Het vreemde van de Quantum mechanica
|
|
- Edith van den Pol
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Het vreemde van de Quantum mechanica Eric Eliel Klassieke lichtgolven Een klassieke lichtgolf valt in op een bundelsplitser,.5p die de helft van het licht doorlaat en de andere helft reflecteert (spiegelt).5p P 2
2 Klassieke interferometer S R.5P P Q P.5P In het algemeen meet je signaal in beide detectoren, en. De relatieve sterkte van de signalen wordt bepaald door de lengte van de paden PQR, en PSR in de interferometer. 3 Interferentiepatroon Weinig licht: de lichtgolven via paden en doven elkaar uit (destructieve interferentie). Veel licht: de lichtgolven via paden en tellen bij elkaar op (constructieve interferentie). 4
3 Fotonen en bundelsplitsers 5% 5% Stuur één foton poort in. Meting: 5% kans op klik bij detector en 5 % kans op klik bij detector. Conclusie: Het foton gaat óf naar links, óf rechtdoor. 5 5% Fotonen 5% Het foton gaat óf linksaf, óf rechtdoor. Maak er een interferometer van! Wat nu? 6
4 Stel het foton gaat rechtdoor Je verwacht dat in de helft van de keren detector klikt, en in de andere helft detector. 7 Stel het foton gaat linksaf Opnieuw: Je verwacht dat in de helft van de keren detector klikt, en in de andere helft detector. Je verwacht dus altijd dat in de helft van de gevallen detector klikt en in de andere helft detector. 8
5 Stel nu dat de interferometer zo is afgesteld dat, bij een klassiek experiment, er geen licht valt op detector, en alles op detector. Dan mogen er ook, bij een foton-experiment, geen fotonen vallen op detector. MR: We hebben net geargumenteerd dat detector altijd in 5% van de gevallen klikt???? 9 Twee paden: Detector klikt niet! Wat is er mis? Onze veronderstelling: Het foton gaat rechtdoor of linksaf Wat is dan de oplossing??????????????? Het foton gaat rechtdoor én linksaf
6 Het foton gaat rechtdoor én linksaf Stel nu dat je een van de twee lichtpaden onderbreekt. Dan klikken beide detectoren, elk even vaak (gemiddeld). Haal je de blokkade weg, dan klikt alleen detector! Detector gaat alleen klikken als of het onderste, of het bovenste pad wordt geblokkeerd! lijkbaar moeten beide paden beschikbaar zijn om er voor te zorgen dat detector niet klikt. Om stil te krijgen heb je beide paden nodig! Interferentie Er is maar één foton tegelijk in het experiment. Om detector stil te krijgen moeten beide paden toegankelijk zijn. Sleutelwoord: Interferentie Dit begrip komt uit de gedachtenwereld van de golfbeschrijving! 2
7 Wat interfereert er? Klassiek: de golfamplitude 3 Interferentie bij golven Twee-spleten interferentie-patroon van licht Padlengte verschil = Padlengte verschil = 5λ/2 4
8 Interferentie bij deeltjes Interferentie van waarschijnlijkheidsamplitude ψ y y x x De foton golf die via ingang x op de bundelsplitser invalt interfereert met de foton golf die via ingang y op de bundelsplitser invalt. De bundelsplitser zorgt ervoor dat als er constructieve interferentie bij detector optreedt, er destructieve interferentie bij detector ontstaat. 5 Interferentie van elektronen 6
9 Interferentie van neutronen Silicium éénkristallen 7 Interferentie van atoomtoestanden ENS Paris 8
10 Waarom is dit nu weer een hot topic? Quantum computers Quantum informatie... 9 Klassiek versus quantum Sporenplan De trein loopt via het bovenste of het onderste spoor. Het foton loopt via het onderste en het bovenste pad. 2
11 Klassieke en quantumbits Een klassiek bit heeft de waarde of de waarde. Een klassiek bit heeft die bitwaarde ook echt, d.w.z de waarde hangt niet van de waarneming af (zie college Nienhuis). De trein is op het boven of onderspoor, onafhankelijk van onze waarneming. Een quantumbit kan in de toestand > verkeren, of in de toestand >, maar ook in allerlei combinaties van die twee. 2 2 ( + ) ( ) cosθ + sinθ ij dit soort combinaties is de uitkomst van een meting niet met zekerheid te voorspellen! 2 Einstein Die Theorie liefert viel, aber dem Geheimnis des lten bringt sie uns kaum näher. Jedenfalls bin ich überzeugt, daß Der nicht würfelt. 22
12 Q-bits Het essentiële van q-bits is dat ze zowel de toestand > als de toestand > bevatten. ls je de quantummechanica laat werken, gebeurt er zowel iets met toestand > als met toestand >. eschouw bijvoorbeeld de toestand cosθ + sinθ ls ik de bit-flip operatie laat werken en Dan ontstaat de toestand cosθ + sinθ 23 2 Q-bit systeem Veel van het aardige van de quantumcomputer kan je al leren van het 2 q-bit systeem. Voor zo n systeem heb je 2 2 basistoestanden: Eerste bit Tweede bit Een willekeurige toestand kan worden geschreven als: ψ = α + β + γ + δ itflipping geeft: ψ = α + β + γ + δ Je hebt dus nu iets met 4 toestanden tegelijk gedaan! Het wordt pas echt fantastisch als je n q-bits gebruikt. Een n- qubit toestand bevat n.l. informatie over 2 n toestanden tegelijk. n = 3 Gigabit 24
13 Verstrengeling Een speciale toestand van het 2 q-bit systeem is { } ψ = ell 2 Zo een toestand heet verstrengeld ( entangled ). Stel we meten de toestand van q- bit. Daar komt uit of, allebei met 5% waarschijnlijkheid. ls we de toestand van q-bit meten (zonder naar te kijken), komt daar weer uit of, allebei met 5% waarschijnlijkheid. Er is geen voorkeursuitkomst. Schrödinger, uitvinder van verstrengeling Echter, als we de toestand van deeltje hebben gemeten, weten we meteen wat de daarbij horende meetuitslag van deeltje is. Die hoeven we niet eens te meten! 25 Einstein-Podolsky en Rosen Einstein Podolsky Rosen Einstein, Podolsky en Rosen maakten bezwaar tegen deze voorspelling dat meting aan q-bit instantaan informatie oplevert over de toestand van q-bit (in strijd met relativiteitstheorie). Deze discussie heeft jaren geduurd en is opgelost door experimenten in de jaren 8. E,P en R hadden ongelijk. 26
14 Maken van foton-paren (2 q-bits) ω p, k! p niet-lineair optisch kristal ωi, k! i ωs, k! s idler signal Een foton uit de pompbundel wordt gesplitst en resulteert in twee dochterfotonen. Je maakt dus een fotontweeling! Dit niet-lineaire proces is héél inefficiënt! Vereisten: Energiebehoud Impulsbehoud ω p = ωs + ωi!!! k = k + k p s i ωi, k! i ωp, k! p ωs, k! s 27 Einde 28
Q-bits en Quantumcomputers
Q-bits en Quantumcomputers Computers in the future may weigh no more than.5 tons (Popular Mechanics, forecasting the relentless march of science, 949) I think there is a world market for maybe five computers.
Nadere informatieMet de quantummechanica het lab in
Met de quantummechanica het lab in Verstrengelde fotonen en Quantum informatie Computers in the future may weigh no more than.5 tons (Popular Mechanics, forecasting the relentless march of science, 949)
Nadere informatieMet de quantummechanica het lab in
Met de quantummechanica het lab in Computers in the future may weigh no more than.5 tons (Popular Mechanics, forecasting the relentless march of science, 949) I think there is a world market for maybe
Nadere informatieMet de quantummechanica het lab in
Met de quantummechanica het lab in Verstrengelde fotonen en Quantum informatie Computers in the future may weigh no more than.5 tons (Popular Mechanics, forecasting the relentless march of science, 949)
Nadere informatieTeleportatie op de quantum computer
Wat is teleportatie en hoe doe je dat zelf op een quantum computer. Doe dit niet thuis! Teleportatie op de quantum computer Qu Antum Inhoud Doe dit niet thuis, experimenten met teleportatie.... Inleiding...
Nadere informatieNoodzakelijke Onzekerheid
Noodzakelijke Onzekerheid Hans Maassen, Universiteit van Amsterdam Amsterdam, 15 januari, 2014. Quantum-materie en quantum-informatie Onderzoekszwaartepunt natuurkunde/informatica/wiskunde Quantum-...?
Nadere informatieWhat does it all mean?
What does it all mean? Nogmaals tweespleten experiment Ter herinnering: golffunctie voor enkele spleet elektron wordt alleen aangetroffen bij één spleet golffunctie voor twee spleten elektron kan bij beide
Nadere informatie, met ω de hoekfrequentie en
Opgave 1. a) De brekingsindex van een stof, n, wordt gegeven door: A n = 1 +, ω ω, met ω de hoekfrequentie en ( ω ω) + γ ω, A en γ zijn constantes. Geef uitdrukkingen voor de fasesnelheid en de groepssnelheid
Nadere informatie: Toeval en/of determinisme in de natuurwetenschap (Deel II)
: Toeval en/of determinisme in de natuurwetenschap (Deel II) Hans Maassen 28 januari 2010 HOVO-cursus Dramatis personae Pierre Siméon de Laplace Wij kunnen de huidige toestand van het universum beschouwen
Nadere informatieGeleid herontdekken van de golffunctie
Geleid herontdekken van de golffunctie Nascholingscursus Quantumwereld Lodewijk Koopman lkoopman@dds.nl januari-maart 2013 1 Dubbel-spleet experiment Er wordt wel eens gezegd dat elektronen interfereren.
Nadere informatieQuantum-computing toegepast op het n-queens probleem
Quantum-computing toegepast op het n-queens probleem Erik Jongsma 5 Seminar Computational Algorithms Leiden University september Introductie Abstract Quantum-computing is een onderwerp binnen de informatica
Nadere informatieHertentamen Optica,11 april 2016 : uitwerkingen
Hertentamen Optica, april 206 : uitwerkingen. Vis in rechthoekig aquarium (a) De linker figuur toont de stralengang van water naar lucht. ( punt) (b) De breking van licht aan de grenslaag tussen medium
Nadere informatieQuantum computing. Dirk Nuyens. dept. computerwetenschappen KULeuven. [dirk.nuyens@cs.kuleuven.ac.be]
Quantum computing Dirk Nuyens [dirk.nuyens@cs.kuleuven.ac.be] dept. computerwetenschappen KULeuven qc-sim-intro.tex Quantum computing Dirk Nuyens 18/12/2001 21:25 p.1 Mijn thesis plannen Proberen een zo
Nadere informatieQuantummechanica 5/6 VWO
Lessenserie Quantummechanica 5/6 VWO Docentenhandleiding Quantumtheorie WAAR? In ieder geval: RAAR! Opzet en doelen In deze serie van 3 lessen wordt voor leerlingen in klas 5 of 6 VWO een introductie gegeven
Nadere informatieWerkblad 2.2: Doppelspalt Simulatie voor Fysische Optica en voor Quantum Verschijnselen 1
Werkblad 2.2: Doppelspalt Simulatie voor Fysische Optica en voor Quantum Verschijnselen 1 Vandaag doe je: I. De simulatie van quantum golven/deeltjes op http://phet.colorado.edu (geen gedetailleerde instructies,
Nadere informatieQUANTUMFYSICA DE EPR-PARADOX. Naam: Klas: Datum:
DE EPR-PARADOX QUANTUMFYSICA DE EPR-PARADOX Naam: Klas: Datum: DE EPR-PARADOX DE EPR-PARADOX EEN GEDACHTE-EXPERIMENT Volgens de wetten van de quantummechanica kunnen bepaalde deeltjes spontaan vervallen.
Nadere informatieQuantummechanica voor jong en oud. Gerard Nienhuis Huygens Laboratorium Universiteit Leiden
Quantummechanica voor jong en oud Gerard Nienhuis Huygens Laboratorium Universiteit Leiden Klassieke natuurkunde fysische objecten: materie en straling; materie bestaat uit deeltjes met massa, straling
Nadere informatieEindronde Natuurkunde Olympiade 2018 theorietoets deel 1
Eindronde Natuurkunde Olympiade 2018 theorietoets deel 1 1. Spelen met water (3 punten) Water wordt aan de bovenkant met een verwaarloosbare snelheid in een dakgoot met lengte L = 100 cm gegoten en dat
Nadere informatieHet Standaardmodel. HOVO college Teylers 20 maart 2012 K.J.F.Gaemers
Het Standaardmodel HOVO college Teylers 20 maart 2012 K.J.F.Gaemers 20 maart 2012 HOVO 2012 I 2 20 maart 2012 HOVO 2012 I 3 C12 atoom 6 elektronen 6 protonen 6 neutronen 20 maart 2012 HOVO 2012 I 4 20
Nadere informatieUitwerking- Het knikkerbesraadsel
Figure 1: Afleiding faseverschuiving eerste laag. Uitwerking- Het knikkerbesraadsel 1. (a) Als de punten C en D in fase zijn, zal er constructieve interferentie optreden [1]. Het verschil in optische padlengte
Nadere informatieCorrectievoorschrift Schoolexamen Moderne Natuurkunde
Correctievoorschrift Schoolexamen Moderne Natuurkunde Natuurkunde 1, VWO 6 9 maart 004 Tijdsduur: 90 minuten Regels voor de beoordeling: In zijn algemeenheid geldt dat het werk wordt nagekeken volgens
Nadere informatieHAVO & VHBO 1995 Natuurkunde tijdvak 1
2 2 1 uitkomst: 1,2 10 2 W 1 gebruik van P = I 2 R 3 3 2 uitkomst: 2,9 10 2 A 1 gebruik van P p = P s 1 gebruik van P = VI 3 3 3 uitkomst: 2,5 h 1 berekenen laadvermogen 1 gebruik van U = Pt 2 2 4 uitkomst:
Nadere informatiede Kosmische Tijd, Newtoniaanse tijd voldoet niet aan eigenschappen natuurlijke tijd om stil te staan bij de tijd
een foton als klok? de Kosmische Tijd, met polarizatie-richting als de grote wijzer een analyse van het begrip 'tijd' John Heise, Universiteit Utrecht SRON-Ruimteonderzoek Nederland lineaire polarizatie
Nadere informatieHet tweespletenexperiment EN DE RELATIE TUSSEN HET INTERFERENTIEPATROON EN DE BREEDTE VAN DE SPLEET
Het tweespletenexperiment EN DE RELATIE TUSSEN HET INTERFERENTIEPATROON EN DE BREEDTE VAN DE SPLEET Nikki van Doesburg, Anoir Koolhoven Natuurkunde A6A, A6B 04/03/2018 Inhoud Overzicht van formules...
Nadere informatienatuurkunde vwo 2018-II
Mechanische doping maximumscore 5 uitkomst: V =,7 0 m 4 3 voorbeeld van een berekening: Er geldt: Enuttig = Pt = 50 0,5 = 5 Wh. Enuttig 5 Dus geldt: Ein = = = 56 Wh. η 0,80 De batterij heeft een energiedichtheid
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/35972 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Wang, Qiang Title: Photon detection at subwavelength scales Issue Date: 2015-10-27
Nadere informatieTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Technische Natuurkunde
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Faculteit Technische Natuurkunde Uitwerking Tentamen Quantumfysica van 15 april 010. 1. (a) De ket α is een vector in de Hilbertruimte H, en de bra β een co-variante vector
Nadere informatieUitwerkingen Tentamen Optica
Uitwerkingen Tentamen Optica februari 006 De volgende uitwerkingen zijn mogelijke manieren van oplossen, maar niet noodzakelijk de enige. Opgave a) Voor geluidsgolven geldt net als voor lichtgolven n m
Nadere informatieAstronomische Technieken Hovo Cursus Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU)
Astronomische Technieken Hovo Cursus 2010 Prof.dr. Paul Groot (RU) Dr. Gijs Nelemans (RU) Opbouw van de cursus 15/3: 22/3: 12/4: 19/4: 26/4: 3/5: - Berichten uit de ruimte - Ontvangers op Aarde Paul Groot
Nadere informatieHet Quantum Universum. Cygnus Gymnasium
Het Quantum Universum Cygnus Gymnasium 2014-2015 Wat gaan we doen? Fundamentele natuurkunde op de allerkleinste en de allergrootste schaal. Groepsproject als eindopdracht: 1) Bedenk een fundamentele wetenschappelijk
Nadere informatieSamenvatting. Inleiding
Samenvatting In dit hoofdstuk wordt een samenvatting gegeven van de inhoud van dit proefschrift. De inleiding van deze samenvatting is bedoeld voor de leek. Het tweede gedeelte van de tekst is wat technischer
Nadere informatieModule Algemene Natuurwetenschappen: Toeval en Kwantummechanica
Module Algemene Natuurwetenschappen: Toeval en Kwantummechanica Rogier Bos Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 1.1 Toeval of geen toeval?.......................... 2 1.2 Causaliteit.................................
Nadere informatieKwantummechanica HOVO cursus. Jo van den Brand Lecture 2: September 29, 2016
Kwantummechanica HOVO cursus Jo van den Brand Lecture 2: September 29, 2016 Copyright (C) VU University Amsterdam 2016 Overzicht Algemene informatie Jo van den Brand Email: jo@nikhef.nl 0620 539 484 /
Nadere informatieTentamen Optica. 20 februari Zet je naam, studentennummer en studierichting bovenaan elk vel dat je gebruikt. Lees de 6 opgaven eerst eens door.
Tentamen Optica 20 februari 2007 Zet je naam, studentennummer en studierichting bovenaan elk vel dat je gebruikt. Lees de 6 opgaven eerst eens door. Opgave 1 We beschouwen de breking van geluid aan een
Nadere informatieQuantum theorie voor Wiskundigen. Velden en Wegen in de Wiskunde
Quantum theorie voor Wiskundigen door Peter Bongaarts (Rotterdam) bij het afscheidssymposium Velden en Wegen in de Wiskunde voor Henk Pijls Korteweg-de Vries Instituut voor Wiskunde Universiteit van Amsterdam,
Nadere informatieGravitatie en kosmologie
Gravitatie en kosmologie FEW Cursus Jo van den Brand & Joris van Heijningen Speciale relativiteitstheorie: 29 September 2015 Copyright (C) Vrije Universiteit 2009 Inhoud Inleiding Overzicht Klassieke mechanica
Nadere informatie1 Leerlingproject: Relativiteit 28 februari 2002
1 Leerlingproject: Relativiteit 28 februari 2002 1 Relativiteit Als je aan relativiteit denkt, dan denk je waarschijnlijk als eerste aan Albert Einstein. En dat is dan ook de bedenker van de relativiteitstheorie.
Nadere informatieTentamen Quantum Mechanica 2
Tentamen Quantum Mechanica 9 juni 5 Het tentamen bestaat uit 4 opgaven, waarmee in totaal 9 punten zijn te verdienen. Schrijf op elk vel dat je inlevert je naam, voorletters en studentnummer.. (a) (5 punten)
Nadere informatieKwantummechanica HOVO cursus. Jo van den Brand Lecture 5: 3 november 2016
Kwantummechanica HOVO cursus Jo van den Brand Lecture 5: 3 november 2016 Copyright (C) VU University Amsterdam 2016 Overzicht Algemene informatie Jo van den Brand Email: jo@nikhef.nl 0620 539 484 / 020
Nadere informatieHiggs-deeltje. Peter Renaud Heideheeren. Inhoud
Higgs-deeltje Peter Renaud Heideheeren Inhoud 1. Onze fysische werkelijkheid 2. Newton Einstein - Bohr 3. Kwantumveldentheorie 4. Higgs-deeltjes en Higgs-veld 3 oktober 2012 Heideheeren 2 1 Plato De dingen
Nadere informatieQubits Een andere invalshoek voor kwantummechanica in het secundair onderwijs
Qubits Een andere invalshoek voor kwantummechanica in het secundair onderwijs Mark Fannes Hans Bekaert Geert Verschoren Mieke De Cock woensdag 28 oktober 2015 Specifieke Lerarenopleiding Natuurwetenschappen:
Nadere informatieKleinse Fles. Introductie String Zoologie Brane Worlds Zwarte Gaten
Van Leidsche Flesch tot Kleinse Fles Introductie String Zoologie Brane Worlds Zwarte Gaten Introductie String Theory is een Theorie van Gravitatie The Crux of the Matter Algemene Relativiteitstheorie stelt
Nadere informatieTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN. Tentamen Stralingsfysica (3D100) d.d. 27 november 2003 van 09:00 12:00 uur
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Tentamen Stralingsfysica (3D1) d.d. 7 november 3 van 9: 1: uur Vul de presentiekaart in blokletters in en onderteken deze. Gebruik van boek, aantekeningen of notebook
Nadere informatieLees v-15 Quantumwereld 1 / 5. Quantummechanica
Lees v-15 Quantumwereld 1 / 5 Quantummechanica Bohr, Heisenberg en anderen hebben de quantummechanica uitgewerkt in de zogenaamde Kopenhaagse interpretatie. Hierin speelt de waarnemer een belangrijke rol.
Nadere informatieTentamen. Kwantumchemie & Fysica (4051QCHFY-1314FWN) Datum: 10 April Tijd/tijdsduur: 3 uur
Tentamen Kwantumchemie & Fysica (4051QCHFY-1314FWN) Datum: 10 April 2014 Tijd/tijdsduur: 3 uur Docent(en) en/of tweede lezer: Dr. F.C. Grozema Prof. dr. L.D.A. Siebbeles Dit tentamen bestaat uit 5 opgaven:
Nadere informatieSamenvatting Inleiding
Inleiding In onze dagelijkse ervaring wordt de wereld om ons heen goed beschreven door de klassieke mechanica die voornamelijk door Newton is ontwikkeld. Een van de kenmerken hiervan is dat aan voorwerpen
Nadere informatieCompton-effect. Peter van Zwol Sietze van Buuren Assistent: Heinrich Wörtche 16 oktober Samenvatting
Compton-effect Peter van Zwol Sietze van Buuren Assistent: Heinrich Wörtche 6 oktober 23 Samenvatting Onder verschillende hoeken zijn energiespectra van fotonen, die door een vrij elektron zijn verstrooid,
Nadere informatieUitwerkingen tentamen Optica
Uitwerkingen tentamen Optica 18 februari 2005 Opgave 1 2 y x 2 = 1 a 2 2 y t 2 (1) a) De eenheid van a moet zijn m/s, zoals te zien aan de vergelijking. a = v is de snelheid waarmee de golf zich voortbeweegt.
Nadere informatieQuantum computation and spin manipulation Hams, Antoon Hendrik
Quantum computation and spin manipulation Hams, Antoon Hendrik IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite from it. Please check the document
Nadere informatieExperimenten bij Quantumwereld
Experimenten bij Quantumwereld 2e prijs DBK 2011 Woudschoten Natuurkunde Didactiek conferentie zaterdag 17 december 2011 aernout@voetenwerk.org Aernout van Rossum Universiteit Twente / De Driemark Winterswijk
Nadere informatieSpeciale relativiteitstheorie: de basisconcepten in een notedop
Speciale relativiteitstheorie: de basisconcepten in een notedop Speciale relativiteitstheorie:... 1 de basisconcepten in een notedop... 1 1. Klassieke Relativiteit... 1 1.1 Twee waarnemers zien een verschillende
Nadere informatieTentamen Quantum Mechanica 2
Tentamen Quantum Mechanica 9 juni 5 Het tentamen bestaat uit 4 opgaven, waarmee in totaal 9 punten zijn te verdienen. Schrijf op elk vel dat je inlevert je naam, voorletters en studentnummer.. (a) (5 punten)
Nadere informatieEindronde Natuurkunde Olympiade 2013 theorietoets deel 1
Eindronde Natuurkunde Olympiade 2013 theorietoets deel 1 Opgave 1 Helikopter (3p) Een helikopter A kan in de lucht stilhangen als het geleverde vermogen door de motor P is. Een tweede helikopter B is een
Nadere informatieFaculteit Technische Natuurkunde Tentamen OPTICA voor BMT (3D010) 22 juni 1999, 14:00-17:00 uur
Faculteit Technische Natuurkunde Tentamen OPTICA voor BMT (3D010) 22 juni 1999, 14:00-17:00 uur Opmerkingen: 1) Lijsten met de punten toegekend door de corrector hangen op het publicatiebord Deeltjesfysica
Nadere informatieRuimte, Ether, Lichtsnelheid en de Speciale Relativiteitstheorie. Een korte inleiding:
1 Ruimte, Ether, Lichtsnelheid en de Speciale Relativiteitstheorie. 23-09-2015 -------------------------------------------- ( j.eitjes@upcmail.nl) Een korte inleiding: Is Ruimte zoiets als Leegte, een
Nadere informatie28 augustus 2012, Introductiecollege 1e jaars studenten UvA. Het Higgs boson. Ivo van Vulpen (UvA/Nikhef)
28 augustus 2012, Introductiecollege 1e jaars studenten UvA Het Higgs boson Ivo van Vulpen (UvA/Nikhef) VWO examen natuurkunde 2012 Tijdens de botsing ontstaan allerhande elementaire deeltjes. Hierbij
Nadere informatieModule kwantummechanica. Lerarenopleiding fysica UC Leuven-Limburg
Module kwantummechanica Lerarenopleiding fysica UC Leuven-Limburg Module kwantummechanica - Quantum SpinOff traject - Leerlijn leerstations - Hands-on: aan de slag! - Traject 2017-2018 - Link met onderzoekend
Nadere informatieQuantumvloeistoffen voor electronen en koude atomen
Quantumvloeistoffen voor electronen en koude atomen Kareljan Schoutens Instituut voor Theoretische Fysica Universiteit van Amsterdam VIVA FYSICA ---- 23 januari 2004 quantumvloeistoffen voor electronen
Nadere informatieHoofdstuk 3: Licht. Natuurkunde VWO 2011/2012. www.lyceo.nl
Hoofdstuk 3: Licht Natuurkunde VWO 2011/2012 www.lyceo.nl Hoofdstuk 3: Licht Natuurkunde 1. Mechanica 2. Golven en straling 3. Elektriciteit en magnetisme 4. Warmteleer Rechtlijnige beweging Trilling en
Nadere informatieProf.dr. A. Achterberg, IMAPP
Prof.dr. A. Achterberg, IMAPP www.astro.ru.nl/~achterb/ Populaire ideeën: - Scalair quantumveld met de juiste eigenschappen; (zoiets als Higgs Veld) - Willekeurig scalair quantum veld direct na de Oerknal
Nadere informatieOpgaven bij de cursus Speciale relativiteitstheorie Docent: Dr. H. (Harm) van der Lek
Opgaven bij de cursus Speciale relativiteitstheorie Docent: Dr. H. (Harm) van der Lek Inhoudsopgave 1 Nav Sessie 1 en 2: Elektromagnetisme en licht 2 1.1 Zwaartekracht binnen de aarde.................
Nadere informatieBart Buelens, 22 november Emergente Gravitatie volgens Erik Verlinde
Bart Buelens, 22 november 2018 Emergente Gravitatie volgens Erik Verlinde By Stefania.deluca - Own work, Public Domain, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=34962949 Oort, Zwicky e.a. jaren
Nadere informatieSamenvatting. Klassieke! deeltjes. Bosonen
Samenvatting Dit proefschrift gaat over kwantummaterie, oftewel de collectieve gedragingen van een veelheid aan kwantumdeeltjes. In een stukje metaal of legering zitten circa 10 26 atomen die zich meestal
Nadere informatieQUANTUMFYSICA FOTOSYNTHESE. Naam: Klas: Datum:
FOTOSYNTHESE QUANTUMFYSICA FOTOSYNTHESE Naam: Klas: Datum: FOTOSYNTHESE FOTOSYNTHESE ANTENNECOMPLEXEN Ook in sommige biologische processen speelt quantummechanica een belangrijke rol. Een van die processen
Nadere informatieWerkblad 2.3: Elektrondiffractie aan Grafiet
Werkblad 2.3: Elektrondiffractie aan Grafiet In dit experiment wordt de afstand tussen naburige atomen in een grafietkristal bepaald. Grafiet is een kristallijne vorm van koolstof waarbij het kristal is
Nadere informatieElementaire Deeltjesfysica
Elementaire Deeltjesfysica FEW Cursus Jo van den Brand 10 November, 2009 Structuur der Materie Inhoud Inleiding Deeltjes Interacties Relativistische kinematica Lorentz transformaties Viervectoren Energie
Nadere informatieDEMARCATIE IN DE NATUURWETENSCHAPPEN. Toetsbaarheid in principe en in de praktijk
DEMARCATIE IN DE NATUURWETENSCHAPPEN Toetsbaarheid in principe en in de praktijk David Atkinson 1. OPTICA: licht als deeltjes of golven? 2. ASTROLOGIE: Poppers falsificatie-criterium. 3. QUANTUMMECHANICA:
Nadere informatieWeek-end van de wetenschap, Groningen, 6 oktober 2013 Ivo van Vulpen
Zoektocht naar de elementaire bouwstenen van de natuur Week-end van de wetenschap, Groningen, 6 oktober 2013 Ivo van Vulpen CERN in Genève, Zwitserland Deeltjesfysica 10-15 m atoom kern Wat zijn de bouwstenen
Nadere informatieEen enkele detector op de grond geeft een signaal, dit wordt een single genoemd.
Uitwerkingen HiSPARC Air-showers, events en coïncidenties N.G. Schultheiss 1 Inleiding Op de HiSPARC site is RouteNet te vinden. Hierin staan modules die als verdieping gebruikt kunnen worden. Klik bijvoorbeeld
Nadere informatieGravitatie en kosmologie
Gravitatie en kosmologie FEW Cursus Jo van den Brand & Joris van Heijningen Speciale relativiteitstheorie: 30 september 013 Inhoud Inleiding Overzicht Klassieke mechanica Galileo, Newton Lagrange formalisme
Nadere informatieVerstrooiing aan potentialen
Verstrooiing aan potentialen In deze notitie zullen we verstrooiing beschouwen aan model potentialen, d.w.z. potentiaal stappen, potentiaal bergen en potentiaal putten. In de gebieden van de potentiaal,
Nadere informatieBestaat toeval? De Bell-ongelijkheden
Bestaat toeval? De Bell-ongelijkheden Klaas Landsman Radboud Universiteit Nijmegen Institute for Mathematics, Astrophysics, and Particle Physics Toernooiveld 1, 6525 ED NIJMEGEN email landsman@math.ru.nl
Nadere informatieHet mysterie van massa massa, ruimte en tijd
Het mysterie van massa massa, ruimte en tijd http://www.nat.vu.nl/~mulders P.J. Mulders home Massa: zwaartekracht zware massa Mm G 2 R zwaartekracht = trage massa 2 v = m R versnelling a c bij cirkelbeweging
Nadere informatieKwantumvreemdheid De bizarre wereld van het allerkleinste
Kwantumvreemdheid De bizarre wereld van het allerkleinste Lezing Elcker-Ik Centrum 20 februari 2019 Hans Plets Opbouw Deel I: Het ontstaan van de kwantumfysica Deel II: Vreemd, vreemder, vreemdst 1. Energie
Nadere informatieCOPENHAGEN REVISITED
COPENHAGEN REVISITED Ongetwijfeld werkt dit stukje polariserend. De leek zal deze tekst hoogdravend en vervelend vinden. De kenner-fysicus zal wellicht meewarig het hoofd schudden en glimlachend alles
Nadere informatieEindronde Natuurkunde Olympiade 2015 theorietoets deel 1
Eindronde Natuurkunde Olympiade 2015 theorietoets deel 1 Opgave 1 Botsend blokje (5p) Een blok met een massa van 10 kg glijdt over een glad oppervlak. Hoek D botst tegen een klein vastzittend blokje S
Nadere informatieTECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN. Tentamen Stralingsfysica (3D100) d.d. 21 januari 2005 van 14:00 17:00 uur
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Tentamen Stralingsfysica (3D) d.d. januari 5 van 4: 7: uur Vul de presentiekaart in blokletters in en onderteken deze. Gebruik van boek, aantekeningen of notebook is niet
Nadere informatie7. Hoofdstuk 7 : De Elektronenstructuur van Atomen
7. Hoofdstuk 7 : De Elektronenstructuur van Atomen 7.1. Licht: van golf naar deeltje Frequentie (n) is het aantal golven dat per seconde passeert door een bepaald punt (Hz = 1 cyclus/s). Snelheid: v =
Nadere informatieProefopstelling, stopwatch, meetlint, massabalans, dubbelzijdig tape, statief, schroevendraaier en gewichtjes
De torsieslinger Nodig: Proefopstelling, stopwatch, meetlint, massabalans, dubbelzijdig tape, statief, schroevendraaier en gewichtjes Inleiding Een dunne metaaldraad zit boven vast ingeklemd. Onder aan
Nadere informatieSpeciale relativiteitstheorie
Speciale relativiteitstheorie De drie vragen van Einstein Wat is licht? Wat is massa? Wat is tijd? In 1905, Einstein was toen 26 jaar! Klassiek: wat is licht? Licht is een golf, die naar alle kanten door
Nadere informatie(Permitiviteit van vacuüm)
TECHNISCHE UNIVERSITEIT EINDHOVEN Tentamen Stralingsfysica (3D1) d.d. 5 juni 1 van 9: 1: uur Vul de presentiekaart in blokletters in en onderteken deze. Gebruik van boek, aantekeningen of notebook is niet
Nadere informatieSamenvatting. Lichtverstrooiing met verstrengelde fotonen: een heuristische benadering
Samenvatting Deze samenvatting bevat een korte inleiding tot het centrale onderwerp van dit proefschrift, namelijk het verstrooien van verstrengelde fotonen. Het is de bedoeling dat deze samenvatting het
Nadere informatie1 OPGAVE. 1. Stel dat we kansdichtheid ρ van het Klein-Gordon veld φ zouden definieren op de Schödingermanier
OPGAVE. Opgave. Stel dat we kansdichtheid ρ van het Klein-Gordon veld φ zouden definieren op de Schödingermanier : ρ = φ φ, waarin φ de Klein-Gordonfunctie is. De stroom j van kansdichtheid wor in Schrödingers
Nadere informatieToeval en/of determinisme in de natuurwetenschap
Toeval en/of determinisme in de natuurwetenschap Het Bohr-Einstein debat Klaas Landsman HOVO-cursus: 14 en 21 januari 2010 Radboud Universiteit Nijmegen Institute for Mathematics, Astrophysics, and Particle
Nadere informatieLES: Wie van de drie?
LES: Wie van de drie? DOEL getallen herkennen uit de tafels van 2 en 5; bewust worden dat de getallen uit de tafel van 2 allemaal even zijn; bewust worden dat de getallen uit de tafel van 5 allemaal eindigen
Nadere informatieGravitatie en kosmologie
Gravitatie en kosmologie FEW Cursus Jo van den Brand & Joris van Heijningen Speciale relativiteitstheorie: september 015 Copyright (C) Vrije Universiteit 009 Inhoud Inleiding Overzicht Klassieke mechanica
Nadere informatieSpeciale relativiteitstheorie
versie 13 februari 013 Speciale relativiteitstheorie J.W. van Holten NIKHEF Amsterdam en LION Universiteit Leiden c 1 Lorentztransformaties In een inertiaalstelsel bewegen alle vrije deeltjes met een
Nadere informatieQuantum aanvallen op de 3-round Feistel Cipher
Quantum aanvallen op de 3-round Feistel Cipher Sander Bet, Sebastian Zur 9 juli 2015 Projectverslag jaar 2 Begeleiding: dhr. dr. C. Schaffner Korteweg-de Vries Instituut voor Wiskunde Faculteit der Natuurwetenschappen,
Nadere informatieEindexamen natuurkunde 1-2 vwo 2008-I
Eindexamen natuurkunde - vwo 008-I Beoordelingsmodel Opgave Kerncentrale maximumscore In een reactor met een constant vermogen wordt elke splijting gevolgd door één nieuwe splijting (zodat de vermenigvuldigingsfactor
Nadere informatieKwantum Balletje Balletje
Radboud Universiteit Nijmegen Bachelorstage Kwantum Balletje Balletje Author: Jan-Willem Goossens Supervisor: prof. N.P. Landsman 0 maart 01 Inhoudsopgave 1 Voorwoord 1 Quantummechanische paradoxen Het
Nadere informatieProf.dr. A. Achterberg, IMAPP
Prof.dr. A. Achterberg, IMAPP www.astro.ru.nl/~achterb/ Waarnemingen die de basis vormen van het Oerknalmodel - Vluchtsnelheid verre sterrenstelsels - Kosmische Achtergrondstraling - Voorwereldlijke Nucleosynthese
Nadere informatienatuurkunde vwo 2016-II
natuurkunde vwo 06-II Onderzoek naar geluid uit een fles maximumscore Aflezen uit figuur levert: 4,5T = 9, 0, 4 = 8,8 ms. Dus: T = 4,8 ms. Dit levert: f = = = 39 Hz =,4 0 Hz. 3 T 4,8 0 gebruik van f =
Nadere informatieLES: Vier op een rij. BENODIGDHEDEN Per leerling werkblad Vier op een rij (zie p. 5) kleurpotloden, potlood en gum AFBEELDING SPELLETJE
LES: Vier op een rij DOEL oefenen van keersommen; inzicht ontwikkelen in welke verschillende keersommen dezelfde uitkomst hebben; het patroon herkennen van keersommen in de tabel. BENODIGDHEDEN Per leerling
Nadere informatieLogica voor Informatici najaar 2000 Opgaven en Oplossingen Hoofdstuk 3
Logica voor Informatici najaar 2000 Opgaven en Oplossingen Hoofdstuk 3 3.1 Stel ϕ, ψ α, β γ, en ψ, α, γ χ. Indien nu bovendien bekend wordt dat χ onwaar is, maar ψ en β waar, wat weet u dan over ϕ? oplossing:
Nadere informatieCover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/20093 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Guédon, Constant Marcel Title: Molecular charge transport : relating orbital structures
Nadere informatieWat is een digitale foto
Inleiding: basiskennis We beoefenen allemaal de fotografie in de hobbysfeer. Sommigen al jaren, anderen sinds kort. Maar we weten allemaal wat een camera is, en een computer, en een printer. We weten allemaal
Nadere informatieLights Out. 1 Inleiding
Lights Out 1 Inleiding Het spel Lights Out is een elektronisch spel dat gelanceerd werd in 1995 door Tiger Electronics. Het originele spel heeft een bord met 25 lampjes in een rooster van 5 rijen en 5
Nadere informatieBestaat toeval? De Bell-ongelijkheden en het Bohr-Einstein debat. Mirte Dekkers Klaas Landsman
Bestaat toeval? De Bell-ongelijkheden en het Bohr-Einstein debat Mirte Dekkers Klaas Landsman Institute for Mathematics, Astrophysics, and Particle Physics (IMAPP) en Genootschap voor Meetkunde en Kwantumtheorie
Nadere informatieQuantum Mechanica. Peter van der Straten Universiteit Utrecht. Peter van der Straten (Atom Optics) Quantum Mechanica November 20, / 14
Quantum Mechanica Peter van der Straten Universiteit Utrecht Peter van der Straten (Atom Optics) Quantum Mechanica November 20, 2012 1 / 14 Spectroscopie van waterstof Tabel van overgangen in waterstof
Nadere informatie