha. Ze maken hiervoor gebruik van 4,71 voltijdse arbeidskrachten, waarvan 1,88 familiale. De glastuinbouwteelten leveren op deze bedrijven gemiddeld 83% van de totale monetaire opbrengsten (tabel 17). In 2010 waren de monetaire opbrengsten van de glasgroenten hoger (+19%) dan in De totale monetaire opbrengsten stegen met 24%. De energiekosten waren hoger dan het jaar voordien (+9%). Maar de totale kosten vielen dit jaar terug met 2% als gevolg van een gedaalde arbeidskost. In figuur 59 wordt de verdeling van de kosten weergegeven. De kosten voor energie, grond en gebouwen, en betaald personeel zijn samen goed voor 48% van de kosten. 55

58 Tabel 17. Bedrijfsresultaten van de gespecialiseerde glasgroentebedrijven, bedragen in euro, jaar Oppervlakte cultuurgrond (ha) 1,53 1,71 1,59 1,82 2,21 Aantal VAK 3,50 3,65 4,32 4,57 4,71 Aantal FAK 1,77 1,76 1,83 1,88 1,88 totale opbrengsten per are glasgroenten premies totale kosten per are familiaal arbeidsinkomen per are vergoeding eigen arbeid netto bedrijfsresultaat per are opbrengsten per euro kosten familiaal arbeidsinkomen per FAK eigen vermogen einde boekjaar vreemd vermogen einde boekjaar solvabiliteit einde boekjaar 50% 52% 55% 52% 45% Figuur 59. Structuur van de kosten voor de gespecialiseerde glasgroentebedrijven, 2010 betaalde lonen 14% werk door derden 1% overige 7% zaai- en pootgoed 8% meststoffen 2% bestrijdingsmiddelen 2% verkoopkosten 3% berekende lonen 16% energie 21% grond- en gebouwkapitaal 13% werktuigkosten 13% Het arbeidsinkomen per ha steeg sterk tot 468 euro per are. De lagere totale kosten (incl. vergoeding eigen arbeid) en de hogere inkomsten maakten dat de sector sinds 2006 nog eens winst opgetekend heeft, het netto bedrijfsresultaat bedroeg 130 euro per are. Figuur 20 geeft de spreiding van het netto bedrijfsresultaat weer van de gespecialiseerde glasgroentebedrijven in De solvabiliteit (eigen vermogen over totaal vermogen) daalde tot 45% in

59 Figuur 60. Spreiding van het netto bedrijfsresultaat van gespecialiseerde glasgroentebedrijven (euro/are), 2010 (niet-geëxtrapoleerde bedrijfsgegevens) De glasgroentesector kent grote structurele verschillen. Afhankelijk van de teelten kunnen de vraag en prijs van de producten en de onderlinge resultaten sterk verschillen. Daarom wordt er specifieker ingegaan op enkele teelten. De analyse van deze specifieke bedrijfstakken gebeurde op basis van een extrapolatie van de beschikbare gegevens. De tomatentelers ontvingen voor hun product een hogere prijs dan in 2009 (tabel 18). De betere prijsvorming voor tomaten werd voornamelijk veroorzaakt door een beperkte concurrentie vanuit het buitenland (VBT, 2010). Ook het rendement (kg/are) was hoger. Bijgevolg steeg de monetaire opbrengst voor tomaten sterk (+50%) ten opzicht van de slechte resultaten van vorig jaar. De monetaire opbrengst in 2010 was de beste in de afgelopen vijf jaar. Uit figuur 61 blijkt dat de energiekosten de belangrijkste kosten zijn in de tomatenteelt. De totale variabele kosten daalden met 12%. Als gevolg van de goede monetaire opbrengsten gecombineerd met lagere kosten steeg het bruto saldo. Tabel 18 Evolutie van de opbrengstcijfers van tomaten onder glas, jaar rendement (kg/are) gemiddelde prijs (euro/kg) 0,73 0,73 0,74 0,54 0,76 opbrengst (euro/are) variabele kosten (euro/are) bruto saldo (euro/ha)

60 Figuur 61. Structuur van de variabele kosten voor de productie van tomaten onder glas, 2010 verkoopkosten 11% zaai- en pootgoed 25% overige 14% meststoffen 10% energie 34% werk door derden 2% bestrijdingsmiddelen 4% Kropslatelers behaalden in 2010 het hoogste rendement (kg/are) sinds 2006 bovendien steeg de prijs tot 0.98 euro/kg. Door de stijging van het rendement (kg/are) en de prijs werd de hoogste opbrengst (euro/are) opgemeten in vijf jaar tijd. Figuur 62 geeft de structuur weer van de variabele kosten voor de kropslaproductie. Energie is verantwoordelijk voor bijna de helft van de kosten voor de productie van kropsla, zaai- en pootgoed voor bijna één vierde. De variabele kosten stegen in 2010 sterk (tabel 19). Dit is voornamelijk door een stijging van de twee belangrijkste kosten: de energiekost steeg met 69%, de zaai- en pootgoedkosten met 22%. Desondanks de sterke stijging van de variabele kosten (+44%) kende de kropslaproductie een hoger bruto saldo (+23%) dan in 2009 dankzij de betere monetaire opbrengst (+32%). Tabel 19. Evolutie van de opbrengstcijfers van kropsla onder glas, jaar rendement (kg/are) gemiddelde prijs (euro/kg) 1,26 0,83 1,13 0,83 0,98 opbrengst (euro/are) variabele kosten (euro/are) bruto saldo (euro/ha)

61 Figuur 62. Structuur van de variabele kosten voor de productie van kropsla onder glas, 2010 overige 3% verkoopkosten 7% zaai- en pootgoed 23% meststoffen 6% energie 49% bestrijdingsmiddelen 9% werk door derden 3% Actuele ontwikkelingen 2011 Figuur 63 en figuur 64 bestaan uit twee delen. In het linkerdeel wordt de gemiddelde jaarprijs en de totale aanvoer bij de Belgische veilingen weergegeven voor de jaren Voor 2011 wordt in het linkerdeel de gemiddelde prijs en de totale aanvoer van januari tot en met november getoond. In het rechterdeel wordt de gemiddelde maandprijs en de totale maandelijkse aanvoer getoond voor januari 2011 tot en met november De gemiddelde prijs voor tomaten en kropsla uit serres op de Belgische veilingen was bijzonder laag in 2011 (figuur 63 en figuur 64). De prijsverhoging uit 2010 kreeg dus geen vervolg. De aanvoer van tomaten uit serres in 2011 is hoger dan in de periode De daling van de aanvoer van kropsla uit serres zet zich door in Door het bijzonder mooi voorjaar kwam de groenteproductie in België vroeger op gang dan normaal. In het zuiden van Europa kwamen de producten later op de markt dan normaal. Doordat beide productiepieken elkaar overlapten was er een overaanbod op de markt waardoor de prijzen voor groenten al vanaf begin 2011 laag waren. Door een E. Coli-besmetting in Duitsland begin mei werd het verbruik van verse groenten en fruit afgeraden door de Duitse minister van Volksgezondheid. De EHEC crisis zorgde voor een spectaculaire daling van het verbruik van verse groenten in Europa waardoor de prijzen spectaculair daalden. De Belgische tuinders ontvingen 3,6 miljoen euro uit het Europese noodfonds voor vernietigde en niet geoogste producten en Vlaanderen stelde overbruggingskredieten in het vooruitzicht. Deze steun zal echter niet volstaan om het geleden verlies van de tuinders te compenseren. 59

62 Figuur 63. Prijs en aanvoer van tomaten onder glas bij de Belgische veilingen euro/kg miljoen kg prijs (euro/kg) 0 Bron: VBT Figuur 64. Prijs en aanvoer van kropsla onder glas bij de Belgische veilingen euro/stuk miljoen stuks prijs (euro/stuk) aanvoer (miljoen stuks) Bron: VBT Uit de structuur van de variabele kosten van glasgroenten blijkt dat energie een belangrijke kostenpost is. In figuur 65 wordt de evolutie van de prijsindex van zware stookolie, stookolie (diesel), gas en elektriciteit weergegeven. De gemiddelde jaarprijs in 2004 is voor de vier energieproducten gelijkgesteld aan 100. De energieprijzen zijn in 2011 sterk gestegen. Gemiddeld over 2011, nam de prijs voor stookolie toe met 28% voor aardgas met 19% en voor elektriciteit met 12%. 60

63 Figuur 65. Evolutie van de energieprijzen, prijsindex 2004=100, _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _2011 extra zware stookolie stookolie aardgas electriciteit Bron: PetrolFed voor extra zware stookolie en stookolie en ADSEI voor aardgas en elektriciteit 2.2 Rentabiliteit gespecialiseerde opengrondsgroentebedrijven Rentabiliteit 2010 De analyse van de financiële bedrijfsresultaten van opengrondsgroentebedrijven is gebaseerd op de boekhoudresultaten van 43 tot 51 gespecialiseerde glasgroentebedrijven overheen de periode De bedrijfsresultaten van deze bedrijven werden geëxtrapoleerd. Gemiddeld hebben de bedrijven van de steekproef 19,29 ha cultuurgrond. Er werken gemiddeld 3,43 voltijdse arbeidskrachten op de bedrijven, waarvan 1,86 familiale. De totale monetaire opbrengsten per are cultuurgrond bij de gespecialiseerde opengrondsgroentebedrijven stegen in 2010 met 10% mede doordat de inkomsten uit groenten in openlucht stegen met 5% (tabel 20). Bijna 54% van de monetaire opbrengsten zijn afkomstig van groenten in openlucht: prei (14%), bloemkool (7%) en witloofwortelen (15%). Tabel 20. Bedrijfsresultaten van de gespecialiseerde opengrondsgroentebedrijven, bedragen in euro, jaar Oppervlakte cultuurgrond (ha) 15,51 15,33 15,70 16,52 19,29 Aantal VAK 2,67 2,67 2,98 3,09 3,43 Aantal FAK 1,75 1,70 1,91 1,85 1,86 totale opbrengsten per are groenten in openlucht premies totale kosten per are familiaal arbeidsinkomen per are vergoeding eigen arbeid netto bedrijfsresultaat per are

64 opbrengsten per euro kosten familiaal arbeidsinkomen per FAK eigen vermogen einde boekjaar vreemd vermogen einde boekjaar solvabiliteit einde boekjaar 75% 77% 77% 75% 74% De totale kosten (excl. vergoeding eigen arbeid) per are stegen licht in vergelijking met het vorige jaar (2%). In figuur 66 wordt de verdeling van de kosten weergegeven. Hierin valt het grote aandeel van de werktuigkosten, kosten van grond- en gebouwenkapitaal en de betaalde lonen op. Het familiaal arbeidsinkomen per are steeg tot 29 euro en het familiaal arbeidsinkomen per arbeidskracht steeg met 69% (tabel 20). Wanneer het vergoeding van de eigen arbeid in acht wordt genomen, krijgt men het netto bedrijfsresultaat. Het netto bedrijfsresultaat was in 2010 minder negatief dan in de jaren voordien. De solvabiliteit (eigen vermogen over totaal vermogen) daalde in 2010 tot 74%. Figuur 67 geeft de spreiding weer van de het netto bedrijfsresultaten van de gespecialiseerde opengrondsgroentebedrijven in Vlaanderen in Figuur 66. Structuur van de kosten voor de gespecialiseerde opengrondsgroentebedrijven, 2010 betaalde lonen 12% werk door derden 3% overige kosten 6% zaai- en pootgoed 8% meststoffen 3% bestrijdingsmiddelen 4% verkoopkosten 3% energie 5% berekende lonen 30% werktuigkosten 15% grond- en gebouwkapitaal 11% 62

65 Figuur 67. Spreiding van het netto bedrijfsresultaat van gespecialiseerde opengrondsgroentebedrijven (euro/are), 2010 (niet-geëxtrapoleerde bedrijfsgegevens) De resultaten verschillen sterk per teelt, zodat afhankelijk van het teeltplan de resultaten sterk kunnen verschillen tussen de bedrijven onderling daarom wordt er verder ingegaan op enkele belangrijke bedrijfstakken: prei en bloemkool. Analyse van de bedrijfstakken gebeurde ook door middel van een extrapolatie van de beschikbare gegevens. In tabel 21 worden de rentabiliteitsgegevens per are weergegeven voor prei gebaseerd op de resultaten van ongeveer 30 bedrijven sinds In 2010 was het rendement (kg/are) iets hoger dan in De prijs van prei was wel lager dan in de voorbije jaren. Bijgevolg daalde de monetaire opbrengst (-8%). De variabele kosten stegen met 14%. Dit was voornamelijk te wijten aan een stijging van de energiekosten (+33%) en van de zaai- en pootgoedkosten (+18%), die samen voor meer dan de helft van de totale variabele kosten zorgen (figuur 68). Het bruto saldo daalde in 2010 sterk (-15%) door de combinatie van de voorgaande factoren. Tabel 21. Evolutie van de opbrengstcijfers van prei in volle grond, jaar rendement (kg/are) gemiddelde prijs (euro/kg) 0,45 0,54 0,59 0,61 0,54 opbrengst (euro/are) variabele kosten (euro/are) bruto saldo (euro/are)

66 Figuur 68. Structuur van de variabele kosten bij de teelt van prei in volle grond, 2010 energie 16% overige 3% zaai- en pootgoed 40% werk door derden 10% bestrijdingsmiddelen 20% meststoffen 11% Tabel 22 geeft de opbrengstcijfers weer van bloemkolen in volle grond gebaseerd op de resultaten van 15 à 18 bedrijven sinds Uit deze tabel blijkt dat zowel de monetaire opbrengst als de variabele kosten van de bloemkoolteelt in 2010 verder daalden tot de laagste waarden sinds Doordat de monetaire opbrengst sterker daalt dan de variabele kosten was het bruto saldo in 2010 lager dan in Het bruto saldo in 2010 was zelfs lager dan in de voorgaande vier jaar. Figuur 69 geeft het belang weer van de verschillende variabele kosten. De zaai- en pootgoedkosten zijn de belangrijkste variabele kosten. De daling van de totale variabele kosten was voornamelijk het gevolg van een sterke daling van de kosten voor meststoffen (-40%)en bestrijdingsmiddelen (-30%) Tabel 22. Evolutie van de opbrengstcijfers van bloemkolen in volle grond, jaar opbrengst (euro/are) variabele kosten (euro/are) bruto saldo (euro/ha) Figuur 69. Structuur van de variabele kosten bij de teelt van bloemkolen in volle grond, 2010 energie 16% overige 2% zaai- en pootgoed 41% werk door derden 8% bestrijdingsmiddelen 15% meststoffen 18% 64

67 2.2.2 Actuele ontwikkelingen 2011 In Figuur 70 en figuur 71 worden de gemiddelde jaarprijzen en de totale aanvoer bij de Belgische veilingen weergegeven voor de jaren De aanvoer van prei was in 2011 iets lager dan in De prijs kelderde en bereikte de op één na slechtste prijs van de afgelopen 6 jaar. De aanvoer van bloemkool uit openlucht was in 2011 duidelijk hoger dan de kleine aanvoer van De prijs steeg licht. Figuur 70. Prijs en aanvoer van prei bij de Belgische veilingen euro/kg prijs (euro/kg) aanvoer (miljoen kg) miljoen kg Bron: VBT Figuur 71. Prijs en aanvoer van bloemkool in openlucht bij de Belgische veilingen euro/stuk miljoen stuks prijs (euro/stuk) aanvoer (miljoen stuks) 10.0 Bron: VBT 65

68 2.3 Opbrengstcijfers aardbeien Rentabiliteit 2010 Om de opbrengstcijfers te bespreken van de aardbeienteelt op gespecialiseerde tuinbouwbedrijven wordt een onderscheid gemaakt tussen aardbeien onder glas en aardbeien in openlucht. In 2009 en 2010 is er een opwaardering gebeurd van het zaai- en pootgoed van aardbeien wat de kosten van de aardbeienteelt sterk beïnvloedde. Tabel 23 geeft de opbrengstcijfers weer voor aardbeien onder glas, gebaseerd op 23 tot 29 bedrijven. Uit deze tabel blijkt dat het rendement (kg/are) in 2010 lager lag dan in 2009, maar nog steeds hoog in vergelijking met de periode De prijs steeg zodat de monetaire opbrengst licht steeg (+3%). De variabele kosten van de aardbeienteelt onder glas stegen met 12% ten opzicht van De stijging van de variabele kosten waren bijna volledig toe te kennen aan een stijging van de energiekosten (+47%). De energiekosten nemen 38% in van de totale variabele kosten (figuur 72). Doordat de kosten stegen en de stijging van de monetaire opbrengst dit niet voldoende compenseerde, was het bruto saldo van aardbeienteelt onder glas lager in 2010 dan in Tabel 23. Evolutie van de opbrengstcijfers van aardbeien onder glas, jaar rendement (kg/are) gemiddelde prijs (euro/kg) 4,36 4,21 5,34 2,73 2,99 opbrengst (euro/are) variabele kosten (euro/are) bruto saldo (euro/are) Figuur 72. Structuur van de variabele kosten bij de teelt van aardbeien onder glas, 2010 overige 13% verkoopkosten 10% zaai- en pootgoed 28% meststoffen 6% energie 38% bestrijdingsmiddelen 4% werk door derden 1% Tabel 24 geeft de opbrengstcijfers weer voor aardbeien in openlucht, gebaseerd op 40 tot 56 bedrijven. Het rendement (kg/are) van aardbeienteelt in openlucht was in 2010 lager dan in de voorgaande vier jaar. De prijs steeg echter tot een hoogtepunt in de laatste 5 jaar. Maar de monetaire opbrengst van de aardbeienteelt kende een sterke daling in 2010 (-20%). De totale variabele kosten stegen met 9% ten opzichte van Dit kwam voornamelijk door de opwaardering van het zaai- en pootgoed, de belangrijkste variabele kost in de aardbeienteelt in openlucht (figuur 73). 66

69 Door de daling van de monetaire opbrengsten en de stijging van de variabele kosten, was het bruto saldo in 2010 lager dan het jaar voordien (-38%). Het bruto saldo in 2010 was zelfs het laagst geobserveerde in de laatste vijf jaar. Tabel 24. Evolutie van de opbrengstcijfers van aardbeien in openlucht, jaar rendement (kg/are) gemiddelde prijs (euro/kg) 1,46 1,51 1,47 1,87 2,04 opbrengst (euro/are) variabele kosten (euro/are) bruto saldo (euro/are) Figuur 73. Structuur van de variabele kosten bij de teelt van aardbeien in openlucht, 2010 verkoopkosten 8% overige 19% zaai- en pootgoed 50% energie 6% werk door derden 3% bestrijdingsmiddelen 9% meststoffen 5% Actuele ontwikkelingen 2011 In figuur 74 wordt de gemiddelde jaarprijs en de totale aanvoer van aardbeien weergegeven voor de jaren Door de uitzonderlijke warme en droge lente kwam de aanvoer van aardbeien in 2011 ongeveer drie weken vroeger op gang dan normaal. In mei piekte de aanvoer en was de prijs veel lager dan de voorgaande jaren. De totale aanvoer van aardbeien was hoger dan in De gemiddelde prijs op de Belgische veilingen is in 2011 lager dan in

70 Figuur 74. Prijs en aanvoer van aardbeien op de Belgische veilingen euro/kg miljoen kg prijs (euro/kg) aanvoer (miljoen kg) Bron: VBT 2.4 Opbrengstcijfers champignons Rentabiliteit 2010 De analyse van de cijfers van de champignonteelt is gebaseerd op 8 tot 10 champignonbedrijven. In 2010 steeg de monetaire opbrengst van de champignons met 5% ten opzichte van Figuur 75 geeft het aandeel van de verschillende kosten in de totale variabel kosten weer. Hieruit blijkt dat de kosten voor compost voor meer dan de helft van de variabele kosten verantwoordelijk zijn. De stijging van de totale variabele kosten is dus voornamelijk te verklaren door een stijging van de compostkost (+11%). Doordat de zowel de kosten als de monetaire opbrengst met een zelfde waarde stegen, bleef het bruto saldo constant op 80 euro per 100kg verkochte champignons. Tabel 25. Evolutie van de opbrengstcijfers van champignons, per 100 kg verkochte champignons, jaar opbrengst (euro/100 kg) variabele kosten (euro/100 kg) bruto saldo (euro/100 kg)

71 Figuur 75. Structuur van de variabele kosten bij de teelt van champignons, 2010 overige 2% verkoopkosten 11% dekaarde 10% energie 16% werk door derden 6% compost 55% Actuele ontwikkelingen 2011 In 2011 steeg zowel de totale aanvoer als de gemiddelde prijs van champignons op de Belgische veilingen (figuur 76). Figuur 76. Prijs en aanvoer van champignons op de Belgische veilingen euro/kg miljoen kg prijs (euro/kg) aanvoer (miljoen kg) Bron: VBT 69

72 2.5 Opbrengstcijfers witloofwortelteelt en witloofforcerie Rentabiliteit 2010 Voor zowel de opbrengstencijfers van witloofwortelteelt als de analyse van de witloofforcerie zijn de analyses gebaseerd op de bedrijfsgegevens van meer dan 20 bedrijven. In 2009 en 2010 is er een opwaardering gebeurd van de witloofwortelen waardoor opbrengsten van de witloofwortelteelt sterk steeg terwijl hierdoor voor de witloofforcerie de kosten van witloofwortelen (zaai- en pootgoed) sterk stegen. De resultaten voor de witloofwortelteelt zijn gegeven in tabel 26. In 2010 steeg de monetaire opbrengst met 45% hoofdzakelijk door de opwaardering van de witloofwortelenwortelen. Ook de variabele kosten stegen met 7% ten opzichte van In figuur 77 wordt de structuur van de variabele kosten van de witloofwortelteelt weergeven. Hieruit blijkt dat kosten voor energie en zaai- en pootgoed de grootste variabele kosten zijn, maar dat ook alle andere kosten een belangrijk aandeel hebben in de totale variabele kosten. De stijging van de variabele kosten komen voornamelijk door een hogere kosten van bestrijdingsmiddelen (+16%) en energie (+26%). Tabel 26. Evolutie van de opbrengstcijfers van witloofwortelen in openlucht, jaar opbrengst (euro/are) variabele kosten (euro/are) bruto saldo (euro/are) Figuur 77. Structuur van de variabele kosten bij de teelt van witloofwortelen in openlucht, 2010 overige 11% zaai- en pootgoed 25% energie 26% meststoffen 5% werk door derden 13% bestrijdingsmiddelen 20% De resultaten de witloofforcerie zijn gegeven in tabel 27. Aangezien het rendement (kg/are) en de prijs stegen in vergelijking met 2009, steeg de monetaire opbrengst. De monetaire opbrengst van witloofforcerie was in % groter dan in 2009 maar bleef onder het niveau van Figuur 78 geeft het belang weer van de verschillende variabele kosten. Uit deze figuur blijkt dat de kosten voor zaai- en pootgoed een groot aandeel van de totale variabele kosten voor hun rekening nemen. In 2010 was er een verdubbeling van de zaai- en pootgoedkost. Deze verdubbeling is voornamelijk het gevolg van de opwaardering van de witloofwortelen. De monetaire opbrengst steeg meer dan de variabele kosten zodat het bruto saldo per are in 2010 groter was dan in 2009 (+35%). 70

73 Tabel 27. Evolutie van de opbrengstcijfers van witloofforcerie, jaar rendement (kg/are) gemiddelde prijs (euro/kg) 1,14 1,14 0,98 1,07 1,37 opbrengst (euro/are) variabele kosten (euro/are) bruto saldo (euro/are) Figuur 78. Structuur van de variabele kosten bij witloofforcerie, 2010 energie 11% overige 2% werk door derden 1% bestrijdingsmiddelen 2% meststoffen 3% zaai- en pootgoed 81% Actuele ontwikkelingen 2011 Na een sterke stijging in 2010, tekende de witloofprijs in 2011 een afname op (figuur 79). De prijs bleef wel hoger dan de slechte prijzen van 2008 en De totale aanvoer op de Belgische veilingen verminderde in 2011 voor het tweede jaar op rij. 71

74 Figuur 79. Prijs en aanvoer van witloof bij de Belgische veilingen euro/kg miljoen kg prijs (euro/kg) aanvoer (miljoen kg) 44 Bron: VBT 72

75 6. DE FRUITSECTOR IN OPENLUCHT 1 STRUCTURELE KENMERKEN In Vlaanderen is de fruitsector (excl. aardbeien) in 2010 goed voor 5% van de totale productiewaarde van de land- en tuinbouw, 68% hiervan is afkomstig van appelen en peren. De fruitsector in openlucht is qua oppervlakte minder belangrijk in Vlaanderen. De gespecialiseerde fruitbedrijven betelen slechts 3% van de totale Vlaamse oppervlakte cultuurgrond in In 2010 telt de Vlaamse fruitsector 876 gespecialiseerde fruitbedrijven met beroepsmatig karakter, dit is een daling van 5% ten opzichte van 2009 (tabel 28). Van hun oppervlakte cultuurgrond is 85% bestemd voor fruit. De appelen en peren nemen de grootste oppervlakte voor hun rekening en zijn samen goed voor 93% van de oppervlakte fruit. Het gemiddelde areaal peren per bedrijf neemt verder toe terwijl dat van de appelen afneemt. Tabel 28. Structuur van de gespecialiseerde openluchtfruitbedrijven, jaar aantal bedrijven oppervlakte fruit in openlucht per bedrijf (ha) 13,4 13,7 14,3 14,9 15,5 appelen 47,5% 46,0% 45,3% 43,7% 43,2% peren 44,6% 46,4% 47,2% 49,0% 49,8% cultuurgrond per bedrijf (ha) 16,5 16,7 17,5 17,9 18,3 Bron: eigen berekeningen, FOD Economie Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie De gemiddelde oppervlakte van de bedrijven is met 2% gestegen tegenover Er is een grote spreiding tussen de bedrijven onderling (figuur 80). De 50% kleinste bedrijven betelen slechts 20% van het fruitareaal. De 20% grootste bedrijven betelen samen 50% van het totale fruitareaal. De meeste bedrijven (52%) hebben tussen de 5 en de 20 hectare. De 23% grootste bedrijven hebben meer dan 20 ha met fruitteelt. 73

76 Figuur 80. Verdeling gespecialiseerde fruitbedrijven volgens oppervlakte fruit, 2010 Volle lijn: Lorenz-curve met op de x-as het aantal bedrijven gesorteerd op oppervlakte fruit en op de linker y-as het cumulatief percentage van de oppervlakte. Stippellijn: oppervlakte(ha)/bedrijf (rechter y-as) (zie Bijlage 3). Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie, Departement Landbouw en Visserij 2 RENTABILITEIT 2.1 Rentabiliteit 2010 De analyse van de financiële bedrijfsresultaten is gebaseerd op de boekhoudgegevens van ongeveer 60 gespecialiseerde fruitbedrijven gedurende De gegevens van deze bedrijven werden geëxtrapoleerd om de rentabiliteit te berekenen. In 2010 bezaten deze bedrijven gemiddeld 19 ha cultuurgrond en werkten er 5,05 volwaardige arbeidskrachten waarvan 1,54 familiale (tabel 29). De monetaire opbrengsten uit fruit maken bij de gespecialiseerde openluchtfruitbedrijven 96% van de totale monetaire opbrengsten uit. De totale monetaire opbrengsten zijn gestegen ten opzichte van 2009 (+23%). De totale kosten per hectare zijn echter ook gestegen en dat met 4% in vergelijking met Bestrijdingsmiddelen (+20%) en de verkoopkosten (+30%) kenden procentueel de grootste stijgingen. In figuur 81 wordt de verdeling van de kosten over de voornaamste kostenrubrieken weergegeven. Hieruit blijkt de lonen en het grond- en gebouwkapitaal de voornaamste kosten zijn. 74

77 Figuur 81. Structuur van de kosten voor de gespecialiseerde openluchtfruitbedrijven, 2010 werk door derden 3% overige 7% aanplantingen 3% meststoffen 1% bestrijdingsmiddelen 8% betaalde lonen 21% verkoopkosten 6% energie 4% werktuigkosten 12% berekende lonen 20% grond- en gebouwkapitaal 15% Het familiaal arbeidsinkomen per ha en per familiale arbeidskracht (FAK) stegen sterk ten opzichte van Het netto bedrijfsresultaat op een gemiddeld fruitbedrijf steeg sterk uit de negatieve put tot een winst van 307 euro per hectare. In figuur 82 wordt de spreiding van het netto bedrijfsresultaat van gespecialiseerde fruitbedrijven in Vlaanderen in 2010 weergegeven. De opbrengst per euro kosten steeg tot euro. De solvabiliteit, eigen vermogen over totaal vermogen, daalde tot 70%. Tabel 29. Bedrijfsresultaten van de gespecialiseerde openluchtfruitbedrijven, bedragen in euro, jaar oppervlakte cultuurgrond (ha) 16,26 17,18 17,56 19,70 19,11 aantal VAK 3,58 3,96 4,21 4,97 5,05 aantal FAK 1,52 1,53 1,66 1,69 1,54 opbrengsten per hectare cultuurgrond fruit appelen peren premies overige opbrengsten kosten per hectare cultuurgrond zaai- en pootgoed meststoffen bestrijdingsmiddelen energie werktuigkosten verkoopkosten

78 grond- en gebouwkapitaal aanplantingen betaalde lonen werk door derden overige familiaal arbeidsinkomen per hectare cultuurgrond vergoeding eigen arbeid netto bedrijfsresultaat per hectare cultuurgrond opbrengst per 1000 euro kosten familiaal arbeidsinkomen per FAK bedrijfsinkomen per hectare cultuurgrond bedrijfsinkomen per FAK eigen vermogen einde boekjaar vreemd vermogen einde boekjaar solvabiliteit einde boekjaar 77% 78% 75% 71% 70% Figuur 82. Spreiding netto bedrijfsresultaat gespecialiseerde openluchtfruitbedrijven, 2010 (niet-geëxtrapoleerde bedrijfsgegevens) De bedrijfsresultaten zijn sterk afhankelijk van het aandeel van de diverse soorten fruit in het teeltplan. De belangrijkste fruitsoorten in Vlaanderen zijn appelen en peren. Het is daarom interessant om deze bedrijfstakken afzonderlijk te beschouwen (tabel 30). De analyse van deze bedrijfstakken gebeurde ook op basis van geëxtrapoleerde gegevens. Als gevolg van het kleiner rendement (kg/ha) (-10%) was de gemiddeld ontvangen prijs voor appelen voor de oogst 2010 een stuk hoger (+53%) dan de lage prijzen van Ook bij de peren zien we deze trend, de prijs ging met 28% vooruit terwijl het rendement (kg/are) met 11% daalde. Aan de basis van de verminderde productie lagen de koude, natte en donkere weersomstandigheden die zorgden voor een slechte vruchtzetting. Het prijsherstel 76

79 compenseerde ruimschoots de rendementsvermindering zodat de monetaire opbrengsten in 2010 stegen voor appelen (+40%) en voor peren (+14%). Tabel 30. Evolutie van de opbrengstcijfers van appelen en peren, jaar appelen _ rendement appelen (kg/are) gemiddelde prijs appelen (euro/kg) 0,40 0,47 0,38 0,30 0,47 opbrengst appelen (euro/are) opbrengst diverse (euro/are) 0,3 0,6 0,6 0,3 0,8 variabele kosten (euro/are) bruto saldo (euro/are) peren _ rendement peren (kg/are) gemiddelde prijs peren (euro/kg) 0,47 0,61 0,93 0,45 0,58 opbrengst peren (euro/are) opbrengst diverse (euro/are) 0,4 0,6 0,3 0,3 0,4 variabele kosten (euro/are) bruto saldo (euro/are) Bij de variabele kosten voor appelen en peren (figuur 83) maken de bestrijdingsmiddelen en de verkoopkosten de hoofdbrok uit. Samen zijn ze goed voor bijna 60% van de variabele kosten. De variabele kosten bleven zowel voor appelteelt als voor perenteelt nagenoeg constant (tabel 30). Door de hogere monetaire opbrengsten en de vrijwel constante kosten steeg het bruto saldo van beide fruitteelten, voor appelteelt met 55% en voor perenteelt met 18%. De spreiding van het bruto saldo van appelen en peren in 2010 is weergeven in respectievelijk figuur 83 en figuur 84. Figuur 83. Verdeling van de variabele kosten van fruitgewassen, Appelen overige 10% verkoopkosten 25% energie 15% meststoffen 5% werk door derden 10% bestrijdingsmiddelen 35% 77

80 2. Peren energie 15% overige 8% verkoopkosten 26% werk door derden 13% meststoffen 6% bestrijdingsmiddelen 32% Figuur 84. Spreiding bruto saldo van fruitgewassen, 2010 (niet-geëxtrapoleerde bedrijfsgegevens) 1. Appelen 78

81 2. Peren 2.2 Actuele ontwikkelingen 2011 In het begin van de campagne 2011/12 zijn de prijzen duidelijk lager genoteerd dan voorgaand seizoen (figuur 63). Figuur 85. Evolutie van de gemiddelde seizoenprijs, 2005/ /12 1. Appelen / euro/kg /

82 2. Peren euro/kg / / Bron: VBT Het rendement en de productie van appelen en peren in België voor de seizoenen 2006/ /2012 wordt in figuur 86 getoond. De cijfers voor het seizoen 2011/2012 zijn ramingen op basis van enquêtes bij fruittelers, cijfers van ADSEI, het MIB, de VBT-aanvoercijfers en het oordeel van veilingexperten. De ramingen werd opgesteld na de storm in augustus 2011 die de oogst van ongeveer ha fruitbomen vernielde. De productie van appelen in het seizoen 2011/2012 wordt geraamd op ton. Ondanks het stormweer is dit nog steeds 5,6% meer dan in het seizoen 2010/2011. De productieraming van peren in het seizoen 2011/2012 bedraagt ton (+3,7%). Het opbrengstcijfers voor de appelen herstelde na de lage cijfers van 2010/2011. Bij de peren was er slechts een kleine verhoging van de opbrengsten per ha. Er is echter een groot verschil tussen de bedrijven onderling. Bepaalde bedrijven werden serieus getroffen door het onweer in augustus. Figuur 86. Rendement en productie van appelen en peren in België voor de seizoenen 2006/ / rendement (kg/are) productie (miljoen kg) / / / / / /12* 150 rendement appelen rendement peren productie appelen productie peren Bron: VBT, ALVB en ADLO 80

83 7. DE SIERTEELTSECTOR ONDER GLAS 1 1 STRUCTURELE KENMERKEN De sierteeltsector is goed voor 10% van de totale eindproductiewaarde van de land- en tuinbouwsector van Vlaanderen in De gespecialiseerde bedrijven met bloemen en sierplanten onder glas betelen slechts 0,17% van de totale oppervlakte cultuurgrond in Vlaanderen. Sierteelt komt zowel in open lucht als onder beschutting voor. Van de Vlaamse sierteeltbedrijven zijn er 84% gespecialiseerd in glassierteelt en 16% in openluchtteelt. In 2010 telt Vlaanderen 536 gespecialiseerde glassierteeltbedrijven met beroepsmatig karakter wat een daling inhoud van 4% ten opzichte van 2009 (tabel 31). Tabel 31. Structuur van de gespecialiseerde sierteeltbedrijven onder glas, Jaar aantal bedrijven oppervlakte sierteelt onder glas (are) 70,9 71,2 72,7 74,8 78,2 waarvan azalea 36,5% 39,0% 40,5% 39,7% 39,7% perkplanten 21,5% 21,9% 22,4% 23,0% 23,6% potplanten 20,6% 21,2% 19,1% 19,0% 17,5% snijbloemen 13,7% 13,2% 13,1% 11,5% 11,0% cultuurgrond per bedrijf (are) 163,6 169,3 170,1 178,0 184,8 Bron: eigen berekeningen, FOD Economie Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie De gemiddelde oppervlakte cultuurgrond van de gespecialiseerde glassierteeltbedrijven is met 4% gestegen tegenover Het aandeel van sierteelt in deze totale cultuuroppervlakte blijft stabiel op 42%. De bedrijfsgrootte varieert sterk van bedrijf tot bedrijf (figuur 55, figuur 88, figuur 89 en figuur 90). In de azaleaproductie betelen 23% van de grootste glassierteeltbedrijven de helft van de oppervlakte. Bij perkplantenteelt bezit 17% van de grootste bedrijven meer dan de helft de totale oppervlakte perkplanten. Bij de potplantproductie betelen de 17% grootste glassierteeltbedrijven 50% van de oppervlakte. In de snijbloementeelt wordt 54% van de oppervlakte benut door de 20% grootste glassierteeltbedrijven. 1 Bij gebrek aan voldoende bedrijven in het LMN van het aantal sierteelt in open lucht worden deze types niet opgenomen in de referentiepopulatie. Voor meer details wordt verwezen naar de paragraaf wegingssysteem in de methodologische toelichting. 81

84 Figuur 87. Verdeling gespecialiseerde glassierteeltbedrijven volgens oppervlakte azalea s, 2010 Volle lijn: Lorenz-curve met op de x-as het aantal bedrijven gesorteerd op oppervlakte azalea s en op de linker y-as het cumulatief percentage van de oppervlakte. Stippellijn: oppervlakte per bedrijf (rechter y-as) (zie bijlage 3). Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Figuur 88. Verdeling gespecialiseerde glassierteeltbedrijven volgens oppervlakte perkplanten, 2010 Volle lijn: Lorenz-curve met op de x-as het aantal bedrijven gesorteerd op oppervlakte potplanten en op de linker y-as het cumulatief percentage van de oppervlakte. Stippellijn: oppervlakte per bedrijf (rechter y-as) (zie bijlage 3). Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie 82

85 Figuur 89. Verdeling gespecialiseerde glassierteeltbedrijven volgens oppervlakte potplanten, 2010 Volle lijn: Lorenz-curve met op de x-as het aantal bedrijven gesorteerd op oppervlakte potplanten en op de linker y-as het cumulatief percentage van de oppervlakte. Stippellijn: oppervlakte per bedrijf (rechter y-as) (zie bijlage 3). Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie Figuur 90. Verdeling gespecialiseerde glassierteeltbedrijven volgens oppervlakte snijbloemen, 2010 Volle lijn: Lorenz-curve met op de x-as het aantal bedrijven gesorteerd op oppervlakte snijbloemen en op de linker y-as het cumulatief percentage van de oppervlakte. Stippellijn: oppervlakte per bedrijf (rechter y-as) (zie bijlage 3). Bron: eigen berekeningen, FOD Economie - Algemene Directie Statistiek en Economische Informatie 83

86 2 RENTABILITEIT De analyse van de financiële resultaten voor 2010 is gebaseerd op de boekhoudresultaten van een 40-tal gespecialiseerde glassierteeltbedrijven. Deze resultaten werden geëxtrapoleerd om de rentabiliteit van de sectoren te bespreken op Vlaams niveau. De bedrijfstak van potplanten onder glas was de enige bedrijfstak met voldoende geobserveerde telers. De bespreking van deze specifieke bedrijfstak is gebeurd door extrapolatie van de gegevens van alle bedrijven (een 30-tal) met de desbetreffende teelten. 2.1 Bedrijfstak potplanten onder glas Rentabiliteit 2010 Tabel 32 geeft de evolutie weer van de opbrengstcijfers van de potplantenteelt onder glas. Zowel de monetaire opbrengsten als variabele kosten stegen in De monetaire opbrengsten stegen met 20% en de kosten met 36%. De stijging van de variabele kosten is voornamelijk te wijten aan een hogere kosten voor energie (+23%) en zaai- en pootgoed (+68%). De kosten voor energie en zaai- en pootgoed zijn namelijk de voornaamste variabele kosten in de potplantenteelt onder glas (figuur 91). In waarde zijn de monetaire opbrengsten en de kosten ongeveer evenveel gestegen zodat het bruto saldo amper daalde in vergelijking met 2009 (-5%). Figuur 92 geeft de spreiding weer van het bruto saldo van potplanten teelt in Vlaanderen in Tabel 32. Evolutie van de opbrengstcijfers van potplanten onder glas, Jaar opbrengsten (euro/are) variabele kosten (euro/are) bruto saldo (euro/are) Figuur 91. Verdeling van de variabele kosten per are potplanten onder glas, 2010 overige 13% verkoopkosten 8% zaai- en pootgoed 47% energie 24% werk door derden 6% bestrijdingsmiddelen 1% meststoffen 1% 84

87 Figuur 92. Spreiding van het bruto saldo van potplantenteelt onder glas, 2010 (niet-geëxtrapoleerde bedrijfsgegevens) Actuele ontwikkelingen 2011 In figuur 65 wordt de evolutie van de index van de afzetprijs voor alle niet-eetbare gewassen (snijbloemen en andere niet-eetbare gewassen samen) weergegeven. De gemiddelde jaarprijs in 2005 is voor elke groep van gewassen gelijkgesteld aan 100. In vergelijking met 2010 ligt de gemiddelde jaarindex voor de snijbloemen 3% hoger en deze voor de andere bleef nagenoeg constant. Dit resulteerde voor het geheel van de sierteelt in een globale indexstijging van 1%. De prijsontwikkeling is echter wisselend al naargelang de verschillende sierteeltproducten. Figuur 93. Evolutie van de index van de afzetprijzen voor niet-eetbare gewassen, (gemiddelde jaarprijs 2005=100), jan/06 mrt/06 mei/06 jul/06 sep/06 nov/06 jan/07 mrt/07 mei/07 jul/07 sep/07 nov/07 jan/08 mrt/08 mei/08 jul/08 sep/08 nov/08 jan/09 mrt/09 mei/09 jul/09 sep/09 nov/09 jan/10 mrt/10 mei/10 jul/10 sep/10 nov/10 jan/11 mrt/11 mei/11 jul/11 totaal niet-eetbare gewassen snijbloemen andere niet-eetbare gewassen sep/11 nov/11 Bron: ADSEI 85

88 2.2 Rentabiliteit glassierteeltbedrijven: samenvattend overzicht Tabel 33 geeft de bedrijfsresultaten weer van de glassierteeltbedrijven van Vlaanderen in Over de bedrijven heen werken er gemiddeld 3,09 arbeidskrachten waarvan 1,74 familiale. De sector kampt al jaren met een laag arbeidsinkomen en in 2010 is er weinig beterschap te merken (tabel 33). De monetaire opbrengsten bleven stegen in vergelijking met het jaar voordien (+10%). De daling in de monetaire opbrengsten van snijbloemen werd gecompenseerd door een stijging in de monetaire opbrengsten van pot- en perkplanten en overige teelten. Figuur 94 geeft de structuur van de monetaire opbrengsten weer. Hieruit blijkt dat potplanten gemiddeld voor de meeste monetaire opbrengsten zorgen. Figuur 94. Structuur van de monetaire opbrengsten voor de gespecialiseerde glassierteeltbedrijven, 2010 overige 7% snijbloemen 20% perkplanten 16% potplanten 57% De belangrijkste kosten zijn deze voor energie en zaai- en pootgoed. Deze zijn samen goed voor 37% van de totale kosten (figuur 95). De totale kosten (incl. vergoeding van eigen arbeid) per are stegen met 3% in

89 Figuur 95. Structuur van de kosten voor de gespecialiseerde glassierteeltbedrijven, 2010 werk door derden 2% overige kosten 11% zaai- en pootgoed 20% betaalde lonen 8% verkoopkosten 5% berekende lonen 17% meststoffen 1% bestrijdingsmiddelen 1% grond- en gebouwkapitaal 8% werktuigkosten 10% energie 17% Het gemiddeld familiaal arbeidsinkomen per are kende een sterke stijging in Het gemiddeld familiaal arbeidsinkomen per FAK steeg sterk in 2010 en bedraagt euro. Doordat de monetaire opbrengsten sterker stegen dan de totale kosten (incl. vergoeding van de eigen arbeid), kende het netto bedrijfsresultaat een stijging ten opzichte van Gemiddeld leden de glassierteeltbedrijven een verlies in 2010 met een netto bedrijfsresultaat van -405 euro per are. Figuur 82 geeft de spreiding van het netto bedrijfsresultaat van de gespecialiseerde glassierteeltbedrijven in Vlaanderen in De solvabiliteit (eigen vermogen over totaal vermogen) van de gespecialiseerde glassierteeltbedrijven daalde in 2010 tot 62% Tabel 33. Bedrijfsresultaten van de gespecialiseerde glassierteeltbedrijven, bedragen in euro, jaar oppervlakte cultuurgrond (ha) 1,05 1,07 1,06 1,20 1,19 aantal VAK 2,61 2,79 3,14 3,14 3,09 aantal FAK 1,62 1,74 1,81 1,91 1,74 opbrengsten per are cultuurgrond snijbloemen potplanten perkplanten premies overige kosten per are cultuurgrond zaai- en pootgoed verkoopkosten meststoffen bestrijdingsmiddelen energie

90 werktuigkosten grond- en gebouwkapitaal betaalde lonen werk door derden overige kosten familiaal arbeidsinkomen per are cultuurgrond vergoeding eigen arbeid netto bedrijfsresultaat per are cultuurgrond opbrengst per 1000 euro kosten familiaal arbeidsinkomen per FAK bedrijfsinkomen per are cultuurgrond bedrijfsinkomen per FAK eigen vermogen einde boekjaar vreemd vermogen einde boekjaar solvabiliteit einde boekjaar 63% 64% 68% 66% 62% Figuur 96. Spreiding netto bedrijfsresultaat gespecialiseerde glassierteeltbedrijven (excl. aardbeien), 2010 (niet-geëxtrapoleerde bedrijfsgegevens) 88