Seksualiteit, seksuologie en hiv. Tom Platteau Seksuoloog ITG/Helpcenter

Transcriptie

1 Seksualiteit, seksuologie en hiv Tom Platteau Seksuoloog ITG/Helpcenter

2 Overzicht van de presentatie Opzet van de presentatie Wat is seksualiteit? Hoe verloopt seksualiteit? Seksualiteit in de hulpverleningspraktijk Seksualiteit en hiv Seksuologie in hiv-werkveld Testing en sensibilisering Quality of Life Positieve preventie Conclusies

3 Opzet van de presentatie Werken als seksuoloog in hiv-werkveld: specialistisch en specifiek Aan de hand van concrete projecten uitleg over seksuologie binnen hiv-werkveld Zelf vormgeven Aanpassen aan veranderende omstandigheden Waarom praten over seks en seks in de hulpverlening? 3

4 Wat is seksualiteit? Relatie Intimiteit Liefde Vertrouwen Binding

5 Wat is seksualiteit? Relatie Intimiteit Liefde Vertrouwen Binding Vrijen Geslachtsgemeenschap Masturbatie Experimenteren Hulpmiddelen

6 Wat is seksualiteit? Relatie Intimiteit Liefde Vertrouwen Binding Vrijen Geslachtsgemeenschap Masturbatie Experimenteren Hulpmiddelen Lichamelijkheid Geslacht Voortplanting Anticonceptie

7 Wat is seksualiteit? Relatie Intimiteit Liefde Vertrouwen Binding Vrijen Geslachtsgemeenschap Masturbatie Experimenteren Hulpmiddelen Lichamelijkheid Geslacht Voortplanting Anticonceptie Religie Opvoeding Wetten Recht Media

8 Seksualiteit is multidimensioneel Relatie Intimiteit Liefde PSYCHOLOGIE Vertrouwen Binding Macht Schaamte Vrijen Geslachtsgemeenschap Masturbatie Experimenteren Hulpmiddelen Lichamelijkheid Geslacht Voortplanting Anticonceptie Religie Opvoeding Wetten Recht Media

9 Seksualiteit is multidimensioneel Relatie Intimiteit Liefde PSYCHOLOGIE Vertrouwen Binding Macht Schaamte Vrijen Geslachtsgemeenschap GEDRAG Masturbatie Experimenteren Hulpmiddelen Lichamelijkheid Geslacht Voortplanting Anticonceptie Religie Opvoeding Wetten Recht Media

10 Seksualiteit is multidimensioneel Relatie Intimiteit Liefde PSYCHOLOGIE Vertrouwen Binding Macht Schaamte Vrijen Geslachtsgemeenschap GEDRAG Masturbatie Experimenteren Hulpmiddelen Lichamelijkheid Geslacht BIOLOGIE Voortplanting Anticonceptie Religie Opvoeding Wetten Recht Media

11 Seksualiteit is multidimensioneel Relatie Intimiteit Liefde PSYCHOLOGIE Vertrouwen Binding Macht Schaamte Vrijen Geslachtsgemeenschap GEDRAG Masturbatie Experimenteren Hulpmiddelen Lichamelijkheid Geslacht BIOLOGIE Voortplanting Anticonceptie Religie Opvoeding CULTUUR Wetten Recht Media

12 Seks in België Frequentie: Durex (2005): 106 keer per jaar (= 8.8 / maand) keer per maand (Artikel Het Laatste Nieuws) Frequentie neemt af, voornamelijk door relatieduur (minder door leeftijd) Beleving: Beleving hangt samen met frequentie Relationele tevredenheid

13 Hoe verloopt seksualiteit? Seksuele respons cyclus

14 Masters & Johnson, 1966/1970 Biologisch/fysiologisch georiënteerd Observatie; seksueel goed functionerende koppels 4 fasen: opwinding, plateau, orgasme, ontspanning

15 Helen Singer Kaplan, 1977 Psychologisch georiënteerd Toevoeging verlangen

16 Seksueel verlangen Seksuele respons cyclus

17 Zin in seks Spontane zin versus responsieve zin? Lineariteit van het model? Research suggests that sexual response is not always a linear, uniform process and that the distinction between certain phases (e.g., desire and arousal) may be artificial. (American Psychiatric Association) Moet zin aanwezig zijn om seks te hebben? Wat met andere motivaties om seks te hebben? Onderzoek: 237 redenen (Meston & Buss, 2007) Fysieke motieven, emotionele motieven, seks uit onzekerheid, seks om doelen te bereiken

18 Disfuncties: klacht en lijdensdruk Verschil in verlangen Hypoactief verlangen: Vrouwen: 20% - 30%; halvering indien lijdensdruk wordt meegerekend Mannen: 0% - 3% Hyperactief verlangen: Recenter Verslaving? Out-of-control? Hyperseksualiteit?

19 Symptomen hyperseksualiteit (DSM5) Terugkerende, intense seksuele fantasieën en dwangmatig seksueel gedrag (> 6 mnd) Overmatige hoeveelheden seks om stress aan te pakken. Impact van seks op het dagelijks bestaan (job en sociaal leven) Controle verliezen, zelfs als die voor grote problemen kunnen zorgen op vlak van carrière, relatie of financiën. Zonder invloed van drugs of alcohol worden blootgesteld aan intense seksuele fantasieën, behoeften en gedragingen.

20 Seksuele opwinding Seksuele respons cyclus

21 Seksuele opwinding geactiveerd door zintuigen Reuk Tast Zicht Gehoor + Fantasie Smaak

22 Opwinding Wat gebeurt er? Mannen: erectie Vrouwen: vochtig worden van de vagina Disfunctioneren: Vrouwen: 11% - 31%; aanzienlijke vermindering indien ook lijdensdruk wordt gemeten Vrouwen: 41% ten minste 1 seksuele disfunctie Mannen: 14% (stijgt met leeftijd; hinder daalt met leeftijd)

23 Mogelijke oplossingen voor klachten Pillen Praten Pillen en praten

24 Orgasme Seksuele respons cyclus

25 Orgasme

26 Orgasme Mannen: IELT: intravaginale ejaculatielatentie tijd Algemene bevolking: Vrouwen: Mediane IELT (2 onderzoeken): 5.4min en 6.0min Range: 30sec 45min Mits adequate stimulatie, niet noodzakelijk door enkel coïtus

27 Disfunctie Ejaculatio praecox: Klaarkomen voor, tijdens of kort na penetratie IELT < 60sec + lijden of relationele spanningen 20% wel eens klachten van te snel klaarkomen Moeilijk / niet klaarkomen Moeilijk of niet klaarkomen ondanks adequate stimulatie : 26% van de vrouwen; 10% hinder : 3% van de jarigen

28 Pijn bij seks Seksuele respons cyclus

29 Pijnklachten Mogelijk tijdens alle verschillende fasen van de resons cyclus Vrouwen: Oppervlakkige dyspareunie: 30% wel eens pijn; 5% regelmatig + lijden Vaginisme: 0.5% - 1% Secundair aan opwindingsstoornis Mannen: Prevalentie: 0.2%

30 Seksualiteit in de hulpverlening

31 Oefening Per 3 Vertellen over: Wanneer de laatste keer seks gehad? Met wie? Vaste of occasionele partner? Hoe het was (op schaal 1 10) Was er voorspel? Waaruit bestond dit? Condoom gebruikt tijdens laatste contact?

32 Seksuele counseling en sekstherapie Seksuele counseling: 1 ste lijn Praten over seks Educatie: basisinformatie Adviezen + verwijzing Behandeling: 2 de lijn Bij problematische seksbeleving: disfuncties, hyperseksualiteit Bij gecompliceerde problemen

33 Seksualiteit en hiv

34 Gecompliceerde relatie seks - hiv Veel mensen hebben hiv opgelopen via seksueel contact Bij seks confrontatie met hiv Angst om partner te besmetten Seks wordt gecompliceerder (condoom) 34

35 Seksuele activiteit bij hiv Na diagnose: minder / geen seks Verwerkingsproces (depressieve symptomen) Angst om partner(s) te besmetten Afkeer van seks Later: terug seksueel actiever Angstreductie, stapsgewijs seksleven opbouwen Belang van ondersteuning in veiliger vrijen

36 Seksueel risicogedrag bij hiv Mensen kennen hun hiv-status niet Schatting: 30% in Europa CDC: 25% niet op de hoogte, verantwoordelijk voor 54% van de nieuwe infecties Mensen kennen hun hiv-status wel Seksueel risicogedrag komt vrij vaak voor: 1/3 Klinisch: soa bij mensen met hiv Seks met hiv: Serosorting Strategic positioning

37 Seksuele disfuncties bij hiv Verminderd verlangen: Kort na diagnose Moeilijke verwerking / depressie Erectieklachten: Moeilijke verwerking / depressie HAART Orgasme: Onduidelijke oorzaken Komt minder voor

38 Seksuologie in hivwerkveld Hiv-testing en sensibilisering Quality of Life Positieve preventie

39 Testen en sensibilisering Tot enkele jaren geleden opdeling: Hiv-testing Hiv-zorg Preventie Pas recent onderdeel van preventie (combinatie preventie) 39

40 Hiv-testing en sensibilisering 40

41 Swab2know 41

42 Nieuwigheid swab2know Doelgroepgericht project: MSM SAM M$M Gebruik van speekselstalen Outreach verzamelen of online bestelling van pakketten Online communicatie van hit-testresultaat 42

43 Boodschappen Niet-reactief resultaat: Hoe blijf je negatief? Window periode Andere soa Licht reactief resultaat: Kleine kans op hiv, confirmatie noodzakelijk Reactief resultaat: confirmatie op bloedstaal noodzakelijk Ongeldig resultaat: deelnemers worden uitgenodigd om een afspraak te maken

44 Resultaten na 1 jaar 44

45 Aantal uitgevoerde testen (N=904) 231; 26% 95; 10% 153; 17% 425; 47% MSM (32 sessies) SAM (12 sessies) M$M (consultatie) Website (sinds 01/09/2013)

46 Ophalen testresultaat 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% MSM SAM M$M Website Testresultaat niet ontvangen Testresultaat ontvangen

47 Testresultaten 100% 90% 80% 70% 60% 50% Niet reactief (n=855) 40% Reactief (n=49) 30% 20% 10% 0% MSM SAM M$M Website

48 Sterk reactieve stalen Sterk reactieve stalen (n=24) 3; 13% 2; 8% 11; 46% Geconfirmeerd hivpositief Vooraf gekend positief Geen gegevens 8; 33% Geen confirmatie, te recent

49 Zwak reactieve stalen 2; 8% Zwak reactieve stalen (n=25) 1; 4% Geconfirmeerd negatief (vals positief) Geen gegevens 7; 28% 15; 60% Geen confirmatie, te recent Geconfirmeerd hivpositief

50 5 4,5 4 3,5 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 Nieuwe geconfirmeerde diagnoses (%) Overall: 1,9% MSM SAM M$M Website 9/416 2/150 4/90 2/230

51 Opvolging Deelnemers die resultaat niet ophalen: Worden enkele keren telefonisch of per gecontacteerd om resultaat op te halen Deelnemers met sterk of zwak reactief resultaat: Telefonisch contact nadat ze hun resultaat hebben opgevraagd: counseling Deelnemers met zwak reactief resultaat: Telefonisch contact voor counseling en om hen uit te nodigen voor confirmatietest

52 Way forward Voortzetting van het project Lokaal: Via Stad Antwerpen Internationaal: Euro HIV EDAT Via Europese projectfinanciering

53

54 Swingers en soa Sensibilisering

55 55

56 Project swingers en soa 56

57 Quality of Life Cijfers seksuologie 2013

58 Seksuologieconsultaties Aantal consultaties: 87 Aantal verschillende patiënten: 58 58

59 Aantal consultaties per doelgroep Aantal gesprekken (%) Aantal mensen (%) 59

60 Thema s % gesprekken

61 Specifieke aanpak Informatie en educatie Achtergrond (niet enkel seksueel, maar breder) Open gesprek over motivatie, doelstellingen Plan van aanpak (na 1-2 gesprekken) 61

62 Onderliggende oorzaken van seksuele klachten Mentale gezondheid: depressie Relationele factoren Medicatie- en druggebruik Persoonlijkheidskenmerken

63 Thema s 63

64 Relationele aspecten 64

65 Relationele aspecten Graag partner betrekken Communicatievaardigheden Wat gaat wel goed? Geen goed/fout, wel verbetering voor beiden 65

66 Seksueel risicogedrag 66

67 Seksueel risicogedrag Aanleiding om te komen Positieve bekrachtiging dát hij/zij komt Klachten Ideeën over ontstaan, instandhouding Relevante factoren Doelstelling Plan van aanpak 67

68 Voorbeeld Ik voel me slecht als ik seks heb buiten de relatie Wat wil je? Geen seks buiten de relatie Je er niet meer slecht bij voelen Wat is relevant? Depressieve klachten Alcohol / druggebruik Hoe kan je dit aanpakken? Verwijzing psychiater/psycholoog/huisarts Alcoholgebruik verminderen: max. 3 glazen per avond, max. 2x per week; geen drugs bij seks, 68

69 Zin in seks Heel vaak onderliggende (relationele) klacht Medicatie? Depressieve klachten? Aanpak: Testosteronbepaling (uitsluiting) Uitvragen van situatie 69

70 Opwinding Verschil erectie krijgen / erectie houden Geen biomedische oorzaak als erectie houden probleem is Relationeel? Anticiperen op falende erectie 70

71 Model van Barlow 71

72 Aanpak Viagra als tijdelijk hulpmiddel Opbouwen van positieve ervaringen Geen zorgen om erectiefunctie Steeds afbouwen 72

73 Orgasmeklachten Meestal prematuur orgasme Aanpak: Educatie Minder tijd tussen seksuele contacten Masturberen voorafgaand aan seksueel contact Condoom 73

74 Andere Verwerking homoseksualiteit: vaak in combinatie met andere klacht Genderproblematiek: verwijzing genderteam Gent 74

75 Conclusies Praten over seks Gevarieerde thema s Individuele aanpak Kortdurende begeleidingen 75

76 Positieve preventie

77 Eurosupport 6 Europees onderzoek naar effectiviteit van interventie ter ondersteuning van condoomgebruik bij MSM en migranten

78 CISS: Computerised Intervention for Safer Sex Concept Drie face-to-face counseling sessies Ondersteund door audio- en video materiaal Experimenteel design; Interventie vs. Controlegroep ( Treatment as usual ) Met CISS willen we Seksueel (risico) gedrag normaliseren Deelnemers motiveren om hun risicogedrag te veranderen Gedragsoplossingen aanbieden Deelnemers motiveren om een individueel plan voor risicoreductie op te stellen en zich eraan te houden

79 14/01/2010

80 Verloop van CISS Sessie 1: Exploratie van moeilijkheden met condoomgebruik (emoties, partner, drugs, enz)

81 14/01/2010

82 Verloop van CISS Sessie 1: exploratie van moeilijkheden met condoomgebruik (emoties, partner, drugs, enz) Sessie 2: Doelstellingen opstellen om meer consistent condooms te gebruiken

83 Verloop van CISS Sessie 1: exploratie van moeilijkheden met condoomgebruik (emoties, partner, drugs, enz) Sessie 2: Doelstellingen opstellen om meer consistent condooms te gebruiken Sessie 3: Plan opstellen om doelen te bereiken

84 Eurosupport 6 resultaten en conclusies Effectiviteit: Deelnemers uit 2 groepen scoren beter op verschillende aspecten van safer seks Deelnemers uit CISS-groep: Meer condoomgebruik tijdens laatste seksueel contact Vooral verbetering door self-efficacy en attitudes tegenover condoomgebruik Praten over seks met patiënten verbetert hun safer seksleven: belang van praten over seks!

85 Conclusies

86 Hoe omgaan met cliënten en hun seksualiteit? Durf praten over seks Bouw hulpverleningsrelatie op met vertrouwen, neutrale, niet-veroordelende houding

87 Wat maakt dat cliënten veranderen? 15% Cliënt en omgeving 15% 40% Therapeut / Therapeutische relatie Therapeutisch model / techniek Hoop 30% Bronnen: Lambert, 1992; Assay & Lambert, 1999; Duncan, Miller & Sparks, 2004

88 Hoe omgaan met cliënten en hun seksualiteit? Begin zelf over seksualiteit en hou het bespreekbaar Herhaal informatie regelmatig Wees bewust van je non-verbale signalen Niet interpreteren van signalen, maar bevragen: patiënt heeft het antwoord!

89 Bedankt!!