Bouwen aan een inclusieve werkplek: De invloed van de fysieke werkomgeving op de ervaringen van werknemers met een handicap

Transcriptie

1 Bouwen aan een inclusieve werkplek: De invloed van de fysieke werkomgeving op de ervaringen van werknemers met een handicap Prof. dr. Koen Van Laer SEIN - Identity, Diversity & Inequality Research Koen.vanlaer@uhasselt.be Mensen met een handicap op de Vlaamse arbeidsmarkt Werkzaamheidsgraad (20-64) Geen handicap 77,3% 77,0% 77,4% Beperkte handicap 53,8% 58,4% 58,8% Ernstige handicap 18,2% 23,8% 24,7% Werkbaarheidsgraad Geen handicap 57,9% 58,1% 54,7% Beperkte handicap 38,1% 41,3% 36,2% Ernstige handicap 23,9% 22,0% 21,2% Bron: Commissie Diversiteit SERV,

2 Hoe kunnen we dit verklaren? Medisch/individueel model Individueel probleem Oplossing = werken aan persoon Sociaal model (combinatie van) sociale, economische, politieke, culturele, relationele, fysieke, barrières Ableism lens ~ Personen zonder handicap als norm Oplossing = focus op maatschappij (Barnes and Mercer, 2005; Campbell, 2009; Goodley, 2014) Barrières in onderzoek Interpersoonlijke discriminatie Mensen met een handicap gezien/behandeld als Gehandicapte Minder productief Een last voor anderen Discriminatie bij aanwerving, sociale isolatie, paternalisme, ongepaste opmerkingen (Colella and Bruyère, 2011; Colella and Stone, 2005; Jammaers et al., 2016; Stone-Romero et al., 2006) 2

3 Barrières in onderzoek Job design Jobs opgebouwd rond mensen zonder handicap Competentieprofiel weerspiegelt dit Redelijke aanpassingen niet altijd verkregen Vrees om ze aan te vragen Weigering door organisatie of negatieve reacties op wel verkregen aanpassingen (Foster and Wass, 2013; Harlan and Robert, 1998; Zanoni, 2011) Weinig aandacht voor fysieke omgeving Opgebouwd met personen zonder handicap als norm 3

4 Meest voor de hand liggende voorbeeld Ons onderzoek (Van Laer, Jammaers, Hoeven) 65 diepte-interviews met werknemers met officieel erkende fysieke of sensorische beperking Focus op ervaringen in organisaties Negatieve effecten van de fysieke omgeving De normen die aan de basis van deze effecten liggen 4

5 Centrale bevindingen Negatieve effecten op 3 elementen: Productiviteit Sociale inclusie Welbevinden 5

6 Productiviteit Prestatie moeilijker maken Verlies van tijd Als je dan moest kopiëren dan moest je ik weet niet hoeveel meters te voet. Het was dikwijls 200 meter te voet dat je eigenlijk een blaadje papier moest gaan kopiëren. [...] als het twee uur was, ik viel in slaap op mijn bureau, omdat ik gewoon uitgeput was van al die kilometers te doen. Norm ~ afstanden die aanvaardbaar zijn Productiviteit Prestatie moeilijker maken Verlies van tijd Ik werk nu weer halftijds omdat ik voelde van: je zit altijd heel geconcentreerd want je zit met vijf of met zes mensen op een bureau. [ ] Omdat je niet goed ziet, ge hoort de deur opengaan en je wilt weten wie dat dat is. Norm ~ aanvaardbare stimuli 6

7 Productiviteit Sociale inclusie Deelname in sociale activiteiten Segregatie Ik kan geen trappen doen. [...] Ik heb alles wat ik moet hebben. Het enige is een lift, maar dat gaat niet. Dat is het enige waar ik problemen mee heb, dat is de trap. [...] Maar hier in de voormiddag en namiddagpauze ga ik niet naar beneden. Norm ~ trap nemen 7

8 Sociale inclusie Deelname in sociale activiteiten Segregatie Hoe donkerder ik kan werken, hoe beter ik het scherm kan zien. [ ] Ja, een landschapsgedoe. Maar voor mij gaan ze toch kijken voor een aparte bureau omdat ik moet verduisteren en ik kan moeilijk al m n collega s in het donker steken. En daar kijken ze zeker voor. Dit is nu een huurgebouw en daar kunnen ze niet echt aanpassingen doen. Wat dat ze kunnen doen hebben ze zeker gedaan. [...] De drempel is veel groter want ik kom al veel minder in contact met de collega s Norm ~ benodigd licht 8

9 Welbevinden Gevoel van vergeten te zijn Afhankelijkheid Angst & stress Fysieke schade Welbevinden Ook nog een stom voorbeeld, de zware stoelen [ ] dan moet je aan iemand vragen verschuift mijn stoel een keer. Ja Dat gaat wel, maar dat is soms een keer ambetant. En wat het ambetantste is. Je hebt een vergadering en je moet naar het toilet. En oh ja, het toilet is hier op de 1e verdieping. Dan moet je de vergadering stilleggen: sorry meneer, wilt er iemand meegaan met mij om mij de trap op te helpen. Dat kan soms ambetant zijn. Norm ~ trap nemen Norm ~ zwaarte objecten 9

10 Welbevinden Ze zeggen u dan van: "Die gang door, en dan naar links, en dan naar rechts en de zoveelste deur." Ik ging op zoek in dat gebouw, maar ergens verbreedde die gang en ik zag links en rechts deuren en ik wist dat ik aan één van die zijden een deur moest binnengaan en ik ging gewoon rechtdoor en da bleek zo'n zitkuil te zijn. Ik viel daar in, ik had dat niet gezien, ik stond daar ineens anderhalve meter lager [lacht]. Norm ~ visuele oriëntatie 10

11 Conclusies Fysieke omgeving met personen zonder handicap als norm hebben negatieve invloed op Productiviteit Sociale inclusie Welbevinden Fysieke omgeving met personen zonder handicap als norm maakt een beperking zichtbaar maakt die zichtbaar in lijn met bestaande vooroordelen Minder productiviteit Hulp nodig Wat valt hier aan te doen? Redelijke aanpassingen Post-hoc Individueel Mogelijke problemen Werknemer moet ze aanvragen Werkgever moet ze goedkeuren Kan leiden tot extra zichtbaarheid Kan leiden tot problemen mbt sociale inclusie & welbevinden 11

12 Wat valt hier aan te doen? Diversiteitsmanagement (Janssens & Zanoni, 2014; Kalev et al., 2006) Inclusie van alle werknemers Scheppen van normen die diversiteit omarmen Inbedding in organisatiepraktijken, -cultuur en structuur Constante opvolging Toegepast op fysieke omgeving: Aandacht voor alle mogelijke toekomstige werknemers, gasten, klanten, Menselijke diversiteit als norm In elk onderdeel van de fysieke omgeving Aandacht voor bij elke beslissing mbt de fysieke omgeving Universal design The overarching principle of UD is avoidance of discriminatory design the use of specialized design and adaptations is regarded as likely to draw attention to a person s impairment or bodily state and thus be a focal point for discrimination and stigmatization UD also suggests that access features should be intrinsic to design and incorporated at the beginning of building projects. In this way, high aesthetic standards can be achieved because accessibility characteristics become part of the whole, included from the beginning of the design process, and not an addition when the project is finished. (Imrie, 2012: 875) 12

13 universal design is the design of products and environments to be usable by all people, to the greatest extent possible, without the need for adaptation or specialized design (Mace, 1988: 1) Imrie, 2012 Circulatie Toegang Niveauverschillen Signalisatie Omvang Interne omgeving Licht Akoestiek Luchtkwaliteit Meubilair Aanpasbaarheid Informatie Bediening Plaatsing Inspanning Belangrijke aandachtspunten 13

14 Zie ook: