Jan Janssens Voor het opbouwen van sociaal kapitaal is sport een mooi middel

Transcriptie

1 Jan Janssens Voor het opbouwen van sociaal kapitaal is sport een mooi middel Bijna niemand gaat sporten om nou eens lekker te integreren in de eigen of nieuwe samenleving. Maar kan integratie wel een gevolg zijn van het samen sporten? En moet dat eigenlijk wel een (neven)doel zijn van de vrijetijdsbesteding? Jan Janssens, een van de directeuren van het WJH Mulier-instituut, deed er onderzoek naar. Hij maakte zelf mee wat zoveel voetballers de afgelopen decennia in hun club zagen gebeuren. Jan Janssens, 46 jaar inmiddels, groeide op in Waddinxveen en was daar lid van de plaatselijke voetbalvereniging WSE. We speelden op bescheiden niveau, in de derde en vierde klasse van de zondagamateurs. Ik deed er ook vrijwilligerswerk, onder meer als jeugdvoorzitter. Een van de activiteiten die we jaarlijks organiseerden, waren de pupillendagen aan het begin van het nieuwe seizoen. Rond 1980 kregen we het idee om daarvoor ook eens andere groepen uit te nodigen. We begonnen met leerlingen van mytylscholen, kinderen dus met een lichamelijke handicap. Daarvoor moesten we wel de accommodatie geschikt maken, onder meer met aangepast sanitair voor deze lichamelijk gehandicapte kinderen. Maar het werd een groot succes, ze kwamen met busjes uit de hele regio naar onze vereniging. Gastarbeiders Het jaar erop nodigden we kinderen uit van Vietnamese bootvluchtelingen. Dat waren asielzoekers die in die periode veel aandacht kregen in Nederland. Ze kwamen uit het hele land naar Waddinxveen en we hadden weer een prachtige dag. Het derde jaar zochten we het wat dichter bij huis en hebben we scholen in onze eigen gemeente en in Gouda benaderd om kinderen uit te nodigen van wat we toen nog gastarbeiders noemden. Toen merkte ik al dat er een verschil was bij de komst van die kinderen. Binnen de vereniging was er voor hen wat minder enthousiasme. Die indruk drong zich in ieder geval wel op. De vereniging begon in die tijd toch al langzaam te verkleuren. Je zag steeds meer Turkse en Marokkaanse voetballers komen, zeker bij de jeugd. De ouderen kwamen naar het clubhuis om er te kaarten en thee te drinken. Dan hoorde je hier en daar: Het mag wel, maar ze verteren zo weinig. Maar er waren in die tijd nauwelijks andere voorzieningen voor buitenlanders. 88 sport en kennis

2 sport en kennis 89

3 Ik geoof dat ik zijn hoofd nog vast heb gepakt om hem te dwingen mij in mijn ogen te kijken. Met een herinnering aan een klein voorval maakt Janssens meteen duidelijk hoe lastig het soms ook is om vreemdelingen binnen je eigen club te ontvangen. Tijdens die pupillendagen vroeg een van de leidsters me om raad. Een Marokkaans jongetje leek helemaal in zichzelf gekeerd, terwijl niemand erachter kon komen wat er aan de hand was. Hij reageerde niet op wat ze tegen hem zei, bleef maar dwars. Ik probeerde wat met hem te praten, maar hij keek me niet aan. Ik geloof dat ik zijn hoofd nog vast heb gepakt om hem te dwingen mij in mijn ogen te kijken. Ik wilde contact met hem. Pas later heb ik begrepen dat hij dat helemaal niet mocht doen. In zijn beleving zou dat heel brutaal zijn geweest. Terwijl ik zijn gedrag dus anders interpreteerde. Het is een alledaags voorbeeld van een misverstand dat tot veel onbegrip kan leiden. En als dat voortwoekert, soms ook tot discriminatie. Den Haag Vandaag Janssens ging sociologie en politicologie studeren aan de Rijksuniversiteit van Leiden. Na zijn afstuderen werkte hij als wetenschappelijk onderzoeker bij het universitaire onderzoekscentrum Sturing en Samenleving (later Recht & Beleid) aan een proefschrift over historie en functioneren van de commissaris van de Koningin. Toen de voltooiing van zijn proefschrift naderde, maakte hij een overstap naar de journalistiek. Als parlementair redacteur werkte hij achter de schermen bij de NOS (Den Haag Vandaag). Een volgende carrièrestap bracht hem bij de Nederlandse Sport Federatie (later NOC*NSF). Als beleidsmedewerker hield hij zich daar onder meer bezig met sport en allochtonen en met antidiscriminatiebeleid. In 1993 vestigde Janssens zich als zelfstandig onderzoeker en adviseur. Zijn bureau Chionis (vernoemd naar een mythologische sportheld) fuseerde in 1998 met de maatschap Diopter tot Diopter - Janssens & Van Bottenburg bv. In 2002 heeft deze onderneming samen met drie universiteiten het Mulier Instituut opgericht. Daarin is Diopter vervolgens opgegaan. Binnen het Mulier Instituut voert hij samen met collega Maarten van Bottenburg de directie. Naast het management hield Janssens zich in de afgelopen jaren bezig met uiteenlopende onderwerpen. Het accent ligt daarbij op de georganiseerde breedtesport, met specialisme op de terreinen: diversiteit en multiculturaliteit, verenigingsleven, vrijwilligerswerk en professionalisering. Verzuiling Dat protestanten en katholieken, arbeiders en middenstanders in de loop van de vorige eeuw hun eigen sportverenigingen oprichtten, was in een tijdperk van verzuiling geen punt van discussie. Vragen leven er vandaag de dag wel rond de 90 sport en kennis

4 Lagere teams bestaan veelal uit vriendenclubjes. sportbeoefening van allochtonen als zij hun eigen sportorganisaties oprichten, dan wel binnen een grote vereniging samenklonteren in hun eigen teams. Dat zou ongewenst zijn in het licht van de zo gewenste integratie van culturen in de Nederlandse samenleving. Juist in politieke en bestuurlijke kringen leven hoge verwachtingen rond de betekenis die sport kan leveren aan die integratie. Maar is dat wel zo? Integreren mensen makkelijker in een gemengde omgeving, zoals de sportvereniging? En belemmeren die hedendaagse kleurrijke zuilen de integratie? Janssens zag bij zijn eigen vereniging hoe die verzuiling bijna vanzelfsprekend ontstaat. Voor de hogere teams word je geselecteerd op basis van je talenten. Maar de lagere teams bestaan veelal uit vriendenclubjes die al jarenlang samenspelen. Als er dan een groep asielzoekers of Turken aanklopt, die ook competitie wil spelen, roept dat soms weerstand op. De vereniging staat er wel voor open, maar om binnen te komen bij die vriendenteams, is de drempel vrij hoog. Niemand zit erom te springen, ook de nieuwkomers niet. Dan is het niet zo gek dat ze hun eigen team vormen. Het is nu eenmaal heel moeizaam om met mensen die een andere taal spreken en andere gewoonten hebben, activiteiten te ondernemen die je alleen doet omdat je dat leuk vindt, zoals het sporten. Vermenging is dan niet zo vanzelfsprekend. Ik was zelf betrokken bij projecten van wat toen nog de NSF was rond sport en integratie. Het motto was dat sport geen kleur kent en dat sport verbroedert. Maar in de praktijk is dat niet zo eenvoudig. Dat geldt overigens voor autochtonen én allochtonen. Daarom ben ik wat terughoudend als politici en sportbestuurders mensen willen verbieden eigen verenigingen of eigen teams te vormen. Parallel Janssens wijst op een historische parallel. Dat in de periode van de verzuiling in de vorige eeuw allerlei bevolkingsgroepen hun eigen scholen en sportverenigingen gingen oprichten, is achteraf positief beoordeeld als emancipatie in eigen kring. Maar op het moment zelf keken velen daar anders tegenaan. Sport was vanouds een tijdverdrijf voor de elite. Dat arbeiders hun eigen verenigingen oprichtten, ondervond in het begin ook veel weerstand. Vanuit gemeenten is het zeker niet gestimuleerd, omdat er meer accommodaties en dus meer ruimte moest komen voor de sport. In christelijke streken, waar tot dan toe alleen de zaterdagamateurs speelden, was er verzet tegen de verstoring van de zondagsrust. In het archief van de club zit nog een brief van de burgemeester van Waddinxsport en kennis 91

5 Sport en Kennis Deze preview is een gedeelte uit het boek: Hinderlijk buitenspel Sport als motor van integratie? Meer informatie Voor meer artikelen en andere uitgaven kunt u terecht op