In deze brief lichten wij de stand van zaken en het plan van aanpak met betrekking tot invoer van een opt-in systeem toe.

Transcriptie

1 Postadres Postbus 16200, 3500 CE Utrecht Telefoon Aan de gemeenteraad Behandeld door G.J. Schoonvelde Doorkiesnummer Onderwerp Opt-in systeem voor Bijlage(n) 2 ongeadresseerd drukwerk Beleidsveld Circulaire economie Geachte leden van de raad, Naar aanleiding van de Motie ten behoeve van een opt-in systeem voor ongeadresseerd drukwerk ( ) hebben wij toegezegd om in de eerste helft van 2018, een plan van aanpak te presenteren voor een dergelijk systeem. Een opt-in systeem beoogt in de basis om het huidige systeem met de Nee/Ja en Nee/Nee-stickers, om te draaien. Hierbij ontvangen bewoners dus alleen drukwerk wanneer zij dit expliciet aangeven. De verwachting is dat het op-in systeem de productie van een substantiële hoeveelheid papier voorkomt. In een circulaire economie, waarin grondstoffen steeds weer opnieuw in de kringloop worden gebracht, is een dergelijke vorm van voorkomen van afval het hoogst haalbare. Gezien ons eigen onderzoek in Utrecht en de eerste praktijkervaringen in Amsterdam zal een opt-in systeem voor ongeadresseerd drukwerk een positieve bijdrage leveren aan de circulaire ambities van de stad. Wij streven ernaar om op 1 januari 2020 over te gaan op een opt-in systeem voor ongeadresseerd drukwerk in Utrecht middels een Ja(/Ja)-sticker. In deze brief lichten wij de stand van zaken en het plan van aanpak met betrekking tot invoer van een opt-in systeem toe. Ontwikkelingen in Utrecht In het afgelopen half jaar liet de gemeente Utrecht een aantal onderzoeken uitvoeren om de effecten van een opt-in systeem voor Utrecht in beeld te brengen. In maart is gebruik gemaakt van het bewonerspanel van de gemeente Utrecht om onder inwoners informatie te verzamelen over een mogelijk opt-in systeem voor ongeadresseerd drukwerk. Hieruit bleek dat 45% van de huishoudens die op dit moment geen sticker heeft (en dus drukwerk ontvangt), ook geen Ja(/Ja)-sticker zal plaatsen. 39% van de respondenten geeft aan ongeadresseerde reclame ongelezen weg te gooien. Een meerderheid van de respondenten gaf aan wel graag huis-aan-huis bladen te ontvangen.

2 In april lieten we steekproefsgewijs een stickertelling uitvoeren in Utrecht. Hieruit kwam naar voren dat 48% van de Utrechtse adressen geen sticker op de brievenbus had. Op 25% van de brievenbussen bevond zich een Nee/Ja-sticker en op 28% een Nee/Nee-sticker. Beide onderzoeken zijn te vinden in de bijlage. Begin juni vond, mede op verzoek van de gemeente Utrecht, een ambtelijke VNG-bijeenkomst plaats in Utrecht over het opt-in systeem. Hier kwam naar voren dat meerdere gemeenten dezelfde stappen zetten om een opt-in systeem in te voeren in de eigen gemeente. De conclusie was dat gemeenten streven naar uniformiteit en zaken samen oppakken, zoals de ontwikkeling van een sticker. Op 28 juni is een door Utrecht meegeschreven en ondersteunde motie ja-ja sticker aangenomen door het VNG-bestuur. Deze motie roept de VNG op het voortouw te nemen om tot een gezamenlijke eenduidige gemeentelijke aanpak te komen voor de invoering van een Ja/Ja-sticker voor de gemeenten die tot de invoering daarvan besloten hebben. Ook werd de staatssecretaris van I&W (infrastructuur en Waterstaat) verzocht om deze aanpak te ondersteunen. Er is daarna contact geweest met de VNG over hoe zij de invulling van de motie zien. Zij proberen vooral een duidelijk signaal te geven aan de branche en gemeenten aan elkaar te verbinden, door het opzetten van een informatie deelstructuur tussen geïnteresseerde gemeenten. Economische effecten In januari is een gesprek gevoerd met bestuursleden van MailDB (de branchevereniging voor een van de twee grote verspreiders van ongeadresseerd reclamedrukwerk). Voor de branche is het een principe kwestie en zij waren dan ook uitgesproken tegen een aanpassing van het huidige opt-out systeem, zoals dat nu landelijk geregeld is. Hierbij wijzen zij vooral op de economische gevolgen voor ondernemers en de grafische industrie. De branche heeft allerlei onderzoeken gedaan en claimt dat 29% van de omzet bij winkels (zowel grote ketens als MKB) wordt bepaald door de reclamefolder. De Raad Nederlandse Detailhandel (RND) heeft berekend dat alleen al voor Amsterdam een verandering van het stickersysteem de winkeliers 10% omzet gaat kosten. Naast de werkgelegenheid in de Retail sector zou ook de werkgelegenheid onder bezorgers en in de grafische industrie onder druk komen te staan. In al deze onderzoeken wordt niet ingegaan op het feit dat een opt-in systeem beoogd om onnodig ongeadresseerd drukwerk te voorkomen. Zoals eerder aangegeven blijkt uit het onderzoek met het bewonerspanel dat 39% van de huishoudens die folders ontvangt, deze ongelezen weggooit. Het is dan ook moeilijk te betogen dat deze folders effect hebben op de omzet van winkels. Daarnaast is het produceren van papier dat ongelezen wordt weggegooid in mijn optiek een voorbeeld van verspilling die we zouden moeten voorkomen. Situatie Amsterdam Op dit moment is Amsterdam de enige gemeente die inmiddels is overgegaan op een opt-in systeem voor ongeadresseerd reclamedrukwerk. In Amsterdam startte op 1 januari 2018 het opt-in systeem voor ongeadresseerd drukwerk. In maart was een eerste evaluatie. Hieruit blijkt dat 93% van de respondenten bekend is met het nieuwe systeem. Verder gaf 50% van de respondenten die geen sticker hadden, aan geen Ja/Ja- of Ja-sticker te gaan plakken. De eerste indrukken van de bekendheid en het potentieel van papierbesparing zijn

3 positief. Een sorteeranalyse in het najaar zal uitwijzen of er een verschil is in het aandeel papier in het restafval. Afgelopen jaar is er nauw contact geweest met de gemeente Amsterdam om de situatie daar en de lopende rechtszaak te volgen. In het najaar van 2017 stelde de civiele rechter dat de invoering van een opt-in systeem in Amsterdam rechtmatig is. De reclamebranche spande een hoger beroep aan en de zitting hierover vindt plaats op 28 maart Naast de civiele rechter worden ook nog zaken verwacht bij de bestuursrechter. Deze zaken kunnen echter pas aangespannen worden na één of meerdere overtredingen waarop ook daadwerkelijk gehandhaafd wordt. Ten aanzien van de handhaving zijn er tussen 1 januari en 1 juni in Amsterdam 925 meldingen ontvangen over ongeoorloofde bezorging. Naar aanleiding daarvan hebben 253 adverteerders een waarschuwing ontvangen en is tegen 11 adverteerders een handhavingstraject gestart. Dit traject zal de branche naar verwachting aanleiding geven om in bezwaar te gaan en de eerdergenoemde gang naar de bestuursrechter te maken. Benodigde vervolgstappen Juridisch In de huidige gemeentelijke Afvalstoffenverordening is geen grondslag voor de wijziging naar een optin systeem. Daarom is een aanpassing in de gemeentelijke regelgeving noodzakelijk. De huidige Afvalstoffenverordening Utrecht 2010 kent geen specifieke bepaling over ongeadresseerd drukwerk. De verordening kent ook geen definitiebepaling voor ongeadresseerd drukwerk. Daarom zullen nieuwe definities moeten worden gevormd in een aangepaste verordening. Handhaving Op dit moment is het gebruikelijk dat, als men geen reclamedrukwerk of huis-aan-huisbladen wil ontvangen, hiervoor een sticker op de brievenbus geplakt kan worden. Als men ondanks deze sticker toch ongewenste reclame ontvangt, dan doet de gemeente hier niets mee. De APV en de afvalstoffenverordening voorzien hier niet in. Binnen de branche is nu sprake van zelfregulering via de Stichting Reclame Code. Deze stichting is opgericht door adverteerders en ziet toe op naleving. Wanneer een gemeente kiest voor eigen regels, is zij ook verantwoordelijk voor de handhaving van deze regels. Hiervoor moet een meldsysteem op de gemeentelijke website ingericht worden. Hier kunnen inwoners meldingen van onder meer verkeerde bezorging door de verspreider/verzender kenbaar maken bij de gemeente. De gemeente monitort de meldingen, waarbij zij eventueel waarschuwingen en sancties (bij herhaalde meldingen) uitdeelt aan de overtreder. Communicatie Een nieuw systeem voor ongeadresseerd drukwerk is een grote verandering en kan daardoor voor verwarring zorgen. Het is daarom belangrijk om alle inwoners te informeren. Communicatie is hierbij van groot belang. Zo ook extra aandacht voor communicatie voor inwoners die minder digivaardig zijn, zoals ouderen, zodat ook deze groep op de hoogte is van de verandering en tijdig toegang heeft tot een ja/ja sticker. Mede op basis van de ervaringen in Amsterdam wordt gebruik gemaakt van een uitgebreide communicatiemix, bestaande uit de volgende componenten:: Informatiebrief Een speciale gemeentelijke webpagina met informatie en handige verwijzingen. Speciaal meldingsformulier op de site voor fout bezorgd drukwerk. Gebruik van huis-aan-huisbladen.

4 Gebruik gemeentelijke sociale media. Inzet regionale media. Tijdspad Aanpassing van de Afvalstoffenverordening kost enige tijd. Na opstelling van de artikelen en motivering van de wijziging in een zogenaamde wijzigingsverordening, stelt de raad deze vast. Een globale planning is: opstellen wijzigingsverordening derde en vierde kwartaal 2018, vaststelling raadsbesluit door gemeenteraad eerste kwartaal In de tussenliggende periode tot 1 januari 2020 kan de interne organisatie goed worden voorbereid en hebben ondernemers voldoende tijd om zich voor te bereiden op het nieuwe systeem. Kosten van een opt-in systeem Omdat er afgeweken wordt van het bestaande landelijke systeem, zullen ook de kosten voor implementatie en handhaving van een opt-in systeem bij de gemeente komen te liggen. Een uitgebreide inschatting van de kosten is als volgt: Inschatting kosten (per jaar) voorbereiding 1e jaar opt-in jaar 2 en verder Communicatie Handhaving Juridisch advies Projectmanagement Onderzoek en monitoring Lagere papieropbrengsten Onvoorzien (5%) Totaal Naar verwachting leidt een opt-in systeem tot een afname van ingezameld papier en restafval. Dit is afhankelijk van in hoeverre het drukwerk dat bij een opt-in systeem niet meer wordt bezorgd, op dit moment gescheiden wordt aangeboden. Op basis van de resultaten van het bewonerspanel en bestaande sorteeranalyses wordt dit scheidingspercentage geschat op ongeveer 70%.

5 Op basis van de eerdergenoemde onderzoeken gaan wij ervan uit dat een opt-in systeem leidt tot een afname van gemiddeld bijna 8 kilo papier per huishouden per jaar over de hele gemeente Utrecht. De afname in het restafval leidt tot een besparing, de afname van ingezameld papier leidt tot minder opbrengsten. Netto leidt dit tot minder opbrengsten uit de gescheiden inzameling van papier, van ongeveer per jaar. Dekking van de kosten Bovenstaande voorbereidingskosten voor 2019 vormen onderdeel van het raadsvoorstel Afvalstoffenheffing 2019 dat wij op korte termijn aan u voorleggen. De kosten voor invoering liggen met name in de voorbereiding en in het eerste jaar na invoer. Het gaat dan met name om kosten gerelateerd aan handhaving en communicatie. Na het eerste jaar zullen de kosten naar verwachting sterk afnemen. Wij stellen u daarbij voor om de voorbereidingskosten voor 2019 op te nemen in de afvalstoffenheffing en niet uit te nemen uit de reserve afvalstoffenheffing. Zoals eerder aangegeven in de brief van 5 juli 2018 (kenmerk ), zijn de huidige verwerkingstarieven voor restafval momenteel erg laag. De tarieven in een nieuw verwerkingscontract, dat 1 januari 2021 ingaat, zullen naar verwachting een stuk hoger liggen. De reserve afvalstoffenheffing is er met name voor om dit soort kostenstijgingen op te vangen en willen wij de komende jaren om die reden zo min mogelijk aanspreken. Afname restafval Naar verwachting leidt een opt-in systeem tot het voorkomen van ongeveer ton papier per jaar in de gemeente Utrecht. Zoals eerder aangegeven wordt naar schatting 70% van dit papier gescheiden ingezameld en belandt ongeveer 30% bij het restafval. De verwachting is dat een opt-in systeem resulteert in een afname van het restafval van ongeveer 2 kilo per huishouden per jaar. Concluderend In het eerste van 2019 komen wij bij u terug met de benodigde voorstellen voor daadwerkelijke invoering van het opt-in systeem per 1 januari In de voorbereidingsfase blijven wij intensief samenwerken met de gemeente Amsterdam, in VNG- verband en waar mogelijk met de branchevertegenwoordigers, om ontwikkelingen actief te volgen en de uitwerking met elkaar vorm te geven. Hoogachtend, Burgemeester en wethouders van Utrecht, de secretaris, de burgemeester,